ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΛΕΝΗ ΝΙΝΑ-ΠΑΖΑΡΖΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Βήματα για την εκπόνηση εργασίας 1 ο -Επιλογή του Θέματος Είτε επιλέξει κάποιος το θέμα μόνος του είτε από λίστα θεμάτων του καθηγητή,πρέπει να γνωρίζει ο φοιτητής ότι ορισμένα θέματα οδηγούν στην εκπόνηση καλών εργασιών. Η διαφορά είναι ότι πολύ γενικά θέματα δεν είναι τόσο κατάλληλα όσο τα πιο ειδικά. Η επιλογή του θέματος είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. 2 ο -Συλλογή Πληροφοριών Για τη συλλογή πληροφοριών θα χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν στοιχεία από τη βιβλιοθήκη ή και από άλλες πηγές. Είναι πιθανό να έχει ο φοιτητής κάποιες γνώσεις πάνω στο επιλεγμένο θέμα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα χρειαστεί να αναζητηθεί. 3 ο -Εκτίμηση του υλικού Η κριτική στάση απέναντι στις πληροφορίες, που έχει κανείς συλλέξει, δείχνει την πρωτότυπη σκέψη και είναι απαραίτητη για μια καλή εργασία. Αυτές οι ιδιότητες πρέπει να υπάρχουν σε όλη την εργασία, αλλά θα μπορέσει να τις αναπτύξει ο φοιτητής στην διάρκεια αυτού του βήματος, καθώς θα αρχίσει να διαβάζει το υλικό που συγκέντρωσε. Μπορεί να χρειαστεί να απορρίψει υλικό ή να εξετάσει επιπρόσθετα μέρη του θέματος. 4 ο -Οργάνωση των Ιδεών Η συλλογή ιδεών, πληροφοριών και εδαφίων μπορεί να είναι άνευ σημασίας ή σημαντική. Πρέπει να είναι καλά οργανωμένη για να παραχθεί μια επιτυχημένη εργασία. Γι αυτό η διαδικασία σύνθεσης και οργάνωσης φοιτητής την εργασία. του υλικού, είναι σημαντική, πριν αρχίσει να γράφει ο 5ο-Συγγραφή της εργασίας Η προσεκτική οργάνωση των ιδεών και του υλικού θα κάνει τη συγγραφή της εργασίας σχετικά εύκολη. Πρέπει να αφιερώσει ο φοιτητής αρκετό 1

χρόνο για να κάνει πάνω από μια επανάληψη-επισκόπηση πριν τη συγγραφή του τελικού κειμένου. Κατόπιν προσθέτει τη βιβλιογραφία και τις παραπομπές πάνω στις οποίες βασίστηκε η εργασία του. 2. Σχεδιασμός της εργασίας Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να προσεγγίσει κανείς το θέμα, δηλαδή να προσδιορίσει από πριν τη μέθοδο που θα χρησιμοποιήσει για να οργανώσει και παρουσιάσει το υλικό που έχει συγκεντρώσει. Α. Εξέταση του θέματος Ο φοιτητής μπορεί να εξετάσει οτιδήποτε. Από ένα μεμονωμένο γεγονός μέχρι μια ολόκληρη πολιτική ή επιστημονική θεωρία. Β. Σύγκριση και αντιπαραβολή ιδεών και πραγμάτων Η σύγκριση αναφέρεται στην αναζήτηση ομοιοτήτων και η αντιπαραβολή στην αναζήτηση διαφορών. Όταν χρησιμοποιεί κανείς αυτές τις μεθόδους πρέπει να είναι σίγουρος ότι υπάρχει κάποια βάση για την σύγκριση και αντιπαραβολή των ιδεών. Μπορεί να συγκρίνει και να αντιπαραβάλει γεγονότα της ίδιας χρονικής περιόδου όπως έχουν γίνει αντιληπτά από διαφορετικές χώρες. Γ. Συσχέτιση Μπορεί κανείς να δείξει τη σχέση / συγγένεια ανάμεσα σε ιδέες ή τη συγγένεια μεταξύ μιας θεωρίας και της πρακτικής της εφαρμογής. Δεν είναι πάντα ξεκάθαρος ο διαχωρισμός ανάμεσα στους διάφορους τρόπους προσέγγισης του θέματος. Η εξέταση ενός θέματος μπορεί να απαιτεί και σύγκριση. Η σύγκριση και η αντιπαραβολή είναι 2 τύποι συγγένειας. Το στάδιο σχεδιασμού της εργασίας είναι σημαντικό γιατί μας δίνει τη δυνατότητα εκ των προτέρων να σχεδιάσουμε όλα τα επόμενα βήματα, να προβλέψουμε και να αποφύγουμε τυχόν σφάλματα και ανακρίβειες. 2

3. Συλλογή του υλικού Πρωτογενείς και Δευτερογενείς πηγές Το πρωτογενές υλικό δεν είναι πάντα εύκολο να το βρει o φοιτητής, ειδικά μέσα στον περιορισμένο χρόνο που έχει για την εργασία. Μερικές φορές είναι αδύνατο να εντοπιστεί. Αν ετοιμάζει κανείς μια εργασία, για παράδειγμα για έναν συγγραφέα, πρέπει να συμβουλευτεί δύο είδη πηγών, τα βιβλία ή άρθρα του ίδιου του συγγραφέα και την κριτική που του έχει γίνει για αυτά τα άρθρα ή βιβλία. Τα γραπτά ενός συγγραφέα είναι η πρωτογενής πηγή και η κριτική που του έχουν κάνει άλλοι συγγραφείς είναι η δευτερογενής πηγή υλικού. Οι δευτερογενείς πηγές είναι βασισμένες σε πρωτογενές υλικό. Δευτερογενείς πηγές είναι οι σχετικές πληροφορίες για ένα γεγονός, άνθρωπο, ιδέα. Η δυσκολία να χρησιμοποιήσει ο φοιτητής τις δευτερογενείς πηγές και ο κίνδυνος να βασιστεί πολύ σε αυτές είναι ότι μπορεί να μην έχει κανένα τρόπο να εκτιμήσει την αντικειμενικότητα τους. Επειδή σίγουρα θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει δευτερογενείς πηγές, πρέπει να τις αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό και να τις ελέγχει. Αναζήτηση πηγών Α. Το σημείο εκκίνησης είναι η βιβλιοθήκη. Αναζητά κανείς πληροφορίες εντοπίζοντας χρήσιμα βιβλία μέσα από τον κατάλογο της βιβλιοθήκης γιατί τα βιβλία συνήθως παρέχουν ευρείς όψεις ενός θέματος, ενώ ο φοιτητής πρέπει να βρει πιο συγκεκριμένες ιδέες. Επίσης αναζητά πληροφορίες από τα περιεχόμενα των σχετικών περιοδικών. Β. Διαδίκτυο Γ. Επιπρόσθετες πηγές πληροφοριών γ1. Συνεντεύξεις Πριν πάρει ο φοιτητής συνέντευξη να είναι επαρκώς ενημερωμένος για το θέμα της εργασίας του έτσι ώστε να απευθύνει έξυπνες και χρήσιμες ερωτήσεις. Επίσης, πρέπει να καταγράφει τις ερωτήσεις και απαντήσεις 3

με σαφή τρόπο. Η καταγραφή των λεπτομερειών της συνέντευξης θα φανεί χρήσιμη αν πρόκειται να χρησιμοποιήσει παραπομπές. γ2. Το ερωτηματολόγιο είναι ένας τύπος αυθεντικής (ή πρωτογενούς) έρευνας που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει. Η αξία του εξαρτάται από την προσεκτική διατύπωση των κλειστών ερωτήσεων και των ανθρώπων που απαντούν και μπορεί να αποδειχτεί μια δύσκολη ή χρονοβόρα μέθοδος συλλογής υλικού. Όμως ο φοιτητής μπορεί να το χρησιμοποιήσει αν θεωρήσει ότι θα τον βοηθήσει στην εργασία του. γ3. Οι επιστολές είναι μια άλλη πηγή πληροφοριών που δεν πρέπει να παραβλέψει κανείς. Είναι σαν γραπτές συνεντεύξεις και για αυτό πολύ χρήσιμες στην προετοιμασία της εργασίας. Ο φοιτητής πρέπει να γράψει κατευθείαν στους ανθρώπους που πιστεύει ότι μπορεί να του δώσουν πληροφορίες αλλά και να βεβαιωθεί ότι το γράμμα του είναι σύντομο και οι ερωτήσεις συγκεκριμένες. Επίσης, πρέπει να δώσει αρκετό χρόνο για την ανταλλαγή της αλληλογραφίας πριν ολοκληρώσει το γραπτό του, γιατί δεν είναι σίγουρο το ότι θα του απαντήσουν όλοι εγκαίρως. γ4. Αναφορές και φυλλάδια είναι χρήσιμα. Πρέπει να τα αναζητήσει κανείς από ιδιωτικές επιχειρήσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες, από επιχειρηματικές και επαγγελματικές οργανώσεις. Οι βιβλιοθήκες επίσης διατηρούν αρχεία με φυλλάδια. γ5. Οπτικοακουστικό υλικό όπως χάρτες, φιλμ, slides μικροφίλμ κ.α. Μπορείς για παράδειγμα να χρησιμοποιήσει μια ηχογραφημένη ομιλία ενός διάσημου καθηγητή ως πηγή πληροφόρησης. 4. Συγγραφή της εργασίας 4 α. Περίγραμμα Η αρχή της εργασίας δε δημιουργεί δυσκολίες γιατί ο φοιτητής έχει ήδη αποφασίσει στο περίγραμμα με τι υλικό θα ξεκινήσει. Μερικοί τρόποι για να ξεκινήσει είναι 1. Να κάνει ξεκάθαρο το θέμα για το οποίο θα γράψει 2. Να δείξει τη θέση που θα πάρει για το θέμα 3. Να συσχετίσει το θέμα του με κάτι γνωστό ή σύγχρονο 4

4. Να ξεκινήσει με γενικές υποθέσεις για το θέμα του 5. Να δείξει κάτι παράδοξο για το θέμα του ή για το υλικό που θα παρουσιάσει 6. Να χρησιμοποιήσει μια σύντομη παραπομπή που είναι είτε προκλητική είτε κάνει μια γενική τοποθέτηση για το θέμα του 7. Να δώσει μερικά «χτυπητά» γεγονότα ή στατιστικές που έχει ανακαλύψει για το θέμα 8. Να δώσει μια σύντομη περιγραφή ή περίληψη ενός ανθρώπου ή γεγονότος σημασίας στο θέμα του. 4β. Χαρακτηριστικά μιας καλής εργασίας: 1. Ενότητα: Σημαίνει ότι όλη η εργασία διαπραγματεύεται ένα συγκεκριμένο θέμα. Θα βεβαιωθεί ο φοιτητής για την ενότητα όταν επιλέξει το θέμα και προετοιμάσει το περίγραμμα. Αν το γράψιμο του ακολουθεί το περίγραμμα έχει εξασφαλίσει την ενότητα. 2. Συνάφεια / αλληλουχία: είναι επίσης το αποτέλεσμα ενός προσεκτικά κατασκευασμένου περιγράμματος. Συνάφεια σημαίνει το δέσιμο και η ολοκλήρωση των ιδεών και λεπτομερειών. Επίσης σημαίνει ότι οι πηγές που παραθέτει κανείς ως αποδείξεις είναι πραγματικά χρήσιμες για την εργασία. 3. Συνοχή: στον τόνο ή το ύφος μπορούν να επιτευχθούν αν γράψει κανείς την εργασία του ολόκληρη και όχι με διακοπές. Αν δεν μπορεί να τη γράψει μονομιάς, μπορεί να ξαναδιαβάσει ότι έχει ήδη γράψει. 4. Σαφήνεια: είναι αναγκαία για να αποφύγει κανείς τη σύγχυση και κακή κατανόηση. Για να το πετύχει κανείς, δεν θα πρέπει να αφήσει τίποτα στην φαντασία του αναγνώστη. 5. Ακρίβεια: σημαίνει να χρησιμοποιεί κανείς τις πιο συγκεκριμένες, κατάλληλες λέξεις για να εκφράσει ιδέες. Επίσης, σημαίνει την κοινοποίηση των αναφορών που υποστηρίζουν τις ιδέες του. 6. Περιεκτικότητα 5

4 γ Ο Επίλογος ή το συμπέρασμα της εργασίας θα πρέπει να είναι περισσότερο από μία απλή περίληψη της εργασίας. Θα πρέπει να ενδυναμώνει την κύρια θέση, να δένει την εργασία και να την τελειώνει με έμφαση. Προτάσεις για το τέλος της εργασίας: 1. Αναφορά στην κύρια θέση αλλά σε μορφή δήλωσης και όχι επανάληψης. 2. Χρήση σύντομης παραπομπής που να περιλαμβάνει τις ιδέες ή στάσεις που έχει εκφράσει ο φοιτητής σε όλη την εργασία είναι κατάλληλη 3. Να αναφερθεί ο φοιτητής σε μια αρχική γενίκευση για το θέμα του, μπορεί να δείξει πώς την απέδειξε ή διέψευσε. 4. Σύνδεση του ότι έχει γράψει είτε με κάτι γνωστό ή σύγχρονο ή με μια μελλοντική πιθανότητα. 5. Αναφορές για το υλικό Τα είδη υλικού που χρειάζονται κοινοποίηση σε μία εργασία είναι: 1. Άμεση παραπομπή: λέξεις που χρησιμοποιεί ο φοιτητής αλλά δεν προέρχονται από τον ίδιο χρειάζεται να κοινοποιούνται με 2 τρόπους α) με την χρήση εισαγωγικών β) υποδεικνύοντας την πηγή τους. Όποια φόρμα και αν χρησιμοποιήσει κανείς για την παραπομπή πρέπει πάντα να κοινοποιεί την πηγή. 2. Χάρτες, διαγράμματα, πίνακες: αν δεν είναι αυθεντικά είναι, κατά μια έννοια, παραπομπή και γι αυτό οι πηγές τους πρέπει να γνωστοποιηθούν 3. Δανεικές (ξένες) ιδέες: κάθε σκέψη, άποψη ή συμπέρασμα που έχει βρει ο φοιτητής σε κάποια πηγή και χρησιμοποιεί στην εργασία του πρέπει να κοινοποιηθεί. Ακόμη και αν κάνει περίληψη της ιδέας ενός συγγραφέα με δικά του λόγια, πρέπει να γνωστοποιήσει πως η ιδέα δεν είναι δική του. 6

4.Κοινή γνώση: πολλές πληροφορίες που ανακαλύπτεις κατά την διερεύνηση των πηγών για την εργασία πρέπει να γνωστοποιηθούν. Η εξαίρεση είναι το σώμα αυτών των πληροφοριών που καλείται «κοινή γνώση». Θα ανακαλύψεις την «κοινή γνώση» για το θέμα όταν βρεις συγκεκριμένες πληροφορίες που επαναλαμβάνονται από αρκετές πηγές. Τέτοια γεγονότα δεν χρειάζεται να κοινοποιούνται. Μερικές κριτικές μπορούν επίσης να θεωρηθούν «κοινή γνώση» και για αυτό δεν χρειάζεται να κοινοποιούνται. 6. Υποσημειώσεις ή σημειώσεις Σε μια υποσημείωση δίνεται το όνομα του συγγραφέα και του έργου που χρησιμοποιείται, η έκδοση και η ακριβής σελίδα. Μια άλλη χρήση των υποσημειώσεων είναι ότι επιτρέπουν στον συγγραφέα να σχολιάσει πάνω στο κείμενο του χωρίς να διακόπτει την ροή του. Μια ποικιλία σχολίων μπορούν να εκφραστούν σε υποσημείωση, π.χ :1. Επεξεργασία ή χαρακτηριστικά ή επιπρόσθετες πληροφορίες σε κάτι που έχει ήδη γραφτεί, 2.Αναφορές σε άλλο μέρος του γραπτού, 3.Παρουσίαση μιας άποψης διαφορετικής απ αυτήν που εκφράζεται στο κείμενο, 4. Εξήγηση ή ορισμός εννοιών. Οι υποσημειώσεις πρέπει να αριθμηθούν σε όλο το γραπτό. Αν το κείμενο χωρίζεται σε κεφάλαια μπορεί να γίνει αρίθμηση σε κάθε κεφάλαιο χωριστά. Το κάτω μέρος της σελίδας που ένα κείμενο εμφανίζεται είναι το συνηθισμένο μέρος για υποσημειώσεις. 1 Αν υπάρχουν 2 ή 3 υποσημειώσεις στο κείμενο μιας σελίδας πρέπει να γραφούν και οι 2 ή 3 στο κάτω μέρος της σελίδας. Άλλος χώρος για υποσημείωση είναι σε μια ξεχωριστή σελίδα/ες στο τέλος της εργασίας και αμέσως πριν την βιβλιογραφία. Τότε ο φοιτητής μπορεί να χρησιμοποιήσει τον όρο «σημειώσεις» στην αρχή της σελίδας ως τίτλο και την ίδια φόρμα υποσημείωσης όπως στις υποσημειώσεις σε οποιοδήποτε άλλο μέρος. Παρόλο που αυτή η φόρμα είναι η πιο εύκολη και για αυτόν που δακτυλογραφεί είναι όμως πιο δύσκολη για τον αναγνώστη γιατί 7

σημαίνει ότι θα επιστρέψει από το κείμενο στις σελίδες των σημειώσεων και το αντίστροφο. Αντί να χρησιμοποιήσει κανείς τις υποσημειώσεις για να γνωστοποιήσει κάθε πηγή, μπορείς να τη συμπεριλάβει στο ίδιο το κείμενο, αν είναι προσεκτικός να μη χαλάσει την συνέχεια (ροή) του γραψίματος. 7. H παρουσίαση των υποσημειώσεων και της βιβλιογραφίας θα γίνει ως εξής : 1. Οι παραπομπές σε βιβλία και άρθρα μέσα στο κείμενο πρέπει να γίνονται ως εξής: (επώνυμο συγγραφέα, χρονολογία: αριθ. σελίδας). 2. Οι βιβλιογραφικές αναφορές πρέπει να παρατίθενται στο τέλος του κειμένου με αλφαβητική σειρά ως ακολούθως: α. Η παράθεση βιβλίου πρέπει να αναγράφεται με την εξής σειρά: Συγγραφέας, έτος έκδοσης σε παρένθεση, τίτλος βιβλίου σε πλάγια γράμματα (italic), τόπος έκδοσης, εκδοτικός οίκος. β. Η παράθεση άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά πρέπει να αναγράφεται με την εξής σειρά: Συγγραφέας, έτος έκδοσης σε παρένθεση, τίτλος άρθρου σε εισαγωγικά, τίτλος του περιοδικού σε πλάγια γράμματα, αριθμός τεύχους, σελίδες. γ. Τα κεφάλαια/άρθρα σε βιβλία και συλλογικούς τόμους πρέπει να παρατίθενται ως εξής: Όνομα συγγραφέα, έτος έκδοσης σε παρένθεση, τίτλος σε εισαγωγικά, ονοματεπώνυμο επιμελητή έκδοσης ή συλλογικού τόμου, τίτλος του συλλογικού τόμου σε πλάγια γράμματα (italic), τόπος έκδοσης, εκδοτικός οίκος. δ. Για άρθρα/κείμενα από το διαδίκτυο πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρεται ο ιστότοπος. 8

Συντομογραφίες που θα συναντήσει κανείς στην αγγλική βιβλιογραφία σε υποσημείωση είναι το ibid, op.cit. και loc.cit Ibid: σημαίνει στο ίδιο μέρος και χρησιμοποιείται μόνο αν η πηγή (αν και όχι απαραίτητα ο αριθμός σελίδας) της υποσημείωσης είναι ίδια με αυτή που αμέσως προηγείται. Π.χ. Victor W. Von Hagen, Highway of the Sun(New York: Duell, Sloan and Pearce,1955),p.33. Ibid.,p.78. Op.cit. σημαίνει στο έργο που αναφέρεται και είναι κατάλληλη μόνο αν η πρώτη αναφορά είναι κοντά (nearby). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με το όνομα του συγγραφέα μόνο, αν αυτός έχει συνεισφέρει μόνο μια πηγή στην εργασία ή μαζί ο συγγραφέας και ο τίτλος του έργου. Π.χ. Drucker, op. cit., p.91 Ή Drucker,Landmarks op. cit., p.91 Loc.cit. σημαίνει στο μέρος αναφοράς. Είναι κατάλληλο μόνο για σημειώσεις που αναφέρονται στην ίδια σελίδα και έργο, όπως η προηγούμενη σημείωση. Δεν αναφέρεται ποτέ ο αριθμός σελίδας. Π.χ Drucker, loc. cit. 9

8. Μορφή παρουσίασης της εργασίας Γενικά, μια ολοκληρωμένη εργασία αποτελείται από εξώφυλλο, περίγραμμα εργασίας, πρόλογο, το κυρίως κείμενο και την βιβλιογραφία. 1.Εξώφυλλο Αναφέρεται ο τίτλος της εργασίας, το ονοματεπώνυμο του φοιτητή, ο τίτλος του μαθήματος και το όνομα του επιβλέποντος καθηγητή. Ο τίτλος τοποθετείται λίγο πάνω από το κέντρο και μπορεί να είναι με κεφαλαία γράμματα. Δεν χρειάζεται υπογράμμιση ή εισαγωγικά. Παρόλα αυτά, λέξεις που κανονικά υπογραμμίζονται (ξένες λέξεις) ή μπαίνουν σε εισαγωγικά πρέπει να υπογραμμίζονται ή να μπαίνουν σε εισαγωγικά στο τίτλο. 2.Πρόλογος Είναι μια συνοπτική παρουσίαση, που λέει τι περιέχει η εργασία. Επίσης πρέπει να περιέχει το σκοπό της έρευνας. 3. Κυρίως κείμενο Χρειάζεται αρίθμηση των σελίδων. Η δακτυλογράφηση πρέπει να γίνεται στη μια πλευρά της σελίδας. 4.Άλλο υλικό Μερικές εργασίες περιλαμβάνουν γραφήματα, πίνακες, εικόνες και άλλα είδη υλικού. Δεν υπάρχουν κανόνες σχετικά με την χρήση ή την κοινοποίησή τους, όπως υπάρχουν για τις παραπομπές. 5.Βιβλιογραφία Είναι μια λίστα που γνωστοποιεί όλες τις πηγές που χρησιμοποιούνται στην προετοιμασία της εργασίας. Ακόμη και αν ο φοιτητής έχει χρησιμοποιήσει πληροφορίες από μόνο μια σελίδα του βιβλίου, αυτό το βιβλίο πρέπει να περιέχεται στην βιβλιογραφία. Κάθε πηγή των υποσημειώσεων πρέπει να εμφανίζεται στην βιβλιογραφία. Οι 10

περισσότερες βιβλιογραφίες εμφανίζονται σε αλφαβητική σειρά. Οι μεγάλες σε μέγεθος χωρίζονται με βάση τις πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές ή χωρίζονται τα βιβλία από τα περιοδικά. 11