«Αναζητώντας τους επιστήµονες Πληροφορικής και Επικοινωνιών ;»

Ηµερίδα 12 Νοεµβρίου 2003 ΤΕΕ - Πανελλήνιος Σύλλογος ιπλωµατούχων Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής (ΠΣ ΜΗΥΠ) «Αναζητώντας τους επιστήµονες Πληροφορικής και Επικοινωνιών ;» Μανόλης Γ. Γιαµπουράς, Πρόεδρος ΠΣ ΜΗΥΠ, µέλος ΕΕΕ Ηλεκτρονικών ΤΕΕ Ηµερίδα : «Γ ΚΠΣ : Τα έργα Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην Ελλάδα και ο ρόλος των Μηχανικών» Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 1

Κυρίες και κύριοι, Είναι κάποιος σε θέση να αναφέρει ένα σηµαντικό έργο Πληροφορικής στο ευρύτερο ηµόσιο Τοµέα που πραγµατοποιήθηκε σύµφωνα µε τα χρονοδιαγράµµατα, χωρίς υπερβάσεις κόστους, και ήταν λειτουργικά άψογο; Η αλήθεια είναι σκληρή, η Ελλάδα όπως έχασε το τρένο της βιοµηχανικής ανάπτυξης µέσα από δύσκολες εθνικές συνθήκες, βρίσκεται επιβάτης στις τελευταίες θέσεις του «τρένου της Πληροφορικής» για να θυµηθούµε και τη δεκαετία του 80 µε δική της ευθύνη. Βρισκόµαστε ήδη ουραγοί στην Ευρώπη των 15, στα θέµατα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Και γι αυτό δεν φταίνε άλλοι. Πέρα από οποιουσδήποτε δείκτες µπορεί κανείς να αντιτείνει, ο δείκτης που δίνει πραγµατικά την ανταγωνιστική µας θέση στο παγκόσµιο και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, είναι αυτός που συνδέεται µε τις εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογικής αξίας και τις άµεσες ξένες επενδύσεις σε τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Όλοι οι υπόλοιποι δείκτες είναι σαφέστατα ήσσονος σηµασίας, δείχνουν την κατάσταση µας εσωτερικά αλλά το συνολικό αποτέλεσµα δηλαδή η ανταγωνιστικότητα µας στο συγκεκριµένο τοµέα, εκφράζεται απλά και καθαρά µέσω των εξαγωγών. Η Ελλάδα είναι η χώρα που εξάγει τα λιγότερα προϊόντα τεχνολογικής αξίας από τους 15 (3,44% των συνολικών εξαγωγών την τελευταία δεκαετία, έναντι 4,9% της Πορτογαλίας και 34,43% της Ιρλανδίας). Αυτή είναι η ανταγωνιστική µας θέση στην Ευρώπη, χωρίς ωραιοποιήσεις. Σκοπός µου δεν είναι να αναλύσω όλες τις παραµέτρους που έχουν φέρει την Ελλάδα σε αυτή τη θέση, δεν είναι άλλωστε και το θέµα της ηµερίδας, αλλά µια και µόνο πλευρά, που τη θεωρώ ωστόσο, άκρως σηµαντική αλλά και ενδεικτική της «σοβαρότητας» µε την οποία η Πολιτεία αντιµετωπίζει τα θέµατα των Νέων Τεχνολογιών. Η παράµετρος αυτή είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, στη διαµόρφωση της δυναµικής της χώρας στο χώρο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Η πρώτη επαφή µε το χώρο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον ευρύτερο ηµόσιο Τοµέα αλλά και µε αρκετούς επικεφαλής ιδιωτικών εταιρειών, δηµιουργεί εύλογα το ερώτηµα : Αλήθεια, που χάθηκαν οι επιστήµονες Πληροφορικής ; Ή µήπως δεν υπάρχουν; Πιθανόν το ερώτηµα αυτό δεν θα ερχόταν αυθόρµητα, αν δεν ήταν τόσο ξεκάθαρη η προτίµηση της ηµόσιας ιοίκησης στους κατά δήλωση «Πληροφορικούς», αλλά και η απόλυτη σχεδόν αποτυχία της στον προγραµµατισµό, το σχεδιασµό και τη διαχείριση έργων Πληροφορικής και Επικοινωνιών. εν θα έχει νόηµα, αλλά ούτε και τέλος, η αναφορά στα έργα Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Β ΚΠΣ που απέτυχαν πλήρως ή κόστισαν πολύ περισσότερα από τον αρχικό προϋπολογισµό. Να σηµειώσω απλά ότι το γνωστό TAXIS µε τις ατέλειωτες αδυναµίες του, τις απίστευτες καθυστερήσεις του και κυρίως το συνεχιζόµενο εκτός οποιονδήποτε ορίων κόστος του, θα µπορούσε να χαρακτηριστεί πετυχηµένο (!) έργο, συγκριτικά µε τα έργα που έµειναν στα χαρτιά ή κατέληξαν στις αποθήκες του ηµοσίου. Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 2

Τα λάθη όµως δεν δίδαξαν κανένα και κυρίως δεν διδάχτηκε η Πολιτεία και η ηµόσια ιοίκηση. Οι µαθητευόµενοι µάγοι παρέµειναν στις θέσεις τους, το θεσµικό πλαίσιο δεν άλλαξε, ο αποκλεισµός των επιστηµόνων Πληροφορικής και Επικοινωνιών, ουσιαστικά παραµένει και ελάχιστοι «ήρωες» προσπαθούν να διαχειριστούν το χάος και να αποτελούν το άλλοθι για την ηµόσια ιοίκηση. Η ηµόσια ιοίκηση δεν κάνει τίποτα άλλο από το να τρέφει τον εαυτό της και να υπερασπίζεται τα κατεστηµένα συµφέροντα. Είναι εποµένως λογικό να µην αποδέχεται την «εισβολή» νέων στελεχών που θα αντικαθιστούσαν κάποια από τα υπάρχοντα στελέχη της. Προτιµάει λοιπόν, να αντιµετωπίζει και τα πιο απλά προβλήµατα µε µιαν ακόµα µελέτη παρά να ενισχυθεί εσωτερικά. Οι ΤΠΕ διατρέχουν οριζόντια τη δηµόσια διοίκηση επιβάλλοντας ως κοινή πρακτική σε άλλες χώρες την ύπαρξη στελεχών ΤΠΕ σε ανώτατο επίπεδο διοίκησης σε κάθε υπουργείο και οργανισµό. Οι επικαλύψεις έργων, οι ηµιτελείς προσπάθειες και η χαµηλή προτεραιότητα στις ατζέντες των υπουργείων (κάτι ανάλογο δυστυχώς συµβαίνει και στο ΤΕΕ) για τα θέµατα ΤΠΕ συνδέεται άµεσα µε αυτό το έλλειµµα εξειδικευµένου δυναµικού σε ανώτατο επίπεδο. Όµως η ηµόσια ιοίκηση δε φαίνεται να αλλάζει, συνεχίζει να ισοπεδώνει τον κλάδο µας, στις προκηρύξεις, τα µητρώα και τους διαγωνισµούς της, βάζοντας στο ίδιο καλάθι όποιον έχει «εµπειρία» στις ΤΠΕ και τους πολλούς πλέον, επιστήµονες του κλάδου. Το µόνιµο άλλοθι η δήθεν έλλειψη στελεχών ΤΠΕ στην ελληνική αγορά. Η αντιµετώπιση ενός θέµατος που υπήρχε προ 10-20 ετών µε τους ίδιους όρους, του «νέου», του «πρωτοφανούς». Σα να σταµάτησε ο χρόνος, σαν µόλις χθες ο Μπιλ Γκειτς να βγήκε από το γκαράζ του. Ενηµερώνουµε λοιπόν ότι περίπου 20.000 απόφοιτοι Ελληνικών ΑΕΙ και περίπου άλλοι τόσοι από ΤΕΙ και ξένα Πανεπιστήµια, σε συνδυασµό µε τις στρατιές που προετοιµάζονται από 37 µέχρι χθες- τιµήµατα Πληροφορικής, υπερκαλύπτουν τις οποιεσδήποτε ανάγκες. Στο σηµείο αυτό, θεωρώ υποχρέωση µου να αναφέρω, ότι σταθερά εδώ και µια εικοσαετία οι Πολυτεχνικές σχολές Μηχανικών Η/Υ αλλά και οι αντίστοιχες των πανεπιστηµίων, συγκεντρώνουν τις πρώτες προτιµήσεις των υποψηφίων και απορροφούν κατά µέσο όρο τα καλύτερα ελληνικά µυαλά. Οι απόφοιτοι των σχολών αυτών, διαπρέπουν στο εξωτερικό αλλά δυστυχώς αγνοούνται στην Ελλάδα. Είµαι ο τελευταίος, που θα ζητούσα οποιοδήποτε µέτρο προστατευτισµού από την Πολιτεία σε οτιδήποτε. Όµως το θέµα της αντιµετώπισης των επιστηµόνων Πληροφορικής και Επικοινωνιών, στην Ελλάδα αποτελεί µοναδική περίπτωση αντίστροφου προστατευτισµού. Η ηθική βάση της επιστηµονικής αυθεντίας νοµιµοποιεί τα αποκλειστικά δικαιώµατα στους δικηγόρους, τους γιατρούς, τους πολιτικούς µηχανικούς και σε άλλους. Στο χώρο των ΤΠΕ µε ευθύνη πρώτιστα της Πολιτείας προστατεύονται τα «δικαιώµατα» των κατά δήλωση εµπειρικών της Πληροφορικής. Από τη στιγµή που το κράτος αναλαµβάνει να εκτιµά, χωρίς την αντικειµενικά δίκαιη αφετηρία του σχετικού πτυχίου, ποιος είναι ικανός να ονοµάζεται Πληροφορικός στη ηµόσια ιοίκηση, έχει αρχίσει το πανηγύρι της διαφθοράς. Η Ελληνική Πολιτεία είναι ελαστική στα αυθαίρετα, ανέχεται ψευδοαναπηρικές συντάξεις και χιλιάδες άλλες στρεβλές καταστάσεις. Υπάρχει κανένας λόγος να την εµπιστευτούµε ότι κρίνει αντικειµενικά (που δεν το κάνει) τους «κατά δήλωση» Πληροφορικούς; Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 3

Αν και η περιπτωσιολογία δεν έχει ιδιαίτερο νόηµα, θα αναφέρω τρεις µόνο υποθέσεις χαρακτηριστικές της νοοτροπίας της κατοχύρωση των «κατά δήλωση» Πληροφορικής: 1. Υπουργείο Εργασίας. Υπουργική απόφαση του κου Γιαννίτση σχετικά µε τις «Προδιαγραφές συγκρότησης µητρώου εκπαιδευτών/τριων συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης». Αφού ρυθµίζονται µε βάση το πτυχίο και τα µεταπτυχιακά τα θέµατα όλων των ειδικοτήτων, στο θέµα της Πληροφορικής έρχεται η εξαίρεση : αρκεί βεβαίωση εγγραφής σε γνωστή εταιρεία µε την ιδιότητα τακτικού ή παρέδρου µέλους για να ξεπεραστεί η απουσία οποιουδήποτε τίτλου Πληροφορικής 2. Υπουργείο Παιδείας. ε θα αναφέρω τον πρόσφατο νόµο-έκτρωµα περί «Ρύθµισης Εκπαιδευτικών θεµάτων και άλλες διατάξεις» (όπου µε συµβολή και του ΤΕΕ επετεύχθη µια µικρή νίκη), αλλά στην περίφηµη υπουργική απόφαση 2/18/765/14-9-2001, όπου όσοι δεν έχουν καθόλου εµπειρία στη β/βάθµια εκπαίδευση, πρέπει να έχουν διδακτική εµπειρία στην Πληροφορική σε ΙΕΚ, ή να έχουν διδάξει ή παρακολουθήσει σεµινάρια Πληροφορικής διάρκειας 400 ωρών, τα οποία διοργανώνονται από επιστηµονικούς φορείς. Η απόφαση αυτή και η µεθόδευση των σεµιναρίων που ακολούθησε αποτελεί µνηµείο ντροπής για το υπουργείο Παιδείας. Ο χώρος της Παιδείας είναι χαρακτηριστικός. Σηµαντικά ποσά αφιερώνονται για τον εξοπλισµό και τη δικτύωση των σχολείων της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Υποδοµές πράγµατι δηµιουργούνται. Ο στόχος υποθέτουµε είναι η εκπαίδευση της νεολαίας στις νέες τεχνολογίες. Ποιος όµως θα τους εκπαιδεύσει; 3. Υπουργείο Εσωτερικών και ηµόσιας ιοίκησης. Νέο προσοντολόγιο. Αντίθετα µε άλλους κλάδους όπου γίνεται πρόβλεψη για ένταξη νέων πτυχίων και διπλωµάτων, για τον κλάδο ΠΕ Πληροφορικής αναφέρεται: «σε περίπτωση έλλειψης υποψηφίων µε αντίστοιχο πτυχίο, θα µπορούν να υποβάλουν αιτήσεις και όσοι έχουν πτυχία ή διπλώµατα ΑΕΙ της ηµεδαπής ή ισότιµα της αλλοδαπής σε ειδικότητα που θα ορίζεται κάθε φορά µε την προκήρυξη (ύστερα από αίτηµα του οικείου φορέα και έγκριση του ΑΣΕΠ). Επίσης θα ζητείται και εµπειρία δύο τουλάχιστον ετών στο αντικείµενο των θέσεων». Πρακτικά ήδη γνωρίζουµε γεωλόγους, γεωπόνους χωρίς καµία σχέση µε την Πληροφορική,µε εικονική εµπειρία, που εργάζονται στο ευρύτερο δηµόσιο. Τα αυριανά «στελέχη» που θα λαµβάνουν τις αποφάσεις για τα θέµατα Νέων Τεχνολογιών. Θέλω να εκφράσω τη δέσµευση του.σ. του ΠΣ ΜΗΥΠ για νοµική πλέον αντιµετώπιση όλων των θεµάτων που µας αφορούν. Η ηµόσια ιοίκηση θα µας βρει απέναντι της στα διοικητικά δικαστήρια για όλες τις αποφάσεις που µεροληπτεί επιλεκτικά εις βάρος των µελών µας ή προκρίνει µε φωτογραφικές αναφορές δήθεν «εκπροσώπους του κλάδου» και κερδοσκοπικές εταιρείες για τη διαχείριση του δηµόσιου χρήµατος. Αποφάσεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν προηγούµενα και πολλές άλλες θα αντιµετωπίζονται πλέον και δικαστικά. Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 4

Ίσως σας έχω ήδη κουράσει, χωρίς να αναφερθώ καθόλου στον αποκλεισµό των Επιστηµονικών Συλλογών της Πληροφορικής από τις επιτροπές της ηµόσια ιοίκησης, το Συµβούλιο Πληροφορικής, τους χώρους που προτιµούνται οι γνωστοί λοµπίστες «κατά δήλώση» Πληροφορικοί. Το καθυστερηµένο ξύπνηµα του ΤΕΕ στο χώρο των Νέων Τεχνολογιών, το κρίσιµο θέµα του πλαισίου των µελετών και έργων Πληροφορικής και Επικοινωνιών και τους λόγους που η κυβέρνηση δεν προχωράει στη ψήφιση των σχετικών προεδρικών διαταγµάτων του νόµου 2867/2000 που ή ίδια σύµφωνα µε τη ρητή αναφορά στο νόµο έπρεπε να είχε πραγµατοποιήσει το αργότερο πριν περίπου 3 χρόνια! Λόγω του περιορισµού του χρόνου θα προχωρήσω σε ορισµένες συγκεκριµένες προτάσεις, χωρίς την απαραίτητη ανάλυση και εξειδίκευση : 1. Αλλαγή του θεσµικού πλαισίου των µελετών και των έργων ΤΠΕ, στην κατεύθυνση του ν. 2867/2000, µε τις αναγκαίες βελτιώσεις και τροποποιήσεις. Είναι αδιανόητο έργα που αποτελούν την υποδοµή της χώρας για τη νέα χιλιετία να αντιµετωπίζονται σε ένα θεσµικό πλαίσιο ακόµα πιο αδύναµο από αυτό των υπόλοιπων δηµόσιων έργων. 2. Κάθε φορέας της ηµόσιας ιοίκησης, επιβάλλεται να έχει σε ανώτατο επίπεδο διοίκησης ένα υπεύθυνο ΤΠΕ, µε αποδεδειγµένη εµπειρία στον συγκεκριµένο τοµέα, µε αυστηρά κριτήρια. 3. Μητρώο ανεξάρτητων ελεγκτών, πραγµατογνωµόνων, που θα καταρτίζεται σε συνεργασία µε τους επιστηµονικούς συλλόγους του χώρου και απλά θα εποπτεύεται από την κεντρική ιοίκηση, θα ελέγχει τα έργα και τις υπηρεσίες ΤΠΕ. Η εποπτική αρχή θα παρέχει τα µέσα για τις αξιολογήσεις και τους ελέγχους, ενώ η επιλογή θα γίνεται µε κλήρωση από το σύνολο των ειδικών εµπειρογνωµόνων. Στόχος είναι η αµεροληψία στην κρίση των αξιολογητών και η απόλυτη διαφάνεια στην περάτωση των έργων. Πρέπει επιτέλους να περάσουµε από την αναποτελεσµατικότητα και το υπερβολικό κόστος του Κυβερνητικού Ελέγχου, στην αυτοοργάνωση και την ευελιξία που προσφέρουν οι φορείς των άµεσα ενδιαφεροµένων. Το Τµήµα Πληροφορικής και Επικοινωνιών του ΤΕΕ µπορεί να αξιοποιηθεί σε αυτήν την κατεύθυνση. 4. Κίνητρα για την προσέλκυση ικανών στελεχών, επιστήµονες Πληροφορικής στις αντίστοιχες θέσεις ευθύνης Η ηµόσια ιοίκηση δεν αµείβει ανάλογα το εξειδικευµένο προσωπικό σε ΤΠΕ, µε συνέπεια να αδυνατεί να προσελκύσει αντίστοιχο δυναµικό. Επίσης οι «οργανισµοί» του ευρύτερου ηµόσιου Τοµέα, τείνουν να «προστατεύουν» τα συµφέροντα των αρχαιότερων υπαλλήλων. Αυτό είναι σε ένα βαθµό θεµιτά, από την άλλη πλευρά όµως οδηγεί σε στρεβλώσεις, µε αποτέλεσµα η ηµόσια ιοίκηση σε υψηλό επίπεδο, να είναι ακόµα περισσότερο ελλειµµατική στην εκπροσώπηση της, στις ΤΠΕ. 5. Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι καθοριστικός στην επιτυχία των µεγάλων έργων ΤΠΕ. Πολλές φορές αντιµετωπίζονται απλά ως τεχνολογικές προκλήσεις ενώ στην πραγµατικότητα απαιτούν σε µεγάλο βαθµό αλλαγή στην οργάνωση των οργανισµών. Χαρακτηριστικό των περισσότερων έργων που πραγµατοποιούνται σήµερα είναι η διατήρηση των υπαρχόντων διαδικασιών και η ηλεκτρονική τους µεταφορά. Η ηµόσια ιοίκηση, δεν «ενοχλεί» τον εαυτό της µε αποτελεσµατικότερη οργάνωση και απλά µηχανογραφεί τις αδυναµίες της. Αποτελεσµατική αναδιοργάνωση των Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 5

διαδικασιών και ηλεκτρονική απόδοση τους, µε συµµετοχή των χρηστών σε όλες τις φάσεις του έργου και την έγκαιρη εµπλοκή των ειδικών επιστηµόνων του κλάδου. Κλείνοντας. ε µηδενίζουµε το έργο που πραγµατοποιείται. Είναι σηµαντικό, µε δεδοµένες τις αγκυλώσεις και το δυναµικό που συµµετέχει. ηλώνουµε όµως, αποφασιστικά τη θέληση µας να σταθούµε δίπλα σε αυτούς που θα τολµήσουν να αλλάξουν το θεσµικό πλαίσιο και να δώσουν ευκαιρίες στους επιστήµονες ΤΠΕ, ώστε να µεγιστοποιηθούν τα αποτελέσµατα. Πιστεύουµε ακράδαντα ότι το άλµα της χώρας µας, στις νέες τεχνολογίες έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση την ευρεία αξιοποίηση των επιστηµόνων Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ζητάµε να ξεπεράσουµε τη βιτρίνα της νοµιµότητας, να περάσουµε στην αποτελεσµατικότητα και στην ουσία, να ξεπεράσουµε τον κύκλο της παρέας, των άδηλων σχέσεων και των τυπικών µηχανισµών, ενεργοποιώντας το σύνολο των ζωντανών δυνάµεων που µπορούν να προσφέρουν στο χώρο της Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ως Σύλλογος δεσµευόµαστε για συνεχείς πρωτοβουλίες και δηµόσιο διάλογο σε αυτήν την κατεύθυνση. Περιµένουµε την ανταπόκριση της Πολιτείας, των κοµµάτων και του ΤΕΕ. Μανόλης Γ. Γιαµπουράς Ηµερίδα ΤΕΕ/ΠΣ ΜΗΥΠ 12/11/03 6