«Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ» (Για τους φοιτητές του Τµήµατος Προστασίας και Συντήρησης της Πολιτισµικής Κληρονοµίας του Α.Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων) Roberto Rodríguez Milán, PhD Επιστηµονικός Συνεργάτης Ζάκυνθος Ιούνιος 2013
Α. ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Όποιος ενδιαφέρεται να επιβλέπω την πτυχιακή του εργασία θα πρέπει να µου στείλει µια γραπτή πρόταση που να ακολουθεί τα βήµατα που περιγράφονται στην συνέχεια: 1. Τίτλος της πτυχιακής εργασίας: 2. Ελάχιστη και µέγιστη διάρκεια υλοποίησης της πτυχιακής εργασίας: 3. Περίληψη του θέµατος (10-15 γραµµές): 4. Έννοιες κλειδιά (5-10 έννοιες): 5. Αντικείµενο έρευνας και αιτιολόγησή του (10-15 γραµµές): 6. Ερωτήσεις, υποθέσεις και στόχοι της έρευνας (10-15 γραµµές): 7. οµή (ενότητες) της έρευνας: 8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του θεωρητικού και µεθοδολογικού πλαισίου της έρευνας (10-15 γραµµές): 9. Περιγραφή των εργαλείων που χρησιµοποιούνται για την υλοποίηση της έρευνας: 10. Προτεινόµενη βιβλιογραφία (5 πηγές, στις οποίες συµπεριλαµβάνεται υποχρεωτικά και το βιβλίο του Gombrich): Β. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Για την καλή συνεργασία θα πρέπει να είµαστε σε συνεχή επαφή: Roberto Rodríguez Milán e-mail: robrod_es@yahoo.es Τηλ.: ----- Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 2
Γ. Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ 1. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ α. Είδος (αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική) και τοποθεσία του έργου. β. Όνοµα και εποχή / χρονολόγηση του έργου. γ. ηµιουργός / Καλλιτέχνης. 2. ΑΝΑΛΥΣΗ α. Αρχιτεκτονική (1) Ποιό τµήµα του έργου βλέπουµε (εσωτερικό, πρόσοψη, κλπ.); (2) Ποιά είναι η χρήση του κτίσµατος (θρησκευτική, δηµόσια, κλπ.); (3) Ποιά είναι τα υλικά, δοµικά, µορφολογικά και διακοσµητικά στοιχεία που καθορίζουν τον ρυθµό του έργου; β. Γλυπτική και ζωγραφική (1) Ποιά είναι η περιοχή του έργου που βλέπουµε (λεπτοµέρεια, σύνολο, κλπ.); (2) Είναι έργο αυτόνοµο ή αποτελεί µέρος ενός συνόλου; (3) Θέµα του έργου και ποιά είναι η χρήση του (θρησκευτική, διδακτική, κλπ.); (4) Ποιά είναι τα υλικά, θεµατικά και αισθητικά στοιχεία που καθορίζουν το στυλ του έργου; 3. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ α. Ποια είναι η σχέση του έργου µε το ιστορικό και πολιτισµικό πλαίσιό του; β. Ποια είναι η σηµασία του έργου σε σχέση µε το εν λόγω πλαίσιο; 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ποια είναι η επιρροή του έργου και του καλλιτέχνη στην µετέπειτα τέχνη; Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 3
. ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ 1. ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Όπως λέει ο Β. Καλδής: «Ανάλογα µε το θέµα που έχουµε να αντιµετωπίσουµε ανατρέχουµε στις πρωτογενείς πηγές και σε µια στοιχειώδη βοηθητική βιβλιογραφία. Το υλικό, το οποίο θα συγκεντρώσουµε [ ] θα πρέπει να το οργανώσουµε και να το ταξινοµήσουµε µε βάση τα ερωτήµατα και τις επιµέρους πτυχές που έχει το θέµα. Πολύ σηµαντικό είναι να µπορούµε να αξιολογήσουµε τί είναι ουσιώδες και τί όχι, ποιο µέρος από το συγκεντρωµένο όγκο του υλικού θα αξιοποιήσουµε και ποιο θα παραβλέψουµε. Το κριτήριο αυτό της επιλογής οικοδοµείται σταδιακά και είναι ανάλογο του επιπέδου της γενικής µας µόρφωσης.» 1 Στην συνέχεια έρχεται η συγγραφή της πτυχιακής εργασίας: αυτή είναι ένα κείµενο που ανταποκρίνεται σε ορισµένους κανόνες όσον αφορά στην εµφάνιση του, στην δοµή και στην έκταση των περιεχοµένων του. Ο σκοπός µας εδώ είναι να κάνουµε µία γενική περιγραφή αυτών των κανόνων και να προσφέρουµε ένα απλό µοντέλο για το πώς γράφεται ένα τέτοιο κείµενο. Στην συνέχεια θα µελετήσουµε λοιπόν την εµφάνιση, την δοµή και την έκταση µιας πτυχιακής εργασίας. 2. ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΜΙΑ Π.Ε.: ΕΝΑ ΑΠΛΟ ΜΟΝΤΕΛΟ α. Η εµφάνιση Το πρωτοσέλιδο δίνει ταυτότητα στην εργασία µας: βλ. το υπόδειγµα του «Οδηγού πτυχιακών εργασιών του ΤΕΙ. Μετά το πρωτοσέλιδο, ακολουθεί ένας πίνακας περιεχοµένων, όπου γράφουµε τους τίτλους όλων των κεφαλαίων µε την ένδειξη της σελίδας από την οποία αρχίζει ο καθένας. Για να έχει το γραπτό µας την απαραίτητη σοβαρή εµφάνιση, το πρώτο βήµα είναι να δώσουµε τεχνικές προδιαγραφές στην σελίδα µας: - Γραµµατοσειρά του κειµένου: Arial, µέγεθος 12 - Γραµµατοσειρά των υποσηµειώσεων: Arial µέγεθος 10. - Περιθώρια: 2,5. - ιάστιχο: 1,5. - Αρίθµηση: σε όλες τις σελίδες, εκτός από το πρωτοσέλιδο. Η τίτλοι των κεφαλαίων ακολουθούν τις εξής προδιαγραφές: 1 Β. Χ. Καλδής. «Πώς Γράφεται Μια Ακαδηµαϊκή/Επιστηµονική Εργασία;» 12-03-2011 <http://es.scribd.com/doc/50365866/πώς-γράφεται-µια-ακαδηµαϊκή-εργασία-β-χ-καλδής>: 1. Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 4
Α. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (Μέγεθος: 14) 1. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (14) α. Μικρά γράµµατα (14) (1) Μικρά γράµµατα (14) (2) Μικρά γράµµατα (14) β. Μικρά γράµµατα (14) 2. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (14) Β. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (14) κλπ. β. Η δοµή Όσον αφορά στην δοµή της πτυχιακής εργασίας, αποτελείται από τα εξής τµήµατα: Εισαγωγή, κύριο σώµα και συµπεράσµατα. Στο τέλος του γραπτού µας θα πρέπει να αναφέρουµε όλη την βιβλιογραφία που έχουµε χρησιµοποιήσει για να κάνουµε την εργασία µας. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να προσθέσουµε ένα παράρτηµα µετά την βιβλιογραφία. Ας τα δούµε όλα αυτά µε την σειρά. (1) Η εισαγωγή Η πρώτη παράγραφος του γραπτού µας είναι η εισαγωγή: εκεί θα πρέπει α) να αναφέρουµε τί θα διαβάσει ο αναγνώστης µας και µε ποιά σειρά θα τα διαβάσει, β) να αναφέρουµε το θεωρητικό και µεθοδολογικό πλαίσιο που ακολουθούµε, και γ) να εξηγήσουµε την βασική ορολογία που χρησιµοποιούµε. (2) Το κύριο σώµα Μετά την εισαγωγή, γράφουµε το κύριο σώµα του γραπτού µας. Ο αναγνώστης έχει δικαίωµα να καταλάβει τί του εξηγούµε, άρα θα πρέπει να δώσουµε ιδιαίτερη προσοχή στα εξής: - ουλεύουµε πρώτα πάνω σε ένα καλό πρόχειρο κείµενο. - Χρησιµοποιούµε ένα λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας 1 και προσέχουµε τί γράφουµε (νόηµα) και πώς το γράφουµε (ορθογραφία, γραµµατική, συντακτικό, ορολογία και ύφος). Η µικρές περίοδοι µας επιτρέπουν να ελέγχουµε καλύτερα 1 Π. χ. το Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλος Φυτράκης. Αθήνα: Εκ. Αρµονία, 1997. Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 5
τον λόγο µας (νόηµα και γλώσσα). - Η κάθε ιδέα, το κάθε θέµα θέλουν την παράγραφό τους. Το ίδιο ισχύει για τα παραδείγµατα που χρησιµοποιούµε, όταν αυτά έχουν έκταση µεγαλύτερη των 5 γραµµών περίπου. - Η ιδέες, τα θέµατα και τα παραδείγµατα πρέπει να έχουν λογική σειρά: θα προχωρήσουµε δηλαδή από το γενικό στο συγκεκριµένο. - Για να έχει το γραπτό µας συνοχή και συνέχεια, θα φροντίσουµε να είµαστε σαφείς και ακριβείς, και να υπάρξει αλληλουχία µεταξύ παραγράφων. - Πρέπει να βασιστούµε και να χρησιµοποιήσουµε τα δεδοµένα, τα παραδείγµατα και τα επιχειρήµατα των πηγών µας, και πρέπει αυτές να τις αναφέρουµε σε υποσηµειώσεις. Αλλά πρέπει επίσης όλα αυτά να τα κάνουµε δικά µας, να τα αφοµοιώσουµε: Χρησιµοποιούµε, λοιπόν, τα δικά µας λόγια και αποφεύγουµε την συνεχή παράφραση των πηγών µας. 1 - Αποφεύγουµε την χρήση του «εγώ» (λέω, νοµίζω, κλπ.), τους συναισθηµατισµούς, τις αναπόδεικτες προσωπικές απόψεις και τα «ηθικάφιλοσοφικά-λυρικά-πολιτικά-ιδεολογικά» σχόλια. Περιορίζουµε τα πολλά σηµεία στίξης και άλλα εφέ (παύλες, παρενθέσεις, εισαγωγικά, υπογραµµίσεις, χρώµατα, κ.λ.π.). (3) Τα συµπεράσµατα Αφού ολοκληρώσουµε τον κορµό της εργασίας µας, θα γράψουµε τα συµπεράσµατα µας: α) συνοψίζουµε τα θέµατα και τις βασικές ιδέες µε τα οποία ασχοληθήκαµε, και β) απαριθµούµε τις συνέπειες όσων µελετήσαµε. Καλό είναι να µιλήσουµε όχι µόνο για το προφανές, αλλά και για συνέπειες που πάνε πιο πέρα από τα δεδοµένα τα οποία έχουµε µελετήσει: δείχνουµε έτσι πως έχουµε κατανοήσει καλά το θέµα µας και πως έχουµε στοχαστεί λογικά και µε επιχειρήµατα πάνω στο εν λόγω θέµα. Σε αυτό το σηµείο ξαναδιαβάζουµε προσεκτικά τα όσα γράψαµε µέχρι εδώ, για να δούµε εάν το γραπτό µας πληροί τις προϋποθέσεις που θέσαµε προηγουµένως. (4) Η βιβλιογραφία Τώρα πρέπει να γράψουµε την βιβλιογραφία που έχουµε χρησιµοποιήσει στο κείµενο και στις υποσηµειώσεις µας. Γράφουµε τις πηγές µας ταξινοµηµένες κατά την αλφαβητική σειρά (το κριτήριο είναι το επώνυµο του κάθε συγγραφέα). 2 Παράδειγµα: 1 «Εννοείται ότι το κείµενό µας δεν συνίσταται σε µία συρραφή κοµµατιών από τη βιβλιογραφία που χρησιµοποιήσαµε, αλλά αποτελεί δηµιουργική ανασύνθεση του υλικού που συλλέξαµε έτσι ώστε να καταδεικνύεται η γονιµοποιός αφοµοίωση αυτών που µελετήσαµε.» Β. Χ. Καλδής, σ. 1-4. 2 Βλ. Eco, σ. 177-263, Καλδής, σ. 1-4. Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 6
- Σε αυτοτελές βιβλίο: Eco, Umberto. Πώς γίνεται µία διπλωµατική εργασία. Αθήνα: Νήσος, 1994. - Σε συλλογικό τόµο: Παναγιώτης. Μαστροδηµήτρης. «Η γλώσσα του Ανδρέα Κάλβου.» Στο Μ. Ζ. Κοπιδάκης (επιµ.) Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: 1999, σ. 254-255. - Σε άρθρο περιοδικού: Βάσω Ψιµούλη. «Οι Σουλιώτες στα Επτάνησα.» Τα Ιστορικά 38 (2003): 27-48. - Σε ηλεκτρονική πηγή: «Καλδής, Βύρων Χ.: Πώς Γράφεται Μια Ακαδηµαϊκή/Επιστηµονική Εργασία;» 12-03- 2011 <http://es.scribd.com/doc/50365866/πώς-γράφεται-µια-ακαδηµαϊκή-εργασία-β- Χ-Καλδής> 1-4. (5) Παράρτηµα Εάν έχουµε χρησιµοποιήσει φωτογραφίες, πίνακες ή άλλο τέτοιο υλικό, µπορούµε να τα εντάξουµε στο τέλος της εργασίας. Συµβουλευτείτε τον καθηγητή σας. γ. Η έκταση Προσέχουµε πάντα την έκταση του γραπτού µας: µόνο όταν δεν έχουµε σαφείς οδηγίες για το συγκεκριµένο µπορούµε να επεκταθούµε ελεύθερα. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να προσέχουµε για να δώσουµε το σωστό βάρος και έκταση στα διάφορα τµήµατα του γραπτού µας. Συµβουλευτείτε τον καθηγητή σας. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Είδαµε εδώ τα τµήµατα που αποτελούν µια πτυχιακή εργασία, ποιές είναι η πληροφορίες που εµπεριέχουν τα εν λόγω τµήµατα και ποιούς βασικούς κανόνες θα πρέπει να προσέχουµε στην συγγραφή ενός τέτοιου κειµένου. Αποπειραθήκαµε να δώσουµε, επίσης, ένα απλό µοντέλο για να βοηθηθούν οι φοιτητές στο έργο τους. Προφανώς υπάρχουν άλλα κριτήρια, άλλα συστήµατα, άλλα πρότυπα: εδώ προσφέρουµε απλώς ένα µοντέλο σωστό και επαρκές. 4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Eco, Umberto. Πώς γίνεται µία διπλωµατική εργασία. Αθήνα: Νήσος, 1994. «Καλδής, Βύρων Χ.: Πώς Γράφεται Μια Ακαδηµαϊκή/Επιστηµονική Εργασία;» 12-03- 2011 <http://es.scribd.com/doc/50365866/πώς-γράφεται-µια-ακαδηµαϊκή-εργασία-β-χ-καλδής>. Οδηγίες για πτυχιακή εργασία (2013) / 7