Η αξιολόγηση της κατάποσης στον ογκολογικό ασθενή ΚΥΝΗΓΟΥ ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΤΣΙΜΑΝΗ ΘΕΑΝΩ
ΚΥΝΗΓΟΥ ΜΑΡΙΑ ΚΥΝΗΓΟΥ ΜΑΡΙΑ, MD, PhD, ΕΠΙΜΕΛ. Α «ΘΕΑΓΕΝΕΙΟΥ» A.Ν.Θ. ΙΔΡΥΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΟΣ Δ.Σ. ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ ESSD (European Society for Swallowing Disorders)
Ö Φυλογενετικά συμβιβασμός της ΦΥΛΟΓΕΝΕΤΙΚΗ,,ΕΞΕΛΙΞΗ,,ΤΟΥ ΛΑΡΥΓΓΑ Στα ζώα και το νεογνό η ψηλή θέση του λάρυγγα (ενδοκρανιακή, με την επιγλωττίδα πίσω από την μαλακή υπερώα), και των αρυταινοειδών επιτρέπουν τη λειτουργία της αναπνοής ανεξάρτητα από την κατάποση Χαμηλή θέση του λάρυγγα τον 3ο-7ο χρόνο
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 300.000-400.000 Homo Sapiens Αναπνευστικό Πεπτικό Αναπνοής Φώνησης Κατάποσης
ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ Στοματική προπαρασκευαστική: γλώσσα, χείλη, υπερώα, δόντια, παρειές,προπαρασκευή βλωμού Στοματική: προώθηση του βλωμού προς τα πίσω, μέχρι τα πρόσθια παρίσθμια με πιεστική κίνηση της γλώσσας πάνω στην σκληρά υπερώα
ΒΑΛΒΙΔΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ 1 χείλη (σφιγτήρας χειλέων -παρειές) 2 γλώσσα-υπερώα-δόντια 3 οπίσθια στοματοφαρυγγική βαλβίδα (παρίσθμια - γλωσσοφαρυγγικός μύς- βάση γλώσσας) 4 ρινοφαρυγγική βαλβίδα (μαλθακή υπερώα και μύες - άνω φαρυγγικός σφιγκτήρας) 5 λάρυγγας (γνήσιες φων.χορδές, νόθες φ.χ., αρυεπιγλωττιδικές πτυχές,
ΑΙΤΙΑ ΔΥΣΦΑΓΙΑΣ Τοπικά νεοπλασματικά επεμβάσεις φλεγμονώδη τραυματικά ηλικία > 65 Κ.Ν.Σ. AEE Bλάβη IX, X, ΧΙΙ ALS MS Parkinson MG Alzheimer MD
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ Αίσθημα ξένου σώματος Δυσκαταποσία δυσφαγία Ανάρροια Παλινδρόμηση Εισρόφηση, βήχας, λαρυγγόσπασμος Πνευμονίες από εισρόφηση Υποσιτισμός
ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΥΣΦΑΓΙΑΣ KΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ (bedside evaluation) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ (FEES) VIDEO - ΑΚΤΙΝΟΣΚΟΠΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕ ΚΑΤΑΠΟΣΗ ΣΚΙΑΣΤΙΚΟΥ (VFSS) ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ
KΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ (bedside evaluation) Εκτίμηση μυών και κρανιακών νεύρων Κινητικότητα γλώσσας-προσώπου Σύσπαση υπερώας Αντανακλαστικό εμέτου?? Εικόνα λάρυγγα [κινητικότητα, παρουσία εκκρίσεων] Παρακολούθηση καταποτικών κινήσεων Ανύψωση συσκευής λάρυγγα υγρή φωνή βήχας αίσθηση πνιγμονής
ΤΕΧΝΙΚΗ Εισαγωγή εύκαμπτου ενδοσκοπίου από τη μύτη Άμεση όραση του φάρυγγα λάρυγγα Σίτιση με χρωματισμένη τροφή ποικίλης σύστασης (υγρή, ρευστή, κρέμα, στερεή) 2-10ml Αρχίζουμε από την ασφαλέστερη σύσταση Παρακολούθηση άμεσα, σε οθόνη, καταγραφή
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΚΑΤ/ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΣΗ Πρόωρη κατάποση ( διαφυγή στον υποφάρυγγα) Εισχώρηση (είσοδος στον λάρυγγα) Εισρόφηση (στην τραχεία) Σιωπηλή εισρόφηση (χωρίς βήχα) Κατακράτηση (γλωσσοεπιγλωττιδικά, απιοειδείς, υποφάρυγγα)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ (ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ) Ασφαλής Ασφαλής μόνο με τη χρήση τεχνικών Ανασφαλής Ανεπαρκής Aviv JE et al, 1998 : καμία εισχώρηση σε υγιείς εθελοντές
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ (FEES) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ανατομία περιοχής, αισθητικότητα, κινητικότητα Έλεγχος κρανιακών νεύρων Εκτίμηση των εκκρίσεων Δυνατότητα εξέτασης στο χώρο νοσηλείας Δυνατότητα επανελέγχου ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Δεν ελέγχεται η στοματική και οισοφαγική φάση
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Προς τον Ακτινολόγο: q Επιβεβαίωση q Κλινική σοβαρότητα (βαρύτητα) εισρόφησης q Στοματική φάση q Οισοφάγεια φάση Προς τον Λογοπαθολόγο: q Συνολική κλινική εκτίμηση q Εκπαίδευση του ασθενή q Επινόηση νέων ή πρόσθετων χειρισμών
VIDEO - ΑΚΤΙΝΟΣΚΟΠΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕ ΚΑΤΑΠΟΣΗ ΣΚΙΑΣΤΙΚΟΥ (VFSS) Αποτελεί το gold standard της κατάποσης Κατάποση σκιαστικού ποικίλης σύστασης (υγρό, ρευστό, πουρές, φρυγανιά) Έλεγχος όλων των φάσεων της κατάποσης (στοματική, οισοφάγεια) Παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των χειρισμών q Εξειδικευμένο ακτινολογικό εργαστήριο
VIDEO&'&ΑΚΤΙΝΟΣΚΟΠΙΚΗ&ΜΕΛΕΤΗ&ΜΕ &ΚΑΤΑΠΟΣΗ&&ΣΚΙΑΣΤΙΚΟΥ&(VFSS)
ΟΔΗΓΙΕΣ-ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΝΡΟ (τίποτα από το στόμα) ποσότητα τροφής (2, 5, 10 ml) σύσταση (χρήση πυκνωτικού) κατάλληλη θέση σώματος-κεφαλής ή συνδυασμός τεχνικών που βοηθούν περαιτέρω έλεγχος επανέλεγχος
ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΔΥΣΦΑΓΙΑ Θέσεις-τεχνικές κατάποσης κάμψη κεφαλής στροφή κεφαλής πολλαπλή κατάποση ισχυρή κατάποση υπεργλωττιδική Ö εκπαίδευση από λογοπαθολόγο
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΤΑ Η δυσφαγία είναι συχνό πρόβλημα Ο εντοπισμός της αποτελεί αντικείμενο πολλών ειδικοτήτων Η αντιμετώπιση της αποτελεί συλλογική διαδικασία με την συμμετοχή: ΩΡΛ Γαστρεντερολόγου Ακτινολόγου Λογοπαθολόγου Νευρολόγου