«Προστατευόμενες περιοχές και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» ΚΠΕ Κισσάβου-Ελασσόνας 24 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 Γεροφωκά Αναστασία
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Η θέσπιση προστατευόμενων περιοχών δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας. Υπάρχουν αναφορές (IUCN) για περιοχές στην Ινδία πριν από δύο χιλιάδες χρόνια που διατηρούνταν ελεύθερες από οποιαδήποτε εκμετάλλευση με στόχο την προστασία των φυσικών πόρων.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Τα «ιερά» δάση της αρχαίας Ελλάδας προστατεύονταν αυστηρά και αφήνονταν στη φυσική τους εξέλιξη, γεγονός που συντέλεσε στο να αποκτήσουν εντυπωσιακή πολυώροφη δομή παρθένων δασών. Τέτοια ήταν το ιερό άλσος της αρχαίας Αθήνας, του Άργους, της Δωδώνης, του Διός στην Ολυμπία, το οποίο ονομάστηκε «Άλτις» από τον Ηρακλή κ.ά. Στον ομηρικό ύμνο προς την Αφροδίτη αναφέρεται ότι τα δάση των βουνών θεωρούνται «τεμένη των αθανάτων» μη υλοτομούμενα («οὒ τι βροτοί κείρουσι σιδήρων»).
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Το πρώτο εθνικό πάρκο παγκοσμίως δημιουργήθηκε το 1872 στο Yellowstone των ΗΠΑ ως «δημόσιο πάρκο ή περιοχή αναψυχής προς όφελος και απόλαυση των ανθρώπων». Στην Ευρώπη, όπου οι διαθέσιμες φυσικές εκτάσεις ήταν ανέκαθεν μικρότερες και οι ανθρώπινες δραστηριότητες συνυπήρχαν με τη φύση, οι προστατευόμενες περιοχές που δημιουργήθηκαν ήταν μικρότερης έκτασης και περιελάμβαναν τουλάχιστον σε ένα μέρος τους κατοικημένες περιοχές και ανθρώπινες δραστηριότητες.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ «Π.Ε. είναι η διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των στάσεων που είναι απαραίτητες για την κατανόηση και την εκτίμηση της αλληλοσυσχέτισης ανθρώπου, πολιτισμού και Βιοφυσικού περιβάλλοντος. Η Π.Ε. συνεπάγεται επίσης άσκηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς του κάθε ατόμου γύρω από τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος.» I.U.C.N, (ed.), International Working Meeting on Environmental Education in the School Curriculum, Carson City - Nevada, U.S.A., June/July 1970
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η περιβαλλοντική εκπαίδευση στοχεύει στο να βελτιώσει την περιβαλλοντική πληροφόρηση του κοινού, στην απόκτηση της γνώσης, των αξιών, των στάσεων και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την προστασία του περιβάλλοντος
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Πιο αναλυτικά στοχεύει στο να βοηθήσει άτομα και κοινωνικές ομάδες να αποκτήσουν: Επίγνωση και ευαισθητοποίηση για το συνολικό περιβάλλον και τα σχετιζόμενα με αυτό προβλήματα Γνώσεις και ποικιλία εμπειριών, ώστε να κατανοήσουν το περιβάλλον και τα προβλήματα που συνδέονται με αυτό Στάσεις, αξίες και συναισθήματα ενδιαφέροντος προς το περιβάλλον καθώς και κίνητρα για ενεργό συμμετοχή στη βελτίωση και προστασία του
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Δεξιότητες για τον προσδιορισμό και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων Ικανότητες αξιολόγησης των εκάστοτε λαμβανομένων περιβαλλοντικών μέτρων και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε σχέση με τις οικολογικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, αισθητικές και εκπαιδευτικές διαστάσεις τους Αίσθηση υπευθυνότητας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η δυνατότητα ενεργού εμπλοκής σε όλα τα επίπεδα προς την κατεύθυνση της επίλυσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων (Γεωργόπουλος & Τσαλίκη1993)
ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΩΣ ΠΕΔΙΟ Π.Ε (α) είναι μέρη όπου τα άτομα ευαισθητοποιούνται για το φυσικό περιβάλλον. (β)προσφέρουν ευκαιρίες για την απόκτηση εμπειριών και μέσω αυτών για την ανάπτυξη κατανόησης βασικών οικολογικών εννοιών, για την κατανόηση και εκτίμησης της σημασίας της βιοποικιλότητας καθώς και για την καλλιέργεια δεξιοτήτων ανάληψης δράσης για την προστασία τους. γ) αποτελούν μερικά από τα λίγα εναπομείναντα μέρη σχετικά ανέγγιχτα από την ανθρώπινη παρέμβαση προσφέροντας μοναδικές εμπειρίες. δ) είναι συγχρόνως τόποι ψυχαγωγίας.
ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Ένας τρόπος ώστε οι μαθητές να έλθουν σε επαφή και να αλληλεπιδράσουν με μια προστατευόμενη περιοχή και να εκτιμήσουν την ιδιαίτερη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, είναι μέσω προγραμμάτων Π.Ε. Οι Π.Π. αποτελούν ένα θελκτικό προνομιούχο πεδίο για την περιβαλλοντική Εκπαίδευση αλλά παράλληλα η υλοποίηση προγραμμάτων Π.Ε στις προστατευόμενες περιοχές θα μπορούσε να συμβάλει στην διαχείριση και την προστασία τους.
ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι μαθητές, και ιδιαίτερα εκείνοι με χαμηλές μαθησιακές επιδόσεις επωφελούνται από την εργασία στο πεδίο και, πιο συγκεκριμένα, καλλιεργούν θετική στάση για την προστασία των περιοχών που επισκέπτονται και αποκτούν σχετικές γνώσεις (Lindemann-Matthies, 2002).
ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Σύμφωνα με έρευνες (Palmberg και Kuru 2000) οι μαθητές που συμμετείχαν ενεργά σε υπαίθριες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, κυρίως σε δράσεις στο φυσικό περιβάλλον, σε ΠΠ κ.α., ανέπτυξαν ισχυρότερους δεσμούς με τη φύση και εκδήλωσαν πιο υπεύθυνη κοινωνική συμπεριφορά από όσους δεν είχαν συμμετάσχει σε αυτές τις δραστηριότητες. Επιπλέον, ενδυναμώθηκε η αυτοπεποίθησή τους και, συγκεκριμένα, η αντίληψή τους για το πόσο είναι ικανοί να κάνουν κάτι σημαντικό για την προστασία του περιβάλλοντος.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Π.Ε. ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Για την επιλογή του θέματος λαμβάνουμε υπόψη: Την ηλικία των μαθητών Τα ενδιαφέροντά τους Τη σχέση του θέματος με την καθημερινότητα Το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών Τα χαρακτηριστικά της Π.Π.(υγροτοπική, χερσαία, θαλάσσια) Τις συνθήκες διαχείρισης της Π.Π.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Π.Ε. ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ορισμός των στόχων του προγράμματος (συνδέονται με το περιεχόμενο και τις μεθόδους υλοποίησης του.) Μέθοδοι Υλοποίησης ( συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων, ομαδοσυνεργατική εργασία) Αξιολόγηση Εμπλεκόμενοι φορείς (ΦΔΠΠ, ΚΠΕ, ΜΜΕ, Τ.Α.)
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Π.Ε. ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ένα πρόγραμμα ΠΕ στις ΠΠ για να είναι αποτελεσματικό και «αυθεντικό» : Να έχει ξεκάθαρα διατυπωμένους στόχους που εκτός από σαφείς να είναι και ρεαλιστικοί Να είναι «χρονικά» ευέλικτο και προσαρμόσιμο. Να περιλαμβάνει στη θεματική του στοιχεία σχετικά με τη νομοθεσία για την προστασία και παρακολούθηση της ΠΠ. Η ΠΠ να βρίσκεται σε προσβάσιμη απόσταση από τη σχολική μονάδα.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Π.Ε. ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Οι εκπαιδευτικοί να είναι περισσότερο «διαμεσολαβητές», παρά «πηγές» ή «μεταφορείς» γνώσης. Μια τέτοια στάση βοηθά στην ενεργή συμμετοχή και τον αναστοχασμό των μαθητών. Η συνεργασία με επιστήμονες και σχετικούς φορείς είναι εξαιρετικά σημαντική. Το σχολείο στο σύνολό του, θα πρέπει να αναζητά και να διατηρεί συνεργασίες με φορείς τοπικούς, επιστημονικούς, ΜΚΟ κ.ά. για την από κοινού κατάρτιση και στήριξη των προγραμμάτων σε Π.Π.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Η επίσκεψη σε μια προστατευόμενη περιοχή θα πρέπει να έχει σαφείς στόχoυς: μελέτη, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αισθητική αγωγή και ψυχαγωγία. Οι μ α θ η τ έ ς που επισκέπτονται μια προστατευόμενη περιοχή αποκτούν περιβαλλοντικές εμπειρίες: οπτικές, ακουστικές, απτικές, συναισθηματικές. Ενεργοποιείται η κριτική τους σκέψη καθώς δέχονται ερεθίσματα διαφορετικό από αυτά που παρέχει το καθημερινό τους περιβάλλον. Η γνώση που αποκομίζουν οι μαθητές στη φύση είναι ολοκληρωμένη.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Πριν από την επίσκεψη Ενημερώστε τα παιδιά σχετικά με την επίσκεψη στην προστατευόμενη περιοχή και ζητήστε τους να ντυθούν με τα κατάλληλα ρούχα και παπούτσια, να πάρουν καπέλο, αδιάβροχο, καθώς και νερό και πρόχειρο φαγητό. Ζητήστε τουs να μεταφέρουν τα πράγματα τους σε σακίδιο. Προετοιμάστε κατάλληλα τους μαθητές στο σχολείο ζητώντας πληροφορίες σχετικές με την περιοχή και αναρτήστε τες σε έναν πίνακα μέσα στην τάξη. Δημιουργήστε τους «ερωτηματικά» ώστε να περιμένουν με ανυπομονησία την επίσκεψη, κατά τη διάρκεια της οποίας θα ανακαλύψουν νέα στοιχεία.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Μικρές ομάδες Ανάθεση ρόλων στα μέλη της ομάδας Φύλλα εργασίας Διαδρομή Δραστηριότητες Αξιολόγηση
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Μετά την επίσκεψη Συζήτηση Απολογισμός Ανάρτηση φωτογραφιών Δημιουργία αφίσας Δημοσίευση στα ΜΜΕ
ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ ΠΩΣ. Οι σημερινοί μαθητές είναι οι μελλοντικοί διαχειριστές, χρήστες και επιστήμονες που θα ασχοληθούν με τις προστατευόμενες περιοχές. Η ενασχόληση των περιβαλλοντικών ομάδων με τις Π.Π μπορεί να συμβάλει ώστε οι επερχόμενες γενιές να αναλαμβάνουν τους απαιτούμενους ρόλους για τη βιωσιμότητα των προστατευόμενων περιοχών στο μέλλον. Τα παιδιά μπορούν να ενεργήσουν ως καταλύτες της περιβαλλοντικής αλλαγής στο σπίτι και την ευρύτερη κοινότητα επηρεάζοντας και εκπαιδεύοντας τους γονείς σε περιβαλλοντικά βιώσιμες συμπεριφορές.
ΟΤΑΝ ΤΟ ΒΙΩΜΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΟ
Μια επίσκεψη σε Προστατευόμενη περιοχή για τους μαθητές σας και όχι μόνο μπορεί να είναι εμπειρία ζωής. Σας εύχομαι ο δρόμος να ναι μακρύς και γεμάτος εμπειρίες! Σας ευχαριστώ.
ΠΗΓΕΣ http://www.env-edu.gr/mio-ecsde.org Παπαπανάγου Ε.Διδακτορική Διατριβή στο http://nemertes.lis.upatras.gr/ Γεωργόπουλος, Α. & Τσαλίκη, Ε. (1993). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. http://kpe-kastor.kas.sch.gr/ http://www.wwf.gr/enviromental-education http://www.ekby.gr/ http://www.peekpemagazine.gr/