ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΚΡΑΤΕΣΤΕΡΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 15 Εισαγωγή (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 19 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΚΡΑΤΕΣΤΕΡΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ 1 Γενική εικόνα (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 25 2 Σύντομη ιστορική επισκόπηση (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 26 2.1 Από τη σκοπιά του παιδιού 26 2.2 Εξοχικά Παιδαγωγεία 30 2.3 Σχολείο Εργασίας 32 2.3.1 Σύντομη επισκόπηση 33 2.3.2 Έννοια και σημασία 34 2.3.3 Βασικές διδακτικές αρχές 37 2.3.3.1 Η διδακτική αρχή της αυτενέργειας 37 2.3.3.2 Η διδακτική αρχή της συνεργατικής κοινότητας 38 2.3.3.3 Η διδακτική αρχή της κατανομής και συγκέντρωσης της εργασίας 38 2.3.3.4 Η διδακτική αρχή της συγκέντρωσης του υλικού της διδασκαλίας 39 2.3.3.5 Η διδακτική αρχή της εποπτείας 39 Ενδεικτική βιβλιογραφία 40 2.4 Προοδευτική Εκπαίδευση: Μέθοδος Project (Στ. Καλδή) 41 2.4.1 Πραγματισμός 41 2.4.2 Προοδευτική Εκπαίδευση 42 2.4.3 Τα Αναλυτικά Προγράμματα 43 2.4.4 Η μέθοδος Project (σχέδια εργασίας) 45 2.4.5 Κριτική αποτίμηση 47 Ενδεικτική βιβλιογραφία 48 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΥΡΙΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΥΣ Α. ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ellen Key (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 55 1 Σύντομη Βιογραφία 55 2 Βασικές φιλοσοφικές-παιδαγωγικές της αντιλήψεις 57

8 ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ 3 Η παιδαγωγική της θεωρία γενικά 59 3.1 Το αγέννητο φύλο και η γυναικεία εργασία 61 3.2 Το δικαίωμα των παιδιών να επιλέγουν τους γονείς τους 63 3.3 Η αγωγή και οι δολοφονίες των ψυχών στα σχολεία 64 3.4 Το Σχολείο του μέλλοντος 66 4 Κριτική αποτίμηση 68 Ενδεικτική βιβλιογραφία 71 Berthold Otto (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 1 Σύντομη βιογραφία 73 2 Φιλοσοφικές-παιδαγωγικές του αντιλήψεις 77 2.1 Γενικά 77 2.2 Η θεωρία της λαϊκής οργανικής σκέψης 78 3. Η παιδαγωγική του θεωρία 81 3.1 Οι ενήλικες και το παιδί γενικά 82 3.2 Η επικοινωνία με το παιδί 83 3.3 Η ερώτηση του παιδιού 85 3.4 Η ηλικιακή διάλεκτος 87 4 Η Ενιαία Διδασκαλία 88 4.1 Έννοια και θεμελίωση της 88 4.2 Η λειτουργία της Σχολής και η εφαρμογή της Ενιαίας Διδασκαλίας 91 5 Κριτική αποτίμηση 93 Ενδεικτική βιβλιογραφία 95 Maria Montessori (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 97 1 Η προσωπικότητά της ως παιδαγωγού γενικά 97 1.1 Σύντομη βιογραφία 98 1.2 Η πρακτική παιδαγωγική της δραστηριότητα 100 1.3 Η διεθνής αναγνώριση του παιδαγωγικού της έργου 102 2 Φιλοσοφική-παιδαγωγική της κοσμοθεωρία 104 2.1 Βασικές επιδράσεις στη διαμόρφωσή της 104 2.2 Το θέμα της ηθικής, θρησκευτικής και κοσμικής αγωγής 108 3 Η Παιδαγωγική της 111 3.1 Γενική θεώρηση 115 3.1.1 Η προσωπικότητα του παιδιού γενικά 116 3.1.2 Φάσεις στην εξέλιξή του 118 3.1.3 Το παιδικό περιβάλλον: η παιδαγωγική του σημασία 120 3.2 Διαδικασίες μάθησης 122 3.2.1 Βασικοί παιδαγωγικοί όροι, όροι κλειδιά 123 3.2.1.1 Συγκέντρωση προσοχής 123 3.2.1.2 Ο απορροφητικός νους, ορμή και οι ευαίσθητες περίοδοι 125 3.2.1.3 Παρέκκλιση ή εκτροπή και ομαλοποίηση 127 3.2.2 Βασικά θέματα πρακτικής εφαρμογής και ο ρόλος του εκπαιδευτικού 129

ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ 9 3.2.2.1 Ελευθερία, εργασία, πειθαρχία 129 3.2.2.2 Παιδική φαντασία και παιγνίδι 133 3.2.3 Συμπεράσματα 135 3.3 Πρακτικές παιδαγωγικές εφαρμογές 135 3.3.1 Το διδακτικό υλικό 135 3.3.2 Μέθοδος γραφής και πρώτης ανάγνωσης 137 4 Κριτική αποτίμηση 138 Ενδεικτική βιβλιογραφία 141 Ovide Decroly: Ένα ολιστικό πρόγραμμα ως μάθηση για τη ζωή: μια επιστημονική Παιδαγωγική (Δ. Καρακατσάνη) 143 1 Εισαγωγή 143 2 Η ζωή του Decroly, η επαγγελματική του σταδιοδρομία και οι πρώτοι φιλοσοφικοί και παιδαγωγικοί του προβληματισμοί 143 3 Το μεταρρυθμιστικό του πνεύμα για την παιδαγωγική και κοινωνική σημασία του σχολείου 145 4 Οι μεταρρυθμιστικές παιδαγωγικές του δοκιμές στο σχολείο-εργαστήρι και η κοινωνική τους απήχηση 146 5 Το ερευνητικό-επιστημονικό έργο του Decroly γενικά 148 5.1 Βασικές παιδαγωγικές του ιδέες και αρχές 148 5.2 Ο Decroly και η Ψυχογένεση 149 5.3 Οι αντιλήψεις του για το ενδιαφέρον του παιδιού 150 5.4 Η συνολικότητα και η ολική μέθοδος: λειτουργία και παιδαγωγική σημασία 150 6 Κριτική αποτίμηση 152 Εργογραφία 153 Βιβλιογραφία 153 Alexander Neill (Γ. E. Πυργιωτάκης/Δ. Ξεσφιγκούλη) 155 1 Σύντομη βιογραφία 155 1.1 Οικογενειακή κατάσταση 155 1.2 Βασικές σπουδές 156 1.3 Η επαγγελματική του σταδιοδρομία και το συγγραφικό του έργο 158 2 Φιλοσοφική-παιδαγωγική του κοσμοθεωρία 162 2.1 Παιδικά και εφηβικά του βιώματα 162 2.2 Πολιτικές και κοινωνικο-εκπαιδευτικές συνθήκες 164 2.3 Ο θρησκευτικός-ηθικός παράγοντας 166 2.4 Το μεταρρυθμιστικό πνεύμα της εποχής και ο ψυχαναλυτικός παράγοντας 169 3 Η Παιδαγωγική του 173 3.1 Γενική επισκόπηση 173 3.2 Μια γενική εικόνα των απόψεών του σε βασικά παιδαγωγικά θέματα 175 3.3 Ο σκοπός της αγωγής 177 3.4 Βασικές παιδαγωγικές του συνιστώσες 179 3.4. 1 Η αναγνώριση της προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων 180

10 ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ 3.4.2 Η ελευθερία, η πειθαρχία, η τιμωρία και ο έπαινος στην αγωγή 183 3.4.3 Το παιδικό παιχνίδι και η παιδική φαντασία 185 3.4.4 Η αυτοδιοίκηση των μαθητών 187 3.5 Περιεχόμενα και διαδικασίες μάθησης 188 4 Κριτική αποτίμηση 191 Ενδεικτική βιβλιογραφία 192 Janusz Korczak: Ο συνήγορος του παιδιού (Α. Μπρούζος) 195 1 Η ζωή και το έργο του Korczak 195 2 Η Παιδαγωγική του Σεβασμού 198 2.1 Το δικαίωμα του παιδιού στο θάνατο 203 2.2 Το δικαίωμα του παιδιού στη σημερινή μέρα 204 2.3 Το δικαίωμα του παιδιού να είναι αυτό που είναι 205 3 Κριτική αποτίμηση 208 Βιβλιογραφία 210 Β. ΕΞΟΧΙΚΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΑ Hermann Lietz: Ο Παιδαγωγός των Νέων Σχολείων στη Γερμανία (Δ. Καρακατσάνη) 215 1 Η ζωή, οι σπουδές και οι βασικές επιδράσεις του H. Lietz 215 2 Η Παιδαγωγική του 218 2.1 Οι πρώτες παιδαγωγικές του επιδιώξεις 218 2.2 Η επίδρασή του από το Abbotsholme του Cecil Reddie 219 2.3 Βασικές παιδαγωγικές του αρχές και αντιλήψεις 219 3 Μεταρρυθμιστικές παιδαγωγικές του πρακτικές 222 4 Κριτική αποτίμηση 224 Βιβλιογραφία 225 Gustav Wyneken (Δ. Καρακατσάνη) 227 1 Γενική επισκόπηση 227 1.1 Βιογραφία και παιδαγωγικές-πρακτικές του δραστηριότητες εν συντομία 227 1.2 Βασικές φιλοσοφικές-παιδαγωγικές του επιδιώξεις 228 2 Η Ελεύθερη Σχολική Κοινότητα (Wickersdorfschule) 229 2.1 Μια γενική εικόνα 229 2.2 Το παιδαγωγικό πνεύμα στην εσωτερική οργάνωση και λειτουργία της 230 3 Η φιλοσοφική-παιδαγωγική του κοσμοθεωρία συνοπτικά 232 4 Η Παιδαγωγική του 233 4.1 Η ελευθερία, η αυτονομία και η ενότητα του πνεύματος 233 4.2 Ο διεθνιστικός χαρακτήρας της αγωγής 233 4.3 H αυτοδιοίκηση των μαθητών. Το παράδειγμα της Ελεύθερης Σχολικής Κοινότητας 234 4.4 Ο παιδαγωγικός έρωτας 235 4.5 Η Κουλτούρα της Νεολαίας 236

ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ 11 5 Κριτική αποτίμηση 237 Εργογραφία 239 Βιβλιογραφία 240 Paul Geheeb (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 243 1 Σύντομη βιογραφία 244 1.1 Τα παιδικά-εφηβικά του βιώματα 244 1.2 Οι μεταγυμνασιακές του σπουδές και οι πρώτες παιδαγωγικές-πρακτικές του δραστηριότητες 246 2 Φιλοσοφική-παιδαγωγική του κοσμοθεωρία 248 2.1 Βασικοί παράγοντες στη διαμόρφωσή της 248 2.1.1 Βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του 249 2.1.2 Η σημασία των πρώτων παιδαγωγικών-πρακτικών του εμπειριών 251 2.1.3 Η ανακάλυψη της προσωπικότητας του παιδιού και η συνειδητοποίηση των αδυναμιών του χαρακτήρα του 253 2.1.4 Βασικοί εκπρόσωποι του γερμανικού Ιδεαλισμού και της Μεταρρυθμιστικής Παιδαγωγικής 255 2.1.5 Η αδιαλλαξία των εκπροσώπων των Εξοχικών Παιδαγωγείων 256 2.2 Μια γενική εικόνα 260 3 Η Παιδαγωγική του 262 3.1 Βασικές παιδαγωγικές του αρχές και απόψεις 262 3.2 To Odenwaldschule 266 3.2.1 Η εσωτερική του οργάνωση και λειτουργία 267 3.2.2 Το Αναλυτικό Πρόγραμμα 269 3.2.3 Συμπεράσματα 272 4 Κριτική αποτίμηση 273 Ενδεικτική βιβλιογραφία 276 Γ. ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ένα νέο σχολείο για μια νέα πολιτεία: Ο Georg Kerschensteiner και το Σχολείο Εργασίας (Ι. Ε. Πυργιωτάκης) 1 Εισαγωγή 279 2 Η ζωή και το έργο του Georg Kerschensteiner 281 3 Το Σχολείο Εργασίας στο πνεύμα του Georg Kerschensteiner 282 3.1 Ένα νέο σχολείο για μια νέα Πολιτεία: Το Σχολείο Εργασίας και ο σκοπός του 283 3.2 Προπαρασκευή για τη χειρωνακτική ενασχόληση ή το μανθάνειν διά του πράττειν 286 3.3 Η ηθικοποίηση της επαγγελματικής μόρφωσης και η, μέσω αυτής, ηθικοποίηση της κοινωνίας 289 3.4 Μέθοδοι του Σχολείου, η διδασκαλία της εργασίας και ο δάσκαλός της 291 4 Το Νέο Σχολείο της Νέας Πολιτείας: Σύνοψη Αξιολόγηση Συμπεράσματα 293 4.1 Το Νέο Σχολείο 293

12 ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ 4.2 Ο πολιτικός Kerschensteiner 295 Βιβλιογραφία 297 Hugo Gaudig (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 299 1 Σύντομη βιογραφία 300 2 Φιλοσοφική-παιδαγωγική του κοσμοθεωρία 303 2.1 Παράγοντες στην ανάπτυξη της 303 2.1.1 Οικογενειακό περιβάλλον και βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του 303 2.1.2 Το νέο πνεύμα της Μεταρρυθμιστικής Παιδαγωγικής στη θέση του Ερβαρτιανισμού 309 2.2 Ο σκοπός της αγωγής γενικά 311 2.3 Η διαφωνία του με τον G. Kerschensteiner 314 2.4 Βασικά εκπαιδευτικά μέτρα για την πραγματοποίηση του αντικειμενικού σκοπού της αγωγής 316 2.5 Η εκπαίδευση των κοριτσιών 316 3 Η Παιδαγωγική του 319 3.1 Γενική επισκόπηση 319 3.2 Τρεις βασικές αρχές της Παιδαγωγικής του 321 3.3 Νέες μαθησιακές διαδικασίες και έμψυχα παιδαγωγικά μέσα 322 3.3.1 Το ιδανικό άτομο και η προσωπικότητα του γενικά 323 3.3.2 Η προσωπικότητα του μαθητή και του δασκάλου 326 3.3.3 Η σχολική ζωή 328 3.4 Η σχολική διδασκαλία ως παιδαγωγική πράξη 331 3.4.1 Βασικοί παιδαγωγικοί-διδακτικοί του όροι 332 3.4.1.1 Ελεύθερη πνευματική εργασία 332 3.4.1.2 Αυτενέργεια και αυτοτέλεια του μαθητή 333 3.4.2 Επικοινωνία δασκάλου και μαθητών 336 3.4.3 Βασικές παιδαγωγικές-διδακτικές πρακτικές και τεχνικές 341 4 Κριτική αποτίμηση 345 Ενδεικτική βιβλιογραφία 347 Δ. ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT John Dewey: Ο παιδαγωγός του Πραγματισμού (Στ. Καλδή) 351 1 Σύντομη Βιογραφία 351 1.1 Βασικές σπουδές 352 1.2 Επαγγελματική σταδιοδρομία 352 2 Το θεωρητικό έργο του J. Dewey 354 2.1 Η θεωρία της γνώσης 354 2.2 Η κοινωνική του θεωρία 355 2.3 Η παιδαγωγική του θεωρία 357 2.3.1 Γενική επισκόπηση 357

ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ 13 2.3.2 Ανάγκη εκσυγχρονισμού της αγωγής και της εκπαίδευσης 359 2.3.3 Νέα μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Μέθοδος Project 360 2.3.4 Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και η πορεία διδασκαλίας 361 2.3.5 Το σχολείο ως φιλοσοφική-κοινωνική διαδικασία μάθησης 363 3 Κριτική αποτίμηση 364 Βιβλιογραφία 365 William Heard Kilpatrick: Ο παιδαγωγός της διδακτικής μεθόδου Project (Στ. Καλδή) 367 1 Βιογραφικά και επιδράσεις του από το οικογενειακό του περιβάλλον 367 2 Η ακαδημαϊκή προσωπικότητα του W. H. Kilpatrick368 368 2.1 Βασικές και μεταπτυχιακές του σπουδές και η επαγγελματική του σταδιοδρομία 368 2.2 Οι βασικές επιδράσεις στη διαμόρφωση της φιλοσοφικής-παιδαγωγικής του θεωρίας 370 3 Το θεωρητικό πλαίσιο του W. H. Kilpatrick 373 3.1 Οι φιλοσοφικές του ιδέες 373 3.2 Οι παιδαγωγικές του ιδέες 376 3.2.1 Γενική επισκόπηση 376 3.2.2 Η μέθοδος Project 377 4 Κριτική αποτίμηση 378 Βιβλιογραφία 380 Ε. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΜΕ ΙΔΙΑΖΟΥΣΑ ΜΟΡΦΗ Peter Petersen (Β. Παπαδοπούλου) 385 1 Σύντομη βιογραφία 386 2 Βασικές φιλοσοφικές και παιδαγωγικές του ιδέες 387 2.1 Η θεμελίωση μιας ρεαλιστικής Επιστήμης της Αγωγής 387 2.2 H ανάπτυξη της αυτόνομης έρευνας των παιδαγωγικών συμβάντων 388 2.3 Η θέση του στο θέμα της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών γενικά και ιδιαίτερα των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης 389 3 Η Παιδαγωγική του 389 3.1 Γενικά 389 3.2 Το σύστημα Jena Plan 391 3.2.1 Οι ομάδες κορμού (Stammgruppen) 392 3.2.2 Το Εβδομαδιαίο Πρόγραμμα 393 3.2.3 Οι ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας 394 3.2.4 Οι κύκλοι μαθημάτων για την κατοχύρωση των βασικών γνώσεων 396 3.2.5 Οι σχολικές εορτές 396 3.2.6 Η περιγραφική αξιολόγηση 397 3.2.7 Η διαμόρφωση των σχολικών χώρων 398 3.2.8 Η σχολική κοινότητα 398

14 ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ 4 Κριτική αποτίμηση του παιδαγωγικού του έργου και της προσωπικότητάς του 399 4.1 Ιδεολογική σύμπλευση με το ναζισμό ή πολιτικός οπορτουνισμός; 402 Βιβλιογραφία 402 Επίλογος (Γ. Ε. Πυργιωτάκης) 405 Παράρτημα Table of Contents 411 Foreword (G. E. Pyrgiotakis, trns D. Xesfigooli) 419 Introduction (G. E. Pyrgiotakis, trns D. Xesfigooli) 420 Epilogue (G. E. Pyrgiotakis, trns D. Xesfigooli) 422 Συγγραφείς Τόμου 425 Ευρετήριο 429