Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ενότητα 11: Δημοσιονομική και Νομισματική Πολιτική Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Πληθωρισμός Ζήτησης Κάθε μετατόπιση της καμπύλης AD προς τα δεξιά προκαλεί την άνοδο του P*. Ιδιαιτέρως δε, όταν το προϊόν βρίσκεται στο επίπεδο της πλήρους απασχολήσεως, κάθε αύξηση της συνολικής ενεργού ζητήσεως συνεπάγεται, μονοσήμαντα, την αύξηση του P* και δεν επηρεάζει το προϊόν (και, άρα, ούτε την απασχόληση). Βεβαίως, εάν η αύξηση της συνολικής ενεργού ζητήσεως προέρχεται από την αύξηση του Io+Co, τότε θα αυξηθεί και το επιτόκιο, ενώ εάν η αύξηση της ενεργού ζητήσεως προέρχεται από την αύξηση του Mo, τότε το P* θα αυξηθεί ποσοστιαία τόσο όσο αυξήθηκε το Mo και, έτσι, το επιτόκιο δεν θα μεταβληθεί.
Πληθωρισμός Προσφοράς ή Κόστους Κάθε μετατόπιση της καμπύλης AS προς τα αριστερά, συνεπεία μίας μείωσης της λεγόμενη συνολική παραγωγικότητα ή αποδοτικότητα των συντελεστών παραγωγής ( total factor productivity ή μίας αύξησης του wo, προκαλεί την αύξηση του επιτοκίου.
Στασιμοπληθωρισμός Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο πληθωρισμός ζητήσεως ενέχει τη μη μείωση του προϊόντος (δηλ. το προϊόν είτε αυξάνεται ή δεν μεταβάλλεται) και τη μη μείωση του επιτοκίου, ενώ ο πληθωρισμός προσφοράς ενέχει, μονοσήμαντα, τη μείωση του προϊόντος και την αύξηση του επιτοκίου. Το φαινόμενο συνδυασμού του πληθωρισμού με τη μείωση του προϊόντος (ή, αλλιώς, του πληθωρισμού σε συνθήκες υφέσεως) καλείται στασιμοπληθωρισμός ( stagflation ), και έλαβε χώρα, με αξιοσημείωτη ένταση, κατά τη δεκαετία του 1970 (ιδιαιτέρως κατά το διάστημα 1973-1975), σε όλες τις προηγμένες κεφαλαιοκρατικές οικονομίες (για μία σύντομη περιγραφή της τότε διεθνούς συγκυρίας, βλ. π.χ. Dornbusch και Fischer, 1993, σσ. 604-607, ενώ για μία πιο αναλυτική περιγραφή, βλ. π.χ. Krugman και Obstfeld, 2003, κεφ. 19). Βεβαίως, θα πρέπει να τονισθεί ότι, στην πραγματικότητα, το παρόν υπόδειγμα δεν είναι σε θέση να απεικονίσει την ουσία του φαινομένου του πληθωρισμού υπό την έννοια ότι το εν λόγω φαινόμενο συνίσταται στη συνεχή ή, έστω, στη χρονικά παρατεταμένη (και όχι στην εφάπαξ) άνοδο της τιμής του προϊόντος. Πώς εξηγείται, από οικονομική άποψη, π.χ. μία διαρκής μετατόπιση της καμπύλης AD ή μία διαρκής άνοδος του wo;
Επεκτατική Δημοσιονομική Πολιτική και Επεκτατική Νομισματική Πολιτική ID= (Io+Go)-ai Η παρπάνω σχέση (είναι η συνάρτηση ζήτησης επενδύσεων των επιχειρήσεων μόνο που τώρα υπάρχει και ο κρατικός τομέας Go. Δηλώνει ότι η ζήτηση επενδύσεων εξαρτάται, αντιστρόφως, από το επιτόκιο: όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο, τόσο χαμηλότερη είναι η ζήτηση για επενδύσεις στην οικονομία. Σε τελική ανάλυση, η ερμηνεία αυτού του συσχετισμού είναι ότι υψηλό επιτόκιο συνεπάγεται υψηλό κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων και αυτό συνεπάγεται, με τη σειρά του, ότι οι επιχειρήσεις περικόπτουν τα επενδυτικά σχέδιά τους, ήτοι τη ζήτησή τους για επενδύσεις. Ειδικότερα, ο συντελεστής μετράεκφράζει την ευαισθησία της ζήτησης επενδύσεων σε μεταβολές του επιτοκίου. Tόσο η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική όσο και η επεκτατική νομισματική πολιτική μετατοπίζουν την AD προς τα δεξιά και, άρα, οδηγούν σε αύξηση του Y * και του P*.
Επιπτώσεις στο Επιτόκιο (1) Δεδομένου ότι η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική σημαίνει την αύξηση του Io+Co+Go και οδηγεί σε αύξηση του P, και η εν λόγω πολιτική οδηγεί, κατανάγκην, σε αύξηση του επιτοκίου. Δεδομένου ότι η επεκτατική νομισματική η επεκτατική νομισματική πολιτική σημαίνει την αύξηση του Μο και οδηγεί, κατανάγκην, σε μείωση του επιτοκίου.
Επιπτώσεις στο Επιτόκιο (2) Στην μακροοικονομική ανάλυση οι επιπτώσεις των οικονομικών πολιτικών στο προϊόν (και, άρα, στην απασχόληση) προσεγγίζονται μέσω δύο μεγεθών, τα οποία καλούνται βραχυχρόνιοι πολλαπλασιαστές της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής (short-run multipliers of fiscal and monetary policy). Ο πολλαπλασιαστής της νομισματικής πολιτικής μετρά την επίπτωση που έχει μία μεταβολή της πραγματικής προσφοράς χρήματος στο προϊόν, ενώ ο πολλαπλασιαστής της δημοσιονομικής πολιτικής μετρά την επίπτωση που έχει μία μεταβολή των κρατικών δαπανών στο προϊόν (με αμετάβλητη την πραγματική προσφορά χρήματος). Υπάρχουν δύο οριακές περιπτώσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και είναι γνωστές ως παγίδα ρευστότητας ( liquidity trap ) και παγίδα επενδύσεων ( investment trap ).
Παγίδα Ρευστότητας Λέγεται ότι υφίσταται παγίδα ρευστότητας όταν b > +OO. Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε ότι το προϊόν δεν επηρεάζεται από μεταβολές του Io+Co+Go, ενώ μεταβάλλεται μόνον συνεπεία μεταβολής του Mo. Εναλλακτικά, δυνάμεθα να καταλήξουμε στο ότι η AD τείνει να γίνει κάθετη στον άξονα των Υ, στο σημείο (Io+Co+Go)/s, και ανεξάρτητη του Mo. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η LM καμπύλη τείνει να γίνει κάθετη στον άξονα των i και, άρα, ανεξάρτητη του Mo.
Παγίδα Επενδύσεων Λέγεται ότι υφίσταται παγίδα επενδύσεων όταν a > 0. Εύκολα διαπιστώνεται ότι η IS καμπύλη τείνει να γίνει κάθετη στον άξονα των Y πράγμα που συνεπάγεται ότι μεταβολές του Mo επηρεάζουν το i.
Επίδραση της Νομισματικής/ Δημοσιονομικής Πολιτικής Σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, η νομισματική πολιτική δεν δύναται ν α ε π η ρ ε ά σ ε ι τ η ν A D κ α ι κ α θ ί σ τ α τ α ι, ε π ο μ έ ν ω ς, αναποτελεσματική. Το ακριβώς αντίθετο ισχύει κατά τις αντιδιαμετρικές περιπτώσεις, όπου b >0 ή a >+oo: η AD τείνει να γίνει κάθετη στον άξονα των Y και η δημοσιονομική πολιτική καθίσταται αναποτελεσματική. Eπειδή σε φάσεις αβεβαιότητας ή/και υφέσεως σημειώνονται σημαντικές μειώσεις των Ιο, Co, a και αύξηση του b (πράγμα που υποστηρίχθηκε, κατά πρώτον, από τον Keynes [1936] 2001, κεφ. 12 και 15), απαιτείται η άσκηση επεκτατικής δημοσιονομικής (παρά νομισματικής) πολιτικής, προκειμένου να τονωθεί η ενεργός ζήτηση και, έτσι, να αυξηθεί το προϊόν και η απασχόληση.
Διαφάνειες βάσει του Μαριόλης, Θ. (2009) Το Κεϋνσιανό Στατικό Μακροοικονομικό Υπόδειγμα, Αθήνα, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.
Σηµείωµα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται µε τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εµπορική Χρήση Παρόµοια Διανοµή 4.0 [1] ή µεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράµµατα κ.λ.π., τα οποία εµπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σηµείωµα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εµπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαµβάνει άµεσο ή έµµεσο οικονοµικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανοµέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαµβάνει οικονοµική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανοµέα του έργου και αδειοδόχο έµµεσο οικονοµικό όφελος (π.χ. διαφηµίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος µπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιµοποιεί το έργο για εµπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιµο µε άδεια CC-BY διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-SA διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-ND διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-NC διαθέσιµο µε άδεια CC- BY-NC-SA διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιµο µε άδεια CC0 Public Domain διαθέσιµο ως κοινό κτήµα Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, παρά µόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δηµιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου και η δηµιουργία παραγώγων αυτού µε απλή αναφορά του δηµιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού µε την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η δηµιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού µε την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου και η δηµιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, η δηµιουργία παραγώγων αυτού και η εµπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δηµιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, η δηµιουργία παραγώγων αυτού και η εµπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δηµιουργού. χωρίς σήµανση Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σηµειωµάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συµπεριλαµβάνει: το Σηµείωµα Αναφοράς το Σηµείωµα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σηµειωµάτων το Σηµείωµα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) µαζί µε τους συνοδευόµενους υπερσυνδέσµους.
Χρηµατοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδηµαϊκά Μαθήµατα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηµατοδοτήσει µόνο την αναδιαµόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και από εθνικούς πόρους.