ιδαγµένο κείµενο από το πρωτότυπο τυπο Πλάτωνος Πρωταγόρας, (322Α-322D)

ιδαγµένο κείµενο από το πρωτότυπο τυπο Πλάτωνος Πρωταγόρας, (322Α-322D) Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ' ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεὴς -πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική- ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις ὅτ' οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν' εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις "Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ ὧδε εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;" "Ἐπὶ πάντας," ἔφη ὁ Ζεύς, "καὶ πάντες μετεχόντων οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν καὶ νόμον γε θὲς παρ' ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως." 1. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε το απόσπασµα: «Ζεὺς οὖν δείσας... ὡς νόσον πόλεως». 2. «πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική»: να σχολιαστεί η άποψη του Πρωταγόρα. 3. «ὅτ' οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο». Γιατί η απουσία της πολιτικής αρετής κατέστησε αδύνατη τη συµβίωση και την συνύπαρξη των ανθρώπων; w w w. f r o n t i s t i r i o - a l f a. g r Σελίδα 1

4. Με βάση το µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί, να καταγράψετε τα παιδαγωγικά µέσα µε τα οποία, κατά τον Πρωταγόρα, διδάσκεται η πολιτική αρετή και να εξηγήσετε γιατί η διδασκαλία της θεωρείται αναγκαία, παρόλο που η αρετή αυτή µε εντολή του ία µοιράστηκε από τον Ερµή σε όλους τους ανθρώπους. Πλάτωνος Πρωταγόρας, (325D - 325Ε) Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι'αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την ευκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι' αυτό φροντίζουν κυρίως. 5. Ποια είναι τα θέµατα του πλατωνικού διαλόγου Πρωταγόρας και ποια τα σηµεία αντιπαράθεσης των δύο βασικών συνοµιλητών µέσα στο έργο; 6. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγµένο κείµενο µια ετυµολογικά συγγενή λέξη για καθεµιά από τις παρακάτω λέξης της νέας ελληνικής. σχεδόν, φήμη, βεστιάριο, προίκα, εκπομπή, θέση, δεσμίδα, αφθαρσία, γονίδιο, προνόμιο 2. Αδίδακτο κείµενο Ἀριστοτέλους Ἀθηναίων Πολιτεία, 11 Σόλων διατάξας τὴν πολιτείαν ὅνπερ εἴρηται τρόπον, ἐπειδὴ προσιόντες αὐτῷ περὶ τῶν νόμων ἠνώχλουν, τὰ μὲν ἐπιτιμῶντες, τὰ δὲ ἀνακρίνοντες, βουλόμενος μήτε ταῦτα κινεῖν μητ ἀπεχθάνεσθαι παρών, ἀποδημίαν ἐποιήσατο κατ ἐμπορίαν ἅμα καὶ θεωρίαν εἰς Αἴγυπτον εἰπών, ὡς οὐχ ἥξει δέκα ἐτῶν οὐ γὰρ οἴεσθαι δίκαιον εἶναι τοὺς νόμους ἐξηγεῖσθαι παρών, ἀλλ ἕκαστον τὰ γεγραμμένα ποιεῖν. Ἅμα δὲ καὶ συνέβαινεν αὐτῷ τῶν τε γνωρίμων διαφόρους γεγενῆσθαι πολλοὺς διὰ τάς τῶν χρεὼν ἀποκοπὰς καὶ τάς στάσεις ἀμφοτέρας μεταθέσθαι διὰ τὸ παρὰ δόξαν αὐτοῖς γενέσθαι τὴν κατάστασιν ὁ μὲν γὰρ δῆμος ᾤετο πάντ ἀνάδαστα ποιήσειν αὐτόν, οἱ δὲ γνώριμοι πάλιν (εἰς) τὴν αὐτὴν τάξιν ἀποδώσειν ἤ μικρὸν παραλλάξειν. ἀπεχθάνομαι: γίνομαι μισητός ἀνάδαστα ποιῶ: ξαναμοιράζω (< αναδασμός) γνώριμος: πλούσιος 1. Να µεταφραστεί το απόσπασµα που σας δίνεται. 20 ΜΟΝΑ ΕΣ w w w. f r o n t i s t i r i o - a l f a. g r Σελίδα 2

2. Για κάθε τύπο που σας δίνεται, να γράψετε τους γραµµατικούς τύπους που σας ζητούνται. 5 ΜΟΝΑ ΕΣ ὅνπερ: δοτική πληθυντικού ἐπιτιµῶντες: β ενικό ευκτικής ενεστώτα ταῦτα: γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος εἰπών: β ενικό προστακτικής αορίστου β ἐτῶν: δοτική πληθυντικού ἐξηγεῖσθαι: τον ίδιο τύπο στον παρακείµενο παρών: γ ενικό οριστικής µέλλοντα πολλοὺς: την αιτιατική ενικού στο συγκριτικό στο ίδιο γένος τάξιν: την κλητική ενικού παραλλάξειν: β ενικό προστακτικής παρακειµένου στη µέση φωνή 3. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των ακόλουθων τύπων: βουλόµενος, ἐξηγεῖσθαι, διαφόρους, τῶν χρεὼν, µικρὸν 4. τὰ γεγραµµένα: να αναλυθεί η µετοχή σε αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. 5. ὁ µὲν γὰρ δῆµος ᾤετο πάντ ἀνάδαστα ποιήσειν αὐτόν: το απαρέµφατο της πρότασης να αναπτυχθεί µε δευτερεύουσα ισοδύναµη πρόταση. 6. ὡς οὐχ ἥξει δέκα ἐτῶν: η παραπάνω πρόταση να χαρακτηριστεί ως προς το είδος της, να αναγνωριστεί η συντακτική της θέση και να αιτιολογηθεί η έγκλιση εκφοράς της 7. ἐπειδὴ προσιόντες : να συµπτυχθεί δευτερεύουσα πρόταση σε µετοχή. 8. Σόλων διατάξας τὴν πολιτείαν ἀποδηµίαν ἐποιήσατο κατ ἐµπορίαν ἅµα καὶ θεωρίαν εἰς Αἴγυπτον: να µετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο µε εξάρτηση «Γέγραφεν ὁ Άριστοτέλης» ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ α διδαγµένο κείµενο 2. - Οι άνθρωποι µε τα δώρα του Προµηθέα µπόρεσαν να βρουν τροφή - όµως εξακολουθούσαν να κατασπαράσσονται από τα άγρια θηρία γιατί δεν είχαν την πολεµική τέχνη, η οποία είναι µέρος της πολιτικής τέχνης. - Η πολιτική τέχνη συντελεί στην υπακοή σε νόµους, κανόνες - στο σεβασµό στην ιεραρχία - στη δυνατότητα συνεννόησης και συνεργασίας - στην από κοινού λήψη αποφάσεων τα παραπάνω είναι απαραίτητα στη διεξαγωγή πολέµου: ο πόλεµος είναι µια συλλογική δράση. - Η αδυναµία συνεργασίας και συνένωσης των δυνάµεων των ανθρώπων εναντίον των άγριων θηρίων - εξαιτίας της απουσίας της πολεµικής τέχνης - διευκόλυνε τον αφανισµό τους. 3. - Η πολιτική αρετή συνιστά την υιοθέτηση της έννοιας της δικαιοσύνης: την κατοχή της αιδούς και της δίκης (σχόλιο βιβλίου «δίκη»). - Αιδώς: ο σεβασµός στους άγραφους νόµους, η έννοια του φιλότιµου - ίκη: ο σεβασµός στους γραπτούς νόµους. - Η απουσία της πολιτικής αρετής (της αιδούς και της δίκης) οδηγεί στην ασυδοσία, στην καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωµάτων, στην επικράτηση του δίκαιου του ισχυρού εξαιτίας της απουσίας νοµοθετικού πλαισίου που θα προστατεύει τον αδύναµο απουσία κοινωνικής w w w. f r o n t i s t i r i o - a l f a. g r Σελίδα 3

γαληνής, ηρεµίας διάσπαση της κοινωνικής συνοχής αδυναµία συνύπαρξης και κοινωνικής συµβίωσης. 4. - Παιδαγωγικά µέσα: διδασκαλία, νουθεσίες, ξυλοδαρµοί - Ο ίας βλέποντας την καταστροφή του ανθρώπινου είδους, δίνει εντολή στον Ερµή να προσφέρει στον άνθρωπο την αιδώ και τη δίκη (σχόλιο βιβλίου) - την πολιτική αρετή. - Τονίζει, µάλιστα, ότι αυτή θα πρέπει να µοιραστεί καθολικά, σε όλους και όχι όπως η τεχνικές γνώσεις, µε καταµερισµό, σε λίγους. - Προσθέτει, όµως, ότι όποιος δεν την αποδεχτεί πρέπει να θανατώνεται ως «νόσος της πόλεως». - Στην ουσία, δηλαδή, δεν προσφέρει στον άνθρωπο την ίδια την πολιτική αρετή αλλά τη δυνατότητα να την αποκτήσει - η πολιτική αρετή προσφέρεται εκ των υστέρων, µετά τη γέννηση του ανθρώπινου είδους, δεν προέρχεται εκ φύσεως όπως οι αισθήσεις, είναι επίκτητη Ο ίας, όµως, προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να την αποκτήσει η δυνατότητα αυτή µπορεί να πραγµατωθεί µέσω της διδασκαλίας: δηλαδή, ο άνθρωπος µπορεί να διδαχθεί την πολιτική αρετή διότι, µε αυτόν τον τρόπο, θα αποφύγει την θανάτωση, σύµφωνα µε την εντολή του ία. 6. µετέσχε, φωνήν, ἐσθῆτας, ἱκανή, πέµπει, θῶ, δοίη, διεφθείροντο, γένοιντο, νόµον β αδίδακτο κείµενο 1. Ο Σόλωνας αφού τακτοποίησε(ρύθµισε) το πολίτευµα, µε τον τρόπο που έχει ακριβώς ειπωθεί, επειδή αφού τον πλησίαζαν τον ενοχλούσαν για τους νόµους, άλλοτε κατηγορώντας τους και άλλοτε ασκώντας κριτική, επειδή δεν ήθελε ούτε αυτούς να αλλάξει ούτε να γίνει µισητός µε την παρουσία του, µετανάστευσε στην Αίγυπτο για εµπόριο και συνάµα για περιήγηση, αφού είπε ότι δε θα επιστρέψει για δέκα χρόνια. Γιατί νόµιζε ότι δεν είναι δίκαιο όντας παρών να δίνει εξηγήσεις για τους νόµους, αλλά ο καθένας να εφαρµόζει αυτά που είχαν νοµοθετηθεί. Συνάµα συνέβαινε και πολλοί από τους πλουσίους να έχουν αποκτήσει διαφορές µαζί του εξαιτίας της διαγραφής των χρεών και να έχουν αλλάξει στάση και οι δύο (παρατάξεις) εξαιτίας του ότι η κατάσταση είχε γίνει παρά τις προσδοκίες τους. Γιατί ο µεν λαός νόµιζε ότι αυτός όλα θα τα ξαναµοιράσει, οι δε πλούσιοι (αριστοκρατικοί) πάλι ότι θα αποκαταστήσει την ίδια τάξη ή λίγο θα την αλλάξει. 2. οἷσπερ ἐπιτιµῷς/ ἐπιτιµῴης τούτων εἰπέ ἔτεσι(ν) ἐξηγῆσθαι πάρεσται πλείονας/ πλείους τάξι παρήλλαξο 3. αιτιολογική µετοχή, συνηµµένη στο υποκείµενο τους ρήµατος υποκείµενο στο απρόσωπο δίκαιον εἶναι, τελικό απαρέµφατο κατηγορούµενο µέσω του γεγενῆσθαι στο πολλούς γενική αντικειµενική στο ἀποκοπὰς σύστοιχο αντικείµενο στο απαρέµφατο παραλλάξειν 4. τὰ γεγραµµένα = ἐκεῖνα ἅ γεγραµµένα εἶεν 5. ὁ µὲν γὰρ δῆµος ᾤετο πάντ ἀνάδαστα ποιήσειν αὐτόν = ὁ µὲν γὰρ δῆµος ᾤετο ὅτι αὐτός πάντ ἀνάδαστα ποιήσοι w w w. f r o n t i s t i r i o - a l f a. g r Σελίδα 4

6. ευτερεύουσα ονοµατική ειδική πρόταση ως αντικείµενο της µετοχής εἰπών. Εισάγεται µε τον ειδικό σύνδεσµο ὡς, ο οποίος εκφράζει υποκειµενική γνώµη, εκφέρεται µε οριστική(ἥξει), η οποία δηλώνει το πραγµατικό. 6. ἐπειδὴ προσιόντες αὐτῷ περὶ τῶν νόµων ἠνώχλουν, τὰ µὲν ἐπιτιµῶντες, τὰ δὲ ἀνακρίνοντες = προσιόντες αὐτῷ περὶ τῶν νόµων ἐνοχλοῦντες, τὰ µὲν ἐπιτιµῶντες, τὰ δὲ ἀνακρίνοντες 7.Γέγραφεν ὁ Άριστοτέλης Σόλωνα διατάξαντα τὴν πολιτείαν ἀποδηµίαν ποιήσασθαι κατ ἐµπορίαν ἅµα καὶ θεωρίαν εἰς Αἴγυπτον. / Γέγραφεν ὁ Άριστοτέλης ὅτι Σόλων διατάξας τὴν πολιτείαν ἀποδηµίαν ποιήσαιτο κατ ἐµπορίαν ἅµα καὶ θεωρίαν εἰς Αἴγυπτον. w w w. f r o n t i s t i r i o - a l f a. g r Σελίδα 5