Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική» Τίτλος του μαθήματος: Ευρωπαϊκές Πολιτικές Κοινωνικής Ασφάλισης και Υγείας Β Εξάμηνο / 3 τρίωρα σεμινάρια Διδάσκοντες: Χαράλαμπος Οικονόμου, Επίκουρος Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Μαρίνα Αγγελάκη, PhD, Πάντειο Πανεπιστήμιο Περίγραμμα του μαθήματος Περιγραφή Η παρούσα ενότητα διαλέξεων επικεντρώνεται στην διερεύνηση της επίδρασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και της υγείας. Πιο συγκεκριμένα, θα δοθούν απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιο είναι το περιεχόμενο των ευρωπαϊκών ρυθμίσεων στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και της υγείας και πώς εξηγείται η υιοθέτησή τους σε σχέση με τη διαδικασία οικονομικής ολοκλήρωσης; Πώς διαμορφώνεται και πώς μεταβάλλεται η σχέση υπερεθνικού και εθνικού επιπέδου; Διαπιστώνεται σύγκλιση και αν ναι προς ποιο μοντέλο ή αντιθέτως πρόκειται για τομείς που χαρακτηρίζονται από ισχυρή θεσμική εξάρτηση; Πώς επηρεάζει η κρίση τους τομείς κοινωνικής ασφάλισης και υγείας; Η κατανόηση και εξέταση της επίδρασης του ευρωπαϊκού πλαισίου στο εθνικό θα γίνει μέσω αναφοράς πρωτίστως στο ελληνικό σύστημα, ενώ η σημασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η επίδραση της υφιστάμενης οικονομικής κρίσης στις εθνικές μεταρρυθμίσεις θα αναδειχθεί μέσω σύγκρισης με κράτη τόσο εντός όσο και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόγραμμα Διαλέξεων 1 η Διάλεξη: Το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υγεία και οι επιπτώσεις του στα συστήματα υγείας των χωρών μελών (Χ. Οικονόμου) Busse R., Wismar M., Berman Ph., (eds.),(2002), The European Union and health services. The impact of the Single European Market on member states, Amsterdam, IOS Press. Greer S., (2009), The politics of European Union health policies, Maidenhead, Open Minogiannis P., (2003), European integration and health policy. The artful dance of economics and history, New Brunswick, Transaction Publiushers. Οικονόμου Χ., (2011),«Η επίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα συστήματα υγείας των χωρών μελών», στο: Σακελλαρόπουλος Θ., (επιμ.), Η κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Διόνικος, σσ. 403-440. Οικονόμου Χ., (2004), Πολιτικές υγείας στην Ελλάδα και τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, Aθήνα, Διόνικος. Hervey T., McHale J., (2004), Health law and the European Union, Cambridge, Cambridge McKee M., Mossialos E., Baeten R., (eds.),(2002), The impact of EU law on health care systems, Brussels, P.I.E.-Peter Lang. McKee M., Mossialos E., (2002), EU law and the social character of health care, Brussels, P.I.E.-Peter Lang. Mossialos E., Permanand G., Baeten R., Hervey T., (eds.),(2010), Health systems governance in Europe. The role of European Union law and policy, Cambridge, Cambridge Rosenmoller M., McKee M., Baeten R., (eds.),(2006), Patient mobility in the European Union. Learning from experience, Copenhagen, European Observatory on Health Systems and Policies, WHO/EURO. Σκλήκας Ν., Τσοτσορού Θ., (2007), Ο εκσυγχρονισμός του συντονιστικού μηχανισμού των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας. Η υγειονομική περίθαλψη, Αθήνα, Σάκκουλας. Τσαντήλας Π., (2008), Ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο της υγείας, Αθήνα, Σάκκουλας. Wismar M., Maier C., Glinos I., Dussault G., Figueras J, (eds.),(2011), Health professional mobility and health systems. Evidence from 17 European countries, Copenhagen, European Observatory on Health Systems and Policies, WHO/EURO.
Wismar M., Palm W., Figueras J., Eenst K., van Ginneken E., (eds.),(2011), Cross-border health care in the European Union, Copenhagen, European Observatory on Health Systems and Policies, WHO/EURO. Χούκλη Μ., (2008), Ευρωπαϊκή Ένωση και δημόσια υγεία, Αθήνα, Mediforce. 2 η Διάλεξη: Οικονομική κρίση και μεταρρυθμίσεις των συστημάτων υγείας (Χ. Οικονόμου) Economou C., (2012),«The performance of the Greek health care system and the economic adjustment program: economic crisis versus system specific deficits driven reform», Κοινωνική Θεωρία/Social Theory, τεύχος 2, σελ. 33-69. Economou C., (guest editor), «The impact of economic crisis on health care systems», Special Issue, Social Cohesion and Development, Vol. 7, Issue 1, Spring 2012. EuroHealth, (2012),«Health systems and the financial crisis», EuroHealth Special Issue, Vol. 18, No 1. Gottret P., Tandon A., Sparkes S., Gupta V., Moran V., Berman P., (2009), Protecting propoor health services during financial crises. Lessons from experience, Washington DC, The World Bank. Καραϊσκου Α., Μαλλιαρού Μ., Σαράφης Π., (2012),«Οικονομική κρίση: Επίδραση στην υγεία των πολιτών και επιπτώσεις στα συστήματα υγείας», Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας, 4(2): 49-54. Kentikelenis A., Karanikolos M., Papanicolas I., Basu S., McKee M., Stuckler D., (2011), «Health effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy», The Lancet, 378(9801): 1457-58. Kentikelenis A., Papanicolas I., (2012),«Economic crisis, austerity and the Greek public health care», European Journal of Public Health, 22(1): 4-5. Κυριόπουλος Γ., Αθανασάκης Κ., Πάβη Ε., (2012), Οικονομική κρίση και υγεία. Ένα δοκίμιο πολιτικής οικονομίας για την ανασυγκρότηση του υγειονομικού τομέα, Αθήνα, Καστανιώτης. Κυριόπουλος Γ., Τσιάντου Β., (2010),«Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην υγεία και την ιατρική περίθαλψη», Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 27(5): 834-840. Μαλλιαρού Μ., Σαράφης Π., (2012),«Οικονομική κρίση. Τρόπος επίδρασης στην υγεία των πολιτών και στα συστήματα υγείας», Το Βήμα του Ασκληπιού, 11(1): 202-212.
Mladovsky Ph., Srivastava D., Cylus J., Karanikolos M., Evetovits T., Thomson S., McKee M., (2012), Health policy responses to the financial crisis in Europe, Copenhagen, European Observatory on Health Systems and Policies, WHO/EURO. Stuckler D., Basu S., Suhrcke M., McKee M., (2009),«The health implications of financial crisis: A review of the evidence», Ulster Medical Journal, 78(3): 142-145. Suhrcke M., Stuckler D., Leone T., (2009), Recession and health in Europe: What to expect?, London, The London School of Economics and Political Sciences. WHO, (2009), The financial crisis and global health, Report of a high-level consultation, Geneva. 3 η Διάλεξη: Ευρωπαϊκές πολιτικές για την κοινωνική ασφάλιση (Μ. Αγγελάκη) Αγγελάκη Μ., (2011), «Πολιτικές και εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης», στο: Σακελλαρόπουλος Θ., (επιμ.), Η κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Διόνικος, σσ. 371-402. Angelaki M, Natali D., (2011), «Pension policy in Europe since the crisis: EU developments and national reforms», στο: Degryse C., Natali D., (eds.), Social developments in the EU, Brussels, ETUI/OSE, σσ. 121-140. Angelaki M., (2007), «Applying the Open Method of Co-ordination back home: the case of Greek pension policy», Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη, 2(2): 129-138. Featherstone K., (2005) «Soft coordination meets hard politics: the European Union and pension reform in Greece», Journal of European Social Policy 12(4): 733-750. Featherstone K., Παπαδημητρίου Δ., (2010) Τα όρια του εξευρωπαϊσμού. Δημόσια πολιτική και μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, Αθήνα, Εκδόσεις Οκτώ (ειδικότερα κεφ. 1-4, 7). Ghailani D., Guardiancich I., Natali D., Ferrera M., Jessoula M., (2011) «Scope of the coordination system in the pension field», OSE, 15 September 2011. Huber E., Stephens J.D., (2012), Democracy and the Left. Social policy and inequality in Latin America, Chicago, Chicago University Press (ειδικότερα το κεφάλαιο στο οποίο αναλύεται η διαφορετική πορεία μεταξύ των χωρών της Ιβηρικής και αυτών της Λατινικής Αμερικής). Ματσαγγάνης Μ., (2011), Η κοινωνική πολιτική σε δύσκολους καιρούς, Αθήνα, Κριτική, (ειδικότερα κεφ. 2).
Natali D., (2011), «Reforming pensions in the EU: National policy changes and EU coordination», for the Foundation Francisco Largo Caballero, Project El sistema publico de pensiones de jubilacion, desafios y respuestas, 25.10.2011. Natali D., (2008), Pensions in Europe, European Pensions, Brussels, PIE Peter Lang. Orenstein M.A., (2011), «Pension privatization in crisis: the death or rebirth of a global policy trend? International Social Security Review, 64(3): 65-80. Orenstein M.A., (2005), «The new pension reform as global policy», Global Social Policy, 5(2): 175-202. Σακελλαρόπουλος Θ., Οικονόμου Χ., (2006), «Εθνικές προτεραιότητες και ευρωπαϊκές προκλήσεις στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και απασχόλησης στην Ελλάδα», Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη, 1(1): 5-36. Στεργίου Α., Σακελλαρόπουλος Θ., (επιμ.), (2010), Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, Αθήνα, Διόνικος. Σωτηρόπουλος Δ., (2006), «Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και Ελληνικό κράτος πρόνοιας, 1974-2004: Τομές και ασυνέχειες στην κοινωνική προστασία», στο: Οικονόμου Χ., Φερώνας Α., (επιμ.), Οι εκτός των τειχών. Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός στις σύγχρονες κοινωνίες, Αθήνα, Διόνικος, σσ. 209-237.