Θέμα: Πώς επηρεάζουν οι διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου τη διεθνή αγορά συναλλάγματος; Αναφερθείτε συγκεκριμένα στην ισοτιμία ευρώδολαρίου ΗΠΑ. Μάθημα: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Καθηγητές: Γ. Β. ΠΑΠΑΔΙΟΔΩΡΟΥ Δ. ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ Εισήγηση: Γεωργιτσόπουλος Νικόλαος Α.Μ.: 172/10 Ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 Εαρινό Εξάμηνο, Μάιος 2011 1
Περίληψη Ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι να μελετηθεί η επίδραση της τιμής του πετρελαίου στις συναλλαγματικές ισοτιμίες κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην ισοτιμία Ευρώ/ Δολαρίου και το πώς αυτή επηρεάζεται από την τιμή του πετρελαίου και το αντίστροφο. Για λόγους ευκολίας, στην παρούσα εργασία μελετήθηκε η τιμή του αργού πετρελαίου. Έγινε ιδιαίτερη αναφορά στο πως ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης επηρεάζει την τιμή του πετρελαίου, τους νόμους που διέπουν την συναλλαγματική ισοτιμία Ευρώ/ Δολαρίου προκειμένου να γίνει αντιληπτό πως αυτοί οι παράγοντες συσχετίζονται μεταξύ τους. Διαπιστώθηκε ότι υπάρχει άμεσος συσχετισμός μεταξύ της τιμής του πετρελαίου και της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου καθώς και αρνητικός συσχετισμός μεταξύ της σχέσης Ευρώ/ δολαρίου και της τιμής του πετρελαίου. 2
Πετρέλαιο και συναλλαγματικές ισοτιμίες Η τιμή του αργού πετρελαίου και των συναλλαγματικών ισοτιμιών αποτελούν βασικά ερευνητικά θέματα, και οι δύο μεταβλητές έχουν σημαντικές επιπτώσεις όσον αφορά τις μακροοικονομικές συνθήκες, όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη, το διεθνές εμπόριο, ο πληθωρισμός, και η διαχείριση ενέργειας. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο έχουν μελετηθεί τόσο για την αλληλεπίδραση τους όσο και για την αιτιότητά τους. Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, οι μεταβολές της τιμής του πετρελαίου έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν βασικό παράγοντα για την εξήγηση των κινήσεων των συναλλαγματικών ισοτιμιών, ιδιαίτερα εκείνων που μετριούνται σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο 1. Δεδομένου ότι η εμπορία του αργού πετρελαίου γίνεται σε δολάρια, και ότι το πετρέλαιο εξακολουθεί να είναι η πρωταρχική πηγή ενέργειας παγκοσμίως, είναι λογικό ότι οι διακυμάνσεις στη διεθνή εμπορία του πετρελαίου να έχουν σημαντική επίπτωση στην σχετική αποτίμηση του δολαρίου ΗΠΑ (USD). Από την άλλη, ορισμένες πρόσφατες μελέτες έχουν παράσχει έμμεσες αποδείξεις ότι το δολάριο έχει σημαντική επίδραση στην τιμή του πετρελαίου. Οι Yousefi και Wirjanto (2004) έδειξαν ότι οι τιμές εξαγωγής του αργού πετρελαίου από τον ΟΠΕΚ αντιδρούν στις μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας του αμερικανικού δολαρίου. Οι Zhang et al. (2008) τεκμηρίωσαν μια σημαντική, μακροπρόθεσμη επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του αμερικανικού δολαρίου στη διεθνή αγορά αργού πετρελαίου, αλλά διαπίστωσαν ότι οι βραχυπρόθεσμες και άμεσες επιρροές ήταν αρκετά περιορισμένες. 1 (Amano και Norden, 1998b; Chen και Chen, 2007; Bénassy-Quéré et al, 2007;. Lizardo και Mollick, 2010). 3
Οι Yousefi και Wirjanto (2004) έδειξαν ότι όταν το δολάριο υποτιμάται, οι προμηθευτές του πετρελαίου τείνουν να αυξήσουν τις τιμές εξαγωγής προκειμένου να διατηρήσουν τα έσοδά τους.. Εν τω μεταξύ, η ζήτηση για πετρέλαιο θα πρέπει να καθοδηγείται από τον παγκόσμιο πληθυσμό, την επιχειρηματική κίνηση, καθώς και από τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών πηγών ενέργειας - παράγοντες που έχουν πολύ μικρή συσχέτιση με τη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου. Επιπρόσθετα, κατά την εξέταση των ιστορικών στοιχείων, παρατηρείται ότι οι διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την οικονομία και την χρηματιστηριακή αγορά. Όταν οι τιμές του πετρελαίου ανεβαίνουν, η οικονομία μπαίνει πάντα σε ύφεση και οι συναλλαγές στα χρηματιστήρια μειώνονται. ως εκ τούτου, η τιμή του πετρελαίου αποτελεί σημαντική ένδειξη για την υγεία της οικονομίας και τις αλλαγές στην χρηματιστηριακή αγορά. Εμπειρικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η ξαφνική αύξηση της τιμής του πετρελαίου έχει θετική επίδραση στο επιτόκιο των τριμήνων εντόκων γραμματίων (three-month Treasury bills), και έχει αρνητικές συνέπειες για τις πραγματικές τιμές μετοχών. Ειδικά μετά το 1986, οι τιμές του πετρελαίου μπορούν να εξηγήσουν καλύτερα τη διακύμανση των σφαλμάτων πρόβλεψης σε πραγματικές αποδόσεις των μετοχών από ότι το επιτόκιο. Προσφορά και Ζήτηση Πετρελαίου Η αγορά πετρελαίου είναι ασυνήθιστη, επειδή - βραχυπρόθεσμα - τόσο η ζήτηση όσο και η προσφορά είναι ιδιαίτερα ανελαστικές. Ανεξάρτητα από το κόστος της βενζίνης, το αυτοκίνητο δεν μπορεί εύκολα να στραφεί σε άλλο καύσιμο. Τα πλοία και τα αεροπλάνα δεν μπορούν να μετακινηθούν από το πετρέλαιο ντίζελ και την κηροζίνη. Σε περίπτωση ψύχους, η μόνη επιλογή για μία οικογένεια είναι να πληρώσει περισσότερο το πετρέλαιο θέρμανσης. 4
Το αποτέλεσμα είναι ότι η βραχυπρόθεσμη καμπύλη ζήτησης να είναι ως εξής (Chaudhuri and Daniel 1998): Με άλλα λόγια, μια μεγάλη αλλαγή στην τιμή έχει μόνο μικρό αντίκτυπο στη ζήτηση. Η προμήθεια του συμβατικού πετρελαίου είναι επίσης σχετικά ανελαστική, αν και για διαφορετικό λόγο. Το πραγματικό κόστος της άντλησης ενός οριακού βαρελιού πετρελαίου είναι σχετικά χαμηλό, αφού οι δαπάνες κεφαλαίου της αναζήτησης και της οικοδόμησης μίας εξέδρας άντλησης πετρελαίου (και των συναφών υποδομών) έχουν ήδη γίνει. Η λειτουργία μίας πετρελαιοπηγής θα κοστίσει περίπου το ίδιο είτε λειτουργώντας στο 50% της παραγωγικής της ικανότητας είτε σε πλήρη δυναμικότητα. Δεδομένου αυτού, από την στιγμή που υπάρχει μία πετρελαιοπηγή, οι παραγωγοί θα τείνουν να αντλούν στο μέγιστο βαθμό. Φυσικά, υπάρχει πάντα κάποια ευελιξία: η προγραμματισμένη συντήρηση μπορεί να αναβληθεί, και μεγαλύτερες συγκεντρώσεις αερίου μπορούν να αντληθούν στο πηγάδι. Αλλά αυτά έχουν κόστος, και οι ιδιοκτήτες των κοιτασμάτων πετρελαίου είναι απρόθυμοι να τα κάνουν, εάν η τιμή του πετρελαίου δεν είναι αρκετά υψηλή για να το αιτιολογήσει. Το αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η αγορά του πετρελαίου είναι ένας τομέας όπου οι μικρές αλλαγές στην καμπύλη προσφοράς ή ζήτησης προκαλούν μεγάλες αλλαγές στην τιμή εκκαθάρισης ή αλλιώς στην τιμή ισορροπίας. 5