ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 27 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 28
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... Ποταμός Αλιάκμονας... Ποταμός Λουδίας... Ποταμός Αξιός... Ποταμός Γαλλικός...... Ποταμός Στρυμόνας (Αγγίτης).... Λίμνη Δοϊράνη... Λίμνη Κερκίνη... Λίμνη Κορώνεια. Λίμνη Βόλβη.... Βιβλιογραφία... Παράρτημα Ι -Αποτελέσματα φυσικοχημικών αναλύσεων επιφανειακών υδάτινων σωμάτων έτους 27 της Διεύθυνσης Υδάτων Παράρτημα ΙΙ Παράθεση στοιχείων φυσικοχημικών αναλύσεων επιφανειακών υδάτινων σωμάτων έτους 27 στα διοικητικά όρια της Π.Κ.Μακεδονίας Παράρτημα ΙΙΙ Φωτογραφίες 1 5 9 14 19 23 28 32 34 4 45
ΕΚΘΕΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΝΕΡΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 26. Αποτελείται από τρία τμήματα : Τμήμα Α: Παρακολούθησης και Ελέγχού της Ποιότητας και Ποσότητας των Υδάτων Τμήμα Β : Αναβάθμισης και Προστασίας των Υδατικών πόρων Τμήμα Γ : Διοικητικής υποστήριξης αδειοδότησης, οργάνωσης και επικοινωνίας Το προσωπικό της διεύθυνσης υδάτων αποτελείται από 2 άτομα ( μόνιμο προσωπικό 18 άτομα) με τις παρακάτω ειδικότητες : 3 Γεολόγοι (2 PhD) 2 Γεωπόνοι ( 1 PhD) 5 Δασολόγοι ( 3 Master f Science) 5 Μηχανικοί ( 1 PhD, 1 Master f Science) 1 Περιβαλλοντολόγος 1 Χημικός ( Master f Science) 2 Διοικητικοί 2 Οδηγοί Στο πλαίσιο της εφαρμογής της οδηγίας 2/6/ΕΚ «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας συμμετέχει ή συμβάλει στην υλοποίηση των ακόλουθων δράσεων : Μελέτη της ποιότητας και της ποσότητας των επιφανειακών και των υπογείων υδάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού Στρυμόνα- Ορθολογική διαχείριση των χρήσεων νερού στη λεκάνη απορροής του ποταμού Στρυμόνα με τη χρήση δικτύου μετεωρολογικών σταθμών» INTERREG IIIA PHARE CBC Ελλάδα-Βουλγαρία Master Plan για Κορώνεια-Βόλβη, ΕΕ- Ταμείο Συνοχής Διαχειριστικό σχέδιο για τη λεκάνη του Ανθεμούντα - Πρόγραμμα LIFE Water Agenda Προστασία από κίνδυνο ερημοποίησης - INTERREG IIIB Archimed (Mnrises) Ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας υγροτόπων με καινοτόμες τεχνολογίες- INTERREG IIIB Archimed (Wetmust) Προστασία ποταμών από ρύπανση οφειλόμενη σε βιομηχανικά ατυχήματα- INTERREG IIIB Cadses (River Shield) Επιπλέον η Διεύθυνση Υδάτων, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της για την παρακολούθηση της ποιότητας των επιφανειακών υδάτων, σχεδίασε και εφαρμόζει πρόγραμμα δειγματοληψιών από την αρχή του 27 σε χαρακτηριστικές θέσεις σημαντικών υδάτινων σωμάτων της Π.Κ.Μ. (υδατικά διαμερίσματα 1 και 11). 1
Α/Α ΥΔΑΤΙΝΟ ΣΩΜΑ ΘΕΣΕΙΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ ΕΓΣΑ 87 Χ Ψ 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 3814 4488554 1 ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ 2. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Αθηνών (χωριό Νησέλι) 37447 449334 3. Ε.Ο. Βέροιας-Βεργίνας (φράγμα Βαρβάρας) 35238 4483335 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 383944 4492411 2 ΛΟΥΔΙΑΣ 2. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Αθηνών ( χωριό Λουδίας) 376646 45331 3. Ε.Ο. Κρύας Βρύσης - Αλεξάνδρειας 361166 45411 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 377991 4535239 3 ΑΞΙΟΣ 2. Ε.Ο. Κουφαλίων-Προχώματος 385731 4515747 3. Ε.Ο. Πολυκάστρου-Αξιούπολης 378564 453877 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 41143 45563 4 ΓΑΛΛΙΚΟΣ 2. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Κιλκίς 45788 4519238 5 ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ ΑΓΓΙΤΗΣ 6 ΔΟΪΡΑΝΗ 7 ΚΕΡΚΙΝΗ 8 ΚΟΡΩΝΕΙΑ 9 ΒΟΛΒΗ (χ.παντελεήμονας) 1. Π.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Καβάλας 48646 451679 2. Ε.Ο. Νιγρίτας-Σερρών (χωριό Πεπονιά) 45873 453598 3. Ε.Ο. Σιδηρ/στρου-Κιλκίς (διασ.προμαχώνα) 44392 4569978 4. Ε.Ο. Δραβίσκου-Πεθελινού (ποτ. Αγγίτης) 48956 453436 1. Χωριό Δοϊράνη (Τελωνείο) 39553 4559396 2. Χωριό Μουριές (Πλαζ) 396498 4565972 1. Χωριό Κερκίνη (Χώρος αναψυχής-λιμάνι) 424166 456194 2. Φράγμα Λιθοτόπου (Φάρος) 434181 455478 1. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας (Άγ. Βασίλειος) 42936 4575 2. Ε.Ο. Ανάληψης-Ευαγγελισμού (πινακ. 334) 43122 455323 1. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας (Λουτρά Ν. Απολλωνίας) 449541 45823 2. Ε.Ο. Μικρής & Μεγάλης Βόλβης (εκκλησάκι Μικρής Βόλβης) 462589 452591 Σημείωση : N.E.O. = Νέα Εθνική Οδός, Π.Ε.Ο. = Παλιά Εθνική Οδός, Ε.Ο. = Επαρχιακή Οδός Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν από προσβάσιμα σημεία της όχθης των λιμνών και από τα μέσα των γεφυρών για τα ποτάμια. Τα δείγματα συλλέχθηκαν σε πλαστικές φιάλες 1L. Κατά τη μεταφορά τους τοποθετήθηκαν σε φορητό ψυγείο με παγοκύστες και ακολούθως αποθηκεύτηκαν σε ηλεκτρικό ψυγείο του εργαστηρίου. Οι αναλύσεις στο εργαστήριο της Διεύθυνσης Υδάτων έγιναν την επόμενη της κάθε δειγματοληψίας ημέρα, με φορητό φωτόμετρο DRELL 2 του οίκου HACH. 2
Στον παρακάτω χάρτη φαίνονται οι θέσεις δειγματοληψίας που επιλέχθηκαν. 3
Έχοντας υπόψη : α. Τη στελέχωση του Α Τμήματος (Τμήμα Παρακολούθησης και Ελέγχου της Ποιότητας και Ποσότητας των Υδάτων ) β. Τον υφιστάμενο εξοπλισμό του εργαστηρίου της Δ/νσης Υδάτων γ. Τις οικονομικές δυνατότητες της υπηρεσίας αποφασίσθηκε η συλλογή και ανάλυση σε μηνιαία βάση δειγμάτων για κάθε θέση. Οι μετρήσεις αποτελούν κατά αρχήν προσέγγιση της κατάστασης των επιφανειακών υδάτων της Περιφέρειας μας. Στόχος μας είναι η δημιουργία σχετικών χρονοσειρών οι οποίες θα παρέχουν ενδεικτικές πληροφορίες για την κατάσταση των κύριων υδάτινων σωμάτων της Π.Κ.Μ. Η προσέγγιση αυτή είναι μερική τόσο παραμετρικά όσο και χωροχρονικά. Για τα αποτελέσματα θα πρέπει να συνεκτιμηθούν πρακτικές δυσκολίες, όπως : Η μη δυνατότητα λήψης δείγματος σε βάθος μεγαλύτερο των 15 cm από την επιφάνεια του υδάτινου σώματος (έλλειψη κατάλληλου δειγματολήπτη). Η μη δυνατότητα λήψης δείγματος σε μεγάλη απόσταση από τις όχθες των λιμνών (έλλειψη πλωτού μέσου). Οι συνθήκες μεταφοράς του δείγματος στο εργαστήριο (έλλειψη κατάλληλου ηλεκτρικού ψυγείου αυτοκινήτου). Η χρήση παλαιών αντιδραστηρίων για τις αναλύσεις με το φωτόμετρο. Τελικά λόγω τεχνικών κυρίως δυσκολιών δεν κατέστη δυνατή η πραγματοποίηση μηνιαίων δειγματοληψιών για όλες τις θέσεις καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Αποβλέπουμε στην βελτίωση της διαδικασίας στο προσεχές μέλλον. Οι παράμετροι που εξετάζονται είναι : Π Α Ρ Α Μ Ε Τ Ρ Ο Ι 1. Θερμοκρασία νερού Μονάδες έκφρασης C 2.PH 3. Ηλεκτρ. αγωγιμότητα μs/cm + 4. Αμμωνιακά ΝΗ 4 mg/l 5. Νιτρικά ΝΟ3- mg/l 3-6.Φωσφορικά PO 4 mg/l 7.Χλωριούχα Cl - mg/l 8.Οξειδωσιμότητα KMnO4 m g O2/L Ακολουθεί η παρουσίαση και ο σχολιασμός για κάθε υδάτινο σώμα. 4
1. ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ Ο ποταμός Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος ποταμός στην Ελλάδα με μήκος περίπου 31 km. Πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου, συγκεντρώνει νερά από την Καστοριά, Γρεβενά, Κοζάνη, Φλώρινα, Ημαθία και Πέλλα και εκβάλει στον Θερμαϊκό κόλπο. Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης που επηρεάζουν την ποιότητα του ποταμού είναι οι αγροτοκτηνοτροφικές δραστηριότητες και τα διάφορα αστικά και βιομηχανικά λύματα. Επίσης κατά μήκος του έχουν κατασκευαστεί τεχνητές λίμνες για τη λειτουργία υδροηλεκτρικών εργοστασίων. Η μεγαλύτερη είναι η λίμνη του Πολυφύτου που προκαλεί εκτεταμένη ομογενοποίηση του νερού του ποταμού. Σημαντικά ρυπαντικά φορτία εισέρχονται στον ποταμό Αλιάκμονα από την τάφρο 66, η οποία δέχεται νερό από ποταμούς (Εδεσσαίο, Αλμωπαίο, Τριπόταμο), χειμάρρους, στραγγιστικές τάφρους και λύματα από διάφορες βιομηχανίες. Για την μελέτη της ποιότητας του ποταμού στο τμήμα που βρίσκεται στην αρμοδιότητα της Π.Κ.Μ επιλέχθηκαν τρία σημεία δειγματοληψίας : 1 ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 2. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Αθηνών (χωριό Νησέλι) 3. Ε.Ο. Βέροιας-Βεργίνας (φράγμα Βαρβάρας) Το σημείο 1 βρίσκεται κοντά στις εκβολές του Αλιάκμονα, το σημείο 2 στην περιοχή Νησέλι μετά την είσοδο της Τάφρου 66 στον ποταμό και το σημείο 3 στο Φράγμα Βαρβάρας, πριν από την είσοδο της Τάφρου 66. Συνολικά το 27 πραγματοποιήθηκαν οκτώ (8) μηνιαίες δειγματοληψίες. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται σε πίνακες στο Παράρτημα Ι. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος τιμών. ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 14.8 13.8 6.9-24.2 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 14.1 12.7 6.6-22.7 Θέση 3 14.1 13.1 8.5-2.8 Θέση 1 8.2 8.2 7.9-8.4 ph Θέση 2 8 8.1 7.8-8.2 Θέση 3 8.1 8.1 7.7-8.4 Θέση 1 511 524 395-618 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 2 498 517 376-564 Θέση 3 398 49 35-415 Θέση 1 4 4.8 1.3-7 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 6 6.2 3.1-8.4 Θέση 3 1.9 1.8 1.3-2.6 Θέση 1.2.2 <.1-.4 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.2.2 <.1-.5 Θέση 3.1.1 <.1-.1 Θέση 1.17.17.9-.23 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.19.19.9-.27 Θέση 3.1.3 <.1-.33 Θέση 1 26 21 8-47 Cl - (mg/l) Θέση 2 16 14 11-28 Θέση 3 15 13 5-27 Θέση 1 12.5 11.5 8-18 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 12.5 11.1 8-18 Θέση 3 11 8.4 8-17 5
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ - ΣΧΟΛΙΑ Κατά τις δειγματοληψίες τ ο ph του ποταμού και για τα τρία σημεία βρέθηκε στην αλκαλική περιοχή και κυμάνθηκε από 7.7 μέχρι 8.4. Η αγωγιμότητα βρέθηκε σε χαμηλά επίπεδα (από 35 μέχρι 618 μs/cm) με μικρές μηνιαίες διακυμάνσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η θέση 3 έχει αισθητά χαμηλότερες τιμές αγωγιμότητας και με μικρότερες διακυμάνσεις, σε σχέση με τις θέσεις 1 και 2. Οι αιχμές της αγωγιμότητας που παρατηρούνται σε αυτές τις θέσεις οφείλονται πιθανών στην παρουσία των χλωριούχων ιόντων. Επίσης τα χλωριούχα ιόντα κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα 5-7 mg/l με μικρές διακυμάνσεις. Η συγκέντρωση των νιτρικών ιόντων στις θέσεις 1 και 2 είχε μέση τιμή 4 mg/l και 6 mg/l αντίστοιχα. Οι θέσεις αυτές παρουσιάζουν έντονες μηνιαίες διακυμάνσεις και εμφανίζουν μέγιστα κατά την περίοδο του φθινοπώρου και του χειμώνα λόγω των έντονων βροχοπτώσεων που οδηγούν σε έκπλυση των νιτρικών από τι ς καλλιέργειες. Αντίθετα η θέση 3 έχει χαμηλότερη μέση τιμή 1.9 mg/l νιτρικών, υψηλότερη όμως από το κριτήριο των 1 μg/l N-NO3 που αναφέρεται ως όριο για μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck 1982, Meybeck and Helmer 1989). Τα αμμωνιακά ιόντα ανιχνεύτηκαν περιστασιακά στις θέσεις 1 και 2 με μέση συγκέντρωση.2 mg/l και.23 mg/l, ενώ στην θέση 1 ανιχνεύτηκαν σε ορισμένες δειγματοληψίες με μέση τιμή.1 mg/l. Τα φωσφορικά ιόντα βρέθηκαν να είναι υψηλότερα στις θέσεις 1 και 2 με μέση ετήσια συγκέντρωση.17 mg/l και.19 mg/l αντίστοιχα, ενώ στην θέση 3 βρέθηκαν σε πολύ χαμηλότερη τιμή.3 mg/l. Οι θέσεις 1 και 2 παρουσίαζαν έντονες μηνιαίες διακυμάνσεις σε αντίθεση με την θέση 1, η οποία εκτός από τον Ιανουάριο παρουσίασε σταθερά χαμηλές συγκεντρώσεις φωσφορικών. Γενικά οι τιμές δεν ξεπερνούν την συγκέντρωση των.31 mg/l ΡΟ 4 που θέτει το Ηνωμένο Βασίλειο ως μέση τιμή στα τρεχούμενα επιφανειακά νερά με σκοπό την αποφυγή του ευτροφισμού. Επίσης δεν υπερβαίνουν το όριο των.54 mg/l που είναι το ανώτατο επιτρεπτό όριο των φωσφορικών σε επιφανειακά νερά που προορίζονται για υδροληψία πόσιμου νερού. Η οξειδωσιμότητα είναι αυξημένη κατά την εαρινή περίοδο ενώ μειώνεται την περίοδο του καλοκαιριού, προφανώς λόγω της αύξησης του ρυθμού αποικοδόμησης των οργανικών ενώσεων με την αύξηση της θερμοκρασίας. Παρατηρούμε ότι το ποτάμι έχει χαμηλότερη τιμή οξειδωσιμότητας στην θέση 3, ενώ μετά την είσοδο της τάφρου 66 παρατηρείτε αύξηση στις θέσεις 1 και 2. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή του ph στις θέσεις δειγματοληψίας ph 9 8,5 8 7,5 7 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ-3 6
Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7. Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 9 8 (mg/l) NO 3-7 6 5 4 3 2 1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NH 4 + (mg/l),6,5,4,3,2,1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 7
Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας (mg/l) PO 4 3-.36.31.26.21.16.11.6.1 Θ- 3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Cl - (mg/l) 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αλιάκμονας Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας O 2 (mg/l) 19 17 15 13 11 9 7 5 3 1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 8
2. ΠΟΤΑΜΟΣ ΛΟΥΔΙΑΣ Ο ποταμός Λουδίας είναι τεχνητός και στην ουσία αποτελεί αποστραγγιστική τάφρο αφού δέχεται τα στραγγίσματα από την πεδιάδα της Θεσσαλονίκης. Η ποιότητα του νερού του καθορίζεται από την ποσότητα και την ποιότητα των αγροτικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων που ασκούνται στην περιοχή του Νομού Πέλλας, Ημαθίας και Θεσσαλονίκης. Επίσης δέχεται λύματα από τον βιολογικό καθαρισμό των Γιαννιτσών. Το μήκος του ποταμού είναι περίπου 38 km και εκβάλει στον Θερμαικό κόλπο. Για την παρακολούθηση του επιλέχθηκαν τρία σημεία δειγματοληψίας : 2 ΛΟΥΔΙΑΣ 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 2. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Αθηνών (χωριό Λουδίας) 3. Ε.Ο. Κρύας Βρύσης - Αλεξάνδρειας Συνολικά πραγματοποιήθηκαν οκτώ (8) μηνιαίες δειγματοληψίες. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι.. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος τιμών των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΠΟΤΑΜΟΣ ΛΟΥΔΙΑΣ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 15.1 14.6 8.7-22.8 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 15.6 15.8 8.5-26.3 Θέση 3 15.2 15.7 8.8-23.3 Θέση 1 7.7 7.7 7.5-7.9 ph Θέση 2 7.8 7.8 7.6-8.1 Θέση 3 7.8 7.9 7.5-8 Θέση 1 5876 4865 711-1467 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 2 768 87 549-96 Θέση 3 757 759 758-867 Θέση 1 3.3 3.5 <1-4 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 4.9 4.2 2.2-1 Θέση 3 9.6 8.8 4-16.3 Θέση 1 1.1 1.7-1.3 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.9 1.5-1.2 Θέση 3 1.3 1.1.9-1.9 Θέση 1 1.1 1.6.38-2.1 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.91.96.31-1.59 Θέση 3 1.2.97.46-1.6 Θέση 1 2667 1458 68-167 Cl - (mg/l) Θέση 2 48 33 2-11 Θέση 3 25 19 5-47 Θέση 1 3.3 27.5 13-51 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 15.7 15 9-25 Θέση 3 16.2 14 1-24 9
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Το ph του ποταμού βρέθηκε στην αλκαλική περιοχή με τιμές από 7.5 μέχρι 8.1 παρουσιάζοντας μεγαλύτερες τιμές κατά την εαρινή περίοδο λόγω της αύξησης της φωτοσύνθεσης. Η αγωγιμότητα του ποταμού βρίσκεται σε αυξημένη τιμή στις θέσεις 3 και 2 ενώ στην θέση 1 βρίσκεται σε πάρα πολύ υψηλή τιμή η οποία έχει φτάσει και τα 1467 μs/cm.η αυξημένη αυτή τιμή της αγωγιμότητας οφείλεται στην υψηλή συγκέντρωση χλωριούχων ιόντων τα οποία προέρχονται από τη διείσδυση του θαλασσινού νερού αλλά και από βιομηχανικά λύματα. Οι θέσεις 2 και 3 έχουν χαμηλές συγκεντρώσεις χλωριούχων ιόντων. Τα νιτρικά ιόντα βρίσκονται σε αυξημένες συγκεντρώσεις και στις τρεις θέσεις. Με μεγαλύτερη μέση τιμή 9.6 mg/l στην θέση 3, ακολουθεί η θέση 2 με μέση τιμή 4.9 mg/l και έπεται η θέση 1 με μέση τιμή 3.3 mg/l. Μέγιστα στις συγκεντρώσεις των νιτρικών παρατηρούνται κατά την φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο λόγω των βροχοπτώσεων αλλά και το καλοκαίρι λόγω εφαρμογής λιπασμάτων και υπεράρδευσης των καλλιεργειών. Γενικά οι συγκεντρώσεις των νιτρικών ξεπερνούν την τιμή των 1 μg/l N-NO 3 που αναφέρεται ως όριο για μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck 1982, Meybeck and Helmer 1989).. Επίσης σε μεγάλη συγκέντρωση βρίσκονται και τα αμμωνιακά ιόντα. Η μέση τιμή τους στην θέση 1 είναι 1.1 mg/l, στην θέση 2-.91 mg/l και στην θέση 3-1.3 mg/l. Ένα βασικό πρόβλημα του ποταμού είναι οι πολύ αυξημένες συγκεντρώσεις φωσφορικών ιόντων. Οι μέσες ετήσιες τιμές των φωσφορικών στις θέσεις 1,2 και 3 είναι 1.1 mg/l,.91 mg/l και 1.2 mg/l αντίστοιχα. Γενικά οι τιμές ξεπερνούν την συγκέντρωση των.31 mg/l ΡΟ 4 που θέτει το Ηνωμένο Βασίλειο ως μέση τιμή στα τρεχούμενα επιφανειακά νερά με σκοπό την αποφυγή του ευτροφισμού. Επίσης υπερβαίνουν το όριο των.54 mg/l που είναι το ανώτατο επιτρεπτό όριο των φωσφορικών σε επιφανειακά νερά που προορίζονται για υδροληψία πόσιμου νερού. Οι συγκεντρώσεις των φωσφορικών μεταβάλλονται σε κάθε δειγματοληψία αλλά παραμένουν σταθερά υψηλές με εξαίρεση τη δειγματοληψία του Δεκεμβρίου. Προφανώς λόγω των έντονων βροχοπτώσεων προκλήθηκε αραίωση των φωσφορικών, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι εκτός από τις γεωργικές δραστηριότητες, τα οικιστικά και βιομηχανικά λύματα αποτελούν κύρια πηγή εισροής φωσφόρου στο ποτάμι. Η οξειδωσιμότητα του ποταμού είναι αυξημένη και στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας. Μεγαλύτερη τιμή παρουσιάζει η θέση 1 με μέση τιμή 3.3 mg O 2 /L, ακολουθούν οι θέσεις 2 και 3 με μέση τιμή 15.7 mg O 2 /L και 16.2 mg O 2 /L αντίστοιχα. Οι αυξημένες τιμές οφείλονται τόσο σε αστικά όσο και σε βιομηχανικά λύματα. Μικρή μείωση της οξειδωσιμότητας παρατηρείται κατά την θερινή περίοδο με την αύξηση της θερμοκρασίας και κατά συνέπεια του ρυθμού αποικοδόμησης των οργανικών ενώσεων. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. 1
Ποταμός Λουδίας Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας ph 9 8.8 8.6 8.4 8.2 8 7.8 7.6 7.4 7.2 7 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Λουδίας Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας COND (μs/cm) Θέση 1- Θέση 2 12 1 8 6 4 2 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 16 14 12 1 8 6 4 2 COND (μs/cm) Θέση 1 Θ-3 Ποταμός Λουδίας Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 21 ΝΟ 3 - (mg/l) 16 11 6 Θ-3 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 11
Ποταμός Λουδίας Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NH 4 + (mg/l) 2,1 1,6 1,1,6,1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Λουδίας Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 2.51 (mg/l) PO 4 3-2.1 1.51 1.1.51 Θ-3.1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Λουδίας Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Cl - (mg/l) 12 1 8 6 4 2 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 12
Ποταμός Λουδίας Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας 6 5 O2 mg/l 4 3 2 1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Μήνας Δειγματολήψιας 13
3. ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΞΙΟΣ Ο ποταμός Αξιός πηγάζει από την FYROM και εκβάλει στον Θερμαϊκό κόλπο. Από το συνολικό μήκος των 3 km μόνο τα τελευταία 75 km βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος. Οι βασικές πηγές ρύπανσης του ποταμού είναι τα αστικά λύματα, οι αγροτικές δραστηριότητες καθώς και βιομηχανικά - αγροτοβιομηχανικά λύματα. Οι εκβολές του ποταμού σχηματίζουν ένα εκτεταμένο δέλτα το οποίο προστατεύεται από την συνθήκη Ramsar. Για την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων του ποταμού επιλέχθηκαν τρεις θέσεις δειγματοληψίας : 3 ΑΞΙΟΣ 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 2. Ε.Ο. Κουφαλίων-Προχώματος 3. Ε.Ο. Πολυκάστρου-Αξιούπολης Πραγματοποιήθηκαν συνολικά εννέα (9) μηνιαίες δειγματοληψίες. Σε δύο περιπτώσεις διαβιβάστηκαν δείγματα στο Τμήμα Χημείας του Α.Π.Θ. προκειμένου να ανιχνευθούν βαρέα μέταλλα (Cd, Pb) και φυτοφάρμακα. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών και των ειδικότερων αναλύσεων παρουσιάζονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος τιμών για τον ποταμό Αξιό. ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΞΙΟΣ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 12.5 9.7 3.3-27.9 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 12.7 9.3 3.2-29.3 Θέση 3 12.3 9.2 3.9-26 Θέση 1 8.2 8.2 7.9-8.7 ph Θέση 2 8.2 8.1 8-9.1 Θέση 3 8.1 8.1 7.9-8.7 Θέση 1 419 42 355-512 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα μs/cm Θέση 2 39 389 342-427 Θέση 3 396 41 354-444 Θέση 1 4.8 4.4 1.8-7.9 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 5.4 5.5 2.6-7.9 Θέση 3 7 4.8 3.1-1.6 Θέση 1.2.2 <.1-.3 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.2.2 <.1-.3 Θέση 3.2.1 <.1-.4 Θέση 1.35.33.16-.67 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.27.28.15-.35 Θέση 3.3.24.15-.73 Θέση 1 29 28 8-76 Cl - (mg/l) Θέση 2 23 22 12-35 Θέση 3 22 18 12-34 Θέση 1 26.4 15 12-88 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 2.3 17 3.8-51 Θέση 3 26.5 16 5.7-94 14
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Κατά τις δειγματοληψίες το ph του ποταμού κυμάνθηκε στην αλκαλική περιοχή (εύρος από 7,9 μέχρι 9,), εμφανίζοντας υψηλότερες τιμές κατά τον Μάιο και τον Ιούλιο λόγω της αύξησης του ρυθμού φωτοσύνθεσης. Οι μέσες τιμές του ph για τις θέσεις 1,2 και 3 είναι 8.2, 8.1 και 8.1 αντίστοιχα. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα (κυμαίνεται από 354 μέχρι 5 μs/cm) με εξαίρεση την θέση 1 η οποία βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού και παρουσιάζει αύξηση της αγωγιμότητας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης χλωριούχων ιόντων λόγω διείσδυσης του θαλασσινού νερού. Η μέση τιμή των νιτρικών στις θέσεις 1, 2 και 3 είναι 4.8 mg/l, 3.3 mg/l και 2.6 mg/l αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές είναι υψηλές σε σχέση με το κριτήριο των 1 μg/l N-NO 3 που αναφέρεται ως όριο για μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck 1982, Meybeck and Helmer 1989). Επίσης παρατηρείται αύξηση της συγκέντρωσης των νιτρικών κατά την δειγματοληψία του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου λόγω της έκπλυσής τους με τη βροχή από τις αγροτικές καλλιέργειες. Περιστασιακά ανιχνεύτηκαν στον Αξιό αμμωνιακά ιόντα με συγκεντρώσεις από.1 μέχρι.4 NH 4 mg/l. Οι μέσες τιμές των αμμωνιακών στις θέσεις 1,2 και 3 είναι.2,.3 και.3 NH 4 mg/l αντίστοιχα, ενώ η μέση τιμή που αναφέρεται ως ενδεικτική για μη ρυπασμένα νερά είναι,2 NH 4 mg/l (Meybeck 1982). Η συγκέντρωση των φωσφορικών είναι διαφορετική στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας. Στην θέση 1 που βρίσκεται στις εκβολές παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη μέση συγκέντρωση με τιμή.35 mg/l ενώ κατά την δειγματοληψία του Μαρτίου, Ιουλίου και Οκτωβρίου παρουσιάζονται μέγιστα. Στην θέση 2 παρατηρούνται τα χαμηλότερα επίπεδα φωσφορικών με μέση τιμή.27 mg/l και μέγιστα κατά την δειγματοληψία του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου. Στην θέση 3 με μέση τιμή.3 mg/l παρουσιάζονται αιχμές κατά την δειγματοληψία του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου. Γενικά η μεγαλύτερη ποσότητα του φωσφόρου μεταφέρεται με στράγγιση επειδή ο φώσφορος έχει την ικανότητα να απορροφάται από τα σωματίδια αργίλου. Τα μέγιστα που παρουσιάζονται κατά την εαρινή και φθινοπωρινή περίοδο οφείλονται στην μεταφορά του από τις αγροτικές καλλιέργειες λόγω των βροχών. Αντίθετα το μέγιστο στην θέση 1 κατά την περίοδο του καλοκαιριού αποτελεί ένδειξη για επιβάρυνση από οικιστικά ή βιομηχανικά λύματα ή κινητοποίηση από τις καλλιέργειες που υπεραρδεύονται, δεδομένου ότι την περίοδο αυτή οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες. Η οξειδωσιμότητα αποτελεί μέτρο της οργανικής φόρτισης των υδάτων. Παρατηρούμε και στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας ότι η οξειδωσιμότητα κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα, αρχικά είναι αυξημένη κατά τον Μάρτιο ενώ μειώνεται αισθητά στις υπόλοιπες δειγματοληψίες. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. 15
Ποταμός Αξιός Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας 9,5 9 ph 8,5 8 7,5 7 Θ-3 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αξιός Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 57 54 51 48 45 42 39 36 33 3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ-3 Ποταμός Αξιός Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας (mg/l) ΝΟ 3-17 15 13 11 9 7 5 3 1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 16
Ποταμός Αξιός Μεταβολή Αμμωνιακών στις θέσεις δειγματοληψίας.45.4 NH4 + (mg/l).35.3.25.2 Θ-3.15.1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αξιός Μεταβολή φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας (mg/l) PO 4 3-.81.71.61.51.41.31.21.11.1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ποταμός Αξιός Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Cl - (mg/l) 85 75 65 55 45 35 25 15 5 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 17
Ποταμός Αξιός Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας O 2 (mg/l) 11 81 61 41 21 1 Θ-3 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 18
4. ΠΟΤΑΜΟΣ ΓΑΛΛΙΚΟΣ Ο Γαλλικός ποταμός χαρακτηρίζεται από πάρα πολύ μικρή ροή, η οποία περιοδικά φτάνει στο μηδέν στο κατώτερο μέρος του ποταμού. Ο ποταμός δεν χρησιμοποιείται για άρδευση. Δέχεται ρύπανση από την τοπική βιομηχανία και από τις αγροτικές δραστηριότητες. Στο Γαλλικό επιλέχθηκαν δυο σημεία δειγματοληψίας : 4 ΓΑΛΛΙΚΟΣ 1. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών 2. Π.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Κιλκίς (χωριό Παντελεήμονας) Το σημείο 2 δεν είχε νερό σε όλες τις δειγματοληψίες, ενώ στο σημείο 1 υπήρχαν πολλές δειγματοληψίες όπου το νερό είχε μηδενική ροή και μικρό βάθος. Στον ποταμό Γαλλικό πραγματοποιήθηκαν συνολικά εννέα (9) μηνιαίες δειγματοληψίες κατά το 27. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος τιμών των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΠΟΤΑΜΟΣ ΓΑΛΛΙΚΟΣ Μέση Διάμεση Εύρος Θερμοκρασία ( C) Θέση 1 13.3 14.9 2.3-22.5 ph Θέση 1 8.1 8 7.9-8.9 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 1 1327 89 545-585 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 1 1.9 1.8 <1-3.5 NH + 4 (mg/l) Θέση 1.4.2 <.1-1.6 PO 3-4 (mg/l) Θέση 1.35.35 <.1-.35 Cl - (mg/l) Θέση 1 123 128 43-284 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 1 24.4 11.5 6-94 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Το ph του ποταμού κυμάνθηκε από 7.9 μέχρι 8.9, χωρίς να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, με εξαίρεση το μήνα Δεκέμβριο όπου το ph αυξήθηκε στην τιμή των 8.9. Η αγωγιμότητα του ποταμού παρουσιάζεται αυξημένη από 5-1 μs/cm με εξαίρεση τη μεγάλη τιμή που είχε τον Δεκέμβριο ( 585 μs/cm). Τα νιτρικά ιόντα βρίσκονται σε μέση συγκέντρωση 1.9 mg/l ΝΟ 3 και παρουσιάζουν μέγιστα την φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο λόγω των βροχοπτώσεων και στις αρχές του καλοκαιριού μετά την χρήση των λιπασμάτων στις καλλιέργειες. Τα αμμωνιακά ιόντα βρέθηκαν να έχουν μέση συγκέντρωση ίση με.4 mg/l ΝΗ 4 τιμή μεγαλύτερη από τη μέση τιμή.2 NH 4 mg/l που αναφέρεται ως ενδεικτική για μη ρυπασμένα νερά (Meybeck 1982). Επίσης παρουσίασαν μέγιστο στην δειγματοληψία του Ιουνίου όπως και τα νιτρικά ιόντα, γεγονός που ερμηνεύεται με την αύξηση της δράσης τον μικροοργανισμών την καλοκαιρινή περίοδο οι οποίοι μετατρέπουν τα νιτρικά ιόντα προς αμμωνιακά. Τα φωσφορικά ιόντα βρέθηκαν κάτω από το όριο ανίχνευσης εκτός από τον Ιούνιο, όπου βρέθηκαν σε υψηλή συγκέντρωση ίση με.35 mg/l ΡΟ 4. Επίσης τα χλωριούχα βρέθηκαν σε αυξημένη μέση συγκέντρωση ίση με 123 mg/l, προφανώς λόγω της επίδρασης της θάλασσας. Η οξειδωσιμότητα βρέθηκε να είναι αυξημένη την εαρινή περίοδο ενώ μειώθηκε το καλοκαίρι λόγω της αύξησης του ρυθμού αποικοδόμησης εξαιτίας των ψηλών θερμοκρασιών και της έντονης ηλιακή ακτινοβολίας. 19
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις στων τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας ph 9 8.8 8.6 8.4 8.2 8 7.8 7.6 7.4 7.2 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 7 6 5 4 3 2 1 Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NO3 - (mg/l) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 2
Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NH 4 + (mg/l) 1.7 1.5 1.3 1.1.9.7.5.3.1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 (mg/l) PO 4 3-,41,36,31,26,21,16,11,6,1 Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 35 255 Cl - (mg/l) 25 155 15 55 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θέση 1 21
O 2 (mg/l) 11 81 61 41 21 1 Ιαν-7 Ποταμός Γαλλικός Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Θέση 1 Δεκ-7 22
5. ΠΟΤΑΜΟΣ ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ (ΑΓΓΙΤΗΣ) Ο ποταμός Στρυμόνας πηγάζει από την Βουλγαρία και την Π.Γ.Δ.Μ. και εκβάλει στον Στρυμονικό κόλπο. Το ποτάμι έχει συνολικό μήκος 33 km, εκ των οποίων τα 115 km στον Ελλαδικό χώρο. Χρησιμοποιείται κυρίως για άρδευση και δέχεται αγροτικά, οικιστικά και βιομηχανικά απόβλητα μέσω του ποταμού Αγγίτη, χειμάρρων και τάφρων (με σημαντικότερη την τάφρο Μπέλιτσα) που εισρέουν σε αυτόν. Στη ροή του ποταμού παρεμβάλλεται η τεχνητή λίμνη Κερκίνη. Για την μελέτη της ποιότητας του ποταμού επιλέχθηκαν τέσσερα σημεία δειγματοληψίας: 5 ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ ΑΓΓΙΤΗΣ 1. Π.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Καβάλας (Αμφίπολη) 2. Ε.Ο. Νιγρίτας-Σερρών (χωριό Πεπονιά) 3. Ε.Ο. Σιδηροκάστρου-Κιλκίς (διαστ. Προμαχώνα) 4. Ε.Ο. Δραβίσκου-Πεθελινού (ποταμός Αγγίτης) Το σημείο 1 βρίσκεται κοντά στις εκβολές του ποταμού και μετά την είσοδο του ποταμού Αγγίτη στο Στρυμόνα, το σημείο 2 περίπου στην μέση της έκτασης του Ελληνικού τμήματος και πριν την είσοδο του ποταμού Αγγίτη, το σημείο 3 κοντά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα στην είσοδο του ποταμού στην χώρα και το σημείο 4 στο ποταμό Αγγίτη λίγο πριν την είσοδό του στον Στρυμόνα. Την περίοδο του 27 έγιναν συνολικά 9 δειγματοληψίες. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος τιμών των παραμέτρων που μετρήθηκαν. Θερμοκρασία ( C) ph Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) ΝΟ - 3 (mg/l) NH + 4 (mg/l) ΠΟΤΑΜΟΣ ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 16.4 16.6 5.8-26.7 Θέση 2 16.8 17.9 4.4-28.2 Θέση 3 15.3 14.6 5.3-28.4 Θέση 1 - Αγγίτης 16.5 16 9.8-25 Θέση 1 8 8 7.8-8.5 Θέση 2 8.1 8.1 7.7-8.4 Θέση 3 8.1 8.1 7.8-8.5 Θέση 1 - Αγγίτης 8 8 7.9-8.2 Θέση 1 448 449 387-53 Θέση 2 38 379 297-451 Θέση 3 38 42 254-417 Θέση 1 - Αγγίτης 5 478 451-585 Θέση 1 5.4 4.9 <1-11.4 Θέση 2 2.6 2.6 <1-3.5 Θέση 3 3.6 3.5 <1-6.2 Θέση 1 - Αγγίτης 1 9.6 <1-14.5 Θέση 1.2.2 <.1-.3 Θέση 2.3.3 <.1-.6 Θέση 3.2.2 <.1-.3 Θέση 1 - Αγγίτης.2.1 <.1-.5 23
PO 4 3- (mg/l) Cl - (mg/l) Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 1.3.28.5-.52 Θέση 2.39.31 <.1-.89 Θέση 3.26.27.13-.44 Θέση 1 - Αγγίτης.21.21.8-.35 Θέση 1 25 24 14-34 Θέση 2 16 14 12-25 Θέση 3 17 15 11-26 Θέση 1 - Αγγίτης 18 16 13-27 Θέση 1 16.1 16 12-22 Θέση 2 16 18 9-23 Θέση 3 19.1 18 7-38 Θέση 1 - Αγγίτης 14.4 1 1-24 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Οι τιμές του ph και για τα τέσσερα σημεία κυμάνθηκαν από 7.8 μέχρι 8.5 με μικρές μηνιαίες και εποχιακές διακυμάνσεις. Η αγωγιμότητα του ποταμού ήταν χαμηλή από 254 μέχρι 53 μs/cm με ελαφρά μεγαλύτερη τιμή στις εκβολές, όπου προφανώς επηρεάζεται από την θάλασσα. Επίσης τα χλωριούχα ιόντα βρέθηκαν σε χαμηλές συγκεντρώσεις και στις τέσσερις θέσεις δειγματοληψίας χωρίς μεγάλες μηνιαίες διακυμάνσεις. Μόνο η θέση 1 εμφανίζει αύξηση των χλωριούχων ιόντων κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Η μέση τιμή των νιτρικών στη Θέση 2 και 3 ήταν 2.6 mg/l ΝΟ 3 και 3.6 mg/l ΝΟ 3 αντίστοιχα. Η θέση 1 βρέθηκε να έχει ακόμη υψηλότερη τιμή νιτρικών (μέση τιμή 5.4 mg/l ΝΟ 3 ) η οποία προκαλείται από την εισροή του Αγγίτη στον Στρυμόνα. Η μέση συγκέντρωση νιτρικών στον Αγγίτη βρέθηκε να είναι 1 mg/l ΝΟ 3. Γενικά οι τιμές ξεπερνούν το όριο των 1 μg/l N-NO 3 που αναφέρεται ως όριο για μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck 1982, Meybeck and Helmer 1989). Τα αμμωνιακά ιόντα ανιχνεύτηκαν με μεγαλύτερη συχνότητα στις θέσεις 1 και 2 και στον Αγγίτη με μέσες τιμές.3,.2 και.2 ΝΗ 4 mg/l αντίστοιχα. Στη θέση 3 ανιχνεύτηκαν με μικρότερη συχνότητα και με μέση τιμή.2. Οι μεγαλύτερες τιμές των αμμωνιακών παρατηρούνται στην θέση 2 κατά την δειγματοληψία του Ιουλίου και του Σεπτεμβρίου, προφανώς λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της αύξηση της δράσης των μικροοργανισμών. Οι μέσες συγκεντρώσεις των αμμωνιακών είναι κοντά στην τιμή των.2 mg/l ΝΗ 4 που αναφέρεται ως ενδεικτική μέση τιμή για μη ρυπασμένα επιφανειακά νερά (Meybeck, 1982). Τα φωσφορικά ιόντα κυμάνθηκαν σε υψηλές συγκεντρώσεις κυρίως στις θέσεις 1 και 2 με μέση τιμή.3 mg/l ΡΟ 4 και.39 mg/l ΡΟ 4. Ενώ στην θέση 3 οι τιμές των φωσφορικών κυμάνθηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα με μικρή αύξηση κατά την δειγματοληψία του Σεπτεμβρίου και του Δεκεμβρίου, η μέση τιμή των φωσφορικών στην θέση αυτή είναι.26 mg/l ΡΟ 4. Ο ποταμός Αγγίτης είχε μέση τιμή φωσφορικών.26 mg/l ΡΟ 4, και παρουσίασε έντονες εποχιακές διακυμάνσεις στην συγκέντρωση των φωσφορικών. Συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από.31 mg/l ΡΟ 4 (κριτήριο Ηνωμένου Βασιλείου για την αποφυγή ευτροφισμού σε τρεχούμενα νερά) παρατηρήθηκαν περιστασιακά και στις τέσσερις θέσεις δειγματοληψίας. Η οξειδωσιμότητα βρέθηκε στα ίδια επίπεδα για τις θέσεις 1,2 και 4.Παρουσίασε ελάχιστα την καλοκαιρινή περίοδο λόγω αύξησης της αποικοδόμησης των οργανικών ουσιών με την αύξηση της θερμοκρασίας και τον Δεκέμβριο λόγω αραιωτικού αποτελέσματος που προκάλεσαν οι βροχοπτώσεις. Αντίθετα στη θέση 3 παρουσίασε αυξημένη τιμή κατά την περίοδο του καλοκαιριού. 24
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις στων τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας ph 8.6 8.4 8.2 8 7.8 7.6 7.4 7.2 Θ-3 - Αγγίτης Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ-3 - Αγγίτης Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NO3 - (mg/l) 17 15 13 11 9 7 5 3 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ-3 - Αγγίτης 25
Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων σε κάθε θέση δειγματοληψίας NH 4 + (mg/l).7.6.5.4.3.2.1 Θ-3 Αγγιτης Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 PO4 3-1.1.81.61.41.21.1 Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων σε κάθε θέση δειγματοληψίας Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ- 2 Θ- 3 Θ- 1 Αγγίτης Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων σε κάθε θέση δειγματοληψίας Cl - 4 35 3 25 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Θ-3 Αγγίτης 26
Ποταμός Στρυμόνας Μεταβολή Οξειδωσιμότητας σε κάθε θέση δειγματοληψίας 35 25 15 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 O2 (mg/l) Θ-3 Αγγίτης 27
6. ΛΙΜΝΗ ΔΟΪΡΑΝΗ Η λίμνη Δοϊράνη αποτελεί σημαντικό υδάτινο σώμα, το οποίο η Ελλάδα μοιράζεται με την Π.Γ.Δ.Μ., η οποία έχει αναπτύξει παραθεριστικό θέρετρο στη Δυτική και Β.Δ. πλευρά της λίμνης. Η λεκάνη της λίμνης Δοϊράνης είναι κλειστή και δεν έχει αποδέκτη εκκένωσης στον Ελλαδικό χώρο. Στην λίμνη Δοϊράνη επιλέχθηκαν δυο σημεία δειγματοληψίας, 6 ΔΟΪΡΑΝΗ 1. Χωριό Δοϊράνη (Τελωνείο ) 2. Χωριό Μουριές (Πλάζ) Τα δείγματα συλλέχθηκαν κοντά στις όχθες της λίμνης και σε μικρό βάθος δεδομένου ότι δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης σε σημεία που να επιτρέπουν την λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος. Συνολικά κατά το 27 πραγματοποιήθηκαν επτά (7) μηνιαίες δειγματοληψίες από την λίμνη Δοϊράνη. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΛΙΜΝΗ ΔΟΪΡΑΝΗ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 17.1 18.1 4.9-3.7 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 18.1 2.5 5.2-32.1 Θέση 1 8.5 8.5 8.2-9 ph Θέση 2 8.4 8.3 8.2-9 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 1 925 93 88-955 Θέση 2 814 935 416-961 Θέση 1 3.8 4 <1-4.8 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 4.3 4.8 <1-5.7 Θέση 1.2.2 <.1-.3 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.2.2 <.1-.3 Θέση 1.65.65 <.1-1.24 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.35.22 <.1-.82 Θέση 1 74 66 59-13 Cl - (mg/l) Θέση 2 62 69 24-94 Θέση 1 26.5 23.1 2-35 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 22.7 22.5 2-36 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Το ph της λίμνης κυμάνθηκε στην αλκαλική περιοχή από 8.2 μέχρι 8.5 με μικρές μηνιαίες διακυμάνσεις. Την περίοδο του καλοκαιριού το ph αυξήθηκε στην τιμή των 9, προφανώς λόγω της αύξησης του ρυθμού φωτοσύνθεσης των αυτότροφων μικροοργανισμών ( Gldman and Hrne 1983). Η αγωγιμότητα της λίμνης κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα, στην θέση 1 είχε μέση τιμή 925 μs/cm και στην θέση 2 μέση τιμή 814 μs/cm. Η αγωγιμότητα στην θέση 1 δεν παρουσίασε μεγάλες διακυμάνσεις, αντίθετα η τιμή της αγωγιμότητας στην θέση 2 είχε μεγάλες μεταβολές γεγονός που πιθανότατα οφείλεται σε παρακείμενο χείμαρρο που 28
καταλήγει στην λίμνη. Τα χλωριούχα ιόντα κυμάνθηκαν σε χαμηλές τιμές με μέση συγκέντρωση 74 mg/l και 62 mg/l στις θέσεις 1 και 2 αντίστοιχα. Οι μέσες συγκεντρώσεις των νιτρικών ιόντων ήταν 3.8 mg/l στη θέση 1 και 4.3 mg/l στη θέση 2. Τα φωσφορικά ιόντα ανιχνεύτηκαν κυρίως στη θέση 2 με μέση τιμή.35 mg/l. Στη θέση 1 ανιχνεύτηκαν φωσφορικά μόνο σε δυο δειγματοληψίες, τον Απρίλιο με τιμή αρκετά αυξημένη συγκέντρωση 1.24 mg/l και τον Ιούλιο με συγκέντρωση.6 mg/l. Τα αμμωνιακά ιόντα ανιχνεύτηκαν κυρίως στη θέση 2 με μέση τιμή.2 mg/l, εμφανίζοντας μέγιστη τιμή τον Σεπτέμβριο. Επίσης η οξειδωσιμότητα ήταν αυξημένη την εαρινή περίοδο και μειώθηκε το καλοκαίρι λόγω της αύξησης της αποικοδόμησης των οργανικών ουσιών που προκαλείται κυρίως από την αύξηση της θερμοκρασίας. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας 9,2 9 ph 8,8 8,6 8,4 8,2 8 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας 15 95 85 75 65 55 45 35 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 29
Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή Νιτρικών στις θέσεις δειγματοληψίας 6 NO 3 - (mg/l) 5 4 3 2 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7,35 Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας NH 4 + (mg/l),3,25,2,15,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 1,41 1,21 PO 4 3- (mg/l) 1,1,81,61,41,21,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 3
Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 145 125 Cl - (mg/l) 15 85 65 45 25 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Δοιράνη Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας O 2 (mg/l) 4 35 3 25 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 31
7. ΛΙΜΝΗ ΚΕΡΚΙΝΗ Η λίμνη Κερκίνη αποτελεί τεχνητό ταμιευτήρα που δημιουργήθηκε με εκτροπή της κοίτης του Στρυμόνα και πλέον παρεμβάλλεται στη ροή του χωρίζοντάς τον στο βόρειο τμήμα και το νότιο τμήμα. Από το νερό της Κερκίνης αρδεύεται με δίκτυα ο κάμπος των Σερρών και παράλληλα είναι υγρότοπος ενταγμένος στο δίκτυο Natura 2. Στη λίμνη Κερκίνη επιλέχθηκαν δυο σημεία δειγματοληψίας. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. 7 ΚΕΡΚΙΝΗ 1. Χωριό Κερκίνη (Χώρος αναψυχής-λιμάνι) 2. Φράγμα Λιθοτόπου (Φάρος) Πραγματοποιήθηκαν συνολικά επτά (7) δειγματοληψίες κατά το έτος 27. Οι δειγματοληψίες έγιναν και εδώ σε σημεία κοντά στις όχθες της λίμνης δεδομένου ότι δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης σε μεγαλύτερο βάθος. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΛΙΜΝΗ ΚΕΡΚΙΝΗ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 18.7 21.4 7.5-29.7 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 19.7 23.6 7-33.4 Θέση 1 8.7 8.7 8.3-9.3 ph Θέση 2 8.9 8.7 8.3-9.8 Θέση 1 313 338 232-385 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 2 319 322 232-44 Θέση 1 1.7 1.8 <1-2.2 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 1.8 1.8 <1-1.8 Θέση 1.1.1 <.1-.2 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.2.2 <.1-.1 Θέση 1.37.39 <.1-.56 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.14.5 <.1-.43 Θέση 1 16 15 11-25 Cl - (mg/l) Θέση 2 74 66 11-23 Θέση 1 23.3 18.5 13-21 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 26.5 23.1 15-46 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ - ΣΧΟΛΙΑ Το ph της λίμνης βρέθηκε αλκαλικό από 8.3 μέχρι 9.8, χωρίς μεγάλες μηνιαίες διακυμάνσεις. Αύξηση του ph παρατηρήθηκε στην θέση 2 κατά την διάρκεια του καλοκαιριού και τον Σεπτέμβριο, ενώ στην θέση 1 κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Οι αιχμές αυτές του ph οφείλονται στην αύξηση της δράσης των αυτότροφων οργανισμών που προκαλείται από τις υψηλές θερμοκρασίες και την αυξημένη ηλιοφάνεια. Η αγωγιμότητα της λίμνης κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα από 232 μέχρι 44 μs/cm χωρίς ιδιαίτερες διακυμάνσεις. Τα χλωριούχα ιόντα βρέθηκαν και αυτά σε χαμηλές συγκεντρώσεις με μέσες τιμές 17 mg/l και 16 mg/l στη θέση 1 και 2 αντίστοιχα. Τα νιτρικά ιόντα ανιχνεύτηκαν κυρίως την περίοδο του καλοκαιριού με χαμηλές μέσες τιμές. Τα φωσφορικά είχαν αυξημένη μέση τιμή στη θέση 1 ίση με,37 mg/l ενώ η μέση τους τιμή στη θέση 2 ήταν,14 mg/l. Η οξειδωσιμότητα βρέθηκε να έχει μικρές μηνιαίες διακυμάνσεις και χαμηλή μέση τιμή στη θέση 1, ενώ στη θέση 2 παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις και αυξημένη τιμή κατά την δειγματοληψία του Σεπτεμβρίου (46 O 2 mg/l ). Η μέση τιμή της οξειδωσιμότητας στη θέση 1 είναι 3.6 O 2 mg/l και στη θέση 2 4.7 O 2 mg/l. 32
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας ph 11 1 9 8 7 6 5 4 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 (mg/l) NO 3-2,4 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 33
Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας,22,2,18,16,14,12,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 NH 4 + (mg/l),61 Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας (mg/l) PO 4 3-,51,41,31,21,11,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 3 25 Cl - (mg/l) 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 34
Λίμνη Κερκίνη Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας 5 45 4 O 2 (mg/l) 35 3 25 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 35
8. ΛΙΜΝΗ ΚΟΡΩΝΕΙΑ Η λίμνη Κορώνεια βρίσκεται στη λεκάνη της Μυγδονίας και αποτελεί πλέον ένα εξαιρετικά προβληματικό υδάτινο σώμα που υποβαθμίστηκε από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που σχετίζονται με αγροτικές, βιομηχανικές-βιοτεχνικές και οικιστικές παρεμβάσεις. Η στάθμη της και το βάθος της έχουν μειωθεί δραματικά, όπως και η ποιότητα του νερού της. Στη λίμνη Κορώνεια πραγματοποιήθηκαν συνολικά τέσσερις (4) δειγματοληψίες. Η τελευταία δειγματοληψία έγινε τον Ιούνιο του 27, δεδομένου ότι μετέπειτα δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης στην λίμνη αφού η στάθμη της είχε μειωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποκαλυφθεί βούρκος μεγάλου βάθους που δεν επέτρεπε την προσέγγιση στο νερό. Επιλέχθηκαν δυο σημεία δειγματοληψίας, το σημείο 1 στο χωριό Ευαγγελισμός και το σημείο 2 στο χωριό Άγιος Βασίλειος. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. 9 ΚΟΡΩΝΕΙΑ 1. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας (Άγιος Βασίλειος) 2. Ε.Ο. Ανάληψης-Ευαγγελισμού (πινακ. 334) Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΛΙΜΝΗ ΚΟΡΩΝΕΙΑ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 18.25 17.2 11.3-27.3 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 18.5 18.7 13-23.4 Θέση 1 9.1 9.1 9.1-9.2 ph Θέση 2 9.2 9.2 9-9.4 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 1 1135 1121 992-1288 Θέση 2 11 1113 92-1254 Θέση 1 4 4 <1-7 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 3.1 2.8 1.8-4.8 Θέση 1 1.3.7.5-3.1 NH + 4 (mg/l) Θέση 2 1.7 1.5.6-3.3 Θέση 1.17.22 <.1-.25 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.36.22 <.1-.98 Θέση 1 2927 3112 21-3474 Cl - (mg/l) Θέση 2 3667 346 198-5771 Θέση 1 189 158 129-28 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 175.7 158 129-24 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Το ph της λίμνης βρισκόταν σε υψηλές τιμές μεγαλύτερες του 9 και στις δυο θέσεις δειγματοληψίας. Επίσης η αγωγιμότητα της λίμνης ήταν υπερβολικά υψηλή με μέση τιμή 1135 μs/cm στην θέση 1 και 11 μs/cm στη θέση 2. Τα χλωριούχα ιόντα βρέθηκαν σε πάρα πολύ υψηλή συγκέντρωση με μέση τιμή στην θέση 1-2927 mg/l και 3667 mg/l στη θέση 2. Τα αμμωνιακά ιόντα βρέθηκαν και αυτά σε υψηλή συγκέντρωση και στις δυο θέσεις ( μέσες τιμές 1.3 mg/l και 1.7 mg/l) όπως και τα νιτρικά ιόντα. Επίσης τα φωσφορικά ιόντα 36
βρέθηκαν να έχουν αυξημένη μέση τιμή στη θέση 2 ίση με.36 mg/l. Ακόμη η οξειδωσιμότητα της λίμνης βρέθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα με μέση τιμή 189 mg/l στην θέση1 και 175.7 mg/l στη θέση 2. Όλες οι παραπάνω μετρήσεις δείχνουν την υποβάθμιση που έχουν προκαλέσει στη λίμνη τα βιομηχανικά λύματα σε συνδυασμό με τον μικρό όγκο νερού της λίμνης. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις στων τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας 9,5 9,4 9,3 9,2 9,1 8,9 9 8,8 8,7 8,6 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 ph Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 14 13 12 11 1 9 8 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 37
Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 8 7 6 5 4 3 2 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 (mg/l) NO 3 - Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 3.6 3.1 NH 4 + (mg/l) 2.6 2.1 1.6 1.1.6.1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 PO4 3- (mg/l) Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 1.1 1.9.8.7.6.5.4.3.2.1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 38
Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας Cl - (mg/l) 7 6 5 4 3 2 1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 3 Λίμνη Κορώνεια Μεταβολή οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας 25 O 2 (mg/l) 2 15 1 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Μήνας δειγματοληψίας 39
9. ΛΙΜΝΗ ΒΟΛΒΗ Η λίμνη Βόλβη αποτελεί το σημαντικότερο υδάτινο σώμα της Μυγδονίας λεκάνης και επικοινωνεί με τη λίμνη Κορώνεια μέσω της Ενωτικής Διώρυγας (η οποία είναι ανενεργή λόγω πτώσης της στάθμης της λίμνης Κορώνειας) και με το Στρυμονικό κόλπο με το Ρήχιο ποταμό. Από τη λίμνη Βόλβη επιλέχθηκαν 2 σημεία δειγματοληψίας. 1. Π.Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας (Λουτρά Απολλωνίας) 9 ΒΟΛΒΗ 2. Ε.Ο. Μικρής και Μεγάλης Βόλβης (χωριό Μικρή Βόλβη) Τα δείγματα συλλέχθηκαν κοντά στις όχθες της λίμνης και σε μικρό βάθος δεδομένου ότι δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης σε σημεία που να επιτρέπουν την λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν οκτώ (8) μηνιαίες δειγματοληψίες. Τα αποτελέσματα των φυσικοχημικών αναλύσεων φαίνονται με τη μορφή πινάκων στο Παράρτημα Ι. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται η μέση τιμή, η διάμεση τιμή και το εύρος των παραμέτρων που μετρήθηκαν. ΛΙΜΝΗ ΒΟΛΒΗ Μέση Διάμεση Εύρος Θέση 1 17.6 16.2 9.4-29.4 Θερμοκρασία ( C) Θέση 2 17.2 15.3 9.7-27.5 Θέση 1 8.8 8.8 8.4-9.1 ph Θέση 2 8.7 8.7 8.3-9.1 Θέση 1 98 978 94-119 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) Θέση 2 97 977 92-99 Θέση 1 1.7 1.7 <1-2.2 ΝΟ - 3 (mg/l) Θέση 2 1 1 <1-1 Θέση 1.1.1 <.1-.2 NH + 4 (mg/l) Θέση 2.1.1 <.1-.2 Θέση 1.11.11 <.1-.89 PO 3-4 (mg/l) Θέση 2.4.4 <.1-.4 Θέση 1 148 124 92-248 Cl - (mg/l) Θέση 2 154 123 84-285 Θέση 1 24.7 15.3 12-55 Οξειδωσιμότητα (mg O 2 /L) Θέση 2 24.7 18 11-52 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΑ Κατά την διάρκεια των δειγματοληψιών το ph της λίμνης ήταν στην αλκαλική περιοχή από 8.5 μέχρι 9.1 και με μικρές διαφορές ανάμεσα στους δυο σταθμούς δειγματοληψίας. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού παρατηρήθηκε μικρή αύξηση της τιμής του ph κατά,4 μονάδες, γεγονός που αποδίδεται στην αύξηση του ρυθμού φωτοσύνθεσης των αυτότροφων μικροοργανισμών (Gldman and Hrne 1983). Η αγωγιμότητα της λίμνης είχε μέση τιμή 98 μs/cm και 97 μs/cm στην θέση 1 και 2 αντίστοιχα χωρίς να παρουσιάζει ιδιαίτερες διακυμάνσεις. Επίσης τα χλωριούχα ιόντα βρέθηκαν με μέση συγκέντρωση 148 mg/l και 154 mg/l στις θέσεις 1 και 2 αντίστοιχα. Τα νιτρικά ιόντα ανιχνεύτηκαν κυρίως στη θέση 1 με μέση τιμή 1.7 mg/l. Τα αμμωνιακά ιόντα ανιχνεύτηκαν και στις δυο θέσεις με μέση τιμή.1 mg/l ΝΗ 4. Τα φωσφορικά ιόντα 4
βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις μικρότερες από.1 mg/l ΡΟ 4 για τις δυο θέσεις δειγματοληψίας. Εξαίρεση αποτελεί η δειγματοληψία του Μαρτίου όπου στη θέση 1 τα φωσφορικά βρέθηκαν.89 mg/l ΡΟ 4, γεγονός που μπορεί να είναι τυχαίο λόγω της μικρής απόστασης του σημείου δειγματοληψίας από την όχθη της λίμνης. Η οξειδωσιμότητα της λίμνης κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα κατά την δειγματοληψία του Μαρτίου και του Μαΐου και στην συνέχεια μειώθηκε την περίοδο του καλοκαιριού λόγω της αύξησης του ρυθμού αποικοδόμησης με την άνοδο της θερμοκρασίας. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνονται οι διακυμάνσεις των τιμών της κάθε παραμέτρου σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας. Λίμνη Βόλβη Μεταβολή ph στις θέσεις δειγματοληψίας 9,2 9 8,8 ph 8,6 8,4 8,2 8 7,8 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Βόλ βη Μεταβολή ηλεκτρικής αγωγιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μs/cm) 14 12 1 98 96 94 92 9 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 41
Λίμνη Βόλβη Μεταβολή Νιτρικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας (mg/l) 1 1,5 2 2,5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 NO 3 - Λίμνη Βόλβη Μεταβολή Αμμωνιακών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας,22,2 NH 4 +,18,16,14,12,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Λίμνη Βόλβη Μεταβολή Φωσφορικών ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας PO 4 3-1,1,91,81,71,61,51,41,31,21,11,1 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 42
Λιμνη Βόλβη Μεταβολή Χλωριούχων ιόντων στις θέσεις δειγματοληψίας 35 255 25 155 15 55 5 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 Cl - Λίμνη Βόλβη Μεταβολή Οξειδωσιμότητας στις θέσεις δειγματοληψίας O 2 (mg/l) 62 52 42 32 22 12 2 Ιαν-7 Φεβ-7 Μαρ-7 Απρ-7 Μαϊ-7 Ιουν-7 Ιουλ-7 Αυγ-7 Σεπ-7 Οκτ-7 Νοε-7 Δεκ-7 43
Το πρόγραμμα μετρήσεων αποτελεί μια καταρχήν προσπάθεια της Διεύθυνσης Υδάτων να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα δειγματοληψιών και αναλύσεων για τα κύρια υδάτινα σώματα της Π.Κ.Μ. Το πρόγραμμα αυτό για να αποκτήσει επιστημονική επάρκεια και πληρότητα είναι αναγκαία η εκπλήρωση των παρακάτω προϋποθέσεων : 1. Αύξηση της συχνότητας δειγματοληψιών 2. Αύξηση των παρακολουθούμενων παραμέτρων 3. Βελτίωση των συνθηκών και τεχνικών δειγματοληψίας και ανάλυσης. Μέχρι την εκπλήρωση των παραπάνω, τα όποια αποτελέσματα και συμπεράσματα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερη φειδώ και μόνο για ενδοϋπηρεσιακή πληροφόρηση. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 3 ΜΑΡΤΙΟΥ 28 ΓΟΥΛΙΑΡΜΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ ΧΗΜΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΟΓΛΟΥ ΦΩΤΗΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ 44