606

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΗΞΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 605

606

ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕ ΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕ ΡΟ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΙ Σ.Ε. ΤΟΥ 10ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕ ΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΤ.ΑΓΡ.Ο. Γ. Σιάρδος 1* Το 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονοµίας µε τίτλο «Ανταγωνιστικότητα-Περιβάλλον- Ποιότητα Ζωής και Αγροτική Ανάπτυξη» µε την έκδοση του συλλογικού τόµου των εργασιών του περατώνει το έργο του. Προσωπικά, αισθάνοµαι ιδιαίτερα ικανοποιηµένος που οι αρχικοί στόχοι του 10 ου Συνεδρίου σε µεγάλο βαθµό επιτεύχθηκαν. Στον παρόντα τόµο δηµοσιεύονται 44 ερευνητικές εργασίες οι οποίες εκπονήθηκαν από 121 επιστή- µονες-ερευνητές του αγροτοοικονοµικού χώρου. Οι εργασίες αυτές εντάσσονται 11 θεµατικές ενότητες που καλύπτουν ένα µεγάλο φάσµα ζητηµάτων αγροτικής οικονοµίας, από την αγροτική πολιτική, την παραγωγή, την ανταγωνιστικότητα και την εµπορία µέχρι ζητήµατα πολυτοµεακής ανάπτυξης και πολυδραστηριότητας, εκπαίδευσης-πληροφόρησης, εναλλακτικών µορφών διαχείρισης, καταναλωτικής συ- µπεριφοράς, προστασίας και ασφάλειας των τροφίµων, κ.λπ. Η ανακεφαλαίωση επί εισηγήσεων-εργασιών ακολουθεί τη σειρά των θεµατικών ενοτήτων του προγράµµατος του Συνεδρίου. Αγροτική πολιτική (µεταρρυθµίσεις, αναθεωρήσεις, επιπτώσεις και προσαρµογές) Περιλαµβάνονται 7 εργασίες οι οποίες εκπονήθηκαν από 20 επιστήµονες µε θέµατα: - Τη διερεύνηση εφαρµογής της κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER Plus στην Ελλάδα για τη χάραξη πολιτικής ολοκληρωµένης ανάπτυξης του αγροτικού χώρου, µε την οµαδοποίηση των Οµάδων Τοπικής ράσης (Ο.Τ..) µε βάση τις χρηµατοδοτήσεις. - Τη διερεύνηση της αποτελεσµατικότητας της γεωργικής ασφάλισης ως µέσου βελτίωσης του γεωργικού εισοδήµατος των ελλήνων γεωργών, καθώς και της αποτελεσµατικότητας του ελληνικού γεωργοασφαλιστικού συστήµατος, ως προς συγκεκριµένα προϊόντα. Με τη χρήση µοντέλου προσοµοίωσης παρουσιάζονται µέτρα και στρατηγικές για την αντιµετώπιση των κινδύνων τόσο σε επίπεδο γεωργικής εκµετάλλευσης όσο και σε επίπεδο σχεδιασµού εθνικών µέτρων πολιτικής. - Την αξιολόγηση έργων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε την εφαρµογή πολυκριτήριας ανάλυσης PROMETHEE II και την κατάρτιση κατάλληλων δεικτών κατάταξης των φορέων που συµµετέχουν στις δράσεις Συµβουλευτικής του έργου της Κ.Π. EQUAL σε θέµατα επιχειρηµατικότητας των πολύ µικρών επιχειρήσεων. - Την εκτίµηση, εµπειρικά, της συνάρτησης προσφοράς πρόβειου κρέατος στα πλαίσια των µεταρρυθµίσεων και την επίδραση της Κ.Α.Π. κατά την τελευταία δεκαετία, µε τον υπολογισµό διαφόρων συµµετρικών, ασυµµετρικών και µη γραµµικών µοντέλων. - Την επαλήθευση, εµπειρικά, της ισχύος του νόµου της µιας τιµής στο βόειο κρέας για τη χώρα µας, µε τη χρησιµοποίηση τεχνικής συνολοκλήρωσης. - Τη διερεύνηση, µε την εφαρµογή πολυκριτηριακού µοντέλου, των επιπτώσεων από την αποσύνδεση του καπνού στο εισόδηµα, στην απασχόληση και στο περιβάλλον. Λήφθηκαν υπόψη διάφορα κριτήρια, τα οποία εξηγούν τη συµπεριφορά των καπνοπαραγωγών (µεγιστοποίηση αγροτικού εισοδήµατος, ελαχιστοποίηση κινδύνου, ελαχιστοποίηση, κλπ.) και, τέλος - Τη διερεύνηση των συνεπειών της ασκούµενης πολιτικής στην γαλακτοπαραγωγό αγελαδοτροφία, έναν από τους σηµαντικότερους κλάδους της ελληνικής κτηνοτροφίας που επηρεάζεται από την άσκηση της 1* Οµότιµος Καθηγητής Τοµέα Αγροτικής Οικονοµίας, Γεωπονική Σχολή Α.Π.Θ. 607

Κ.Α.Π., µε κύριο γνώρισµα της ασκούµενης πολιτικής το καθεστώς της υπερεισφοράς, γνωστό ως καθεστώς των ποσοστώσεων. Γεωργική παραγωγή και παραγωγικότητα, τεχνολογική προσαρµογή και ανταγωνιστικότητα Περιλαµβάνονται 4 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 11 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη συγκριτική τεχνοοικονοµική ανάλυση µεταξύ των ενταγµένων και των µη ενταγµένων στο µέτρο «Μείωση της νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης» γεωργικών εκµεταλλεύσεων, τόσο ως ενιαίο σύνολο όσο και των βασικών κλάδων τους (βαµβακοκαλλιέργεια και σιτοκαλλιέργεια). Το βασικό συµπέρασµα της έρευνας που προκύπτει είναι ότι οι ενταγµένες στο µέτρο εκµεταλλεύσεις επιτυγχάνουν υψηλότερα οικονοµικά αποτελέσµατα, ακόµη και χωρίς τον συνυπολογισµό των επιδοτήσεων που χορηγούνται για την εφαρµογή του µέτρου. - Την καινοτοµία στις ελληνικές γεωργικές εκµεταλλεύσεις και τη συµβολή της στην ανάπτυξή τους. Εκτιµάται η συµβολή των καινοτοµιών στη συνολική παραγωγικότητα των εκµεταλλεύσεων βιολογικής ελιάς µε την πρόταση νέας µεθοδολογίας στη µέτρηση της διαφοράς της συνολικής παραγωγικότητας και κατασκευάζεται µεταβλητή καινοτόµησης, η οποία, ως δείκτης τεχνολογικής διαφοράς, αντικαθιστά, σύµφωνα µε τους ερευνητές, τη χρονική τάση. - Την εκτίµηση, οικονοµετρικά, µιας στοχαστικής εν δυνάµει συνάρτησης παραγωγής για την ανάλυση του ρυθµού µεταβολής της συνολικής παραγωγικότητας των προβατοτροφικών εκµεταλλεύσεων και τη διερεύνηση της σχετικής επίδρασης που έχει η τεχνολογική πρόοδος, οι οικονοµίες κλίµακας καθώς και η µεταβολή της τεχνικής αποτελεσµατικότητας στο ρυθµό µεταβολής της παραγωγικότητας και, τέλος, - Την τεχνοοικονοµική µελέτη της καλλιέργειας της τοµάτας µε τη χρήση υδροπονικών συστηµάτων στην Κύπρο ως παράδειγµα για την αντιµετώπιση διαρθρωτικών προβληµάτων της γεωργικής δοµής της γεωργίας, ύστερα από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. το 2004 και τον ανταγωνισµό που αντιµετωπίζουν τα γεωργικά προϊόντα κυρίως στην εγχώρια αγορά και την εγκατάλειψη πολλών παραγωγικών µονάδων οι οποίες σήµερα είναι οικονοµικά µη βιώσιµες. Πολυτοµεακή ανάπτυξη, απασχόληση στον αγροτικό τοµέα, εναλλακτικός τουρισµός Περιλαµβάνονται 5 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 13 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη διερεύνηση της στάσης των κατοίκων της περιοχής των ελφών ως προς το συνεδριακό τουρισµό ως παράγοντα βιώσιµης ανάπτυξης της υπαίθρου. Η περίπτωση των ελφών αντικατοπτρίζεται και σε πολλές ακόµη περιοχές του ελληνικού αγροτικού χώρου, οι οποίες, λόγω ιδιαίτερου πολιτισµικού ενδιαφέροντος, µπορούν να ανελιχθούν κοινωνικοοικονοµικά ως υποδείγµατα συνδυασµού πολιτισµικής, τουριστικής και αγροτικής δραστηριότητας. - Τη διερεύνηση της κοινωνικοοικονοµικής ένταξης των µεταναστών στον αγροτικό χώρο, σε συνδυασµό µε την πολυπολιτισµικότητα και τα ζητήµατα εθνοτικού αποκλεισµού σε περιοχές του νοµού Καρδίτσας και Λασιθίου. Μελετώνται οι απόψεις-στάσεις των γεωργών εργοδοτών για τη συµβολή των µεταναστών στις παραγωγικές δραστηριότητες και την ενσωµάτωσή τους στην τοπική οικονοµία και κοινωνία και εξετάζονται ζητήµατα πολυπολιτισµικότητας στη διαδικασία της ενσωµάτωσης. - Τη διερεύνηση και αξιολόγηση πιθανών προβληµάτων ως βάση διαχειριστικού σχεδίου για την περιοχή, όπως αντιλαµβάνεται αυτά ο τοπικός πληθυσµός. Η έρευνα αφορά το φοινικοδάσος του Βάι, στο βορειοανατολικό τµήµα της Κρήτης το οποίο έχει καταστεί τουριστικός προορισµός. - Τη διερεύνηση πλευρών ανάπτυξης του αγροτικού τουρισµού στη λίµνη Ν. Πλαστήρα του νοµού Καρδίτσας, έναν από τους αναπτυσσόµενους τουριστικούς προορισµούς της Ελλάδας, µε τη χρησιµοποίηση ερωτηµατολογίου που απευθύνθηκε σε δείγµα τουριστών. Πιστεύεται ότι τα αποτελέσµατα µπορούν να βοηθήσουν, µεταξύ άλλων, σε µία πιο αποτελεσµατική στρατηγική τοποθέτησής της περιοχής στην τουριστική αγορά µε γνώµονα την ήπια τουριστική ανάπτυξη. - Τη διερεύνηση χαρακτηριστικών επιχειρηµατιών και επιχειρήσεων φιλοξενίας που έχουν επιδοτηθεί από κανονισµούς και πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειµένου να διαπιστωθούν οι τυχόν ιδιαιτερότητές τους στα πλαίσια ανάπτυξης του αγροτικού τουρισµού, ως µιας τοπικής - περιφερειακής 608

δραστηριότητας στο νοµό Φλώρινας, που θα µπορούσε να συµβάλει στην αναγέννηση του αγροτικού χώρου, αλλά και ως δραστηριότητα που θα µπορούσε να προσφέρει µια εναλλακτική λύση στα οικονοµικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι µειονεκτικές περιοχές της χώρας. Το αγροτικό τοπίο και η νέα γεωγραφία της ελληνικής υπαίθρου Περιλαµβάνονται 2 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 5 επιστήµονες, µε θέµατα. - Το αγροτικό τοπίο και την κοινωνική αναπαραγωγή, µε ειδικές περιπτώσεις την Κάρπαθο και την Κύθνο. Στόχος της εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός ερµηνευτικού πλαισίου για τη διαχρονική εξέλιξη του αγροτικού τοπίου µέσα από την προσέγγιση της πολιτικής οικονοµίας και την προοπτική διαµόρφωσης µιας ρεαλιστικής αναπτυξιακής στρατηγικής, µε συστατικό στοιχείο την ανασύστασή του και - Το κοινωνικό κεφάλαιο ως ερµηνευτικό παράγοντας του επιπέδου ανάπτυξης των ορεινών περιοχών, µε αναφορά τις περιοχές Πηλίου και Ζαγορίου. Ως συµπέρασµα που προκύπτει, σύµφωνα µε τις απόψεις των ερευνητών, θεωρείται αναγκαία η προσαρµογή και ο έλεγχος της αξιοπιστίας των µεθοδολογικών εργαλείων µέτρησης του κοινωνικού κεφαλαίου ανάλογα µε το κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο όπου αυτά χρησιµοποιούνται. Αγροτικοί συνεταιρισµοί και γυναικεία επιχειρηµατικότητα Περιλαµβάνονται 2 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 5 επιστήµονες, µε θέµατα: - Την εξέταση της γυναικείας επιχειρηµατικότητας σε δύο ορεινές περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, την περιοχή Βόρα-Βεγορίτιδα και την περιοχή του Πάϊκου, οι οποίες παρά το γεγονός της ίδιας γεωµορφολογίας και του αποκλεισµού τους από τα αστικά κέντρα, διαφέρουν ως προς την παρουσία εναλλακτικών µορφών τουρισµού. ιερευνώνται τα χαρακτηριστικά των γυναικών επιχειρηµατιών και των επιχειρήσεών που δηµιουργούν σε αγροτικές περιοχές µε διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης των τοµέων της οικονοµίας τους, καθώς και τα κίνητρα των γυναικών επιχειρηµατιών για τη δηµιουργία των επιχειρήσεών τους. - Τη διερεύνηση, µε βάση τη διεθνή βιβλιογραφία, της επίδρασης των συστηµάτων ποιότητας (Σ.Π.) και των πιστοποιητικών τους στην εµπορική πολιτική µιας επιχείρησης και την παρουσίαση των δυνατοτήτων για την αξιοποίησή τους από τους αγροτικούς συνεταιρισµούς της χώρας. Γίνεται ανασκόπηση για τα πλεονεκτήµατα που αποδίδονται στα Σ.Π., µε ιδιαίτερη έµφαση σε θέµατα που έχουν να κάνουν µε την εµπορία τροφίµων και των απόψεων των καταναλωτών ως προς τα προϊόντα που φέρουν σήµανση ποιότητας (βιολογικά, προστατευόµενης ονοµασίας προέλευσης), ενώ η βαρύτητα δίνεται κυρίως στα προϊόντα µε πιστοποίηση Εκπαίδευση, κατάρτιση, ενηµέρωση και πληροφόρηση Περιλαµβάνονται 4 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 10 επιστήµονες, µε θέµατα: - Την αποτύπωση των χαρακτηριστικών και των τύπων των πληροφοριών που είναι αναγκαίες για την επαγγελµατική επιτυχία, σύµφωνα µε η γνώµη των νέων-νεάνιδων της υπαίθρου, κατά κύριο επάγγελµα γεωργοκτηνοτρόφων και την εκτίµηση των παραγόντων που διαφοροποιούν τη στάση τους απέναντι στο ενδεχόµενο πληρωµής για πρόσβαση σε συµβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Τα ευρήµατα συζητούνται στο πλαίσιο τόσο της αναθεωρηµένης αγροτικής πολιτικής όσο και, κυρίως, των νέων προσεγγίσεων στις Γεωργικές Εφαρµογές και τη γεωργική εκπαίδευση, υποδεικνύοντας τις κατευθυντήριες γραµµές του επαναπροσδιορισµού της λειτουργίας των σχετικών υπηρεσιών. - Τη διερεύνηση χαρακτηριστικών και στάσεων-απόψεων των γεωργών του Νοµού Πέλλας ως προς το βαθµό υιοθέτησης τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας στις γεωργικές τους εκµεταλλεύσεις, µε παράλληλη τµηµατοποίηση αυτών σε δεδοµένες διακριτές οµάδες, µε στόχο την τόνωση της οικονοµικής και κοινωνικής δραστηριότητας της περιοχής και την επίλυση σηµαντικών προβληµάτων. - Τη διερεύνηση της στάσης των παραγωγών κηπευτικών συµβατικής, βιολογικής και ολοκληρωµένης γεωργίας της Κεντρικής Μακεδονίας ως προς τις πηγές πληροφόρησης και τις εστίες παροχής συµβουλευτικού έργου, καθώς και την εξέταση της επίδρασης που ασκούν τα δηµογραφικά χαρακτηριστικά των 609

γεωργών, τα γνωρίσµατα της γεωργικής εκµετάλλευσης και οι αντιλήψεις των γεωργών ως προς την ποιότητα της παρεχόµενης πληροφόρησης και, τέλος, Την αναγνώριση των χαρακτηριστικών που επιδρούν στις αντιλήψεις των παραγωγών κηπευτικών για τη διαδικασία πληροφόρησης-εκπαίδευσης. Εξετάζεται η βαρύτητα επίδρασης ορισµένων µεταβλητών, αφ ενός δηµογραφικής φύσης και αφ ετέρου σχετιζόµενων µε τις γεωργικές εκµεταλλεύσεις ως προς τις αντιλήψεις αυτές, σε παραγωγούς κηπευτικών της Κεντρικής Μακεδονίας. Το αγροδιατροφικό σύστηµα Περιλαµβάνονται 2 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 4 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη µελέτη των παραγόντων που επηρεάζουν την επιλογή ελαιόλαδου ιδιωτικής ετικέτας, δηλαδή ενός τροφίµου «υψηλής προστιθέµενης αξίας» από τους καταναλωτές. ιαµορφώνεται, µε βάση την υφιστά- µενη βιβλιογραφία, θεωρητικό ερευνητικό υπόδειγµα και µε έρευνα πεδίου που πραγµατοποιείται σε καταναλωτές στην Αθήνα διαπιστώνεται µε τη µέθοδο της «δηµιουργίας µοντέλων και τη χρήση δοµικών εξισώσεων» (SEM) ότι η πρόθεση αγοράς ελαιόλαδου ιδιωτικής ετικέτας επηρεάζεται άµεσα από τις στάσεις των καταναλωτών γι αυτό. Επιπλέον, οι στάσεις αυτές συνδέονται µε τις απόψεις τους για τα πλεονεκτήµατα των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, την αντιλαµβανόµενη οικονοµική κατάσταση, την αφοσίωση στα επώνυµα προϊόντα και την εµπιστοσύνη στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και - Την παρουσίαση αποτελεσµάτων ελληνικών επιχειρήσεων τροφίµων και ποτών πιστοποιηµένων κατά ISO 9001:2000, µε σκοπό την εξαγωγή συµπερασµάτων για την εφαρµογή της ιοίκησης Ολικής Ποιότητας (.Ο.Π.) στον κλάδο. Τα αποτελέσµατα της έρευνας δείχνουν ότι η εφαρµογή της.ο.π. στον ελληνικό κλάδο τροφίµων και ποτών είναι περιορισµένη. Από την έρευνα διαπιστώνονται σηµαντικές προοπτικές υιοθέτησής της για το µέλλον. ιεθνές εµπόριο και γεωργικές αγορές Περιλαµβάνονται 3 εισηγήσεις που εκπονήθηκαν από 8 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη διατύπωση ενός διαφοροποιηµένου υποδείγµατος εξίσωσης βαρύτητας, µεταξύ των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α., µε τη χρησιµοποίηση των τελευταίων διαθέσιµων δεδοµένων διµερών εµπορικών ροών και την εκτίµηση της σχέσης της φιλελευθεροποίησης µε το διεθνές αγροτικό εµπόριο. Μεταξύ κλάδων, γίνεται σύγκριση πλήθους παραγόντων που επηρεάζουν το διεθνές εµπόριο, όπως η ύπαρξη κοινών συνόρων, κοινής γλώσσας ή η συµµετοχή σε συµφωνίες ελεύθερου εµπορίου. - Τη διερεύνηση της δυναµικής των ελληνικών εξαγωγών των προϊόντων ζωικής προέλευσης στο σύνολο της αγοράς της Ε.Ε., µε τη χρησιµοποίηση εικτών Ανταγωνιστικού Πλεονεκτήµατος (Records of Competitive Advantage -RCA), για κάθε µία από τις κατηγορίες που απαρτίζουν το σύνολο των προϊόντων ζωικής προέλευσης για κάθε Κράτος-Μέλος της Ε.Ε. Από τα αποτελέσµατα προκύπτει ότι η κατηγορία των ψαριών παρουσιάζει ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα, ενώ στις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων ο συγκεκριµένος δείκτης αφενός εµφανίζει τιµές πολύ µικρότερες από αυτές των ψαριών και αφετέρου παρουσιάζει έντονες διακυµάνσεις και, τέλος,. Την επισήµανση των πιθανών αιτίων των αλλαγών στην εγχώρια παραγωγή του σπαραγγιού και την ανάλυση της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών του. Το ελληνικό σπαράγγι βρέθηκε να παρουσιάζει υψηλή εξάρτηση από την αγορά της Γερµανίας και αδυναµία διείσδυσης σε άλλες αγορές µε εξαίρεση εκείνης της Ολλανδίας. Το µειονέκτηµα εστιάστηκε στην έλλειψη κατάλληλων συνδέσµων εισαγωγήςπροώθησης του ελληνικού προϊόντος στις ξένες αγορές. Εναλλακτικές µορφές γεωργίας Περιλαµβάνονται 4 εισηγήσεις οι οποίες εκπονήθηκαν από 15 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη διερεύνηση της δυνατότητας ολιστικής προσέγγισης µε τη δηµιουργία αγροπεριβαλλοντικών δεικτών, µε στόχο τη συγκριτική εκτίµηση του επίπεδου αειφορίας των αγροτικών οικοσυστηµάτων σε διαφορετικές περιοχές της χώρας µας. Η δηµιουργία των δεικτών βασίζεται σε συνδυασµό περιβαλλοντικών, οικονοµικών και κοινωνικών δεδοµένων των γεωργικών εκµεταλλεύσεων, ενώ η παρουσίαση των 610

αποτελεσµάτων της έρευνας αποδίδεται µε τη βοήθεια θεµατικών χαρτών, έτσι ώστε να οπτικοποιείται το συγκριτικό επίπεδο αειφορίας των αγροοικοσυστηµάτων. - Την εφαρµογή οικονοµετρικού υποδείγµατος ανάλυσης διάρκειας, µε τη χρησιµοποίηση του υποδείγ- µατος του αναλογικού κινδύνου για τη διερεύνηση των κινήτρων που ωθούν τους παραγωγούς Κεντρικής Μακεδονίας στην υιοθέτηση συστηµάτων βιολογικής γεωργίας. Τα αποτελέσµατα της έρευνας έχουν δείξει την κατεύθυνση και την ένταση µε την οποία τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των αµπελουργών (π.χ. εκπαίδευση, κατά κύριο επάγγελµα γεωργός), η διάρθρωση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων (π.χ. µονοκαλλιέργεια.), τα κίνητρα υιοθέτησης αλλά και η δυνατότητα πληροφόρησης, επηρεάζουν την απόφαση για ένταξη στο αειφόρο αυτό σύστηµα παραγωγής. - Τη διερεύνηση της αποδοτικότητας της βιολογικής καλλιέργειας µε την εφαρµογή του θεωρητικού πλαισίου των πραγµατικών χρηµατοοικονοµικών δικαιωµάτων (real options) σε βιοκαλλιεργητές κερασιών. Η έρευνα έχει δείξει ότι η βιολογική καλλιέργεια, σε σχέση µε τη συµβατική είναι αποδοτική µόνον όταν επιδοτείται. - Τέλος, τη διερεύνηση της οικονοµικότητας και των χαρακτηριστικών των εκµεταλλεύσεων της βιολογικής αιγοπροβατοτροφίας. ιαπιστώνεται, όπως και στην προηγούµενη έρευνα, ότι οι επιδοτήσεις διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση των αποτελεσµάτων των εκµεταλλεύσεων, µε τις εκµεταλλεύσεις µεγαλύτερου µεγέθους να παρουσιάζουν µικρότερη εξάρτηση απ ό,τι οι εκµεταλλεύσεις µικρότερου µεγέθους. Η εργασία αποτελεί σηµαντική βάση πληροφοριών για την οικονοµικότητα ενός σχετικά νέου κλάδου παραγωγής και τα συµπεράσµατα µπορούν να βοηθήσουν για τον σχεδιασµό πολιτικής αλλά και επιχειρηµατικής στρατηγικής. Εµπορία αγροτικών προϊόντων και τροφίµων Περιλαµβάνονται 3 εργασίες που εκπονήθηκαν από 10 επιστήµονες, µε θέµατα: - Τη διερεύνηση και τη διαπίστωση ασυµµετριών πληροφόρησης που αφορούν τις αγορές φρούτων και λαχανικών. Η διαπίστωση αυτή υποχρεώνει την ανάγκη σήµανσης της ποιότητας προϊόντων για τη µείωση των ασυµµετριών πληροφόρησης, ενός προβλήµατος που γίνεται αιτία για χαµηλά επίπεδα λειτουργικότητας της αγοράς και την κυριαρχία προϊόντων που δεν παρέχουν τη µέγιστη αγοραστική απόδοση στους καταναλωτές. - Τη διερεύνηση της επίδρασης του µεγέθους των ελληνικών γαλακτοκοµικών επιχειρήσεων ως προς στην ανταγωνιστικότητα τους. Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι η ένταση κεφαλαίου, η κερδοφορία των επιχειρήσεων, ο ρυθµός διατηρήσιµης ανάπτυξης, καθώς και τα έτη λειτουργίας των επιχειρήσεων είναι παράγοντες που επιδρούν στο µέγεθος και στην ανταγωνιστικότητα και, τέλος, - Την προσπάθεια για ανάλυση της αλυσίδας προσφοράς των προϊόντων της µέσης αλιείας στην Ελλάδα, µε τη χρησιµοποίηση της µεθοδολογικής προσέγγισης της οµής, Συµπεριφοράς και Απόδοσης (Structure-Conduct and Performance Analysis -SCP). Από τα αποτελέσµατα της ανάλυσης προκύπτει ότι υπάρχουν λίγοι αλλά σχετικά σηµαντικοί πωλητές οι οποίοι διαθέτουν οµοιογενές προϊόν στην αγορά. Οι πωλητές αυτοί εµφανίζουν αλληλεξάρτηση µεταξύ τους σε ό,τι αφορά τη λήψη των επιχειρηµατικών αποφάσεων, ερµηνεύοντας έτσι τη διάρθρωση της αγοράς των αλιευτικών προϊόντων ως ολιγοπωλιακής. Τρόφιµα και καταναλωτές: Συµπεριφορά, πρότυπα, προστασία, ασφάλεια, πληροφόρηση και παρεµβάσεις Περιλαµβάνονται 8 εργασίες που εκπονήθηκαν από 20 επιστήµονες, µε θέµατα: - Την προσπάθεια οµαδοποίησης των καταναλωτών µε βάση όχι µόνο τα κοινωνικοοικονοµικά τους χαρακτηριστικά, αλλά και τις στάσεις, τις αντιλήψεις και τις αξίες τους, προκειµένου να εντοπιστούν µε µεγαλύτερη ακρίβεια οι καταλληλότερες αγορές-στόχοι για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες εύκολης σίτισης. Η κατανόηση της συµπεριφοράς του καταναλωτή είναι σε θέση να παράσχει σηµαντικές πληροφορίες για τον προσανατολισµό των επιχειρήσεων του αγροτροφικού κλάδου στην αγορά. - Τη διερεύνηση των προτιµήσεων των καταναλωτών του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Θεσσαλονίκης ως προς τη νωπή και µεταποιηµένη τοµάτα και τον εντοπισµό των παραγόντων που επηρεάζουν την 611

αγορά και την κατανάλωσή της. Από την έρευνα προκύπτει πως οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση νωπής και µεταποιηµένης τοµάτας είναι η διατροφική της αξία, οι προτιµήσεις των καταναλωτών ως προς τα οργανοληπτικά της χαρακτηριστικά και οι διατροφικές συνήθειες των καταναλωτών. - Τη διεύρυνση του τρόπου µε τον οποίο οι καταναλωτές αντιλαµβάνονται την ποιότητα του χοιρινού κρέατος. Η έρευνα έχει δείξει ότι τα χαρακτηριστικά του κρέατος που µπορούν να διαπιστωθούν µέσω της κατανάλωσης κυριαρχούν στην αξιολόγηση της ποιότητας. Η επιλογή του χοιρινού επηρεάζεται ι- διαίτερα από την εµφάνισή του, ενώ σηµαντικό ρόλο σε αυτή παίζουν ο τόπος προµήθειας και η χώρα προέλευσής του. Από την άλλη, η τιµή δε φαίνεται να αποτελεί ένδειξη ποιότητας για τους καταναλωτές. - Την εστίαση στη συµπεριφορά, τις αντιλήψεις και τους παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά και την κατανάλωση οίνου από τους καταναλωτές του Ηνωµένου Βασιλείου, στην ευρύτερη περιοχή του Newcastle Upon Tyne, µε στόχο το σχεδιασµό της κατάλληλης στρατηγικής µάρκετινγκ του ελληνικού οίνου για τη συγκεκριµένη αγορά. Τα συµπεράσµατα από την ποιοτική έρευνα µπορούν να χρησιµοποιηθούν στη διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την αγορά και την κατανάλωση οίνου στο Ηνω- µένο Βασίλειο σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να επιχειρηθεί η τµηµατοποίηση των καταναλωτών, η οποία θα οδηγήσει στον εντοπισµό των οµάδων-στόχων στις οποίες θα πρέπει να εστιαστούν οι προσπάθειες των ελληνικών εξαγωγών οίνου. - Τη διερεύνηση των παραγόντων (στάσεων και απόψεων των καταναλωτών) που επιδρούν στην κατανάλωση αρωµατικών φυτών στο πολεοδοµικό συγκρότηµα Θεσσαλονίκης. Η έρευνα έχει δείξε ότι οι καταναλωτές επιλέγουν τα αρωµατικά φυτά κυρίως διότι θεωρούν ότι έχουν ωραία γεύση και ταυτόχρονα βελτιώνουν τις αρωµατικές ιδιότητες των τροφίµων στα οποία προσµειγνύονται. - Τη µελέτη της αγοραστικής συµπεριφοράς των καταναλωτών ως προς τα πιστοποιηµένα προϊόντα και υπηρεσίες, προκειµένου να καθοριστεί ο βαθµός αποδοχής τους, στα αστικά κέντρα της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης και της Ορεστιάδας. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι περισσότεροι των καταναλωτών γνωρίζουν την ύπαρξη των πιστοποιηµένων προϊόντων και υπηρεσιών, όπου τα χαρακτηριστικά τους (φύλο, εισόδηµα, µορφωτικό επίπεδο) επηρεάζουν τις στάσεις τους και την τελική επιλογή τους ως προς τα πιστοποιηµένα προϊόντα και υπηρεσίες. - Την περιγραφή της εξέλιξης της διατροφικής κατανάλωσης στην Ελλάδα κατά την προηγούµενη 50ετία και την ανάλυση όλων των διαστάσεων των διατροφικών προτύπων και ειδικότερα: των φυσικών, τεχνικών, βιολογικών, θρεπτικών και κοινωνικοοικονοµικών χαρακτηριστικών. - Τέλος, την περιγραφή και οικονοµική ανάλυση, µε βάση ηλικιακά κριτήρια, της διατροφικής κατανάλωσης στην Ελλάδα, για την περίοδο των τελευταίων 40 ετών. Περιγράφεται η διατροφική κατανάλωση των διαφορετικών στρωµάτων του πληθυσµού µε βάση την ηλικία του αρχηγού του νοικοκυριού στο σύνολο της κατανάλωσης και αναλύονται τα χαρακτηριστικά της διατροφικής κατανάλωσης για την ίδια χρονική περίοδο. Με την ανακεφαλαιωτική παρουσίαση των εισηγήσεων µπορεί εύκολα να αντιληφθεί κανείς ότι καλύπτεται περισσότερο από ικανοποιητικά το εννοιολογικό περιεχόµενο του Συνεδρίου «Ανταγωνιστικότητα-Περιβάλλον-Ποιότητα Ζωής και Αγροτική Ανάπτυξη». Μέσα από τις εισηγήσεις, το Στρογγυλό Τραπέζι και τις γόνιµες συζητήσεις που αναπτύχθηκαν θεωρώ ότι καλύφθηκε µεγάλο µέρος των οικονο- µικών και των κοινωνικών ζητηµάτων που αφορούν την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου. Καλλιεργήθηκε ο προβληµατισµός και αναπτύχθηκαν νέες ιδέες για εντρύφηση στα ερευνητικά πεδία Οφείλω να ευχαριστήσω τους εισηγητές, τους αξιολογητές των εργασιών, τους Προέδρους των συνεδριών, τα µέλη της Ε.Ε., της Ο.Ε. και της Σ.Ε. του Συνεδρίου, αλλά και τους χορηγούς για την οικονο- µική στήριξη του συνεδρίου. Ακόµη, θέλω να ευχαριστήσω τη Γραµµατέα της Ε.Ε. κ. Μαρία Αλεµπάκη, καθώς και λοιπούς οργανωτικούς φορείς και όσους βοήθησαν οργανωτικά στη διεξαγωγή του συνεδρίου που µε ζήλο και µεγάλο ενδιαφέρον ανταποκρίθηκαν µε επιτυχία στο έργο τους. Για τη διεξαγωγή και την επιτυχία του Συνεδρίου, βέβαια, συντέλεσε στα µέγιστα η παρουσία των συνέδρων, οι οποίοι µε ξεχωριστό ενδιαφέρον και επιτυχείς παρεµβάσεις παρακολούθησαν τις εργασίες του, καθώς και τους µετα- 612

πτυχιακούς φοιτητές της κατεύθυνσης Αγροτικής Οικονοµίας της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. για την πρόθυµη βοήθεια και συµπαράστασή τους. Σε όλους τους συντελεστές αυτούς εκφράζω την ευαρέσκειά µου. Σας ευχαριστώ. Θεσσαλονίκη, 15-12-2009 613

614