Ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας για το θέμα του σχεδιασμού της διδασκαλίας, που προσεγγίζεται κάτω από διάφορες οπτικές.

Kalatzis & Cope LEARNING BY DESIGN ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΙΚΑΣΙΕΣ : Διαφορετικοί τρόποι μάθησης που αντανακλώνται σε διαφορετικούς τύπους μαθησιακών δραστηριοτήτων Εμπειρία Εννοιολόγηση Ανάλυση Εφαρμογή

Wiggins & Tighe UNDERSTANDING BY DESIGN ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ: Διαφορετικοί τρόποι κατανόησης αντανακλώνται σε διαφορετικούς τύπους μαθησιακών δραστηριοτήτων Εξήγηση Ερμηνεία Εφαρμογή

Η «Καταννόηση μέσω Σχεδιασμού» εστιάζει: 1) στην πρωταρχική σημασία της διατύπωσης των στόχων, με βάση Τις «Μεγάλες Ιδέες» και Τις «Ουσιαστικές Ερωτήσεις» 2) στην εστίαση στη «Βαθιά Κατανόηση»

Μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, ο εκπαιδευτικός καλείται να σχεδιάσει μαθησιακές ενότητες, με στόχο την Κατανόηση..

Φάσεις Σχεδιασμού Προσδιορισμός του Στόχου Σχεδίαση Αξιολόγησης Σχεδίαση Διδασκαλίας Εφαρμογή στην τάξη

Δυσκολία στον εντοπισμό του του βασικού στόχου Πολύ συχνά, αυτός που προβάλλεται από τον τίτλο της ενότητας ως βασικός στόχος, ενδέχεται να είναι το πεδίο εφαρμογής ενός ευρύτερου στόχου. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να γίνει η σύνδεση του βασικού στόχου με τον ευρύτερο στόχο με το σχεδιασμό δραστηριοτήτων που διευκολύνουν αυτή τη σύνδεση.

Πως διατυπώνω ένα στόχο; Έχοντας ξεκαθαρίσει στο μυαλό σου ποιες είναι οι «Μεγάλες Ιδέες» που θέλεις να κατανοήσουν οι μαθητές σου Πως θα εντοπίσω τις Μεγάλες Ιδέες;

τι σημαίνει «Μεγάλη Ιδέα» Μια ιδέα είναι Μεγάλη όταν απαντά και δίνει λύση σε ερωτήματα και προβλήματα σημαντικά για τη ζωή μας σε προσωπικό, κοινωνικό ή καθαρά επιστημονικό επίπεδο (πχ αποτελεί την εστία γύρω από την οποία εκφράζονται άλλες έννοιες) Επομένως, ένας τρόπος για να προσδιορίσεις τη «Μεγάλη Ιδέα», είναι να καταγράψεις τα «Ουσιαστικά Ερωτήματα» (Essential Questions)

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Γιατί μετράμε; Τι είναι αυτό που μετριέται; Τι δεν μετριέται; Πάντα μετρούσαμε; Πως μετράμε; Γιατί δεν μετρά ο καθένας με το δικό του τρόπο; Σε τι βοήθησε τους ανθρώπους το να μπορούν να μετράνε;

Την ιστορική πορεία της εξέλιξης της έννοιας (σημαντικές δυσκολίες, προβλήματα, ενδιαφέρουσες αφηγήσεις) Τη μαθηματική σχέση μέσα από την οποία εκφέρεται η έννοια Το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο εφαρμογής της έννοιας Τις Βασικές παρανοήσεις των μαθητών

Η μέτρηση μας βοηθάει να περιγράψουμε με ακρίβεια διάφορα μεγέθη (ποσά, χρόνο, επιφάνειες, όγκους, ) Μας βοηθάει στο να μπορούμε να απαντάμε με ακρίβεια σε ερωτήσεις όπως Πόσο μεγάλο; Πόσο πλατύ; Πόσο πολύ; Πόσο χρόνο διαρκεί; Πόσο βαρύ; Μας βοηθάει να επικοινωνούμε με τους άλλους (να είμαστε συνεπείς στα ραντεβού μας, να παραγγέλνουμε τα σωστά έπιπλα για το χώρο μας κλπ) Για να μετρήσουμε χρειαζόμαστε κάποιες μονάδες. Οι μονάδες που επιλέγουμε εξαρτώνται από το μέγεθος που μετράμε.

Κι ακόμα... Το αποτέλεσμα της μέτρησης εξαρτάται από τη μονάδα που επιλέγουμε. Επιλέγουμε όλοι την ίδια μονάδα για να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Για τις μετρήσεις χρησιμοποιούμε διάφορα εργαλεία, συσκευές, όργανα... Τα εργαλεία, όργανα, συσκευές κλπ αποδεικνύουν το επίπεδο του πολιτισμού ενός λαού.

Να κατανοήσουν οι μαθητές σε τι μας χρησιμεύει η μέτρηση Να μπορούν να επιλέγουν την κατάλληλη μονάδα μέτρησης... Να μπορούν να επιλέγουν και να χρησιμοποιούν τα κατάλληλα εργαλεία.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε ΣΤΟΧΟΣ εκφράζει μια ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ και είναι η απάντηση σε μια ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ. Παράδειγμα Γιατί δεν μετρά ο καθένας με το δικό του τρόπο; (Ουσιαστική Ερώτηση) Επιλέγουμε όλοι την ίδια μονάδα για να μπορούμε να συνεννοηθούμε. (Μεγάλη Ιδέα) Να κατανοήσουν οι μαθητές το ρόλο των συμβατικών μονάδων μέτρησης και να μπορούν να τις χρησιμοποιούν κατάλληλα (Στόχος Στόχος)

Ωραία, ας πούμε ότι έχω διατυπώσει με ακρίβεια τους στόχους μου. Τι θα κάνω προκειμένου οι μαθητές μου να κατανοήσουν αυτές τις Μεγάλες Ιδέες; Προκειμένου να επιτύχω τους στόχους μου; Πως θαξέρωότι μετά το μάθημαοι μαθητές μου κατανόησαν;

η έννοια της Κατανόησης είναι πολυδιάστατη Όταν κάποιος έχει κατανοήσει, μπορεί να εξηγήσει, μπορεί να ερμηνεύσει και μπορεί να εφαρμόσει. Θα προσπαθήσεις επομένως να σχεδιάσεις δραστηριότητες που παρακινούν τους μαθητές να εξηγήσουν, να ερμηνεύσουν. Και κυρίως, Θα σχεδιάσεις δραστηριότητες που θα έχουν ενδιαφέρον για τους μαθητές, ώστε να θελήσουν να εμπλακούν ουσιαστικά και όχι απλά από υποχρέωση

Τώρα που προσδιόρισα το στόχο, μπορώ να ξεκινήσω τη διδασκαλία επιλέγοντας δραστηριότητες από το βιβλίο ή σχεδιάζοντας νέες;

Όχι, Πρινακόµααρχίσειςνασχεδιάζεις λεπτοµερώς τα βήµατα της διδασκαλίας σου, θα ήτανκαλόνασκεφτείςαπότηναρχήτοθέµατης αξιολόγησης. Μετιείδουςδραστηριότητεςσκοπεύειςνα εξακριβώσεις αν οι µαθητές σου έµαθαν; Ευτυχώςέχειςπολλούςτρόπους, ερωτήσειςκλειστές, ανοιχτές, πολλαπλών επιλογών, Πρότζεκτ.. Τιείδουςενδιάµεσηαξιολόγησηθα χρησιµοποιήσεις; (Αυτοαξιολόγηση, Αξιολόγηση από συµµαθητές, άτυπη προφορική )

Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι πρέπει να σχεδιάσεις δραστηριότητες που θα δώσουν την ευκαιρία στους μαθητές σου να εφαρμόσουν όσα έμαθαν άμεσα και δημιουργικά. να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά ότι ξέρουν σε διαφορετικό πλαίσιο, σε καταστάσεις πιο σύνθετες από τις συνηθισμένες. είναι απαραίτητο, να περιλάβεις στην τελική αξιολόγηση μια αυθεντική δραστηριότητα. Αυθεντικές είναι οι δραστηριότητες που βάζουν το μαθητή σε ένα ρόλο, και όπου πρέπει να χρησιμοποιήσει επιχειρήματα για να πείσει κάποιον.

Ας ξεκινήσω λοιπόν: Ανοίγω το βιβλίο και μετά από όσα έμαθα αρχίζω να κοιτάζω με μια κριτική διάθεση πως ξεδιπλώνεται η ενότητα... Η αρχική δραστηριότητα..είναι επιτυχημένη;;;;; Ελπίζω πως ναι, διαφορετικά πρέπει να φτιάξω μια δική μου. Πως θα την σχεδιάσω; Είπαμε ότι μια δραστηριότητα έχει ενδιαφέρον για τους μαθητές μου όταν συνδέεται με αυτά που ξέρουν ήδη και που θα του άρεσε να ασχοληθούν. Άρα: Θα αναφερθώ στην εμπειρία τους

Σχεδιάζω, λοιπόν έχοντας κατά νου ότι μια δραστηριότητα που στοχεύει στην κατανόηση, δίνει την ευκαιρία στους μαθητές Να εξηγήσουν εξηγήσουν: να συγκρίνουν, να συσχετίσουν, να καταλήξουν σε «ορισμούς», να διατυπώσουν «θεωρίες», να επιλύσουν προβλήματα και να εξηγήσουν τη λύση τους, να υποστηρίξουν την σκέψη τους, να εξηγήσουν αλγόριθμους, να εξηγήσουν τρόπους γραφής.

Να ερμηνεύσουν: να αναλύσουν δηλαδή λειτουργικά και κριτικά μια κατάσταση ή ένα γεγονός, να δώσουν μια προσωπική διάσταση στις ιδέες και στα γεγονότα. Ένας μαθητής έχει κατανοήσει ένα γεγονός, ένα φαινόμενο ή μια έννοια αν μπορεί να παραθέσει διαφορετικές ερμηνείες, να δει τα πράγματα από διάφορες οπτικές στην προσπάθεια του να βρει το νόημα. Να εφαρμόσουν Να δουν ένα ζήτημα κάτω από διάφορες οπτικές γωνίες, διάφορες προοπτικές. Να δουν ένα ζήτημα με ενσυναίσθηση: μπαίνοντας στη θέση του άλλου. Πώς το βλέπεις εσύ αυτό; Τι βλέπεις εσύ που δεν μπορώ να δω εγώ; Τι πρέπει να δοκιμάσω εάν θέλω να καταλάβω;

Η προηγούμενη θεώρηση του σχεδιασμού της διδασκαλίας με στόχο την κατανόηση, είναι προφανές ότι υπερβαίνει τη στενή οπτική μιας αντικειμενικής γνώσης που πρέπει να διδαχθεί και να μαθευτεί. Για να δεχθούμε μια τέτοια οπτική, Χρειάζεται να αλλάξουμε τους «φακούς» των γυαλιών μας (Habits of Mind). Να ξανασκεφτούμε τι είναι σημαντικό και τι όχι. Χρειάζεται να αλλάξουμε και συνήθειες (Habits of Work)

Μέσα από τα ουσιαστικά ερωτήματα που θα θέσουμε στους μαθητές μας, θα προκύψουν οι ΜΕΓΑΛΕΣ ΙΔΕΕΣ που θέλουμε να μάθουν Και αυτές τις ιδέες, δεν θα τις κατακτήσουν σε ένα επίπεδο απλής γνώσης, αλλά σε ένα επίπεδο ΒΑΘΙΑΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε, ότι ο σχεδιασμός της διδασκαλίας, είναι στην ουσία ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ που θα απευθύνουμε στους μαθητές μας.

Τεκμηρίων (Evidence): Πώς ξέρουμε ότι ( αυτό που ισχυρίζεσαι) ισχύει; Ποια στοιχεία έλαβες υπόψη; Πόσο βέβαιοι μπορούμε να είμαστε; Απόψεων (Viewpoint): Πως αλλιώς μπορούμε να δούμε το θέμα; Γιατί η άποψή σου είναι καλύτερη; Εάν εξετάζαμε το θέμα από μια διαφορετική οπτική;

Και ακόμα, κριτική θεώρηση Συνδέσεων Αιτίου & Αποτελέσματος: Υπάρχει κάποια κανονικότητα σε αυτό που παρατηρείς; Έχεις συναντήσει κάτι παρόμοιο; Ποιες νομίζεις ότι είναι οι πιθανές συνέπειες του...; Εικασιών (Conjectures): Θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά; Εάν υποτεθεί ότι.; Τι θα συνέβαινε αν.;

Ας Σκεφτούμε... τι θα συνέβαινε αν...τολμούσαμε να αλλάξουμε τον τρόπο που διδάσκουμε;

Η «φιλοσοφία φιλοσοφία» το μοντέλου της «Μάθησης μέσω σχεδιασμού» Πως αποκτιέται η επιστημονική γνώση; Μέσω των παρακάτω 5 βασικών διαδικασιών: Engage, Explain, Explore, Elaborate, Evaluate Εμπλέκομαι, Εξηγώ, Διερευνώ, Ερμηνεύω, Αξιολογώ «Designing is the things we do to know and the rhetorical representations of those things (Kalantzis and Cope, 2005). 30

.Στο μοντέλο της «Μάθησης μέσω Σχεδιασμού» O μαθητής αποκτά γνώση, νοηματοδοτώντας την εμπειρία του, δηλαδή αποδίδοντας νόημα στις καταστάσεις που αντιμετωπίζει, μέσω τεσσάρων γνωστικών διαδικασιών (knowledge processes): Βιώνοντας... Experiencing -Βιώνοντας Conceptualising - Εννοιολογώντας Analysing Αναλύοντας Αναλύοντας... Εννοιολογώντας... Applying Εφαρμόζοντας Εφαρμόζοντας... 31

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 32

ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ-EXPERIENCING ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ Η βιωματική φάση στοχεύει στην εισαγωγή του «νέου» μέσα απο την εμπειρία του «γνωστού». Experiencing the Known - Βιώνοντας το γνωστό : Αναστοχασμός στις εμπειρίες, ενδιαφέροντα, οικείους τρόπους έκφρασης και αναπαράστασης... Experiencing the New - Βιώνοντας Βιώνοντας το νέο : Εμβάπτιση σε νέες καταστάσεις και κείμενα, συλλογή νέων δεδομένων, ME ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ME 33

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ-CONCEPTUALIZING ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ Τι σημαίνει ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΗΣΗ; Προσπαθώ να ΕΞΗΓΗΣΩ την εμπειρία μου 1) διατυπώνοντας ορισμούς Εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές Π.χ. Μέσα απο δραστηριότητες ομαδοποίησης (Σε τι μοιάζει, σε τι διαφέρει..)-- Ορισμός ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΣΩ ΟΡΙΣΜΩΝ 34

Εννοιολόγηση μέσω θεωριών 2) ιατυπώνοντας θεωρίες (ερµηνευτικά σχήµατα) για να ερµηνεύσω την εµπειρία µου Εντοπίζω σχέσεις και συνδέσεις Γιατί συµβαίνει κάτι, κάτω απο ποιές προυποθέσεις;... Θεωρήµατα, Γενικεύσεις «Σε αυτή τη διαδικασία της γνώσης, ο μαθητής απομακρύνεται από την άμεση εμπειρία κατά μήκος ενός κατακόρυφου άξονα εμβάθυνσης στη γνώση, διερευνώντας υποκείμενες δομές, αιτίες και σχέσεις, πολλές από τις οποίες πιθανόν να είναι αντίθετες με τη διαίσθηση και να προκαλούν την κοινή λογική» Kalantzis & Cope (2005) 35

Με αφορμή τις μετρήσεις ζητάμε να φτιάξουν ομάδες από πράγματα που μετρήθηκαν με τον ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ίδιο τρόπο (πχ κάποιες από αυτές έχουν να κάνουν με μέτρηση επιφάνειας). «Πως θα ονομάσουμε το αποτέλεσμα της μέτρησης μιας επιφάνειας;» (Κατανόηση ορισμού) Ζητάμε να διερευνήσουν τους τρόπους που κατά καιρούς μετρούσαν οι άνθρωποι και να σχολιάσουν Ζητάμε να προβληματισθούν για το τι είδους μετρήσεις μπορούμε να κάνουμε σε ένα χάρτη Ζητάμε να συγκρίνουν δεδομένα μέσα από μετατροπές Ζητάμε να περιγράψουν δυο διαφορετικούς τύπους ρολογιών 36

Διερευνώ τη νέα γνώση σε βάθος: ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ Οι μαθητές αναπτύσσουν και καλλιεργούν ικανότητες για : λογική σκέψη, πρόβλεψη, υπόθεση, επαγωγή, παραγωγή. Αναπτύσσουν συστήματα τυπικού συλλογισμού Μαθαίνουν να σκέφτονται Εξοικειώνονται με τα «εργαλεία εργαλεία» συλλογισμού. 37

ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ ΚΡΙΤΙΚΑ Ο μαθητής/τρια Αναλύει σχέση αιτίας-αποτελέσματος Προβληματίζεται για οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις της συγκεκριμένης γνώσης Υιοθετεί την προοπτική του άλλου Ερμηνεύει το «προφανές» Παραθέσει διαφορετικές ερμηνείες, βλέπει τα πράγματα από διάφορες οπτικές στην προσπάθεια του να αποδόσει νόημα (What if ) 38

ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ Άμεσα Δημιουργικά Για παράδειγμα ελέγχεται η ικανότητα του μαθητή να «περάσει» απο μια μορφή αναπαράστασης σε μια άλλη, να «μεταφέρει» τη γνώση που απέκτησε σε άλλο πλαίσιο, να κάνει προεκτάσεις κλπ 39

Ο σχεδιασμός διευκολύνεται με τη χρήση των ΤΠΕ 1) Δίκτυα επικοινωνίας εκπαιδευτικών για ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών 2) Ηλεκτρονικές πλατφόρμες «σχεδιασμού διδασκαλίας» -ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-Έμφαση στη συνολική διαχείριση της τάξης- Εξ αποστάσεως διδασκαλία πχ Science Teaching with Moodle 2.0 (Vincent Lee Stocker, 2011) 3) Ηλεκτρονικές πλατφόρμες «σχεδιασμού μάθησης» -ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-Έμφαση στην επιλογή δραστηριοτήτων με συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους-υλοποίηση του μαθήματος στην τάξη Learning by Design (Kalantzis & Cope, 2006) 40

Πιλοτική Εφαρμογή στην Ελλάδα Προσχολική Εκπαίδευση «Γλώσσα» Χ. Βιτσιλάκη στη Ρόδο Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση «Μαθηματικά» Ε. Κολέζα στην Πάτρα Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση «Φυσικές Επιστήμες» Κ. Σκορδούλης στην Αθήνα It works.!!!