psi Τα Οικονομικά της Troika στην Υγεία Γιάννης Κυριόπουλος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Κοσμήτωρ Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας

Transcript

1 psi Τα Οικονομικά της Troika στην Υγεία Γιάννης Κυριόπουλος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Κοσμήτωρ Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας

2 Από την χρηματοπιστωτική κρίση στην οικονομική ύφεση Η χρηματοπιστωτική κρίση εκδηλώνεται πρωτίστως στις Ηνωμένες Πολιτείες με επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναμία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων. Επεκτείνεται ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις. Μεταφέρεται με σφοδρότητα στην πραγματική οικονομία με αποτέλεσμα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης (IMF 2009). International Monetary Fund (2009), Global Economic Slump Challenges policies, Διαθέσιμο στο

3 Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα Τον Μάιο του 2010 η Ελλάδα τέθηκε υπό επιτήρηση από την Troika (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) εξαιτίας των δημόσιων ελλειμμάτων, του δημόσιου χρέους και της κρίσης δανεισμού. Η ανεργία εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει ή/και θα υπερβεί το 125% στα τέλη του Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μειώνεται κατά 4,5% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που αφορούν στο τέλος του 2010.

4 Το δημοσιονομικό έλλειμμα στο τέλος του 2010 υπολογίζεται σε 8,5-9,0% του ΑΕΠ ενώ το δημοσιονομικό χρέος το 2010 εκτιμάται σε 125% του ΑΕΠ και 154% το Ο δείκτης τιμών ανέρχεται σε 5,5,% το 2010 Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε οικονομικές και κοινωνικές πιέσεις και επίσης ασκεί δυσμενείς επιδράσεις στο σύστημα υγείας και στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού Οι μισθοί και το εισόδημα υπολογίζεται ότι μειώνονται κατά 10-25% στο δημόσιο τομέα. Ανάλογη είναι η εκτίμηση για τα επόμενα έτη. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων τερματίζει τη λειτουργία του εξαιτίας της ύφεσης και της απουσίας ρευστότητας και έλλειψης επενδύσεων.

5 Επιπτώσεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή Η οικονομική κρίση προκαλεί δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή, δεδομένου ότι η μείωση ή/και η απουσία εισοδήματος προκαλεί απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια (Marmot and Bell, 2009). Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μειώνεται σημαντικά και οι δείκτες ανεργίας αυξάνονται όπως φαίνεται στο Διάγραμμα. Marmot M, Bell R. How the inancial crisis affect health? BMJ 2009;338:

6 Διάγραμμα : Παγκόσμια τάση στην ανεργία και το ΑΕΠ * International Labour Organization (2010) Global employment trends Geneva: ILO 2010 Available at January%29.pdf

7 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Η ανεργία, η ανασφάλεια στην εργασία και η απώλεια εισοδήματος για διαβίωση έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία. Η ανεργία συνδέεται επίσης με ψυχολογικές συνέπειες (ανησυχία, άγχος, κατάθλιψη), χαμηλή αυτοεκτίμηση του επιπέδου υγείας και παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (Bethune 1997, Burchell 1994). Bethune A. Unemployment and mortality in: Drever F & Whitehead M. ed. Health inequalities. London, H.M. stationery Ofice, 1997 Burchell B. The effects of labour market position, job insecurity and unemployment on psychological health in: Gallie D. et al. Social change and the experience of unemployment. Oxford, Oxford university press 1994δ

8 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Η απώλεια της εργασίας συνοδεύεται από ψυχικές διαταραχές, προβλήματα εθισμού και εξάρτησης σε ουσίες και υιοθέτηση μη υγιεινού τρόπου ζωής με αυξανόμενη κατανάλωση τροφής χαμηλής διατροφικής αξίας, καπνού και οινοπνεύματος και επιπροσθέτως πλημμελούς διαχείρισης των νοσημάτων από τις επιβαρυμένες υγειονομικές υπηρεσίες (Stuckler et al. 2009) Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:315-23

9 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία κατανέμονται διαφορετικά στην κοινωνική κλιμάκωση και τα άτομα και οι οικογένειες, οι οποίες βρίσκονται σε χαμηλή θέση διατρέχουν δυο φορές περισσότερο τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και αυξημένης νοσηρότητας (Bartley et al. 1997, Blane et al. 1997) εξαιτίας των προβλημάτων στο εισόδημα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη, τη στέγαση και τη διατροφή, τα οποία δρουν αθροιστικά. Bartley M. et al. Health and the life course: why safety nets matter.bmj 1997;314: Blane D., et al. Disease etiology and materialistic explanations of socioeconomic mortality differentials. European journal of public health 1997;7:

10 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Πρόσφατη έρευνα (Stuckler et al. 2009) σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνδέεται με παράλληλη αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,79%. Αντιθέτως, η ίδια έρευνα έδειξε μείωση της θνησιμότητας από τροχαία ατυχήματα κατά 1,39% και μη στατιστικά σημαντική σχέση με τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και την θνησιμότητα από όλες τις αιτίες. Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:315-23

11 Συσχέτιση της αύξησης της ανεργίας >1% με τον κατά ηλικία προτυποποιημένο δείκτη θνησιμότητας (SMR) στην Ε.Ε, Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:315-23

12 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Στην περίπτωση κατά την οποία ο δείκτης ανεργίας αυξάνεται πλέον του 3% για μακρά περίοδο η επίπτωση στη θνησιμότητα από αυτοκτονίες ανέρχεται σε 4% έως 4,5%. Επίσης, παρατηρείται υψηλή θνησιμότητα από κατάχρηση οινοπνεύματος, διαπίστωση η οποία θεμελιώνει αρκούντως την υπόθεση ότι η ανεργία συνδέεται με ψυχολογικές διαταραχές. Η ανάλυση κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας προκαλεί αύξηση της θνησιμότητας από αυτοκτονίες και ισχαιμική καρδιοπάθεια στους άνδρες νέας ηλικίας, αλλά στην ηλικιακή άνω των 60 ετών δεν διαπιστώνεται στατιστικά σημαντική σχέση (Stuckler et al. 2009). Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:315-23

13 Συσχέτιση της αύξησης της ανεργίας >3% με τον κατά ηλικία προτυποποιημένο δείκτη θνησιμότητας (SMR) στην Ε.Ε, Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:315-23

14 Η επίδραση στο επίπεδο υγείας Στην πραγματικότητα μια σοβαρή οικονομική κρίση, όπως η παρούσα, έχει σοβαρές αλλά όχι εντελώς διευκρινισμένες επιπτώσεις στην υγεία σε αντίθεση με τις κυκλικές οικονομικές κρίσεις στη διάρκεια του επιχειρηματικού κύκλου. Ακόμη, η πλέον σημαντική παράμετρος η οποία επιδρά δυσμενώς στην κατάσταση υγείας είναι η ανεργία παρά το ΑΕΠ. Η ύπαρξη δικτύου και προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας έχει δειχθεί ότι συμβάλλει στη μείωση αυτών των επιπτώσεων.

15 Οικονομικά της Troika στην υγεία Πολιτικές και Διαρθρωτικές Μεταβολές Εποπτεία από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Απλοποίηση και συνένωση των ασφαλιστικών φορέων Διάκριση μεταξύ υγειονομικού και συνταξιοδοτικού συστήματος

16 Οικονομικά της Troika στην υγεία Μέτρα πολιτικής (α) Χρήση γενοσήμων φαρμάκων (β) Ηλεκτρονική Συνταγογράφιση (γ) Τεχνολογικά Συστήματα Πληροφόρησης και Επικοινωνίας (ICT) σε νοσοκομεία (δ) Κατάρτιση Προϋπολογισμών και Δημοσίευση Ισολογισμών (ε) Αναδιάρθρωση της Διοίκησης (στ) Βελτίωση Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης και Εισαγωγή Διπλογραφικού Συστήματος (ζ) Βελτίωση του Συστήματος Τιμολόγησης και Κοστολόγησης

17 Οικονομικά της Troika στην υγεία Τα ελλείμματα των δημόσιων νοσοκομείων (6,5 δις + ελλείμματα 2010) και των ασφαλιστικών οργανισμών υγείας (3,5 δις ) θα αυξηθούν και θα υπάρξουν δυσχέρειες στην εξυπηρέτηση τους, ενώ ο ιδιωτικός τομέας θα αντιμετωπίσει, επίσης, ανάλογα προβλήματα. Μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης κατά 1,2-1,4 δις Ελεγχος των αγορών τεχνολογίας και εξοπλισμού και μείωση τους κατά 800 εκατ. Μείωση της ασφαλιστικής δαπάνης υγείας κατά 1 δις Συνολική μείωση της δημόσιας δαπάνης κατά 3,4 δις ή 1,3% του ΑΕΠ μέγεθος το οποίο στη περίοδο υπερβαίνει το 2% του ΑΕΠ.

18 Οικονομικά της Troika στην υγεία Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Υπουργείου Υγείας σημειώνεται μια αύξηση 20% στη χρήση των υπηρεσιών υγείας στα δημόσια νοσοκομεία, ενώ παρατηρείται ταυτόχρονα μείωση κατά 15% περίπου στη χρήση των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας και κυρίως στα ιδιωτικά μαιευτήρια, την οδοντιατρική περίθαλψη και τις χειρουργικές επεμβάσεις στα ιδιωτικά νοσοκομεία. Κατά συνέπεια η μείωση των εισοδημάτων και της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών συμβάλλει στη μείωση των ιδιωτιών πληρωμών και παραπληρωμών στην υγειονομική περίθαλψη.

19 Οικονομικά της Troika στην υγεία Στη χώρα μας εκτιμάται ότι η ζήτηση και η χρήση υπηρεσιών πρόκειται να στραφεί κυρίως προς το δημόσιο και ασφαλιστικό τομέα. Η κατάσταση αυτή θα δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στην αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα του συστήματος υγείας Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες εντείνονται ιδίως στη χρήση των υπηρεσιών και στα αποτελέσματα τους, δηλαδή στο επίπεδο υγείας. Ακόμη σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν το 2010 έναντι του 2009 με πλέον ευάλωτη ομάδα τους άντρες, ηλικίας ετών.

20 Κοινωνικές ανισότητες και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας

21 Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο σύστημα υγείας Ενδεχομένως η οικονομική κρίση να προκαλέσει δημιουργικές σκέψεις για διαρθρωτικές αλλαγές με έμφαση, (α) στη δημόσια υγεία και στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (β) στην ανασυγκρότηση της ασφάλισης υγείας με σκοπό τον έλεγχο των ελλειμμάτων και την προαγωγή ισότιμης κάλυψης (γ) στην εισαγωγή μεταρρυθμίσεων στην παροχή υπηρεσιών υγείας και στην αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων.

22 Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο σύστημα υγείας Ομως, η εκτεταμένη μορφή οριζόντιας αλληλεγγύης και η ύπαρξη των δομών κοινωνικής προστασίας και υγείας απορροφούν μεγάλο μέρος αυτής της κοινωνικής και οικονομικής έντασης. Παρά ταύτα οι επιπτώσεις της κρίσης στην υγεία του ελληνικού πληθυσμού θα είναι σημαντικές και ανάλογες της έκτασης και έντασης της κρίσης.

23 Καμπύλη κατανομής της δαπάνης

24 Ασφάλιση υγείας και υγειονομικές αγορές Καθολική Κάλυψη Ασφάλιση Ελλείμματα Επάρκεια Πόρων Προμηθευτές Μη αποδοτική Χρήση των Πόρων Ανισότητες Καταναλωτές Επιλογές

25 Δομή αγοράς υπηρεσιών υγείας και αποδοτικότητα Πηγή: Κυριόπουλος, Γ. και συνεργάτες, 2000

26 Αξιολόγηση των προγραμμάτων δημόσιας υγείας

27 Αξιολόγηση των προγραμμάτων δημόσιας υγείας University of Queensland, Australia, School of Population Health:The ACE-Prevention - Assessing Cost-Effectiveness in Prevention Report and Presentation, available at

28 Οικονομική αξιολόγηση Προγραμμάτων Προσυμπτωματικού Ελέγχου

29 Δομή του συστήματος χρηματοδότησης της υγείας

30 Εναλλακτικοί συνδυασμοί μεταξύ των πληρωμών, του κόστους χρόνου και των παραπληρωμών Πηγή: Kyriopoulos, J., Heffley D., 2001 (modified)

31 Δίκτυα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Πηγή : Kyriopoulos 2000

32 Αποτελέσματα DEA στις Υγειονομικές Περιφέρειες

33 Εισαγωγή Κλειστών Προϋπολογισμών στα Νοσοκομεία Μισθοδοσία

34 Διαλεκτική Χεγκελιανή σχέση υποδείγματος υγειονομικών αγορών Κεϋνσιανή Προσέγγιση Κρατική Παρέμβαση Θέση Νεοκλασική προσέγγιση Υποδείγματα Αγοράς Αντίθεση Θετικιστική προσέγγιση Οιονεί Αγορές Σύνθεση Πηγή: Kyriopoulos 2009

35 Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας!