Ιόνιο Πανεπιστήµιο Τµήµα Αρχειονοµίας Βιβλιοθηκονοµίας Μεταπτυχιακό πρόγραµµα σπουδών Στην Επιστήµη της Πληροφορίας Μεταδεδοµένα στο ψηφιακό περιβάλλον: Γεωγραφικά µεταδεδοµένα και Αξιολόγηση προτύπων µεταδεδοµένων Κατερίνα Τοράκη Μάιος 2007 1
Γεωγραφικά µεταδεδοµένα 2
Γεωγραφικά µεταδεδοµένα Ασχολούνται µε : Γεωµετρικά χαρακτηριστικά γεωγραφικών αντικειµένων Περιγραφικά χαρακτηριστικά γεωγραφικών αντικειµένων Εφαρµόζονται σε: Κυβερνητικές υπηρεσίες (αυτοδιοίκηση κτλ) Γεωγραφικές υπηρεσίες Υδρογραφικές υπηρεσίες Περιβάλλον (δάση, παράλια, βιότοποι, πληµµύρες, θόρυβος κτλ) Γεωλογία Ορθοφωτογραφία Ενέργεια Μεταφορές Μνηµεία πολιτιστικής κληρονοµιάς. 3
Γεωγραφικά µεταδεδοµένα http://portal.tee.gr/portal/page/portal/scientific_work/ekdiloseis_p/episthmonikes_events/odhgia INSPIRE/eishghseis/Kanellopoulos.pdf 4
Γεωγραφικά µεταδεδοµένα http://portal.tee.gr/portal/page/portal/scientific_work/ekdiloseis_p/episthmonikes_events/odhgia INSPIRE/eishghseis/Kanellopoulos.pdf 5
Γεωγραφικά µεταδεδοµένα Οργανισµός Κτηµατολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας ΟΚΧΕ Κοινοτική Οδηγία INSPIRE για τη δηµιουργία χωρικών υποδοµών στο πλαίσιο της ΕΕ(για εφαρµογές βλ. και http://portal.tee.gr/portal/page/portal/scientific_work/ekdiloseis_p/episthmonikes_events/od HGIA INSPIRE Ελληνική Εταιρεία Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών http://www.hellasgi.gr/index.html Πρότυπο ανταλλαγής Γεωγραφικών εδοµένων µεταξύ διαφορετικών Συστηµάτων GIS http://www.survey.ntua.gr/main/labs/carto/research/projects/epaged/intro_mar.html Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο - Τµήµα Γεωγραφίας http://www.hua.gr/tmimageografias.php 6
Εθνική Υποδοµή γεωγραφικώνπληροφοριών http://ontogeo.ntua.gr/nagii/hellasgi_meeting01.pdf 7
Χωρικά δεδοµένα INSPIRE Χωρικές πληροφορίες Χωρικές υποδοµές Χωρικά δεδοµένα («οποιαδήποτε δεδοµένα αφορούν άµεσα ή έµµεσα συγκεκριµένη τοποθεσία ή γεωγραφική περιοχή») Μεταδεδοµένα: «πληροφορίες οι οποίες περιγράφουν σύνολα χωρικών δεδοµένων και υπηρεσίες χωρικών δεδοµένων και καθιστούν δυνατή την εξεύρεση, την απογραφή και τη χρήση τους» 8
INSPIRE ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ 1. Συστήµατα συντεταγµένων Συστήµατα για µονοσήµαντη αναφορά χωρικών πληροφοριών στον χώρο, ως σύνολο συντεταγµένων (x,y,z) ή/και γεωγραφικό πλάτος και µήκος και ύψος, µεβάση γεωδαιτικό οριζόντιο και κατακόρυφο σύστηµααναφοράς(datum). 2. Συστήµατα γεωγραφικού καννάβου Εναρµονισµένος κάνναβος πολλαπλής ανάλυσης µεενιαίοσηµείο αφετηρίας και τυποποιηµένηθέσηκαιµέγεθος των φατνίων του καννάβου. 3. Τοπωνύµια Τοπωνύµια εκτάσεων, περιοχών, τοποθεσιών, πόλεων, προαστίων, κωµοπόλεων ή οικισµών, ή οποιοδήποτε γεωγραφικό ή τοπογραφικό χαρακτηριστικό δηµόσιου ή ιστορικού ενδιαφέροντος. 4. ιοικητικές ενότητες ιοικητικές ενότητες που χωρίζουν περιοχές επί των οποίων κράτη µέλη έχουν ή/και ασκούν δικαιοδοτικά δικαιώµατα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, χωρίζονται από διοικητικά όρια. 5. ιευθύνσεις Θέση ακινήτων µε βάσητηδιεύθυνση, συνήθως µε όνοµαοδού, αριθµό οικίας και ταχυδροµικό κώδικα. 9
INSPIRE 6. Γεωτεµάχια κτηµατολογίου Εκτάσεις που ορίζονται από κτηµατολογικά µητρώα ή αντίστοιχες. 7. ίκτυα µεταφορών ίκτυα οδικών, σιδηροδροµικών, αεροπορικών και υδάτινων µεταφορών και οι αντίστοιχες υποδοµές. Περιλαµβάνονται οι συνδέσεις µεταξύ των διαφόρων δικτύων. Περιλαµβάνεται επίσης το διευρωπαϊκό δίκτυο µεταφορών, όπως ορίζεται στην απόφαση αριθ. 1692/96/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 23ης Ιουλίου 1996, περί των κοινοτικών προσανατολισµών για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου µεταφορών (1) και στις µελλοντικές αναθεωρήσεις της εν λόγω απόφασης. 8. Υδρογραφία Υδρογραφικά στοιχεία, όπου περιλαµβάνονται οι θαλάσσιες περιοχές και όλα τα άλλα υδατικά συστήµατα και σχετιζόµενα στοιχεία, µεταξύ των οποίων και οι λεκάνες και υπολεκάνες απορροής ποταµών. Κατά περίπτωση, σύµφωνα µε τους ορισµούς της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τοµέα της πολιτικής των υδάτων (2) και υπό µορφή δικτύων. 9. Προστατευόµενες τοποθεσίες Εκτάσεις χαρακτηρισµένες ή υποκείµενες σε διαχείριση σε ένα πλαίσιο διεθνούς, κοινοτικού και εθνικού δικαίου για την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων διατήρησης. 10
INSPIRE 1. Υψοµετρία Ψηφιακά υψοµετρικά µοντέλα για χερσαίες εκτάσεις, εκτάσεις καλυπτόµενες από πάγους και ωκεανούς. Περιλαµβάνονται, εν προκειµένω, η χερσαίαυψοµετρία, η βαθυµετρία και οι ακτογραµµές. 2. Κάλυψη γης Φυσική και βιολογική κάλυψη της γήινης επιφάνειας, όπου συµπεριλαµβάνονται τεχνητές εκτάσεις, γεωργικές εκτάσεις, δάση, (ηµι-)φυσικές εκτάσεις, υγρότοποι, υδατικά συστήµατα. 3. Ορθοφωτογραφία Γεωαναφερόµενα δεδοµένα από εικόνες της επιφάνειας της γης, από δορυφόρους ή αεροµεταφερόµενους αισθητήρες. 4. Γεωλογία Γεωλογικός χαρακτηρισµός µε βάση τη σύσταση και τη δοµή. Περιλαµβάνονται το µητρικό πέτρωµα, οι υδροφόροι ορίζοντες και η γεωµορφολογία. 11
FGDC/ISO Metadata ISO/Technical Committee (TC) 211: Geographic Information/Geomatics http://www.isotc211.org/ ISO 19115: Geographic Information Metadata (a standard for metadata which supports multilingual/multicultural terminology and formats for the identification and exchange of digital geospatial data resources) ISO/TS 19139:2007 Geographic Information Metadata XML schema implementation (provides the XML implementation schema, specifying the metadata record format, and may be used to describe, validate and exchange geospatial metadata prepared in XML). 12
Federal Geographic Data Committee http://www.fgdc.gov/standards FGDC CSDGM FGDC Biological Data profile FGDC Standards Reference Model http://www.fgdc.gov/standards/process/fgdc-standards-reference-model/download 13
Content Standard for Spatial Metadata [CSDGM] compounds Data elements Types: Integer Real Text Date Time 334 διαφορετικά στοιχεία Ιεραρχική δοµή 14
Content Standard for Spatial Metadata [CSDGM] Βασικά τµήµατα: Identification Information (Mandatory) Data Quality Information (Mandatory if Applicable) Spatial Data Organization Information (Mandatory if Applicable) Spatial Reference Information (Mandatory if Applicable) Entity and Attribute Information (Mandatory if Applicable) Distribution Information (Mandatory if Applicable) Metadata Reference Information (Mandatory) 15
Content Standard for Spatial Metadata [CSDGM] Επίσης: Citation information Time period information Contact information 16
CSDGM Metadata Metadata -- data about the content, quality, condition, and other characteristics of data. Type: compound Short Name: metadata Metadata = Identification_Information + 0{Data_Quality_Information}1 + 0{Spatial_Data_Organization_Information}1 + 0{Spatial_Reference_Information}1 + 0{Entity_and_Attribute_Information}1 + 0{Distribution_Information}n + Metadata_Reference_Information 17
ISO 19115 Identification information οι πληροφορίες που µοναδικά προσδιορίζουν ένα γεωγραφικό αντικείµενο Constraint information περιορισµοί στην πρόσβαση και χρήση ενός πόρου ή µεταδεδοµένων Data quality information αντικείµενο εφαρµογής, πληροφορίες για την προέλευση και την ποιότητα των δεδοµένων Maintenance information αντικείµενο εφαρµογής και συχνότητα ενηµέρωσης των δεδοµένων Spatial representation information πληροφορίες για τους µηχανισµούς που χρησιµοποιούνται στην παράσταση χωρικών πληροφοριών σε ένα σύνολο δεδοµένων Reference system information περιγραφή χωρικών και χρονικών συστηµάτων αναφοράς 18
ISO 19115 Content information πληροφορίες που περιγράφουν το περιεχόµενο ενός συνόλου δεδοµένων Distribution information πληροφορίες για τον διανοµέα του πόρου και εναλλακτικές περιπτώσεις απόκτησης του Metadata extension information πληροφορίες για εξειδικευµένα ως προς το χρήστη µεταδεδοµένα Application schema information πληροφορίες για το σχήµα εφαρµογής Extent information στοιχεία µεταδεδοµένων που περιγράφουν την χωρική και χρονική έκταση της αναφερόµενης οντότητας Citation and responsible party information τύποι δεδοµένων που χρησιµοποιούνται στην αναφορά ενός πόρου και πληροφορίες για το µέρος που είναι υπεύθυνο 19
ISO 19115 20
CSDGM - Identification Information Identification Information -- basic information about the data set. Type: compound Short Name: idinfo Identification_Information = Citation + Description + Time_Period_of_Content + Status + Spatial_Domain + Keywords + Access_Constraints + Use_Constraints + (Point_of_Contact) + (1{Browse_Graphic}n) + (Data_Set_Credit) + (Security_Information) + (Native_Data_Set_Environment) + (1{Cross_Reference}n) 21
22
Identification Information 23
Data Quality Information 24
Spatial Data Organization Information 25
Spatial Reference Information 26
Entity and Attribute Information 27
Distribution Information 28
Metadata Reference Information 29
30
Cornell University Geospatial Information Repository CUGIR http://cugir.mannlib.cornell.edu/ 31
CUGIR 32
CUGIR 33
CUGIR 34
FGDC και Marc, Dublin Core Mapping and Converting Essential Federal Geographic Data Committee (FGDC) Metadata into MARC21 and Dublin Core http://www.dlib.org/dlib/january00/chandler/01chandler.html Alexandria Digital Library to FGDC to USMARC to GILS http://www.alexandria.ucsb.edu/public-documents/metadata/adl2fgdc2usmarc2gils.html 35
FGDC και Dublin Core 36
FGDC και Marc, Dublin Core 37
Αντιστοίχιση προτύπων µεταδεδοµένων 38
Αντιστοίχιση προτύπων µεταδεδοµένων Crosswalks Mapping ιαλειτουργικότητα Η αντιστοίχιση δυσκολεύεται από τη δοµή των διαφορετικών σχηµάτων (συχνά ένα στοιχείο σε ένα σχήµα περιγράφεται από περισσότερες έννοιες σε άλλο σχήµα) Το σηµασιολογικό επίπεδο καθορίζεται (και) απότοσκοπόγια τον οποίο έχει αναπτυχθεί κάθε σχήµα και από την κοινότητα από την οποία προέρχεται 39
Πίνακες αντιστοίχισης Dublin Core/MARC/GILS Crosswalk http://lcweb.loc.gov/marc/dccross.html UKOLN Metadata website http://www.ukoln.ac.uk/metadata/ MARC Mapping to MODS http://www.loc.gov/standards/mods/v3/mods-mapping.html Σελίδες LC, IFLA, Getty. 40
Πίνακες αντιστοίχισης VRA 3.0/MARC (from VRA) http://php.indiana.edu/~fryp/marcmap.html VRA 2.0/VRA 3.0/Dublin Core/EAD and others (Getty) http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/3_crosswalks/index.html FGDC to USMARC http://www.alexandria.ucsb.edu/public-documents/metadata/fgdc2marc.html USMARC to FGDC http://www.alexandria.ucsb.edu/public-documents/metadata/marc2fgdc.html Chandler, A., et al. Mapping essential FGDC Metadata to MARC21 and Dublin Core. D-Lib Magazine, January 2000 http://www.dlib.org/dlib/january00/chandler/01chandler.html 41
Dublin Core σε Unimarc (1) 42
Dublin Core σε Unimarc (2) 43
Dublin Core σε Marc21 (1) 44
Dublin Core σε Marc21 (2) 45
Dublin Core σε Marc21 (3) 46
Dublin Core σε Marc21 (4) 47
Βασικά στοιχεία µεταδεδοµένων 48
Αξιολόγηση 49
Αξιολόγηση Σύµφωνα µε τις λειτουργικές προδιαγραφές για τις βιβλιογραφικές εγγραφές (FRBR) της IFLA, οι κύριες εργασίες που κάνουν οι χρήστες είναι: Εύρεση (Find) δεδοµένων που αντιστοιχούν σε συγκεκριµένα κριτήρια αναζήτησης (π.χ. θέµα) Αναγνώριση (Identify) µίας οντότητας (π.χ. από µία άλλη µε ίδιο τίτλο, αξιολόγηση της σηµασίας σε σχέση µε τις ανάγκες κλπ) Επιλογή (Select) οντότητας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους (π.χ. γλώσσα, έκδοση κλπ, και σε σύγκριση µε άλλες) Απόκτηση (Obtain) της οντότητας που περιγράφεται (π.χ. παραγγελία, κράτηση για δανεισµό, πρόσβαση) 50
Αξιολόγηση Τα µεταδεδοµένα συµβάλλουν: Στην οργάνωση των πληροφοριών (π.χ. portals) Στον προσδιορισµό ψηφιακών αντικειµένων (DOI, URL) Στην αρχειοθέτηση και διατήρηση Στην ανακάλυψη σχετικών πληροφοριών (µε βάση ορισµένα κριτήρια) 51
Αξιολόγηση Για την επιλογή µεταδεδοµένων, είναι σηµαντικό να καθοριστούν το πεδίο εφαρµογής τα κριτήρια οι µορφές τωνψηφιακώναντικειµένων και συλλογών ο βαθµός λεπτοµέρειας στην περιγραφή και παρουσίαση προκειµένου να αξιολογηθούν τα πρότυπα µεταδεδοµένων και να επιλεγεί το κατάλληλο. Και επίσης πρέπει να εξασφαλίζεται: η επάρκεια και η καταλληλότητα των πληροφοριών που περιγράφουν η ευκολία κατανόησης και χρήσης η δυνατότητα πρόσβασης στο φυσικό αντικείµενο 52
www.scils.rutgers.edu/ ~miceval/progress/nsdl_present3.ppt 53
Αξιολόγηση IFLA FRBR & MIC Metadata Evaluation www.scils.rutgers.edu/~miceval/progress/nsdl_present3.ppt Metadata Assessment http://www.scils.rutgers.edu/~miceval/research/metadata.html Metadata Assessment: A Critical Niche within the NSDL Evaluation Strategy http://eduimpact.comm.nsdl.org/evalworkshop/_agnew.php 54
Αξιολόγηση Ανταποκρίνονται στο σκοπό για τον οποίο εφαρµόστηκαν; ιαχείριση ιατήρηση Αναζήτηση και ανάκτηση Υποστηρίζουν τη διαλειτουργικότητα; Παρέχουν ευελιξία και επεκτασιµότητα; 55
Αξιολόγηση Πρέπει να υπάρχει σαφής περιγραφή του σχήµατος µεταδεδοµένων που θα χρησιµοποιηθεί Κανόνες για: την καταχώριση δεδοµένων (π.χ. ονόµατα φυσικών προσώπων) την ανάκτηση από καθιερωµένα αρχεία τη χρήση συγκεκριµένων ηλεκτρονικών µορφών αρχείων 56
Αξιολόγηση Namespaces Application profiles Stylesheets 57
Αξιολόγηση Καταλογογράφηση πεδία Κωδικοποίηση µεταδεδοµένα ιαφορετικές λέξεις για τις ίδιες έννοιες (;) 58
Αξιολόγηση Gradmann, S. Cataloguing vs. Metadata: old wine in new bottles? 64th IFLA General Conference, August 16 - August 21, 1998. http://www.ifla.org/iv/ifla64/007-126e.htm Vellucci, S. Cataloging vs. Metadata. Competition or Collaboration? Metadata Services Department Talk, UCSD, March 14, 2006 http://tpot.ucsd.edu/cataloging/velluccipresentation.ppt 59
Αξιολόγηση Diekema, A. Evaluating Metadata from Different Perspectives, Metadata Tools for Digital Resource Repositories, JCDL Workshop, June 15, 2006 http://www.ils.unc.edu/mrc/jcdl2006/slides/diekema.pdf 60
Αξιολόγηση Metadata and librarianship: Will Marc survive? Library Hi Tech, Vol. 22, No 1, 2004. 61
Αξιολόγηση Medeiros, N. Peering over the fortress walls: the metadata invasion begins. OCLC Systems & Services, 2001, Vol. 17, No 4, pp. 154-156. XML-only proponents MARC traditionalists Modular metadata camp 62
Αξιολόγηση Joaquim de Carvalho, XML and bibliographic data: the TVS (Transport, Validation and Services) model. 68th IFLA Council and General Conference, August 18-24, 2002. http://www.ifla.org/iv/ifla68/papers/075-095e.pdf Medeiros, Norm. XML and the Resource Description Framework: The Great Web Hope. Online, September 2000. http://infotoday.mondosearch.com/cgibin/msmgo.exe?grab_id=71&extra_arg=&cfgname=mssfind%2ecfg&host_id=42 &page_id=792064&query=medeiros&hiword=medeiros+ 63
64