ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΑΜΤΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΕΙ ΜΕΣΑ ΣΗ ΤΝΘΗΚΗ ΣΗ ΛΙΑΒΟΝΑ

ΔΗΜΟΚΡΙΣΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗ ΝΟΜΙΚΗ ΧΟΛΗ ΣΟΜΕΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ: ΜΙΥΑΖΛ Γ. ΥΡΤΟΜΑΛΛΖ ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΝΟΜΙΚΖ ΥΟΛΖ ΓΠΘ - ΣΟΜΔΑ ΓΙΔΘΝΧΝ ΠΟΤΓΧΝ 2014 ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΑΜΤΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΕΙ ΜΕΣΑ ΣΗ ΤΝΘΗΚΗ ΣΗ ΛΙΑΒΟΝΑ ΙΑΟΝΑ Γ. ΚΟΤΣΟΤΜΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ: «ΠΟΤΔΕ Ν.Α. ΕΤΡΩΠΗ» Α.Μ. 266/2011 11/12/2014 0

ΓΖΜΟΚΡΙΣΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΖΜΙΟ ΘΡΑΚΖ ΝΟΜΙΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΜΔΑ ΓΙΔΘΝΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΜΖΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ: «ΠΟΤΓΔ Ν.Α. ΔΤΡΧΠΖ» ΙΑΟΝΑ Γ. ΚΟΤΣΟΤΜΖ ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΑΜΤΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΕΙ ΜΕΣΑ ΣΗ ΤΝΘΗΚΗ ΣΗ ΛΙΑΒΟΝΑ ΔΠΙΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΜΗΥΑΖΛ Γ. ΥΡΤΟΜΑΛΛΖ ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΝΟΜΗΚΖ ΥΟΛΖ, ΓΠΘ, ΣΟΜΔΑ ΓΗΔΘΝΧΝ ΠΟΤΓΧΝ 1

Πίνακας περιεχομένων ΔΗΑΓΧΓΖ: Απφ ηε Νίθαηα ζηε Ληζαβφλα...4 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ: ΟΗ ΑΛΛΑΓΔ ΣΖΝ ΑΜΤΝΑ Ι) ΣΑ ΘΔΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΑΓΔ ΜΔ ΣΖ ΤΝΘΖΚΖ ΣΖ ΛΙΑΒΟΝΑ... Α)Ο χπαηνο εθπξφζσπνο ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο.6 Β) Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Άκπλαο...9 Γ) Ζ Δπξσπατθή Τπεξεζία Δμσηεξηθήο Γξάζεο...11 Γ) Ζ Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.12 Δ) Σα Κνηλνβνπιεπηηθά ξγαλα: 1) Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην.13 2) Σα Δζληθά Κνηλνβνχιηα 14 Σ) Σν Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο..15 ΙΙ) Ζ ΚΔΠΠΑ ΚΑΙ Ζ ΚΠΑΑ ΣΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΖ ΠΟΛΙΣΙΚΖ ΑΦΑΛΔΙΑ ΚΑΙ ΑΜΤΝΑ Α) Ζ Δπξσπατθή Άκπλα κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο 16 Β) Γηαδηθαζίεο Λήςεο Απνθάζεσλ θαη Ννκηθά Δξγαιεία...17 Γ) Ο Ξερσξηζηφο ραξαθηήξαο ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ηεο ΚΠΑΑ.19 Γ) Πσο ζπκβάιιεη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ζηελ αλακφξθσζε ηεο ΚΠΑΑ...21 ΙΙΙ) ΥΔΔΙ ΝΑΣΟ ΚΠΑΑ: ΑΝΣΑΓΧΝΙΜΟ Ή ΤΝΔΡΓΑΙΑ; Α)Ζ άπνςε ηνπ ΝΑΣΟ γηα ηελ επξσπατθή αξρηηεθηνληθή αζθάιεηαο θαη άκπλαο 22 Β) ΝΑΣΟ θαη ΚΠΑΑ κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο 25 IV) ΟΙ ΡΖΣΡΔ ΤΛΛΟΓΙΚΖ ΑΦΑΛΔΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΖΛΔΓΓΤΖ Α) Ζ πξνέιεπζε ησλ ξεηξψλ.26 Β) Ζ ξήηξα πιινγηθήο Αζθάιεηαο 27 Γ) Ζ ξήηξα Αιιειεγγχεο.30 Γ) Εεηήκαηα εθαξκνγήο ησλ ξεηξψλ 32 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΟΗ ΠΡΟΚΛΖΔΗ ΚΑΗ ΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ V) ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΦΑΛΔΙΑ Α) Οη πξνθιήζεηο ηνπ παξειζφληνο...34 Β) Οη πξνθιήζεηο ζήκεξα: Νέεο πξνθιήζεηο αζθαιείαο θαη ην ΝΑΣΟ θαη ηελ ΔΔ 37 VI) OI ΔΝΙΥΤΜΔΝΔ ΤΝΔΡΓΑΙΔ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΝΙΜΔ ΓΙΑΡΘΡΧΜΔΝΔ ΤΝΔΡΓΑΙΔ Α) Αλαπηχζζνληαο ηηο επηρεηξεζηαθέο δπλαηφηεηεο 42 Β) Δληζρπκέλεο πλεξγαζίεο...43 2

Γ) Μφληκεο Γηαξζξσκέλεο πλεξγαζίεο 45 Γ) πλεξγαζίεο ησλ ηθαλψλ θαη ησλ πξνζχκσλ..48 VII) EU BATTLEGROUPS ΚΑΙ Ζ ΓΤΝΑΜΖ ΣΑΥΔΙΑ ΑΝΣΙΓΡΑΖ ΣΟΤ ΝΑΣΟ. ΑΠΟΣΟΛΔ PETERSBERG A) Απφ ηε Γαιινγεξκαληθή Σαμηαξρία ζηηο Γπλάκεηο Σαρείαο Δπέκβαζεο.49 Β) Έλλνηα ηεο Μάρηκεο Μνλάδαο (EU Battlegroup).50 1) Πξνθιήζεηο ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν.52 2) Πξνθιήζεηο ζε πνιηηηθφ επίπεδν 53 Γ) ρέζεηο κε αληίζηνηρεο ζηξαηησηηθέο κνλάδεο ηνπ ΝΑΣΟ: Ζ Γχλακε Σαρείαο Αληίδξαζεο (NATO Response Force NRF)...54 Γ) Ζ κάρε γηα ηελ αλαδσνγφλεζε ησλ Μάρηκσλ Μνλάδσλ 57 Δ) Γηαηί δελ πξέπεη λα εγθαηαιεηθζνχλ νη Μάρηκεο Μνλάδεο.59 Σ) Δπέθηαζε ησλ απνζηνιψλ Petersberg 60 VIII) ΠΟΛΔΜΟΝΣΑ ΣΖΝ ΣΡΟΜΟΚΡΑΣΙΑ ΜΔΧ ΣΖ ΚΠΑΑ A) Ζ ελδερφκελε ζπκβνιή ηεο ΚΠΑΑ ζηελ αληηηξνκνθξαηηθή πνιηηηθή ηεο Έλσζεο: ην άξζξν 43 ΔΔ...62 Β) Πεξηνξηζηηθά κέηξα θαηά ηξνκνθξαηψλ: ην άξζξν 215 ΛΔΔ...64 Γ) Ζ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη ν ζεβαζκφο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ...66 Γ) Μηα πνιηηηθή κε απμαλφκελα πβξηδηθφ ραξαθηήξα..69 ΔΠΙΛΟΓΟ: ΜΗΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΤΝΟΦΖ Α) Δληζρχζεθεο πξάγκαηη ε ΚΠΑΑ; Πνηα νθέιε δεκηνχξγεζε ε Σξνπνπνηεηηθή πλζήθε;..71 Β) Πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο αλαζεσξήζεηο 72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.78 3

ΔΙΑΓΧΓΖ: Από ηε Νίθαηα ζηε Ληζαβόλα Ζ Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε απνηειείηαη απφ επηά (7) άξζξα, έληεθα (11) Πξσηφθνιια, ηα νπνία ελζσκαηψλνληαη ζηε πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ), ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΛΔΔ) θαη ζηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αηνκηθήο Δλέξγεηαο (ΔΚΑΔ) θαη δχν (2) Πξσηφθνιια πνπ πξνζαξηψληαη ζηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο. Πεξαηηέξσ, ε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε πηνζέηεζε πελήληα (50) Γειψζεηο, θαζψο θαη δεθαπέληε (15) ππφ ζεκείσζε Γειψζεηο, νη νπνίεο φιεο καδί πξνζαξηψληαη ζηελ Σειηθή Πξάμε. 1 Ζ αλαγλψξηζε λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ζηελ Έλσζε, ε δεζκεπηηθφηεηα πνπ απνθηά ν Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ, ε εθηελήο απνζαθήληζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη νη αιιαγέο ζηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Έλσζεο, απφ θνηλνχ κε ηηο κεηαβνιέο ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο Έλσζεο, θαηά ηξφπν πνπ λα θαζίζηαληαη πην πξνζηηέο, δηαθαλείο, θηιειεχζεξεο θαη δεκνθξαηηθέο νη δηαδηθαζίεο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ, απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο, πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 1 Ηαλνπαξίνπ 2009. 2 πλνιηθά ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο κεηαθξάδεηαη ζε πξφνδν ζε ηξεηο ζεκαηηθνχο ηνκείο: α) ηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ ζεζκηθψλ δνκψλ, επηηαρχλνληαο ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, β) ηελ αχμεζε ηεο δηαχγεηαο θαη ηεο δεκνθξαηηθήο λνκηκφηεηαο ηεο δξάζεο ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ, εληζρχνληαο ην ξφιν ησλ πνιηηψλ θαη ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ νξγάλσλ θαη γ) ηελ ελδπλάκσζε ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο. 3 ην πλεχκα απηφ ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο επέθεξε εμήληα δχν (62) ηξνπνπνηήζεηο ζηα θείκελα ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο πλζήθεο γηα ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο. Δίθνζη πέληε (25) απφ απηέο ηηο ηξνπνπνηήζεηο αθνξνχλ ηελ Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο (ΚΔΠΠΑ) θαη ηελ Κνηλή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο (ΚΠΑΑ). 4 Μεγάιν ινηπφλ ηκήκα ησλ αιιαγψλ πνπ εηζάγεη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο αθνξά ηελ ΚΔΠΠΑ θαη ηελ ΚΠΑΑ. κσο ην θείκελν ηεο ΔΔ δελ είλαη ην κφλν πνπ πεξηέρεη κεηαβνιέο άκεζα ζρεηηδφκελεο κε ηελ ΚΠΑΑ. Ρπζκίζεηο αλάινγεο πεξηιακβάλνληαη ζηε ΛΔΔ, αιιά θαη ηα Πξσηφθνιια. ηφρνο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηνπο ηνκείο ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ηεο ΚΠΑΑ είλαη ε ελδπλάκσζε ησλ βάζεσλ γηα ηελ αλάδεημε ελφο δξαζηηθφηεξνπ δηεζλνχο ξφινπ γηα ηελ Έλσζε. Έηζη κεηαμχ ησλ αιιαγψλ θαη ησλ θαηλνηνκηψλ πνπ αθνξνχλ ην ζχλνιν ηεο ΚΔΠΠΑ, βξίζθνληαη ζηνρεπκέλεο ξπζκίζεηο γηα ηελ νπζηαζηηθή αλαβάζκηζε ηεο ΚΠΑΑ. Οη κεηαξξπζκίζεηο αθνξνχλ ηε ρξήζε ηφζν ησλ ζηξαηησηηθψλ φζν θαη ησλ κε ζηξαηησηηθψλ κέζσλ. Δηζάγνληαη κνξθέο επέιηθησλ ζπλεξγαζηψλ, θαζψο θαη ξήηξεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ άκπλα θαη ηελ αζθάιεηα ησλ θξαηψλ κειψλ, ελψ πξνβιέπνληαη ρξεκαηνδνηηθά κέζα γηα ηηο απνζηνιέο εληφο πιαηζίνπ ΚΠΑΑ. 5 1 Παλαγηψηεο Η. Καλειιφπνπινο, Σν Γίθαην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 2010, ζει. 80 2 Παλαγηψηεο Αξγαιηάο, Θεζκηθέο αιιαγέο ζχκθσλα κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ΔΔΔΓ 4/2010, ηφκνο 30, ζει. 511 3 Nuno Severiano Teixeira, European Defense: Challenges after the Lisbon Treaty, European University Institute, RSCAS Policy Paper 2010/9, ζει. 1 4 Ivaylo Laydjier, A Critical Evaluation of the Lisbon Treaty, 2011 5 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working Paper 5/2010, ζει. 5 4

ην θείκελν ηεο πλζήθεο ηεο Νίθαηαο ε Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο, ε νπνία δελ αλαθεξφηαλ νχηε θαλ κε απηφ ηνλ ηίηιν, αλαγλσξηδφηαλ σο ηκήκα ηεο Κνηλήο Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο. Με ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ελζσκαηψλεηαη ζην θείκελν ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, σο μερσξηζηφ πνιηηηθφ πεδίν κε ηηο δηθέο ηεο απνθιεηζηηθέο δηαηάμεηο. Μέρξη ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο, ην λνκηθφ έξεηζκα ηεο ΚΠΑΑ θαη νπνηαζδήπνηε δπλαηφηεηαο δηαρείξηζεο θξίζεσλ, πξνζδηφξηδε ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ε νπνία είρε θαζηεξψζεη κφληκνπο πνιηηηθνχο θαη ζηξαηησηηθνχο ζεζκνχο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη ε Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο, ε ηξαηησηηθή Δπηηξνπή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ην ηξαηησηηθφ Δπηηειείν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. κσο θαη πξηλ ηεζεί ζε ηζρχ ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ε χλνδνο ηνπ 1999 ζην Διζίλθη απνηέιεζε θαη νπζία ηελ απαξρή ηεο ΚΠΑΑ. Απφ ηελ 1 ε Γεθεκβξίνπ 2003 κέρξη ηελ 1 ε Γεθεκβξίνπ 2013 ε Έλσζε έρεη αλαιάβεη πεξηζζφηεξεο απφ 30 ζηξαηησηηθέο θαη κε ζηξαηησηηθέο απνζηνιέο ζην πιαίζην ηεο ΚΠΑΑ, ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Σν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηεο Νίθαηαο κέρξη ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο ππήξμε ηδηαίηεξα παξαγσγηθφ γηα ηελ ΚΠΑΑ. ηηο 12 Γεθεκβξίνπ 2003 ζρεδηάζηεθε ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή Αζθάιεηαο, ελψ ζηηο 12 Ηνπιίνπ 2004 ηδξχζεθε κε θνηλή απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ν Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Άκπλαο. ηηο 22 Ννεκβξίνπ 2004 απνθαζίζηεθε ε δεκηνπξγία ησλ κάρηκσλ κνλάδσλ ηεο ΔΔ (EU Battlegroups), έλαλ απφ ηνπο πιένλ πνιπζπδεηεκέλνπο ζεζκνχο ηεο ΚΠΑΑ. 6 Σα θξίζηκα εξσηήκαηα πνπ ζέηεη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο γηα ηελ άκπλα είλαη ηα εμήο: Ση αιιαγέο ζπλεπάγεηαη ε κεηαβνιή ηεο «επξσπατθήο πνιηηηθήο αζθάιεηαο θαη άκπλαο» ζε «θνηλή πνιηηηθή αζθάιεηαο θαη άκπλαο»; Δίλαη αληηπξνζσπεπηηθή ηεο θηινδνμίαο πνπ εθθξάδεη ε πνιηηηθή πίζσ απφ ηε κεηαβνιή απηή; Πξάγκαηη νη αιιαγέο ζέηνπλ ην πιαίζην γηα ηελ αιεζηλά θνηλή πνιηηηθή ή ε πνιηηηθή αζθάιεηαο θαη άκπλαο ζα εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη ζην πεδίν ησλ ζπλεξγαζηψλ (δηαθπβεξλεηηθφο ραξαθηήξαο); Ση ζπκβαίλεη εθ ησλ δχν: Οη λέεο ξπζκίζεηο ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο ζθνπεχνπλ λα ελδπλακψζνπλ ηελ ΚΠΑΑ ή απιψο αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ εθ ησλ πξαγκάησλ ηζρπξνπνίεζε ηεο πνιηηηθήο απηήο; 7 Οη θχξηεο κεηαβνιέο πνπ επέθεξε ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ζηνλ ηνκέα ησλ Δμσηεξηθψλ ρέζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, εληνπίδνληαη ζε ηξία ζεκεία, ηα νπνία ζα αλαιπζνχλ ζηελ παξνχζα: Πξψηνλ, ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ ζεζκνχ ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο. Γεχηεξνλ, ζηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Δμσηεξηθήο Γξάζεο (ΔΤΔΓ) θαη ηξίηνλ ζε κεηαξξπζκίζεηο ησλ επί κέξνπο δηαηάμεσλ ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ΚΠΑΑ. 8 6 Allan Rosas and Lorna Armati, EU Constitutional Law An Introduction, Oxford and Portland, Oregon 2010 ζει. 217 7 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working Paper 5/2010, ζει. 6 8 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 243 5

ΜΕΡΟ ΠΡΩΣΟ ΟΙ ΑΛΛΑΓΔ ΣΖΝ ΑΜΤΝΑ 1. ΣΑ ΘΔΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΑΓΔ ΜΔ ΣΖ ΤΝΘΖΚΖ ΣΖ ΛΙΑΒΟΝΑ Α) Ο Όπαηνο Δθπξφζσπνο ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο Ζ αληηκεηψπηζε πνπ έηπρε απφ νξηζκέλα θξάηε κέιε ε πξφηαζε, εληφο ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο, γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ηνπ «Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ γηα ηελ Δμσηεξηθή Πνιηηηθή» ππήξμε ν θχξηνο ιφγνο ηνπ επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηνπ ξφινπ ηνπ Ύπαηνπ Δθπξνζώπνπ. 9 Ο ιφγνο γηα ηελ απνθπγή ηίηισλ θνξηηζκέλσλ ελλνηνινγηθά κε ζπκβνιηζκνχο, ήηαλ ε αλάγθε λα επηηεπρζεί ε απαξαίηεηε ζπκθσλία ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Έηζη απφ ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε παξαιήθζεθαλ δηαηάμεηο γηα δηαθξηηά ζχκβνια, φπσο κηα επξσπατθή ζεκαία ή έλαο επξσπατθφο χκλνο, ηα νπνία απαληψληαη ζε άιια κνξθψκαηα ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Με ην άξζξν 18 παξ. 1 ΔΔ δεκηνπξγήζεθε ν ζεζκφο ηνπ «Όπαηνπ εθπξνζψπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο», ν νπνίνο ζπγθεληξψλεη ηνπο ξφινπο ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ νξγάλσλ: I. Σν ξφινπ ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ πκβνπιίνπ, ν νπνίνο ήηαλ θαη Όπαηνο εθπξφζσπνο γηα ηελ Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο. II. Σν ξφιν ηνπ Δπηηξφπνπ ησλ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ θαη III. Σν ξφιν ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ πκβνπιίνπ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ. Πξηλ απφ ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ν Γεληθόο Γξακκαηέαο ήηαλ ην φξγαλν πνπ ζπλέβαιε ζην ζρεδηαζκφ, ηελ εηνηκαζία θαη ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ηνπ πκβνπιίνπ, θπξίσο κέζσ ηνπ δηαιφγνπ κε ηξίηεο ρψξεο. Μεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ ζπγθαηαιέγνληαλ ε επνπηεία ηνπ ηξαηησηηθνχ Δπηηειείνπ ηεο ΔΔ, ηνπ Γνξπθνξηθνχ Κέληξνπ ηεο ΔΔ, ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Μειεηψλ ηεο ΔΔ γηα ζέκαηα αζθάιεηαο θαη ν ζπληνληζκφο ησλ εηδηθψλ εθπξνζψπσλ ηεο ΔΔ, ελψ ήηαλ παξάιιεια Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Γπηηθνεπξσπατθήο Έλσζεο. Ο Δπίηξνπνο ησλ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ζπλέβαιε απφ θνηλνχ κε ηελ Δπηηξνπή ζηελ εθθίλεζε δηαδηθαζηψλ ηεο ΚΔΠΠΑ θαη είρε ηε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζηελ παξνρή ζπλδξνκήο ζην Πξνεδξείν ηνπ πκβνπιίνπ ζε ζέκαηα δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα δηεζλείο ζπκθσλίεο ζην πιαίζην απηφ. Σέινο ν Πξφεδξνο ηνπ πκβνπιίνπ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ εθπξνζσπνχζε ηελ Έλσζε ζε δεηήκαηα ΚΔΠΠΑ, ήηαλ αξκφδηνο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ Απνθάζεσλ, εμέθξαδε ηε ζέζε ηεο Έλσζεο ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη δηεζλή ζπκβνχιηα, δηαπξαγκαηεπφηαλ δηεζλείο ζπκθσλίεο ζην πιαίζην ηεο ΚΔΠΠΑ ζην φλνκα ηνπ πκβνπιίνπ θαη ελεκέξσλε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην γηα ζέκαηα ΚΔΠΠΑ. 10 9 Παλαγηψηεο Αξγαιηάο, Ζ ΚΔΠΠΑ θαηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, Μ.Γ. Υξπζνκάιιεο, Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο - Θεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο, 2009, ζει. 128 10 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 243-244 6

Μπνξεί ινηπφλ λα κελ ήηαλ νη ζπλζήθεο ψξηκεο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ ηεο Έλσζεο, φπσο πξφβιεπε ε πληαγκαηηθή πλζήθε, σζηφζν δελ είλαη θαζφινπ ακειεηέα ε ελδπλάκσζε ηνπ ζεζκνχ ηνπ Όπαηνπ Δθπξνζψπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο, φπσο ζα θαλεί ζηε ζπλέρεηα. 11 εκεησηένλ φηη σο ζεζκηθφ φξγαλν δελ απαληάηαη γηα πξψηε θνξά ζηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο. Ζ χπαξμή ηνπ πξνβιεπφηαλ ππφ ην πξνεγνχκελν λνκηθφ θαζεζηψο ζηα άξζξα 18, 26, 27Γ πλζδδ θαη 207 παξ. 2 πλζδκ. 12 πσο πιένλ πξνβιέπεη ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 18 παξ. 3 θαη 4 ΔΔ, ν Όπαηνο εθπξφζσπνο είλαη ηαπηφρξνλα πξφεδξνο ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηεο ΔΔ θαη αληηπξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο. Με ηελ ηειεπηαία ηνπ ηδηφηεηα είλαη αξκφδηνο γηα ηηο εμσηεξηθέο ζρέζεηο ηεο ΔΔ, αιιά ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο ΚΔΠΠΑ ε δξάζε ηνπ απνθηά απηνλνκία. χκθσλα κε ηε δηάηαμε ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 18 ΔΔ, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην κε εηδηθή πιεηνςεθία θαη κε ηε ζχκθσλε γλψκε ηνπ πξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο επηιέγεη ην πξφζσπν γηα ηε ζέζε ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ, ελψ ε ίδηα δηαδηθαζία αθνινπζείηαη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο απαιιαγήο ηνπ πξνζψπνπ απφ ηα θαζήθνληά ηνπ. κσο θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έρεη ιφγν ζην δηνξηζκφ ηνπ νξγάλνπ απηνχ, θαζφηη είλαη κέινο ηεο Δπηηξνπήο θαη ζπλεπψο ππφθεηηαη ζε ςήθν αλάζεζεο εληνιήο θαη ζε πεξίπησζε έγθξηζεο ηπρφλ πξφηαζεο κνκθήο θαηά ηεο Δπηηξνπήο είλαη ππνρξεσκέλνο λα παξαηηεζεί φπσο ηα ππφινηπα κέιε απηήο. Κεληξηθφο ξφινο ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ είλαη ε ζπκβνιή ζηελ εμέιημε ηεο Κνηλήο Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο, ε δηεζλήο πξνβνιή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απέλαληη ζε ηξίηεο ρψξεο θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη ν ζπληνληζκφο ησλ δξάζεσλ ηεο ζηνλ ηνκέα απηφ. Μεηαμχ ησλ θαζεθφλησλ ηνπ ζπγθαηαιέγνληαη νη επαθέο κε εθπξνζψπνπο ηξίησλ ρσξψλ θαη ν πνιηηηθφο δηάινγνο, θαζψο θαη ε πξνβνιή θαη ππεξάζπηζε ησλ ζέζεσλ ηεο Έλσζεο ζε δηεζλείο δηαζθέςεηο θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο, φπσο ν Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Δίλαη αξκφδηνο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ απνθάζεσλ πνπ εθδίδνπλ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαη ην πκβνχιην θαη πάληνηε ελεξγεί ζην πιαίζην εληνιήο απφ ην πκβνχιην γηα δεηήκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηνπο ηνκείο ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ηεο ΚΠΑΑ. 13 θνπφο ηεο ζπγθέληξσζεο φισλ απηψλ ησλ αξκνδηνηήησλ ζην πξφζσπν ελφο νξγάλνπ, είλαη ε επίηεπμε αθελφο κεγαιχηεξεο δηαθάλεηαο θαη ζηαζεξφηεηαο, φζνλ αθνξά ηελ εθπξνζψπεζε ηεο Έλσζεο ζην εμσηεξηθφ θαη αθεηέξνπ κεγαιχηεξεο ζπλεθηηθφηεηαο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ηνκέσλ ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο. Ο Όπαηνο εθπξφζσπνο δχλαηαη λα δηνξηζηεί θαη λα παπζεί απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην. Ο δηνξηζκφο, φπσο θαη ε παχζε ηνπ, πξνυπνζέηεη εηδηθή πιεηνςεθία θαη ηε ζχκθσλε γλψκε ηνπ πξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 18 παξ. 1 ΔΔ θαη φπσο φια ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ππφθεηηαη ζε ςήθν εκπηζηνζχλεο απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ζχκθσλα κε ην άξζξν 17 παξ. 7 ΔΔ. Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην κπνξεί λα εγθξίλεη πξφηαζε κνκθήο θαηά ηεο Δπηηξνπήο, κε θαλεξή ςεθνθνξία θαη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο κέξεο αθνχ δηαηππσζεί ε πξφηαζε δπζπηζηίαο (άξζξν 234 ΛΔΔ) θαη σο κέινο ηεο Δπηηξνπήο ν Όπαηνο εθπξφζσπνο είλαη ππνρξεσκέλνο λα παξαηηεζεί ησλ θαζεθφλησλ πνπ αζθεί εληφο ηεο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 17 παξ. 8 ΔΔ. Απηφ ζεκαίλεη φηη σο πξνο ηα ππφινηπα θαζήθνληά ηνπ παξακέλεη ελεξγφο. Ο Πξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δεηήζεη ηελ παξαίηεζε κεηαμχ ησλ Δπηηξφπσλ θαη ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ, αιιά ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην ηειηθφ ιφγν ηνλ έρεη ην ζψκα ηνπ Δπξσπατθνχ 11 Παλαγηψηεο Αξγαιηάο, Θεζκηθέο αιιαγέο ζχκθσλα κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ΔΔΔΓ 4/2010, ηφκνο 30, ζει. 519 12 Υξήζηνο ηάκεινο, Σα επξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα, ν Όπαηνο Δθπξφζσπνο ηεο ΔΔ, ε ΚΔΠΠΑ θαη νη θνηλή πνιηηηθή άκπλαο κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ΔΔΔΓ 2010, ηφκνο 30, ζει. 149 13 Παλαγηψηεο Αξγαιηάο, Θεζκηθέο αιιαγέο ζχκθσλα κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ΔΔΔΓ 4/2010, ηφκνο 30, ζει. 520 7

πκβνπιίνπ, φπσο πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 18 παξ. 1 ΔΔ. πσο φια ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο έηζη θαη ν Όπαηνο εθπξφζσπνο παχεηαη ππνρξεσηηθά απφ ηα θαζήθνληά ηνπ, αλ γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ δελ πιεξνί ηεο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο ή αλ δηαπξάμεη βαξχ παξάπησκα. χκθσλα κε ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν 247 ΛΔΔ, ην Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο εθδίδεη ζρεηηθή απφθαζε θαηφπηλ αίηεζεο ηεο Δπηηξνπήο ή ηνπ πκβνπιίνπ κε απιή πιεηνςεθία. Σέινο, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ε πξψηε Όπαηνο εθπξφζσπνο, κεηά ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο ήηαλ ε βξεηαληθήο ππεθνφηεηαο βαξφλε Catherine Ashton, ε νπνία δηνξίζηεθε επίζεκα ηελ 1 ε Γεθεκβξίνπ 2009 θαη παξέκεηλε ζηε ζέζε απηή κέρξη ηε δηαδνρή ηεο απφ ηελ ηηαιίδα Federica Mogherini, ην 2014. Σν εχξνο ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ ζπγθεληξψλεη ζην πξφζσπφ ηνπ ν Όπαηνο εθπξφζσπνο είλαη αξθεηά δηεπξπκέλν κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο. Αλαιπηηθφηεξα: I. χκθσλα κε ην άξζξν 15 παξ. 2 ΔΔ ζπκκεηέρεη ζηηο εξγαζίεο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ. II. χκθσλα κε ην άξζξν 18 παξ. 2 ΔΔ αζθεί ηελ θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο ηεο Έλσζεο (ΚΔΠΠΑ). III. χκθσλα κε ηα άξζξα 18 παξ.2, 27 παξ.1 θαη 3, 30 παξ. 1, 42 παξ. 4 ΔΔ θαζψο θαη 218 παξ. 3 θαη 9 θαη 331 παξ. 2 ΛΔΔ αζθεί ην δηθαίσκα λα παίξλεη πξσηνβνπιίεο θαη λα ππνβάιεη πξνηάζεηο ζε ζέκαηα ΚΔΠΠΑ, είηε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπηηξνπή, είηε ππνζηεξηδφκελνο απφ απηήλ, φπσο γηα παξάδεηγκα θαηά ηελ πξνζθπγή ζε εζληθά κέζα θαη κέζα ηεο Έλσζεο, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 42 παξ. 4 εδ. β ΔΔ. IV. χκθσλα κε ην άξζξν 18 παξ. 2, 3 θαη 4 ΔΔ είλαη έλαο απφ ηνπο αληηπξνέδξνπο ηεο Δπηηξνπήο. Με ηελ ηδηφηεηα απηή είλαη επηθνξηηζκέλνο γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηεο Δπηηξνπήο ζηνλ ηνκέα ησλ εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ, αιιά θαη γηα ην ζπληνληζκφ ησλ ππφινηπσλ πηπρψλ ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο ΔΔ. Ο Όπαηνο εθπξφζσπνο ππφθεηηαη ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ δηέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ζην βαζκφ πνπ δε ζα αληίθεηηαη ζηηο παξαγξάθνπο 2 θαη 3 ηνπ άξζξνπ 18 θαη κφλν γηα ηα ζπγθεθξηκέλα θαζήθνληα πνπ αζθεί ζην πιαίζην ηεο Δπηηξνπήο. V. χκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 18 παξ. 4 εδ. β ΔΔ είλαη θαζήθνλ ηνπ ε εμσηεξηθή δξάζε ηεο Έλσζεο λα παξνπζηάδεη ζπλνρή ζην ζχλνιφ ηεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Κνηλήο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο (ΚΠΑΑ). VI. χκθσλα κε ηα άξζξα 18 παξ. 3 θαη 27 παξ. 1 ΔΔ είλαη πξφεδξνο ηνπ πκβνπιίνπ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηεο Έλσζεο. VII. χκθσλα κε ην άξζξν 26 παξ.2 ΔΔ είλαη ην δεχηεξν φξγαλν καδί κε ην πκβνχιην πνπ απφ θνηλνχ κεξηκλνχλ γηα ηελ ελφηεηα, ηε ζπλνρή θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δξάζεο ηεο Έλσζεο. VIII. χκθσλα κε ηα άξζξα 24 παξ. 1, 26 παξ. 3 θαη 34 παξ. 1 ΔΔ ε ΚΔΠΠΑ ραξάζζεηαη θαη πινπνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαη ην πκβνχιην θαη ν Όπαηνο Δθπξφζσπνο ζπκκεηέρεη ζηελ πινπνίεζή ηεο απφ θνηλνχ κε ηα θξάηε κέιε, θάλνληαο ρξήζε ησλ κέζσλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ εζληθψλ κέζσλ. Πεξαηηέξσ, εμαζθαιίδεη ηελ νξγάλσζε ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο δξάζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ελψπηνλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη δηεζλψλ δηαζθέςεσλ. IX. χκθσλα κε ηα άξζξα 27 παξ. 2 θαη 34 παξ. 2 ΔΔ εθπξνζσπεί ζε ζέκαηα ΚΔΠΠΑ ηελ Έλσζε. ε απηά πεξηιακβάλνληαη ε δηεμαγσγή εμ νλφκαηνο ηεο Έλσζεο πνιηηηθνχ δηαιφγνπ κε άιια ππνθείκελα ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ε έθθξαζε ηεο ζέζεο ηεο Έλσζεο ζε δηεζλή fora θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο. Δπηπιένλ, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ε Έλσζε έρεη θαζνξίζεη ζέζε γηα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ελψπηνλ ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ν Όπαηνο εθπξφζσπνο είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηελ παξνπζηάζεη. 8

X. χκθσλα κε ηα άξζξα 27 παξ. 3 ΔΔ θαη 221 παξ. 2 ΛΔΔ δηαρεηξίδεηαη ηηο ππεξεζίεο ηεο Δπξσπατθήο ππεξεζίαο εμσηεξηθήο δξάζεο θαη αζθεί εμνπζία ζηηο 139 αληηπξνζσπείεο ηεο Έλσζεο ζε φινλ ηνλ θφζκν. XI. χκθσλα κε ην άξζξν 33 ΔΔ πξνηείλεη ζην πκβνχιην ην δηνξηζκφ εηδηθψλ εληεηαικέλσλ πξνζψπσλ θαη αζθεί επ απηψλ εμνπζία ειέγρνπ. XII. χκθσλα κε ην άξζξν 36 ΔΔ είλαη ππνρξεσκέλνο λα δεηά ηε γλψκε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ γηα ζέκαηα ΚΔΠΠΑ θαη ΚΠΑΑ, λα ην ηεξεί ελήκεξν γηα ηελ εμέιημε ησλ πνιηηηθψλ απηψλ θαη λα θξνληίδεη ψζηε νη απφςεηο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ιακβάλνληαη δεφλησο ππφςε. XIII. Σέινο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 218 παξ. 3 ΛΔΔ φηαλ κηα ππφ ζρεδίαζε δηεζλήο ζπκθσλία αθνξά ηελ ΚΔΠΠΑ, είλαη έλα εθ ησλ νξγάλσλ πνπ ππνβάιιεη ζπζηάζεηο ζην πκβνχιην θαη απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ δχλαηαη λα ηνλ δηνξίζεη κε απφθαζή ηνπ σο δηαπξαγκαηεπηή ή επηθεθαιήο ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο νκάδαο. 14 Χο ζπκπέξαζκα ησλ παξαπάλσ, ε δηηηή ηδηφηεηα ηνπ χπαηνπ εθπξνζψπνπ θαηά θάπνηνλ ηξφπν αληηθαηνπηξίδεη ηελ ελφηεηα κεηαμχ ππεξεζληθνχ ζηνηρείνπ, ην νπνίν εθπξνζσπεχεη ε Δπηηξνπή θαη δηαθπβεξλεηηθνχ ζηνηρείνπ, ην νπνίν εθπξνζσπεί ηε πκβνχιην. πλδπάδεη ζην ίδην πξφζσπν ηα ελδηαθέξνληα ηεο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ δέζκεπζε λα δηαθπιάηηεη ηελ ελφηεηα θαη ηε ζπλνρή ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο, ζπκππθλψλεη αθξηβψο εθείλν πνπ απνηειεί ζηφρν ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο. Σν λα παξνπζηάδεηαη ε Έλσζε ελψπηνλ ησλ ηξίησλ ππνθεηκέλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, σο εληαία νληφηεηα κε ηελ ηθαλφηεηα λα πινπνηεί ζπλεπείο πνιηηηθέο ζε ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. 15 Β) Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Άκπλαο Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Άκπλαο (ΔΟΑ) είλαη έλα απφ ηα λεφηεξα φξγαλα ηεο Έλσζεο. Καηά ην ρξφλν πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ήδε ιεηηνπξγνχζε πιήξσο. πζηάζεθε κε ηελ Κνηλή Γξάζε 2004/551/ ΚΔΠΠΑ 16 ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Τπνπξγψλ ζηηο 12 Ηνπιίνπ 2004, κε ηε ζπκκεηνρή είθνζη ηεζζάξσλ θξαηψλ κειψλ ηεο Έλσζεο, ελψ ην κφλν θξάηνο κέινο πνπ δε ζπκκεηείρε ήηαλ ε Γαλία. Δίλαη αλνηρηφο ζε θάζε θξάηνο κέινο πνπ επηζπκεί λα ζπκκεηέρεη ζε απηφλ. Άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2004 κε ζηφρν ηελ «ππνζηήξημε ησλ θξαηψλ κειψλ πκβνχιην ζηελ πξνζπάζεηα βειηίσζεο ησλ ακπληηθψλ δπλαηνηήησλ ηεο Έλσζεο ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο θξίζεσλ θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο ΚΠΑΑ, φπσο ζα αλαπηπρζεί ζην κέιινλ». 17 ηηο 12 Ηνπιίνπ 2011, ην πκβνχιην κε Απφθαζή ηνπ θαζφξηζε ην λνκηθφ πιαίζην, ηελ έδξα θαη ηνπο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Οξγαληζκνχ Άκπλαο. Ζ απφθαζε απηή αληηθαηέζηεζε ηελ πξνεγνχκελε θνηλή δξάζε. Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Άκπλαο απνηειεί ηνλ παξάγνληα πνπ πξνσζεί ηηο ζπλεξγαζίεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, ελψ αλαιακβάλεη πξσηνβνπιίεο θαη ζπζηήλεη ηξφπνπο 14 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 245 15 Ingolf Pernice, The Treaty of Lisbon: Multilevel Constitutionalism in action, Columbia Journal of European Law, vol. 15, 2009, ζει. 398 16 Μηραήι Γ. Υξπζνκάιιεο, ηνηρεία πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο, 2010, ζει. 57, ππνζεκείσζε 103 17 Ioannis Vrailas & Brunno Argelet, European Defense in the Wake of the Lisbon Treaty, Egmont Royale Institute for International Relations Academia press, 2008, ζ. 13-14 9

βειηίσζεο ησλ ακπληηθψλ δπλαηνηήησλ. 18 Χζηφζν, ε επηηπρία ηεο απνζηνιήο ηνπ εμαξηάηαη απφ ηελ δηάζεζε ησλ δπλαηνηήησλ απηψλ απφ ηα ππνθείκελα πνπ ηηο εμνπζηάδνπλ, δειαδή ηα θξάηε κέιε. Απνζηνιή ινηπφλ ηνπ «Δπξσπατθνχ Οξγαληζκνχ Δμνπιηζκψλ, Δξεπλψλ θαη ηξαηησηηθψλ Γπλαηνηήησλ», απνθαινχκελνπ «Δπξσπατθνύ Οξγαληζκνύ Άκπλαο» είλαη ε ππνζηήξημε ηνπ πκβνπιίνπ θαη ησλ θξαηψλ κειψλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα βειηηψζνπλ ηηο ακπληηθέο δπλαηφηεηεο γηα ηελ ΚΠΑΑ. 19 Ζ απνζηνιή θαη ην έξγν ηνπ ΔΟΑ ζεκειηψλνληαη ζηηο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 42 παξ. 3 θαη 45 παξ. 1 ΔΔ. Σν λέν θαλνληζηηθφ πιαίζην κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο δηεπξχλεη ην πεδίν δξάζεο, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνλ Οξγαληζκφ λα αζθεί κεγαιχηεξε πίεζε ζηα ζπκκεηέρνληα θξάηε κέιε σο πξνο ηελ βειηίσζε ησλ ακπληηθψλ ηνπο πξνυπνινγηζκψλ. Δθηφο απηνχ, ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε απνδίδεη ζηνλ Οξγαληζκφ ηζρπξφηεξε παξνπζία ζε κηα κφληκε δηαξζξσκέλε ζπλεξγαζία, θαζψο είλαη αξκφδην φξγαλν γηα ηελ εθηίκεζε ησλ επηδφζεσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ θξαηψλ κειψλ ζην πεδίν ηεο αλάπηπμεο ησλ ζηξαηησηηθψλ δπλαηνηήησλ. χκθσλα κε ην άξζξν 45 παξ. 2 ΔΔ δηαηεξείηαη κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ε εζεινληηθή βάζε, πάλσ ζηελ νπνία ζεκειηψλεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ θξαηψλ κειψλ ζηνλ ΔΟΑ, ππφ ηελ επνπηεία ηνπ πκβνπιίνπ. Έηζη ζηελ ίδηα δηάηαμε πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα αλάιεςεο εηδηθψλ, θνηλψλ απνζηνιψλ απφ νκάδεο θξαηψλ κειψλ, εληφο ηνπ Οξγαληζκνχ. Δίλαη ζαθέο φηη ε θχζε ηνπ ΔΟΑ είλαη θαζαξά δηαθπβεξλεηηθή. Οη απνζηνιέο ηνπ ΔΟΑ δηεμάγνληαη ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπηηξνπή, κφλν φπνπ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην, ελψ ζε φιεο ηηο άιιεο πεξηπηψζεηο ελεξγνχλ ηα θξάηε κέιε κφλα ηνπο. 20 Σα θαζήθνληά ηνπ ζπλνπηηθά είλαη ηα εμήο: 1. πκβάιιεη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ αλαθνξηθά κε ηηο ζηξαηησηηθέο δπλαηφηεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ. Αμηνινγεί ηελ εθπιήξσζε ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα θξάηε κέιε, αλαθνξηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο απηέο. 2. Πξνσζεί ηελ έξεπλα ζηνπο ηνκείο ηεο ακπληηθήο έξεπλαο θαη ηερλνινγίαο. πληνλίδνληαο θαη ζρεδηάδνληαο εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη κειέηεο πξνηείλεη ηερληθέο ιχζεηο πνπ αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ζηηο επηρεηξεζηαθέο αλάγθεο. 3. Πξνσζεί ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ αλαθνξηθά κε ηελ πξνκήζεηα ακπληηθψλ εμνπιηζκψλ. 4. πκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία κηαο αληαγσληζηηθήο Δπξσπατθήο Αγνξάο Ακπληηθνχ Δμνπιηζκνχ, εληζρχνληαο ηελ Δπξσπατθή Άκπλα ζηε βηνκεραληθή θαη ηερλνινγηθή βάζε. Απηνί νη ηέζζεξηο ζθνπνί ζρεκαηίδνπλ ηελ αιπζίδα ηεο αλάπηπμεο ησλ δπλαηνηήησλ. Απηή εθηείλεηαη απφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηρεηξεζηαθψλ αλαγθψλ, κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο ζηελ έξεπλα θαη ζηνπο εμνπιηζκνχο, κέρξη ηνλ θαζνξηζκφ ησλ πξνκεζεηψλ ζηε βηνκεραλία. Μέζσ ηεο ελνπνηεκέλεο απηήο πξνζέγγηζεο θαζίζηαηαη δπλαηή ε αλάπηπμε ζπκπαγψλ δπλαηνηήησλ, κε γλψκνλα ηελ κέγηζηε εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ θαη θφζηνπο γηα ηα θξάηε κέιε, δηα ηεο βέιηηζηεο ζχλδεζεο κεηαμχ δήηεζεο θαη πξνζθνξάο. Καη επέθηαζε, ε θαιχηεξε ζπλεξγαζία παξέρεη επθαηξίεο γηα βηνκεραληθή 18 Nuno Severiano Teixeira, European Defense: Challenges after the Lisbon Treaty, European University Institute, RSCAS Policy Paper 2010/9, ζει. 5 19 Παλαγηψηεο Ησαθεηκίδεο, πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο Παξνπζίαζε, αλάιπζε, αμηνιφγεζε, 2008, ζζ. 113-114 20 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 27 10

πξφνδν θαη αλαδηακφξθσζε ησλ ζηφρσλ ηεο, πξνθεηκέλνπ νη εζληθέο βηνκεραλίεο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο Έλσζεο. 21 Γ) Ζ Δπξσπατθή Τπεξεζία Δμσηεξηθήο Γξάζεο Ο ηξηπιφο ξφινο πνπ αλαηέζεθε ζηνλ χπαην εθπξφζσπν κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, θαζηζηά ηδηαίηεξα απαηηεηηθή ηελ εξγαζία ηνπ νξγάλνπ απηνχ. Ζ Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε δελ πξνβιέπεη ηελ χπαξμε επηθνπξηθψλ νξγάλσλ, πνπ ζα ζπγθεληξψλνπλ θαηά ηνλ ίδην ηξφπν ηφζεο αξκνδηφηεηεο, ζπλεπψο ν χπαηνο εθπξφζσπνο γηα ηελ παξνρή ζπλδξνκήο νθείιεη λα απεπζχλεηαη, είηε ζηα ππφινηπα κέιε ηεο Δπηηξνπήο, είηε ζηνπο Τπνπξγνχο Δμσηεξηθψλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Μεγάιν βάξνο ηεο πξνζπάζεηαο αξσγήο ηνπ χπαηνπ εθπξνζψπνπ θαιείηαη λα θέξεη ε Δπξσπατθή Τπεξεζία Δμσηεξηθήο Γξάζεο, θαζηζηψληαο πεξηζζφηεξν ζπγθξνηεκέλε, απνηειεζκαηηθή θαη δηαπγή ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ. Πξηλ απφ ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, αξσγή ζην πκβνχιην παξείρε κηα Γεληθή Γξακκαηεία ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ πκβνπιίνπ. Αξκφδηα γηα ηηο εμσηεξηθέο ππνζέζεηο ήηαλ ε Γεληθή Γηεχζπλζε Δμσηεξηθψλ Πνιηηηθψλ ηεο Έλσζεο, ελψ άιια φξγαλα κε ζρεηηθά θαζήθνληα ήηαλ ε Μνλάδα ρεδηαζκνχ Πνιηηηθήο θαη Έγθαηξεο Πξνεηδνπνίεζεο θαη ην ηξαηησηηθφ Δπηηειείν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν ηειεπηαίν ζπζηάζεθε ην 2001 θαη παξέρεη ζηξαηησηηθή ηερλνγλσζία θαη δπλαηφηεηεο έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο ζην πκβνχιην θαη ηα ηκήκαηά ηνπ, θαζψο θαη ζηνλ χπαην εθπξφζσπν. ρεδηάδεη, αμηνινγεί θαη ππνβάιιεη πξνηάζεηο γηα ζέκαηα δηαρείξηζεο θξίζεσλ, αιιά θαη γεληθήο ζηξαηεγηθήο, ελψ παξέρεη ππνζηήξημε ζηε ηξαηησηηθή Δπηηξνπή αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε θαηαζηάζεσλ θαη ην ζηξαηησηηθφ ζθέινο ζην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλαιακβάλεη ε ΔΔ. 22 Ζ Δπξσπατθή Τπεξεζία Δμσηεξηθήο Γξάζεο (ΔΤΔΓ) είλαη νπζηαζηηθά έλα απφ ηα βαζηθφηεξα φξγαλα ηεο ΚΠΑΑ. 23 ηειερσκέλε απφ ππαιιήινπο πξνεξρφκελνπο ηφζν απφ ηηο ππεξεζίεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Τπνπξγψλ θαη ηεο Δπηηξνπήο, φζν θαη απφ ηα δηπισκαηηθά ζψκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ, είλαη αξσγφο θαη ζχκβνπινο ηνπ χπαηνπ εθπξνζψπνπ. 24 Ζ ζχζηαζε ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Δμσηεξηθήο Γξάζεο πξνβιεπφηαλ ζην άξζξν 27 παξ. 3 ΔΔ θαη πινπνηήζεθε κε ηελ Απφθαζε 2010/427/ΔΔ ηνπ πκβνπιίνπ. πσο πξνβιέπεη ε ζρεηηθή Απφθαζε ζην άξζξν 1 απηήο, σο έδξα ηεο Τπεξεζίαο νξίδεηαη ε πφιε ησλ Βξπμειιψλ, ελψ ε Τπεξεζία ιεηηνπξγεί σο απηφλνκν φξγαλν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, δηαθξηηφ απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηελ Δπηηξνπή, εμνπιηζκέλν κε ηηο απαξαίηεηεο εμνπζίεο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ θαη ηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηεο. Δμνπζία ειέγρνπ επί ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Δμσηεξηθήο Γξάζεο 21 Παλαγηψηεο Ησαθεηκίδεο, πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο Παξνπζίαζε, αλάιπζε, αμηνιφγεζε, 2008, ζζ. 113-114 22 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 249 23 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 27 24 Παλαγηψηεο Αξγαιηάο, Θεζκηθέο αιιαγέο ζχκθσλα κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ΔΔΔΓ 4/2010, ηφκνο 30, ζει. 520 11

αζθεί ν χπαηνο εθπξφζσπνο ηεο Έλσζεο, ελψ απαξηίδεηαη απφ κηα θεληξηθή δηνίθεζε θαη ηηο Αληηπξνζσπείεο ηεο Έλσζεο ζε ηξίηεο ρψξεο θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο. 25 Κεληξηθφο ξφινο ηεο είλαη ε παξνρή ελεξγνχο, άκεζεο θαη ζηελήο ππνζηήξημεο ζηνλ χπαην εθπξφζσπν ηεο ΔΔ ζηελ πξαγκάησζε ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ηεο ΚΠΑΑ. Δπηπιένλ είλαη αξκφδην φξγαλν γηα ηελ πινπνίεζε ζρεδίσλ δηαρείξηζεο θξίζεσλ. Τπφ ηελ επνπηεία ηεο ιεηηνπξγνχλ δηάθνξα ζρήκαηα, φπσο ην ηξαηησηηθφ Δπηηειείν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ην Γηεπζπληήξην Γηαρείξηζεο Κξίζεσλ θαη ρεδηαζκνχ (Crisis Management and Planning Directorate), ε Γπλαηφηεηα Πνιηηηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Γηεμαγσγήο (Civilian Planning and Conduct Capability) θαη ην Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ ηεο ΔΔ (EU Operation Center). ιεο απηέο νη ππεξεζίεο βξίζθνληαη ππφ ηελ άκεζε εμνπζία θαη ηνλ έιεγρν ηνπ χπαηνπ εθπξνζψπνπ. 26 Ζ γεληθή απνζηνιή θαη ηα εηδηθά θαζήθνληα ηεο Τπεξεζίαο πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 2 ηεο Απφθαζεο. χκθσλα κε ηε δηάηαμε απηή ε Τπεξεζία επηθνπξεί ηνλ Όπαην εθπξφζσπν θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ, φπσο απηά θαζνξίδνληαη ζηα άξζξα 18 θαη 27 ΔΔ. Δηδηθφηεξα: 1. ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ λα πινπνηεί ηελ Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Κνηλήο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο. Αξκνδηφηεηα ηεο Τπεξεζίαο είλαη λα ζπκβάιεη ζχκθσλα κε ηηο πξνηάζεηο ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ ζηελ αλάπηπμε απηήο ηεο πνιηηηθήο, ηελ νπνία ζα πινπνηεί ζχκθσλα κε ηηο εληνιέο ηνπ πκβνπιίνπ θαη λα δηαζθαιίδεη ηε ζπλνρή ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο. 2. ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ σο Πξνέδξνπ ηνπ πκβνπιίνπ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ, κε ηελ επηθχιαμε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ πκβνπιίνπ. 3. ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ σο Αληηπξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο, γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ εξγαζηψλ πνπ επηβάιινληαη ζηελ Δπηηξνπή αλαθνξηθά κε ηηο εμσηεξηθέο ζρέζεηο. Πεξαηηέξσ ε Τπεξεζία είλαη αξκφδηα γηα ην ζπληνληζκφ ησλ ππφινηπσλ πηπρψλ ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο, κε ηελ επηθχιαμε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ππεξεζηψλ ηεο Δπηηξνπήο. Δπηπιένλ, ε Δπξσπατθή Τπεξεζία Δμσηεξηθήο Γξάζεο επηθνπξεί ηνλ Πξφεδξν ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ, ηνλ Πξφεδξν ηεο Δπηηξνπήο θαη ηελ Δπηηξνπή θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ ζηνλ ηνκέα ησλ εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ. 27 Γ) Ζ Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο εηζήγαγε νξηζκέλεο ηξνπνπνηήζεηο ζηηο πξντζρχνπζεο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε αλαθνξηθά κε ηελ Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο, έλα 25 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 249 26 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 28 27 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 249 12

απφ ηα ζπνπδαηφηεξα φξγαλα ηεο Έλσζεο πνπ ζπλεξγάδνληαη κε ηνλ Όπαην εθπξφζσπν ζε ζέκαηα ΚΔΠΠΑ. Ζ Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο ηδξχζεθε κε ηελ Απφθαζε 2001/78/ΚΔΠΠΑ ηνπ πκβνπιίνπ, ην νπνίν ζηεξίρζεθε, κεηαμχ άιισλ, ζην άξζξν 25 ΔΔ (πιένλ άξζξν 38 ΔΔ) γηα λα πινπνηήζεη ηελ πξνεγνχκελε ζπκθσλία πεξί ίδξπζεο ηεο επηηξνπήο απηήο. Σα κέιε ηεο Δπηηξνπήο είλαη πξέζβεηο, κφληκα εγθαηεζηεκέλνη ζηηο Βξπμέιιεο. Αξκνδηφηεηα ηεο Δπηηξνπήο Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο είλαη ε παξαθνινχζεζε ηεο δηεζλνχο θαηάζηαζεο ζηνπο ηνκείο ηεο ΚΔΠΠΑ. Καηφπηλ αηηήζεσο ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ ή ηνπ πκβνπιίνπ, απεπζχλεη πξνηάζεηο πξνο ην πκβνχιην θαη ζπκκεηέρεη έηζη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ πνιηηηθψλ ηεο Έλσζεο. Με ηελ επηθχιαμε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ είλαη ππεχζπλε θαη γηα ηελ επνπηεία ησλ πνιηηηθψλ απηψλ. Ζ άζθεζε πνιηηηθνχ ειέγρνπ θαη ε ζηξαηεγηθή δηεχζπλζε ησλ επηρεηξήζεσλ δηαρείξηζεο θξίζεσλ είλαη πεξαηηέξσ αξκνδηφηεηεο ηνπ νξγάλνπ απηνχ αλαθνξηθά κε ηελ ΚΠΑΑ. χκθσλα κε ην άξζξν 38 ΔΔ, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηεο Δπηηξνπήο Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο θαη ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ γίλεηαη ζηελφηεξε, ακεζφηεξε θαη πην πξνλνκηαθή. Έηζη κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ν Όπαηνο εθπξφζσπνο κπνξεί λα δεηά απεπζείαο ηε γλψκε ηεο επηηξνπήο, ελψ ε επνπηεία ηεο εθαξκνγήο ησλ ζπκπεθσλεκέλσλ πνιηηηθψλ γίλεηαη κε ηελ επηθχιαμε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ Όπαηνπ εθπξνζψπνπ. ηε δηαρείξηζε θξίζεσλ ηελ επζχλε δηαηεξνχλ ην πκβνχιην θαη ν Όπαηνο εθπξφζσπνο, αιιά ν πνιηηηθφο έιεγρνο θαη ε ζηξαηεγηθή δηεχζπλζε αλήθνπλ ζηελ επηηξνπή. 28 Δ) Σα Κνηλνβνπιεπηηθά ξγαλα 1) Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Ζ ζπκκεηνρή ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ νξγάλσλ ζηελ ΚΠΑΑ γίλεηαη ζε δχν επίπεδα, ππεξεζληθφ θαη εζληθφ. ε ππεξεζληθφ επίπεδν ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έρεη γεληθή επνπηεία ηεο ΚΠΑΑ. ε εζληθφ επίπεδν ηα εζληθά θνηλνβνχιηα εμεηάδνπλ ηηο πνιηηηθέο επηινγέο ησλ θπβεξλήζεσλ αλαθνξηθά κε ηελ ΚΠΑΑ. Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο δηαηεξεί ξφιν γεληθήο επνπηείαο πάλσ ζε δεηήκαηα ΚΠΑΑ, ελψ απνθηά νξηζκέλεο επηπιένλ εμνπζίεο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν Όπαηνο Δθπξφζσπνο είλαη κέινο ηεο Δπηηξνπήο, κε ηελ ηδηφηεηά ηνπ απηή εμαξηάηαη απφ ηε ζχκθσλε γλψκε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ γηα ην δηνξηζκφ ηνπ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 17 παξ. 7 ΔΔ. Δπηπιένλ δηαηεξεί ην δηθαίσκα λα δηαηππψζεη πξφηαζε κνκθήο θαηά ηνπ ζπλφινπ ηεο Δπηηξνπήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ χπαηνπ κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ αληηπξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο. Έηζη έκκεζα ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην αζθεί εμνπζίεο δεκνθξαηηθνχ ειέγρνπ επί ηνπ θεληξηθνχ εθηειεζηηθνχ νξγάλνπ ηεο ΚΠΑΑ θαη κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξνέδξνπ ηνπ πκβνπιίνπ Δμσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηεο Έλσζεο. Ο ζπκβνπιεπηηθφο ξφινο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζε ζέκαηα ΚΠΑΑ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 36 παξ. 1 ΔΔ, είλαη βέβαηα πεξηνξηζκέλνο ζηα θχξηα δεηήκαηα θαη δελ εθηείλεηαη ζε απνθάζεηο ζρεηηθέο κε ην επηρεηξεζηαθφ θνκκάηη ηεο ΚΠΑΑ, παξακέλεη σζηφζν κηα αθφκα έθθαλζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ. Ζ ππνρξέσζε γηα δηαβνχιεπζε ηνπ χπαηνπ εθπξνζψπνπ κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην είλαη ε κηα φςε ηνπ λνκίζκαηνο, ελψ ε άιιε είλαη ε ππνρξέσζε ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ λα ελεκεξψλεη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην γηα ηηο εμειίμεηο ζην πεδίν ηεο ΚΠΑΑ, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 15 παξ. 6 εδ. δ ΔΔ. Ζ δηάηαμε ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ 28 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 247-248 13

ηνπ άξζξνπ 36 ΔΔ νξίδεη επηπιένλ φηη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην κπνξεί λα απεπζχλεη εξσηήζεηο ή λα δηαηππψλεη ζπζηάζεηο πξνο ην πκβνχιην θαη ηνλ χπαην εθπξφζσπν. Γεδνκέλνπ φηη δαπάλεο ζρεηηθά κε ηελ άκπλα θαη ελ γέλεη ζηξαηησηηθά δεηήκαηα ζην πιαίζην ηεο ΚΠΑΑ δελ επηβαξχλνπλ ηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ, ε επηξξνή ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζε νηθνλνκηθά ζέκαηα κε επηπηψζεηο ζηελ άκπλα είλαη αλχπαξθηε. Σν άξζξν 41 παξ. 2 ΔΔ εμαηξεί απφ ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο Έλσζεο κφλν ηεο δαπάλεο πνπ νθείινληαη ζε ελέξγεηεο πνπ έρνπλ ζηξαηησηηθέο ζπλέπεηεο ή ζπλέπεηεο ζηελ άκπλα. Δμ αληηδηαζηνιήο δειαδή, φιεο νη άιιεο δαπάλεο επηβαξχλνπλ ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο θαη είλαη νη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έρεη ηε γεληθή επνπηεία. 29 2) Σα εζληθά θνηλνβνχιηα Ζ Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε δηεπξχλεη ηηο εμνπζίεο ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ζην πεδίν ηεο ΚΠΑΑ, κέζσ ηεο δηαθνηλνβνπιεπηηθήο ζπλεξγαζίαο ηφζν κε ηα ππφινηπα εζληθά θνηλνβνχιηα φζν θαη κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Δηδηθφηεξα, ην Πξσηφθνιιν ππ αξ. 1 ηξνπνπνίεζε ην ξφιν ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ, πξνβιέπνληαο ζηνλ ηίηιν ΗΗ, άξζξν 10 ηε δηελέξγεηα δηάζθεςεο ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ νξγάλσλ εηδηθεπκέλσλ ζηηο ππνζέζεηο ηεο Έλσζεο. Ζ δηάζθεςε ζα έρεη ηελ εμνπζία λα δηνξγαλψλεη δηαθνηλνβνπιεπηηθέο δηαζθέςεηο ζρεηηθά κε ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα, πνπ αλήθνπλ ζηελ ΚΔΠΠΑ θαη ηελ ΚΠΑΑ, γεγνλφο πνπ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία ελφο πιαηζίνπ δηαιφγνπ, αιιά κε πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο δεκνθξαηηθνχ ειέγρνπ. Ίζσο ε πεξηζζφηεξν ζπνπδαία εμνπζία πνπ παξέρεη ε λέα πλζήθε ζηα εζληθά θνηλνβνχιηα είλαη ε δπλαηφηεηα ειέγρνπ ησλ λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ γηα παξάβαζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο, κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο λα απεπζχλνπλ αηηηνινγεκέλε γλψκε πξνο ηνπο πξνέδξνπο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ ηίηινπ Η ηνπ Πξσηνθφιινπ ππ αξ 1. Ζ δηάηαμε σζηφζν απηή δελ βξίζθεη εθαξκνγή ζην πεδίν ηεο ΚΠΑΑ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν ε ζέζπηζε λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ δελ πξνβιέπεηαη, φπσο ξεηά νξίδνπλ νη δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 24 παξ. 1 θαη 31 παξ. 1 ΔΔ. πκπεξαζκαηηθά, νη ηξνπνπνηήζεηο πνπ εηζάγεη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο αληηθαηνπηξίδνπλ ηε βνχιεζε ησλ θξαηψλ κειψλ λα εληζρχζνπλ ην ξφιν ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ ηνπο νξγάλσλ θαη λα πξνάγνπλ ηε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία, φπσο θαη ηε ζπλεξγαζία κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Βέβαηα γηα ηα δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αζθάιεηα θαη ηελ άκπλα, νη εμνπζίεο απηέο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο, γεγνλφο πνπ έκκεζα απνδεηθλχεη ηε δηαηήξεζε ηεο δηαθπβεξλεηηθήο θχζεο ηεο ΚΠΑΑ. Χζηφζν, επεηδή ζε εζληθφ επίπεδν ιακβάλνπλ ρψξα πνιηηηθέο δπκψζεηο ζρεηηθέο κε ηα δεηήκαηα ηεο ΚΠΑΑ, πξνηνχ πνιιέο θνξέο αλαιάβνπλ δξάζε ηα αξκφδηα θνηλνηηθά φξγαλα, πξέπεη λα ζεσξείηαη σο δεδνκέλν έλα ειάρηζην πιαίζην ζπκκεηνρήο ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ζην πεδίν απηφ. 30 29 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 13 30 ν.π. ζει. 14 14

Σ) Σν Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Ζ θαηάξγεζε ηεο θαηά ππιψλεο Έλσζεο δελ κεηέβαιε νπζηαζηηθά ηε δηθαηνδνζία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πάλσ ζε ζέκαηα ΚΠΑΑ. Έηζη θαηά θαλφλα ηα θξάηε κέιε δελ κπνξνχλ λα ελάγνπλ ή λα ελαρζνχλ ελψπηνλ ηνπ ΓΔΔ γηα κε ζπκκφξθσζε ζηηο ππνρξεψζεηο πνπ πεγάδνπλ απφ ην ρψξν ΚΠΑΑ. Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο σζηφζν εηζάγεη δπν ζεκαληηθέο εμαηξέζεηο ζρεηηθά κε ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ ΓΔΔ. Ακθφηεξεο νη εμαηξέζεηο ηνπ θαλφλα πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 24 παξ. 1 ΔΔ. χκθσλα κε ηε δηάηαμε απηή ην ΓΔΔ θαηά θαλφλα δελ έρεη δηθαηνδνζία φζνλ αθνξά ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ ΚΔΠΠΑ. Ο θαλφλαο απηφο φκσο θάκπηεηαη κε ηελ αλαγλψξηζε ζην Γηθαζηήξην ηεο αξκνδηφηεηαο ειέγρνπ αθελφο ηεο ηήξεζεο ησλ φξσλ ηνπ άξζξνπ 40 ΔΔ θαη αθεηέξνπ ηεο λνκηκφηεηαο ησλ απνθάζεσλ πνπ νξίδεη ην άξζξν 275 εδ. β ΛΔΔ. Έηζη ε πξψηε εμαίξεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαθνινχζεζε ησλ νξηδφκελσλ ζην άξζξν 40 ΔΔ, φπνπ ηίζεληαη ηα φξηα κεηαμχ ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ησλ ππνινίπσλ αξκνδηνηήησλ ηεο Έλσζεο, φζνλ αθνξά ηελ εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ην αληίζηνηρν εχξνο ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ. Ζ εμαίξεζε απηή φκσο θαίλεηαη φηη ζπληεξεί ηελ απζηεξή νξηνζέηεζε κεηαμχ ηεο ΚΔΠΠΑ θαη ησλ ινηπψλ αξκνδηνηήησλ ηεο Έλσζεο, ρσξίο λα αληηθαηνπηξίδεη επηηπρψο ηε λέα πξαγκαηηθφηεηα ηεο θαηάξγεζεο ησλ ππιψλσλ. Ζ δεχηεξε εμαίξεζε, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 275 ΛΔΔ, αθνξά ηελ εμέηαζε ησλ πξνζθπγψλ πνπ αζθνχλ θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα ζχκθσλα κε ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ άξζξνπ 263 εδ. δ ΛΔΔ. Σν ΓΔΔ ειέγρεη κε ηνλ ηξφπν απηφ ηε λνκηκφηεηα ησλ απνθάζεσλ πνπ ζεζπίδεη ην πκβνχιην ζχκθσλα κε ηνλ ηίηιν V, θεθάιαην 2 ΔΔ (Ο Υψξνο Διεπζεξίαο, Αζθάιεηαο θαη Γηθαηνζχλεο). ζνλ αθνξά φκσο ηελ ππφ εμέηαζε ζηελ παξνχζα εξγαζία Κνηλή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο, ε αξκνδηφηεηα απηή ηνπ ΓΔΔ δελ έρεη αληηθείκελν, θαζψο είλαη πεδίν πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηελέξγεηα ζηξαηησηηθψλ θαη κε ζηξαηησηηθψλ απνζηνιψλ θαη επηρεηξήζεσλ. Απηή θαίλεηαη λα είλαη θαη ε θπξηφηεξε αδπλακία ηεο εμαίξεζεο απηήο. Σέινο, δελ πξέπεη λα παξαβιέπεηαη ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 218 παξ. 11 ΛΔΔ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ε Δπηηξνπή θαη ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα αηηεζνχλ γλσκνδφηεζεο ηνπ ΓΔΔ πεξί ηεο ζπκβαηφηεηαο ησλ δηεζλψλ ζπκθσληψλ ηνπ άξζξνπ 218 ΛΔΔ κε ηηο πλζήθεο. 31 31 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 17 15

2. Ζ ΚΔΠΠΑ ΚΑΙ Ζ ΚΠΑΑ: ΣΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΖ ΠΟΛΙΣΙΚΖ ΑΦΑΛΔΙΑ ΚΑΙ ΑΜΤΝΑ Α) Ζ Δπξσπατθή Άκπλα κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβόλαο Με ηηο απνθάζεηο ησλ Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ ηεο Κνισλίαο θαη ηνπ Διζίλθη μεθίλεζε ε δηαδηθαζία γηα ηε δηακφξθσζε ηεο ακπληηθήο πνιηηηθήο ηεο Έλσζεο, ελψ νη λεφηεξεο ξπζκίζεηο ηεο Σξνπνπνηεηηθήο πλζήθεο έρνπλ εληζρχζεη πεξαηηέξσ ην λνκηθφ πιαίζην. Ζ Κνηλή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο είλαη αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο Κνηλήο Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο θαη σο ηέηνην πξέπεη λα ην αληηιακβάλεηαη νπνηαδήπνηε αλαιπηηθή πξνζέγγηζε. 32 Οη κεηαβνιέο πνπ επέθεξε ζηνπο ηνκείο ηεο Κνηλήο Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, έδσζαλ ζην πκβνχιην θαη ηα θξάηε κέιε επξχηεξα πεξηζψξηα επηινγψλ κεηαμχ επέιηθησλ ζηξαηεγηθψλ, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηείηαη απνηειεζκαηηθά νιφθιεξν ην θάζκα ησλ πνιηηηθψλ θαη ζηξαηησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηεο Έλσζεο. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ αλαβαζκίδεη νπζηαζηηθά ηελ παξνπζία ηεο ΔΔ ζην πεδίν ηεο δηαρείξηζεο θξίζεσλ. 33 Ήδε απφ ην έηνο 2002 άξρηζε λα εληζρχεηαη ε επηζπκία εληφο ηεο ΔΔ γηα κηα πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο. Με λνκηθφ έξεηζκα ζηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο πνπ ίζρπαλ κεηά ηελ πλζήθε ηεο Νίθαηαο, πξνηάζεθαλ κεηαμχ άιισλ: Ζ αλαβάζκηζε ησλ απνζηνιψλ Petersberg. Σν ελδερφκελν ηεο αλάζεζεο απνζηνιψλ δηαρείξηζεο θξίζεσλ ζε νκάδεο πξφζπκσλ θξαηψλ κειψλ. Ζ δπλαηφηεηα δηαξζξσκέλσλ ζπλεξγαζηψλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ πιεξνχλ πςειφηεξα θξηηήξηα ζηξαηησηηθψλ δπλαηνηήησλ. Ζ ζηελφηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ πξφζπκσλ θξαηψλ κειψλ γηα ηελ θνηλή ηνπο άκπλα. Ζ ζχζηαζε ελφο ακπληηθνχ νξγαληζκνχ. Ζ δπλαηφηεηα ζηελφηεξεο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ άκπλα. Καη ε δεκηνπξγία λνκηθήο βάζεο γηα ηε εγθαζίδξπζε ελφο Σακείνπ Δθθίλεζεο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε απνζηνιψλ δηαρείξηζεο θξίζεσλ. 34 Σν πξφβιεκα πνπ πξνέθπςε ηφηε ήηαλ φηη δελ έηπραλ νκφθσλεο απνδνρήο πξνηάζεηο θαη έλλνηεο φπσο νη δηαξζξσκέλεο ζπλεξγαζίεο κεηαμχ ησλ πεξηζζφηεξν ηθαλψλ θξαηψλ θαη ε ζηελφηεξε ζπλεξγαζία γηα ηελ θνηλή άκπλα κεηαμχ θξαηψλ κειψλ πξφζπκσλ λα αλαιάβνπλ δεζκεπηηθφηεξεο ππνρξεψζεηο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Παξά ηηο δπζθνιίεο απηέο ν δηάινγνο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ζπλερίζηεθε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Ηηαιηθήο Πξνεδξίαο, έιαβε ρψξα ε δηαθπβεξλεηηθή δηάζθεςε ζηε Νάπνιε, ην Ννέκβξην ηνπ 2003 θαη εθεί επαλαζρεδηάζηεθαλ ζρνιαζηηθά θαη εγθξίζεθαλ νη πξνηάζεηο πεξί θνηλήο άκπλαο θαη δηαξζξσκέλεο ζπλεξγαζίαο. ηε ζπλέρεηα απηέο ελζσκαηψζεθαλ ζηε πληαγκαηηθή πλζήθε. ηελ δηαθπβεξλεηηθή δηάζθεςε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2007 απνθαζίζηεθε λα δηαηεξεζνχλ νη πξνηάζεηο γηα ηελ Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο ζην ίδην πιαίζην πνπ είραλ ηεζεί θαηά ηε δηαθπβεξλεηηθή δηάζθεςε ηνπ 2004. Με κηα ζεκαληηθή σζηφζν δηεπθξίληζε: Αληίζηνηρα κε ηηο ινηπέο δηαηάμεηο γηα ηελ Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο, έηζη θαη 32 Παλαγηψηεο Ησαθεηκίδεο, πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο Παξνπζίαζε, Αλάιπζε, Αμηνιφγεζε, 2008, ζει. 111 33 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 265 34 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 273 16

απηέο ζα παξέκελαλ ζην θείκελν ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη δε ζα ελζσκαηψλνληαλ ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απηφ είρε ηηο αθφινπζεο ζπλέπεηεο: 1. Σα θξάηε κέιε ζα ήηαλ ππνρξεσκέλα λα παξέρνπλ ζηελ Έλσζε ηηο απαξαίηεηεο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο, ζηξαηησηηθέο θαη πνιηηηθέο δπλαηφηεηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ ζα κπνξνχζαλ ζπλεηζθέξνπλ ζηνπο ζθνπνχο πνπ ζα έζεηε ην πκβνχιην. 2. Ζ Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο, ζα κεηνλνκαδφηαλ ζε Κνηλή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο (ΚΠΑΑ) θαη ζα παξέκελε ηκήκα ηεο Κνηλήο Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο (ΚΔΠΠΑ). ηε δηάζεζε ηεο Έλσζεο ζα εηίζελην ζηξαηησηηθά θαη πνιηηηθά πιηθνηερληθά κέζα γηα ηελ δηελέξγεηα επηρεηξήζεσλ εθηφο ηνπ εδάθνπο ηεο. θνπνί ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ ζα ήηαλ ε δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο, ε απνηξνπή ζπγθξνχζεσλ θαη ε θαηά ηηο δηαηάμεηο ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ελδπλάκσζε ηεο δηεζλνχο αζθάιεηαο. 3. Ζ ιήςε απνθάζεσλ απφ ην πκβνχιην κε εηδηθή πιεηνςεθία ζα εθαξκνδφηαλ ζε εηδηθέο πεξηζηάζεηο. Μεηαμχ απηψλ είλαη ε θαζηέξσζε κφληκεο δηαξζξσκέλεο ζπλεξγαζίαο θαη ε θαηάξηηζε ηνπ θαηαιφγνπ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζε απηήλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 46 παξ. 2 ΔΔ, ν θαζνξηζκφο ηνπ θαηαζηαηηθνχ, ηεο έδξαο θαη ησλ θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Οξγαληζκνχ Άκπλαο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 45 παξ. 2 ΔΔ θαη νη απνθάζεηο, πνπ ζα εθδίδνληαλ θαηφπηλ πξφηαζεο ηνπ Όπαηνπ εθπξφζσπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα ζρεηηθά κε ην Σακείν Δθθίλεζεο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 41 παξ. 3 εδ. γ ΔΔ. 4. Οη απνζηνιέο ηεο Έλσζεο ζηα πιαίζηα ηεο ΚΠΑΑ ζα πεξηιάκβαλαλ θνηλέο επηρεηξήζεηο αθνπιηζκνχ, αλζξσπηζηηθέο επηρεηξήζεηο θαη επηρεηξήζεηο δηάζσζεο, παξνρή αξσγήο θαη ζηξαηησηηθψλ ζπκβνπιψλ, απνηξνπή ζπγθξνχζεσλ θαη δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο. Δπηπιένλ, απνζηνιέο ελφπισλ δπλάκεσλ θαηά ηε δηαρείξηζε θξίζεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ απνζηνιψλ απνθαηάζηαζεο ηεο εηξήλεο θαη ζηαζεξνπνίεζεο κεηά απφ έλνπιεο ζπξξάμεηο. 5. ζνλ αθνξά ηηο πνιηηηθέο θαη λνκηθέο πξνυπνζέζεηο γηα κηα θνηλή άκπλα, ε δηαθνξνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ πξηλ θαη κεηά ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, είλαη πνιχ κηθξή. ην παιαηφ άξζξν 17 παξ. 1 εδ. α ΔΔ γηλφηαλ ιφγνο γηα ηνλ «πξννδεπηηθφ θαζνξηζκφ θνηλήο ακπληηθήο πνιηηηθήο πνπ, ε νπνία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θνηλή άκπλα». Ζ ίδηα έθθξαζε παξνπζηάδεηαη ζηε δηάηαμε ηνπ λένπ άξζξνπ 24 παξ. 1 εδ. α ΔΔ, φπνπ κεηαμχ ησλ δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ αζθάιεηα ηεο Έλσζεο ζπκπεξηιακβάλεηαη ν πξννδεπηηθφο θαζνξηζκφο «θνηλήο ακπληηθήο πνιηηηθήο, ε νπνία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θνηλή άκπλα». ην λέν φκσο άξζξν 42 παξ. 2 εδ. β ΔΔ δηαθνξνπνηείηαη αηζζεηά ε δηαηχπσζε, αθνχ «ε θνηλή ακπληηθή πνιηηηθή ζα νδεγήζεη ζηελ θνηλή άκπλα φηαλ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ιάβεη ηε ζρεηηθή απφθαζε κε νκνθσλία». 35 Β) Γηαδηθαζίεο Λήςεο Απνθάζεσλ θαη λνκηθά εξγαιεία Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, θαηά θαλφλα δελ επηθέξεη κεηαβνιέο ζηνλ ηξφπν πνπ ηα θξάηε κέιε ειέγρνπλ θαη θέξνπλ ηηο αληίζηνηρεο επζχλεο ζηνπο ηνκείο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη άκπλαο. Ζ Γήισζε ππ αξ. 13 νξίδεη φηη «ε Γηάζθεςε ππνγξακκίδεη όηη νη δηαηάμεηο ηεο Σπλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, νη νπνίεο δηέπνπλ ηελ θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζεζκνζέηεζεο ηνπ αμηώκαηνο ηνπ ύπαηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο θαζώο θαη ηεο ίδξπζεο Υπεξεζίαο Δμσηεξηθήο 35 Jean-Claude Piris, The Lisbon Treaty, A Legal and Political Analysis, 2010, ζει. 274 17

Γξάζεο, δελ επεξεάδνπλ ηελ επζύλε ησλ θξαηώλ κειώλ, όπσο απηή πθίζηαηαη ζήκεξα, ζρεηηθά κε ηε ράξαμε θαη ηελ άζθεζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, νύηε ηελ εζληθή ηνπο εθπξνζώπεζε ζε ηξίηεο ρώξεο θαη ζε δηεζλείο νξγαληζκνύο». 36 Με ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο έλα λέν ζηνηρείν πεξαηηέξσ θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ δξάζεσλ είλαη ε δηάθξηζή ηνπο ζε λνκνζεηηθέο, θαη αλάζεζε θαη εθηειεζηηθέο. ην πεδίν ηεο ΚΔΠΠΑ, ε νπνία απψιεζε ην δνγκαηηθφ φλνκα ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα, νη κφλεο απαληψκελεο πξάμεηο είλαη νη απνθάζεηο. Καη απηφ είλαη ην θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο, φηη δελ έρνπλ λνκνζεηηθφ ραξαθηήξα. 37 Ζ ζέζπηζε λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο ΚΔΠΠΑ απνθιείεηαη, ελψ ν εηδηθφο ξφινο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ νξίδεηαη απφ ηηο πλζήθεο. Με ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο ε ΚΔΠΠΑ, ν παιαηφο δεχηεξνο Ππιψλαο θαηά ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, είλαη ν κφλνο ηνκέαο πνπ εμαθνινπζεί λα δηέπεηαη απφ ηε δηαθπβεξλεηηθή κέζνδν. Απηφ ζπλάγεηαη απφ ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 24 παξ. 1 εδ. β ΔΔ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία: «Η θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο δηέπεηαη από εηδηθνύο θαλόλεο θαη δηαδηθαζίεο. Φαξάζζεηαη θαη πινπνηείηαη από ην Δπξσπατθό Σπκβνύιην, ηα νπνία απνθαζίδνπλ κε νκνθσλία, πιελ ησλ πεξηπηώζεσλ ζηηο νπνίεο νη Σπλζήθεο νξίδνπλ αιιηώο. Η ζέζπηζε λνκνζεηηθώλ πξάμεσλ απνθιείεηαη. Η θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο πινπνηείηαη από ηνλ ύπαην εθπξόζσπν ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο θαη από ηα θξάηε κέιε, ζύκθσλα κε ηηο Σπλζήθεο. Ο εηδηθόο ξόινο ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο ζ απηόλ ηνλ ηνκέα νξίδεηαη από ηηο Σπλζήθεο. Τν Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δελ έρεη δηθαηνδνζία όζνλ αθνξά ηηο ελ ιόγσ δηαηάμεηο, πιελ ηεο αξκνδηόηεηάο ηνπ λα παξαθνινπζεί ηε ζπκκόξθσζε πξνο ην άξζξν 40 ηεο παξνύζαο Σπλζήθεο θαη λα ειέγρεη ηε λνκηκόηεηα νξηζκέλσλ απνθάζεσλ, θαηά ηα αλαθεξόκελα ζην άξζξν 275, δεύηεξν εδάθην ηεο ΣΛΔΔ». 38 ρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο, νη δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 24 παξ. 1 θαη 31 παξ. 1 ΔΔ πεξηέρνπλ ηηο πεξηπηψζεηο φπνπ νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη κε απμεκέλε πιεηνςεθία. χκθσλα σζηφζν, κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 31 παξ. 4 ΔΔ, ε εηδηθή πιεηνςεθία απνθιείεηαη ζε θάζε πεξίπησζε, κφλν φηαλ νη απνθάζεηο έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ άκπλα ή ζρεηίδνληαη κε ζηξαηησηηθά δεηήκαηα θαη φρη ζε θάζε απφθαζε ηνπ ρψξνπ ηεο ΚΠΑΑ. Δπηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ εμαηξεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΚΠΑΑ είλαη αθφκε ην γεγνλφο φηη ζηηο απνθάζεηο απηέο απνθιείεηαη ε ρξήζε ησλ ξεηξώλ γεθύξσζεο (passerelle clause) ηνπ άξζξνπ 31 παξ. 1 ΔΔ, νη νπνίεο νξίδνπλ φηη γηα ηε κεηάβαζε απφ ηελ νκνθσλία ζηελ εηδηθή πιεηνςεθία απαηηείηαη νκφθσλε απφθαζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ. 39 Ζ δηάηαμε φκσο πνπ επηβάιιεη ζε θάζε πεξίπησζε ηνλ θαλφλα ηεο νκνθσλίαο ζηελ ΚΠΑΑ είλαη εθείλε ηνπ άξζξνπ 42 παξ. 4 ΔΔ. χκθσλα κε απηήλ «Οη απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηελ ΚΠΑΑ, θαζώο θαη νη απνθάζεηο πνπ αθνξνύλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο απνζηνιήο βάζεη ηνπ παξόληνο άξζξνπ, εθδίδνληαη από ην Σπκβνύιην ομόφωνα κεηά από πξόηαζε ηνπ ύπαηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο ή πξσηνβνπιία θξάηνπο κέινπο. Ο ύπαηνο εθπξόζσπνο κπνξεί λα πξνηείλεη ηελ πξνζθπγή ζε εζληθά κέζα θαζώο θαη ζηα κέζα ηεο Έλσζεο, ελδερνκέλσο από θνηλνύ κε ηελ Δπηηξνπή». 36 Ioannis Vrailas & Brunno Argelet, European Defense in the Wake of the Lisbon Treaty, Egmont Royale Institute for International Relations Academia press, 2008, ζει. 20 37 Piotr Tosiek, The European Union after the Treaty of Lisbon Still an Intergovernmental System, 2012, ζει. 9 38 Μηραήι Γ. Υξπζνκάιιεο, ηνηρεία πλζήθεο Ληζαβφλαο (ρφιην - Κείκελν), 2010, ζει. 181 39 Matthaios Charalampous, From a European to a Common Security and Defense Policy, IES Working paper 5/2010, ζει. 17 18