Α ΓΕΛ ΑΧΑΡΝΩΝ Γονείσ και παιδιά, μια ςχέςη διαλεκτική... Οικογενειακό δένδρο και οικογενειακή ψυχοπαθολογία. Ερευνθτικι ομάδα υπό τθν επίβλεψθ του Στυλ. Βάςςθ ( ΠΕ 01 ) [Επιλογή ημερομηνίας]
Περιεχόμενα Πρόλογοσ:... 5 Α. Ειςαγωγι:... 5 Σχζςθ γονζων και παιδιϊν. ζνασ δεςμόσ διαρκοφσ αλλθλεπίδραςθσ... 5 Στερεότυπα και ςυμπεριφορζσ... 6 O ρόλοσ τθσ μθτζρασ... 6 H ςθμαςία του πατζρα... 7 Τα ςυνθκζςτερα λάκθ... 7 Ποιοσ «ευκφνεται»;... 7 Β. Θ οικογενειακι ψυχοκεραπεία Το Συςτθμικό μοντζλο ψυχοκεραπείασ:... 9 Γ. Τφποι γονιϊν και παιδιϊν:... 24 Θ εςτιαςμζνθ ςτα ςχιματα κεραπεία για τισ διαταραχζσ προςωπικότθτασ:... 24 Θ εςτιαςμζνθ ςτα ςχιματα κεραπεία για τισ διαταραχζσ προςωπικότθτασ:... 31 Το Στάδιο του Κακρζφτθ:... 39 Φανταςιακό - Συμβολικό - Πραγματικό:... 45 Ο ευνουχιςτικόσ γονιόσ και το ευνουχιςμζνο παιδί:... 59 Εξελικτικά ςτάδια οργάνωςθσ του χαρακτιρα:... 69 Ο ενκαρρυντικόσ και αποδεκτικόσ γονιόσ και το νευρωτικό παιδί:... 69 Ο απορριπτικόσ και κακοποιθτικόσ γονιόσ και το μεταιχμιακό παιδί:... 71 Ο ψυχωτικόσ γονιόσ και το ψυχωτικό παιδί:... 73 Υπό - ομάδα Γ1: Οι εκκεντρικζσ προςωπικότθτεσ:... 77 Ο καχφποπτοσ προςβλθτικόσ γονιόσ και το παρανοϊκό παιδί:... 77 Ο παρεμβατικόσ γονιόσ και το ςχιηοειδζσ παιδί:... 79 Ο κακοποιθτικόσ γονιόσ και το διαςχιςτικό παιδί:... 81 Υπό - ομάδα Γ2: Οι δραματικζσ προςωπικότθτεσ:... 83 Ο υποχωρθτικόσ γονιόσ και το αντικοινωνικό - ψυχοπακθτικό παιδί:... 83 Ο απορριπτικόσ ωσ προσ το φφλλο του παιδιοφ γονιόσ και το υςτερικό παιδί :... 84 Ο απαιτθτικόσ γονιόσ και το παιδί νάρκιςςοσ:... 86 Ο επικριτικόσ και κακοποιθτικόσ γονιόσ και το μαηοχιςτικό παιδί:... 88 Υπό - ομάδα Γ3: Αγχϊδεισ φοβικζσ προςωπικότθτεσ:... 89 Ο απαιτθτικόσ γονιόσ και το ιδεολθπτικό ψυχαναγκαςτικό παιδί:... 90 Υπό - ομάδα Γ4: Προςωπικότθτεσ του κατακλιπτικοφ ςυνεχοφσ:... 91 Ο απορριπτικόσ γονιόσ και το κατακλιπτικό παιδί:... 91 Συγχϊρεςε τουσ γονείσ ςου κεράπευςε τον εαυτό ςου:... 93
Όταν θ ηωι δεν προχωράει:... 93 Φανταςιϊνοντασ τθν εμπειρία ενόσ άλλου προςϊπου:... 94 Γιατί δεν μποροφμε απλϊσ να το ξεπεράςουμε;... 95 Συναιςκθματικι ςυνάφεια παιδιϊν γονιϊν:... 95 Θ πορεία ζπειτα από άςχθμεσ καταςτάςεισ:... 96 Οι πόλεμοι των προγόνων μασ και το ςιμερα:... 97 Ζχουμε τθν ανάγκθ οι άλλοι να ξζρουν: θ κεραπεία τθσ παιδικισ ςεξουαλικισ κακοποίθςθσ:... 98 Δϊςτε ςτθ κλίψθ τον οφειλόμενο χϊρο:... 98 Τελετουργικά Πζνκουσ:... 98 Θ απϊλεια ενόσ πρότυπου ρόλου:... 99 Γεμίηοντασ το κενό:... 100 Θ επανόρκωςθ μετά τθ γονικι απϊλεια:... 100 Διαηφγιο:... 100 Αυτοί που μζνουν κι αυτοί που φεφγουν: Παιδιά που εγκαταλείπονται, γονείσ που εγκαταλείπουν τα παιδιά τουσ:... 107 8. Θ προςταςία απζναντι ςε κινδφνουσ που ζχουν πάψει πια να υπάρχουν: Θ μετάβαςθ των αντιδράςεων επιβίωςθσ:... 107 9. Κυριαρχία και αναβίωςθ. Ζνα βιμα πάνω από τουσ περιοριςμοφσ μασ, ζνα βιμα μπροςτά από τισ οικογζνειζσ μασ:... 107 10. Αδάμ που είςαι (Ayechah?); Πϊσ να είμαςτε ειλικρινείσ με τον εαυτό μασ:... 109 11. Το τόλμθμα τθσ αλικειασ:... 110 12.Ο κεραπευτικόσ γάμοσ: μια δεφτερθ ευκαιρία για να κυριαρχιςουμε ςτο αρχικό παιδικό μασ τραφμα:... 110 13. Ο κανόνασ τθσ πζμπτθσ εντολισ: Θ αναμόρφωςθ του χαρακτιρα μασ και θ ςυγχϊρθςθ των γονιϊν μασ.... 111 14. Διαβάηοντασ τισ κρυμμζνεσ ιςτορίεσ των γονιϊν μασ.... 111 15. Τελευταία μαρτυρία και τελευταίεσ ςτιγμζσ:... 112 Θ τιμωρία ςτα παιδια ζχει τουσ κανόνεσ τθσ... 112 Τα παιδιά ςασ ηθλεφονται!!πωσ να το αντιμετωπίςετε... 114 Σϋ αγαπάω αλλά μόνο όταν δεν κάνεισ αταξίεσ... 116 Στισ ηωγραφίεσ του κακρεφτίηεται θ διάκεςθ του... 118 Τα ςυνθκιςμζνα λάκθ των γονιϊν... 123 Τι πρζπει να κάνεισ οταν το παιδί ςου ντρζπεται... 127 Θ βία ςτα παιδιά... 130
Σθμαντικά βιματα για τθν βελτίωςθ των ςχζςεων παιδιϊν και γονζων και για μια καλφτερθ διαπαιδαγϊγθςθ των παιδιϊν και γονζων... 132
Πρόλογοσ: Α. Ειςαγωγό: Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα: 1. Πνηνχο ηχπνπο γνληψλ έρνπκε θαη ηη είδνπο παηδηά κεγαιψλνπλ; 2. Ση είλαη ην γελλεφγξακκα θαη πνηνο θιάδνο ηεο ςπρνινγίαο ην ρξεζηκνπνηεί; 3. Ση είλαη ε ζπζηεκηθή ςπρνινγία θαη ηη ε νηθνγελεηαθή ζεξαπεία; 4. Πνηα είλαη ηα πην ζπλεζηζκέλα ιάζε ησλ γνλέσλ; 5. Πνηνο ν ξφινο ηνπ δηαδπγίνπ ή ηεο απψιεηαο ηνπ γνληνχ γηα ηελ ςπρνινγία ησλ παηδηψλ; 6. Πσο κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε ηνπο γνλείο καο, λα ηνπο ζπγρσξέζνπκε θαη λα αιιάμνπκε σο άλζξσπνη; Σχϋςη γονϋων και παιδιών. ϋνασ δεςμόσ διαρκούσ αλληλεπύδραςησ Κ. Καγθαξάθε Ζ ζρέζε γνλέσλ θαη παηδηψλ είλαη έλαο δεζκφο δηαξθνχο αιιειεπίδξαζεο, πνπ «επεκβαίλεη» ζηνλ ςπρηζκφ ηνπ παηδηνχ θαη δηακνξθψλεη πξφηππα θαη ζπκπεξηθνξέο. Μφλν πνπ ε «ιεπηή γξακκή» αλάκεζα ζηε πξνζσπηθφηεηα ησλ γνληψλ θαη ηελ αγάπε ηνπο πξνο ην παΐδη, πνηέ ηεο δελ ππήξμε δηαρσξηζηηθή. Ζ κεηέξα κνπ, κνχ επαλαιάκβαλε δηαξθψο πσο θαλείο δελ ζα κε αγαπήζεη φπσο απηή. ηαλ κεγάισζα, ζπλεηδεηνπνίεζα φηη δελ είρα έιεγρν ηεο δσήο κνπ θαη έθαλα φ, ηη ζεσξνχζα φηη ζα άξεζε ζε εθείλε». «Ο παηέξαο κνπ ήηαλ ζαλ λα κελ ππήξρε. Δλδηαθεξφηαλ κφλν γηα ηε δνπιεηά ηνπ Γεκηνχξγεζα νηθνγέλεηα, αιιά αθφκα θνπβαιάσ ηελ πηθξία -θαη θάηη ζαλ ελνρή-γηα ηελ αδηαθνξία ηνπ, κέζα κνπ». Δλδεηθηηθά «αληίζεηεο» ηζηνξίεο κε θνηλφ παξνλνκαζηή παηδηθέο κλήκεο πνπ ελνρινχλ, ζπκψλνπλ, πιεγψλνπλ. Δλήιηθεο -«παηδηά», πνπ, κε θάζε είδνπο παξαιιαγέο ζπκπεξηθνξάο, κνηάδνπλ «ζηνηρεησκέλνη» απφ ηα ιάζε ησλ γνλέσλ ηνπο. Έλα γεγνλφο πνπ δξα πξνεηδνπνηεηηθά γηα φζνπο κεγαιψλνπλ παηδηά θαη κπνξνχλ αθφκα λα αλαζεσξήζνπλ
Στερεότυπα και ςυμπεριφορϋσ Πνιχ ζεκαληηθφ θεθάιαην ζηελ αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ είλαη αλακθηζβήηεηα ε πξνβνιή ησλ πξνηχπσλ, αιιά θαη ηα ζηεξεφηππα θάζε νηθνγέλεηαο ζρεηηθά κε ηνπο ξφινπο, ηηο ζρέζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ πηνζεηνχκε, εμεγνχλ νη ςπρνιφγνη. Οη γνλείο θαη ηδηαίηεξα ε κεηέξα, αλ είλαη εθείλε πνπ πεξλάεη πεξηζζφηεξν ρξφλν κε ην παηδί είλαη απηνί πνπ ζα δηδάμνπλ πξψηνη ζην παηδί ηε ζπκπεξηθνξά ζε ζρέζε κε ην θχιν ηνπ, ηε ζέζε ηνπ ζε κία νκάδα θαη ζηελ νηθνγέλεηα, ηελ επαθή κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ. Σν επηπρέο είλαη φηη θαλείο πιένλ δελ ελζηεξλίδεηαη ηελ άπνςε πνπ θάπνηνη ππνζηήξηδαλ παιηφηεξα, φηη νη γνλείο δελ ζα πξέπεη λα εθδειψλνπλ ηελ αγάπε ηνπο έληνλα ή λα αληαπνθξίλνληαη άκεζα ζηα θαιέζκαηα θαη ηηο επηζπκίεο ησλ παηδηψλ ηνπο γηα λα κελ ηα θαθνκάζνπλ. O ξφινο ηνπο φκσο, πξέπεη λα είλαη ππνζηεξηθηηθφο θαη φρη ππεξπξνζηαηεπηηθφο. Σν παηδί ρξεηάδεηαη ηελ αγάπε ηνπο γηα λα λνηψζεη αζθαιέο θαη απνδεθηφ. H ππεξπξνζηαζία δξα πηεζηηθά θαη θαηαπλίγεη ηελ απηνλνκία θαη ηε δεκηνπξγηθή εμέιημε ηνπ παηδηνχ, κε ζπλεπαθφινπζν ηελ αληηδξαζηηθφηεηα ή ηελ πιήξε παζεηηθφηεηα ηνπ. O ρόλοσ τησ μητϋρασ H ζρέζε παηδηνχ θαη κεηέξαο είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο, θαζψο μεθηλά κε βάζε ην βηνινγηθφ «δέζηκν» πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπο θαηά ηε πεξίνδν ηεο θχεζεο. «Ζ αιιειεπίδξαζε πνπ πθίζηαηαη αλάκεζα ζην παηδί θαη ηε κεηέξα ζηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, επηζθξαγίδεη ην γεγνλφο φηη, ε ςπρνινγηθή ζρέζε ηνπο μεθηλάεη πνιχ πην πξηλ απφ θάζε άιιε ζρέζε πνπ ην παηδί ζα αλαπηχμεη ζην κέιινλ», ηνλίδεη ε εηδηθφο. Δπνκέλσο ε πξνζσπηθφηεηα ηεο κεηέξαο παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηε κεηέπεηηα εμέιημε ηνπ παηδηνχ. «Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, είλαη απφ πιεπξάο ηεο κεηέξαο, ε γλψζε ησλ δηθψλ ηεο νξίσλ, φζν αθνξά ζηελ επαθή ηεο κε ην παηδί, θαζψο θαη κε ηηο ππφινηπεο ζρέζεηο ηεο. ΟΗ ΓΟΝΔΗ ΔΗΝΑΗ ΑΤΣΟΗ ΠΟΤ OA ΓΗΓΑΞΟΤΝ ΠΡΧΣΟΗ ΣΟ ΠΑΗΓΗ
TH ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ Δ ΥΔΖ ME TO ΦΤΛΟ TOY, TH ΘΔΖ ΣΟΤ Δ ΜΗΑ ΟΜΑΓΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ, ΣΖΝ ΔΠΑΦΖ ME ΣΟΤ ΣΟΥΟΤ ΚΑΗ ΣΗ ΔΠΗΘΤΜΗΔ ΣΟΤ Μέζα απφ ηελ αληίιεςε απηή θαη ην παηδί κε ηε ζεηξά ηνπ ζα κπνξέζεη λα απνθηήζεη επίγλσζε ηεο δηθήο ηνπ ζέζεο ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ». H ςημαςύα του πατϋρα χκθσλα κε ηνπο εηδηθνχο ν ξφινο ηνπ παηέξα, αλ θαη μεθηλάεη ιίγν αξγφηεξα απφ απηφλ ηεο κεηέξαο, είλαη εμίζνπ θαζνξηζηηθφο γηα ην παηδί. «Δίλαη εθείλνο πνπ, κεηά ην πξψην δηάζηεκα ηεο δσήο ηνπ παηδηνχ, ζα πξνζηαηεχζεη ηα φξηα ηεο νηθνγέλεηαο, δηεπθνιχλνληαο ζηαδηαθά ηελ αλεμαξηεζία θαη ηνλ απηνπξνζδηνξηζκφ ησλ δχν άιισλ κειψλ (κεηέξαο θαη παηδηνχ), πνπ ην πξνεγνχκελν δηάζηεκα θαηαιχζεθε ιφγσ ησλ απμεκέλσλ βηνινγηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ αλαγθψλ, πνπ θαιείηαη λα θαιχςεη ε κεηέξα». Av απηφ δελ γίλεη έγθαηξα θαη νκαιά, ηφηε ν ξφινο ηεο γπλαίθαο -θαη θαηά ζπλέπεηα ε ζρέζε ηεο κε ην παηδί- κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ην ίδην, αιιά θαη γηα νιφθιεξν ην ζχζηεκα ηεο νηθνγέλεηαο. Τα ςυνηθϋςτερα λϊθη Καη ηεο κεηέξαο, θαη ηνπ παηέξα, κπνξεί λα αθνξνχλ είηε ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνπο ηφλν, είηε ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν επηρεηξεί ν θαζέλαο ηνπο λα νξηνζεηήζεη ην παηδί. Ο ζπλαηζζεκαηηθφο ηφλνο κπνξεί λα ραξαθηεξίδεηαη απφ ζηνξγή έσο ερζξφηεηα. Απφ ηελ άιιε, ν ηξφπνο νξηνζέηεζεο ηνπ παηδηνχ, λα δηαθπκαίλεηαη αλάκεζα ζηνλ έιεγρν θαη ηελ πιήξε απηνλνκία. Καη νη δπν γνλείο ζα πξέπεη λα επηδηψθνπλ έλα πιαίζην αζθάιεηαο γηα ην παηδί. Με άιια ιφγηα λα νηθνδνκήζνπλ κηα ζρέζε καδί ηνπ, φπνπ ε απνδνρή, ε δεκνθξαηηθφηεηα θη ε ζπλεξγαζία ζα απνηεινχλ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά. ε απηφ ην πξφηππν ζρέζεο, ν έιεγρνο θαζίζηαηαη αλαγθαίνο, κφλν ζην βαζκφ πνπ δηαζθαιίδεη ηα φξηα ηνπ ξφινπ ηνχ θάζε κέινπο ηεο νηθνγέλεηαο. Ποιοσ «ευθύνεται»;
ρεδφλ φινη νη εηδηθνί ζπκθσλνχλ πσο, γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζην παηδί, δελ επζχλεηαη ε δπζιεηηνπξγηθή ζρέζε κεηέξαο παηδηνχ, ή παηέξα παηδηνχ. Αίηην απνηειεί, ε ζπλαιιαγή θαη ε αιιειεπίδξαζε παηέξακεηέξαο, πνπ νξίδνπλ ηελ νηθνγελεηαθή αηκφζθαηξα θαη ην αλ απηή ζα είλαη ηειηθά ιεηηνπξγηθή ή φρη. «Αλ νη ελδνςπρηθέο ζρέζεηο ησλ γνλέσλ είλαη αλψξηκεο θαη παζνινγηθέο, ην πηζαλφηεξν είλαη φηη ζα δεκηνπξγήζνπλ κία θαθή νηθνγελεηαθή αηκφζθαηξα. Απηφ κεηαθξάδεηαη ζε ζπρλέο ζπγθξνχζεηο, φπνπ ηα παηδηά ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα ρξεζηκνπνηνχληαη σο φπια ελαληίνλ ηνπ ζπληξφθνπ, ή σο «αληηθείκελα» γηα ηελ ηθαλνπνίεζε αλεθπιήξσησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ αλαγθψλ». Οη επηπηψζεηο απφ απηή ηελ «πάιε» είλαη ζνβαξέο θαη πξνθαινχλ ηξαχκαηα ζηηο ςπρέο ησλ παηδηψλ, πνπ δχζθνια «απνρσξίδνληαη» θαη ζηελ ελήιηθε δσή ηνπο. Ζ επζχλε απέλαληη ζηνλ ςπρηζκφ ησλ παηδηψλ πξνυπνζέηεη ζεβαζκφ ζηελ αμηνπξέπεηα ηνπο θαη νπζηαζηηθή επαθή κε ηα αηζζήκαηα εληφο καο. Απηφ δξα επηδηνξζσηηθά ζε ελδερφκελα ιάζε θαη ηζνξξνπεί ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο νηθνγέλεηαο 1. 1 τθσ Ζλενασ Κιουρκτςθ http://sciencearchives.wordpress.com/2010/05/19/%ce%ad-%ce%ad- %CF%8E-%CE%AD-%CF%8C/
Β. Η οικογενειακό ψυχοθεραπεύα Το Συςτημικό μοντϋλο ψυχοθεραπεύασ: Γεληθά: Γ. Νηάληνο Π. νπγηά Ση είλαη ε πζηεκηθή Θεσξία; Ζ ζπζηεκηθή ζεσξία βαζίζηεθε ζηε γεληθή ζεσξία ζπζηεκάησλ (Bertalanfy, 1968). Πξφθεηηαη γηα κηα ζεσξία ε νπνία αλαπηχρζεθε αξρηθά ζην ρψξν ηεο κεραληθήο, γηα λα βξεη αξγφηεξα εθαξκνγή θαη ζε άιιεο επηζηήκεο, φπσο ε νηθνλνκία, ε βηνινγία, θαη ε πιεξνθνξηθή. Ζ ζεσξία ησλ ζπζηεκάησλ είλαη κηα ζχγρξνλε πξνζπάζεηα ζχλζεζεο ησλ δηαθφξσλ φςεσλ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, πηνζεηψληαο κηα νιηζηηθή θαη «ζρεζηαθή» αληίιεςε ηνπ θφζκνπ. Ζ ζπζηεκηθή ζεσξία πξφζθεξε κηα ελαιιαθηηθή ιχζε ζ απηφ ην αδηέμνδν δείρλνληαο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε ζθφπηκε ζπκπεξηθνξά εκθαλίδεηαη σο ηδηφηεηα ελφο ζπζηήκαηνο πνπ απνηειείηαη απφ απιά ζηνηρεία ηα νπνία φκσο δελ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζθνπηκφηεηα. Πάλσ ζηελ ίδηα ινγηθή, ε ζπζηεκηθή ζεσξία βξήθε εθαξκνγή θαη ζην ρψξν ηεο ςπρνζεξαπείαο & ηεο ζπκβνπιεπηηθήο, αληηκεησπίδνληαο ηα αλζξψπηλα «πξνβιήκαηα» σο εγγελείο θαη δπλακηθέο ηδηφηεηεο ησλ θνηλσληθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο νηθνγέλεηαο, θαη φρη σο ραξαθηεξηζηηθφ ησλ αηφκσλ πνπ απαξηίδνπλ απηφ ην θνηλσληθφ ζχζηεκα. Καηαξγψληαο ηελ παγησκέλε αληίιεςε ηεο γξακκηθήο αηηηφηεηαο (δει. ηελ ζέαζε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ κέζα απφ ηε ζρέζε αηηίνπ-απνηειέζκαηνο), ε ζπζηεκηθή ζρνιή δηεπξχλεη ηελ κειέηε θάζε αλζξψπηλνπ ζπζηήκαηνο σο φινπ, δίλνληαο έκθαζε ζηηο ζρέζεηο ησλ κεξψλ πνπ απαξηίδνπλ ην ζχζηεκα. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ κπνξεί λα θαηαλνεζεί κφλν κέζα ζην θνηλσληθφ ηνπ πιαίζην (πρ ην πιαίζην ηεο νηθνγέλεηαο) ιακβάλνληαο ππφςε ην δίθηπν αιιειεπηδξάζεσλ κε ηα άιια κέιε ηνπ ζπζηήκαηνο. Πσο δηαθέξεη ε πζηεκηθή πξνζέγγηζε απφ ηηο άιιεο ζρνιέο ςπρνζεξαπείαο ; Η πζηεκηθή πξνζέγγηζε δηαθέξεη απφ άιιεο ζεξαπεπηηθέο ζρνιέο ζηα εμήο ζεκεία: Γελ ζηεξίδεηαη ζε θάπνηα ζεσξία πξνζσπηθφηεηαο ή ζεσξία θηλήηξσλ.
Ζ δηαδηθαζία ηεο ςπρνινγηθήο εθηίκεζεο είλαη αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ζεξαπεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη δελ έρεη λφεκα αλ ζεσξεζεί αλεμάξηεηα απφ απηήλ. Ζ «αιιαγή» γίλεηαη αληηιεπηή σο αιιαγή ησλ ιεηηνπξγηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ ζπζηήκαηνο, θη φρη σο αιιαγή ησλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θάπνηνπ κέινπο ηνπ ζπζηήκαηνο. Σν παξαδνζηαθφ ηαηξν-θεληξηθφ κνληέιν δηάγλσζεο αληρλεχεη ηηο ελδείμεηο πξνβιεκάησλ κέζα ζην ίδην ην άηνκν θαη θαηεπζχλεη ηελ παξέκβαζε απνθιεηζηηθά ζ απηφ. Μεηαβαίλνληαο θαλείο απφ ην άηνκν - σο ζεξαπεπηηθφ ζηφρν - ζ έλα ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα ζρέζεσλ (π.ρ. νηθνγέλεηα, δεπγάξη), αξρίδεη λα αλαδεηά ηηο ελδείμεηο γηα ην πξφβιεκα κέζα ζην νηθνγελεηαθφ ζχζηεκα ζέηνληαο σο ζηφρν ηεο παξέκβαζεο ην ζχζηεκα ζρέζεσλ. Έηζη, ηα ςπρνινγηθά ζπκπηψκαηα επαλαπξνζδηνξίδνληαη σο «ελδείμεηο» ελφο νιφθιεξνπ ζπζηήκαηνο ζρέζεσλ. Ζ ηερληθή ηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαηά ηελ ςπρνζεξαπεία έξρεηαη λα αληηθαηαζηήζεη ηελ αλαιπηηθή κεζνδνινγία. Δπεηδή αθξηβψο πξφθεηηαη γηα κηα ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε, δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νηθνγέλεηα, ηελ νκάδα θαη ηνλ νξγαληζκφ είλαη εγγελή ζ απηήλ ηελ ζεσξεηηθή θαηεχζπλζε θαη δελ είλαη δπλαηφ λα αγλνεζνχλ πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεί ην παξαπάλσ ζεσξεηηθφ πιαίζην ηελ ιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ. Πσο ιεηηνπξγεί ε πζηεκηθή πξνζέγγηζε ζηελ Φπρνζεξαπεία; ηα πιαίζηα ηεο ζπζηεκηθήο πξνζέγγηζεο ζηε ςπρνζεξαπεία & ηελ ζπκβνπιεπηηθή, ν ζεξαπεπφκελνο θαηαλνείηαη θη αληηκεησπίδεηαη σο κέινο ελφο ζπζηήκαηνο πνπ βξίζθεηαη ζε ζπλερή αιιειεπίδξαζε θη «αληαιιαγή» πιεξνθνξηψλ κε ηα ππφινηπα κέιε ηνπ ζπζηήκαηνο (π.ρ. ηεο νηθνγέλεηαο, ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, ηεο επηρείξεζήο ζηελ νπνία δνπιεχεη, θ.ι.π.), αιιά θαη ηαπηφρξνλα κε άιια κηθξφηεξα, ή κεγαιχηεξα ζπζηήκαηα, ζηα νπνία είλαη κέινο. Σν αίηεκα ηνπ αηφκνπ - ηνπ δεπγαξηνχ ή ηεο νηθνγέλεηαο - γηα βνήζεηα εμεηάδεηαη απφ ηνλ ζπζηεκηθφ ςπρνζεξαπεπηή πάληα ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ ζπγθεθξηκέλν ξφιν θαη ζέζε πνπ θάζε κέινο ηνπ ζπζηήκαηνο έρεη ζηελ παξνχζα θάζε ηεο εμέιημήο ηνπ. Σα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα πξέπεη λα γίλνληαη αληηιεπηά κέζα ζηα θνηλσληθά & πνιηηηθά ηνπο ζπκθξαδφκελα. Ζ αιιειεπίδξαζε βξίζθεηαη ζην επίθεληξν φισλ ησλ ςπρνινγηθψλ αλαδεηήζεσλ θαη ηεο ςπρνζεξαπεπηηθήο πξαθηηθήο. Ζ πιεξνθνξία έρεη επηθνηλσληαθφ ραξαθηήξα ηνλ νπνίν δηεπθνιχλνπλ νη ζρέζεηο θαη αιιειεπηδξάζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ αλάκεζα ζηα κέξε ησλ ζπζηεκάησλ. Οη ζρέζεηο κεηαμχ αλζξψπσλ θαζνξίδνληαη απφ πεπνηζήζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Σν ζχκπησκα δηαηεξείηαη κέζα απφ κνξθέο ζπκπεξηθνξάο πνπ επαλαιακβάλνληαη, φληαο νξγαλσκέλεο κέζα ζ έλα πξνβιεκαηηθφ θνηλσληθφ ζχζηεκα.
Πξνβιήκαηα κπνξεί λα εκθαληζηνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα εμειηθηηθά ζηάδηα ζηα νπνία βξίζθνληαη ηα άηνκα ή νη νηθνγέλεηεο. Μπνξεί επίζεο λα πξνθχςνπλ φηαλ νη άλζξσπνη αξλνχληαη ηελ «πξαγκαηηθφηεηα» 2. Ο ξφινο ηνπ ςπρνζεξαπεπηή - Θεξαπεπηηθή πκκαρία: Ζ ίδηα ε ζεξαπεπηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηνλ ςπρνζεξαπεπηή θαη ηνλ ζεξαπεπφκελν είλαη έλα θαηλνχξγην ζχζηεκα κε ηε δηθή ηνπ δπλακηθή. Δθηφο απφ ηελ απαξαίηεηε έκθαζε ζην πιέγκα ησλ ζρέζεσλ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ αιιειεπηδξάζεσλ ησλ αηφκσλ πνπ δεηάλε βνήζεηα, ν ζπζηεκηθφο ςπρνζεξαπεπηήο δελ παξαβιέπεη ζε θακία πεξίπησζε ηνπο βαζηθνχο εθείλνπο παξάγνληεο πνπ ελδπλακψλνπλ θαη πινπηίδνπλ ηελ ίδηα ηε ζεξαπεπηηθή ζρέζε. πγθεθξηκέλα, ν ζπζηεκηθφο ζχκβνπινο ή ςπρνζεξαπεπηήο γλσξίδεη φηη ην βαζηθφ ζεξαπεπηηθφ «εξγαιείν» είλαη ν εαπηφο ηνπ θαη φηη, σο κέινο θη απηφο -καδί κε ηνλ ζεξαπεπφκελνηνπ ςπρνζεξαπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, δελ γίλεηαη λα παξακείλεη ακέηνρνο θαη λα παξαηεξεί απιά θαη κφλν απφ ηε ζέζε ηνπ «εηδηθνχ», αιιά αληίζεηα θαιείηαη λα θαιιηεξγήζεη κηα αηκφζθαηξα βαζηάο ελζπλαίζζεζεο, απνδνρήο θαη απζεληηθφηεηαο ζηε ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζ απηφλ θαη ηνλ ζεξαπεπφκελν. Ο ςπρνζεξαπεπηήο δελ ελδηαθέξεηαη πηα ηφζν γηα ην «γηαηί» νη άλζξσπνη ζπκπεξηθέξνληαη φπσο ζπκπεξηθέξνληαη (αηηία), αιιά γηα ην «πψο» ζπκπεξηθέξνληαη (δει. γηα ηελ δηαδηθαζία) θαη «ηη ζπλέπεηεο» έρεη ε ζπκπεξηθνξά ηνπο ζηηο ζρέζεηο ηνπο κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. πσο θαη ζηα πεξηζζφηεξα κνληέια ςπρνζεξαπείαο, ν ζπζηεκηθφο ςπρνζεξαπεπηήο πξνζπαζεί λα είλαη αθξναηήο κε ελζπλαίζζεζε. Ζ ςπρνζεξαπεία θαη ε ζπκβνπιεπηηθή είλαη δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηηο νπνίεο ςπρνζεξαπεπηήο θαη πειάηεο είλαη πάλσ απ φια ζπλεξγάηεο. Σα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνπο ζπκβνχινπο γεληθά εθθξάδνληαη κέζα απφ ηελ γιψζζα θαηά ηελ δηάξθεηα ζπδήηεζεο. Ζ ζπζηεκηθή ζεσξία έρεη ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ξφινπ ηεο γιψζζαο θαηά ηε ζεξαπεπηηθή δηαδηθαζία. Πξνζσπηθή ηαπηφηεηα ζεξαπεπηή - ε επίδξαζε ηεο ζεσξεηηθήο ζαο πξνζέγγηζεο θαη ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνδηαγξαθψλ ηνπ επαγγέικαηνο ζηελ πξνζσπηθφηεηά ζαο. Γπλαηφηεηα ιεηηνπξγίαο ηφζν ζηνλ παηξηθφ φζν θαη ηνλ κεηξηθφ ζεξαπεπηηθφ ξφιν. Δπίγλσζε θαη ηξφπνη αληηκεηψπηζεο ησλ ζεξαπεπηηθψλ δηιεκκάησλ θαη ηεο δενληνινγίαο. 2 Βαςιλειάδθσ Γ., 2012
Απηνθξνληίδα ζεξαπεπηή - επίγλσζε εξγαζηαθψλ θηλδχλσλ. Ηθαλφηεηα εμηζνξξφπεζεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θφξηηζεο πνπ δεκηνπξγεί ε ζεξαπεία 3. Θεξαπεπηηθφ Μνληέιν: Θεκειηαθά Πηζηεχσ: χζηεκα είλαη έλα ζχκπιεγκα αιιεινεπεξεαδνκέλσλ θαη αιιεινεμαξηψκελσλ κεηαμχ ηνπο ζηνηρείσλ. Κάζε αιιαγή ζε θάπνην ζηνηρείν ηνπ ζπζηήκαηνο επηθέξεη αιιαγέο ζε νιφθιεξν ην ζχζηεκα (Bateson, 1972). Σν ζχζηεκα δελ είλαη απιά ην άζξνηζκα ησλ κεξψλ ηνπ, αιιά κηα νξγαληθή ελφηεηα πνπ δηαθέξεη πνηνηηθά απφ ηα επηκέξνπο θνκκάηηα πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Μηα νηθνγέλεηα, κηα ζεξαπεπηηθή ή εξγαζηαθή νκάδα, κηα ζρνιηθή ηάμε, κηα επηρείξεζε είλαη έλα αλζξψπηλν ζχζηεκα. Σα αλζξψπηλα ζπζηήκαηα ραξαθηεξίδνληαη σο: Ηεξαξρηθά: είλαη πνιπ-επίπεδα, θαη γη απηφ πεξηζζφηεξν πνιχπινθα απφ ηα κε δσληαλά ζπζηήκαηα. Απηνξπζκηδφκελα: δειαδή απηνειέγρνληαη θαζψο αιιειεπηδξνχλ κε ην πεξηβάιινλ ηνπο, αλαπξνζαξκφδνληαο δηαξθψο ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ηελ δνκή ηνπο, ηείλνληαο άιινηε πξνο ηελ δηαηήξεζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπο (νκνηφζηαζε), θαη άιινηε πξνο ηελ αλαηξνπή ηεο θαη ηελ αιιαγή (εληξνπία). Γπλακηθά: είλαη δειαδή ελεξγεηηθά, ραξαθηεξίδνληαη απφ ζθφπηκε δξάζε, θαη αιιάδνπλ κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ 4. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ κπνξεί λα θαηαλνεζεί κφλν κέζα ζην θνηλσληθφ ηνπ πιαίζην (πρ ην πιαίζην ηεο νηθνγέλεηαο) ιακβάλνληαο ππφςε ην δίθηπν αιιειεπηδξάζεσλ κε ηα άιια κέιε ηνπ ζπζηήκαηνο. Σν φιν είλαη κεγαιχηεξν απφ ηα κέιε ηνπ (ξήζε ηνπ Αξηζηνηέιε). Δζηηαζκφο ζηηο δηαδξάζεηο δειαδή ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ ζπζηήκαηνο θαη νη ζπκπεξηθνξέο ηνπ θάζε αηφκνπ ζεσξνχληαη φηη ζπλδένληαη κε ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ ππνινίπσλ κειψλ. Κπθιηθή αηηηφηεηα: ε ζπκπεξηθνξά ελφο κέινπο ηνπ ζπζηήκαηνο δελ ζεσξείηαη αηηία κηαο άιιεο ζπκπεξηθνξάο αιιά ζε θπθιηθή ζρέζε δειαδή θαη νη δχν ζπκπεξηθνξέο είλαη ηαπηφρξνλα αηηίεο θαη απνηειέζκαηα. Ζ αηνκηθή ζπκπεξηθνξά ζεσξείηαη κφλν έλα κέξνο ησλ ζρεκαηνπνηεκέλσλ δηαδξάζεσλ ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζεσξνχληαη 3 Αφτοκι. 4 Αφτοκι.
ππεχζπλεο ηφζν γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηαηήξεζε φζν θαη γηα ηε ιχζε κηαο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Τπάξρεη ν/ε παξαηεξεηήο πνπ ζέηεη θαη ην φξην ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ γξακκηθή αηηηφηεηα είλαη ε πξνζέγγηζε ηνπ κεραληζηηθνχ κνληέινπ ζχκθσλα κε ην νπνίν ε θαηαλφεζε ησλ θαηλνκέλσλ ζηεξίδεηαη ζηελ εληφπηζε ζρέζεσλ αηηίαο απνηειέζκαηνο κεηαμχ ησλ βαζηθψλ ζηνηρείσλ ησλ θαηλνκέλσλ. ην πεδίν ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, σζηφζν, είλαη απαξαίηεην ην νιηζηηθφ κνληέιν κε ηελ θπθιηθή αηηηφηεηα γηα ηελ πξνζέγγηζε ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ αλζξψπηλσλ ζπζηεκάησλ θαη ηελ απνθπγή κηαο ππεξαπινπζηεπκέλεο ζηάζεο. Σα δχν κνληέια κπνξνχλ λα ζπλππάξρνπλ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ζεψξεζεο 5. Ση είλαη ε Οηθνγελεηαθή Φπρνζεξαπεία; Ζ θπξηφηεξε εθαξκνγή ηεο ζπζηεκηθήο ζεσξίαο ζηελ ςπρνινγία είλαη νηθνγελεηαθή ςπρνζεξαπεία (Boscolo et al., 1987; Bowen, 1978). Σν βαζηθφ αλζξψπηλν θνηλσληθφ ζχζηεκα ηεο νηθνγέλεηαο, θαηά ηελ ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε, δελ είλαη απιά κηα νκάδα αλζξψπσλ πνπ αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο. Δίλαη κηα ζχλζεηε νιφηεηα κε δηθήο ηεο δνκή, θαλφλεο θαη ζηφρνπο, ζηελ νπνία νη αιιειεπηδξάζεηο ησλ κειψλ είλαη εμίζνπ - αλ φρη πεξηζζφηεξν- ζεκαληηθέο απφ ηα δξψληα κέιε. Γη απηφλ ην ιφγν, είλαη άζθνπε θαη αδχλαηε ε θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ελφο κέινπο ηεο νηθνγέλεηαο, αλεμάξηεηα απφ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ κειψλ. Με άιια ιφγηα, αληηθείκελν θαη ζηφρνο ηεο ζεξαπεπηηθήο παξέκβαζεο ζηελ ζπζηεκηθή νηθνγελεηαθή ςπρνζεξαπεία δελ είλαη πιένλ ην κεκνλσκέλν άηνκν, αιιά ην ζχζηεκα ησλ ζρέζεσλ ζην νπνίν αλήθεη ην άηνκν 6. πλνπηηθά αλαπηχρζεθαλ ηα παξαθάησ ζεξαπεπηηθά κνληέια: ην επηζηεκνινγηθφ πιαίζην ηεο Α Κπβεξλεηηθήο θαη ηεο Γεληθήο Θεσξίαο ησλ πζηεκάησλ: ην Δπηθνηλσληαθφ Μνληέιν (πξνζέγγηζε MRI), ην ηξαηεγηθφ Μνληέιν, ην Γνκηθφ Μνληέιν, ην Μνληέιν ηνπ Μηιάλνπ (αξρηθή θάζε). ην επηζηεκνινγηθφ πιαίζην ηεο Β Κπβεξλεηηθήο θαη ηνπ Κνηλσληθνχ Κνλζηξνπμηνληζκνχ: ε αλαζεψξεζε ηνπ Μνληέινπ ηνπ Μηιάλνπ ή Μεηα Μηιάλν, ε πλεξγαηηθή πξνζέγγηζε 5 Δαμαςκθνίδου, 488 Συςτθμικι Ψυχοκεραπεία, 2010 6 Βαςιλειάδθσ Γ., 2012
Γισζζηθψλ πζηεκάησλ (Collaborative Language Systems Approach), ε Αθεγεκαηηθή πξνζέγγηζε, ε πξνζέγγηζε ηεο Αλαζηνραζηηθήο πδήηεζεο (Reflecting Team Approach), ε πξνζέγγηζε ηνπ Αλνηρηνχ Γηαιφγνπ (Open Dialogue Approach) 7. Υακειή απηνεθηίκεζε - άγρνο - ζπκφο θαη πζηεκηθή Φπρνζεξαπεία: Καηά ην πζηεκηθφ κνληέιν (M. Bowen) ρακειή απηνεθηίκεζε - άγρνο ζπκφο νθείινληαη ζε κε ελαιιαζζφκελεο ζρέζεηο κέζα ζηελ νηθνγέλεηα, δει. ηε δεκηνπξγία ζηαζεξψλ νκάδσλ πνπ αληηκάρνληαη άιιεο κέζα ζηελ νηθνγέλεηα ρσξίο λα ελαιιάζζνληαη. Δπίζεο ε αζπκθσλία ιεθηηθήο / εμσιεθηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο δηαηαξάζζεη ηηο ζρέζεηο. Ο πειάηεο ζεσξείηαη ζχκπησκα ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. πρλά πεξηζσξηνπνηείηαη θαη ζηνρνπνηείηαη απφ ηελ νηθνγέλεηα. Υακειή απηνεθηίκεζε - άγρνο ζπκφο νθείινληαη θαη ζηελ πξνζθφιιεζε ηνπ πειάηε ζε ηξαπκαηηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ παξειζφληνο. Ο ζπζηεκηθφο ςπρνζεξαπεπηήο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ πειάηε αθνχ εμεηάζεη ην γελλεφγξακκα (ην γελεαινγηθφ δέλδξν θαη ηελ ηζηνξία ηξηψλ γεληψλ πίζσ ηεο νηθνγέλεηαο) ζπλάπηεη έλα ζπλεξγαηηθφ ζχζηεκα κε ηνλ πειάηε θαη ζηε ζπλέρεηα ζα ηνλ βνεζήζεη λα νηθνδνκήζεη κηα ζεηηθή νηθνγελεηαθή βηνγξαθία, αθήλνληαο πίζσ ηηο ηξαπκαηηθέο εκπεηξίεο θαη αλνίγνληαο έλα λέν ιεηηνπξγηθφ δξφκν. Με απηφ ηνλ ηξφπν ζεξαπεπηήο θαη ζεξαπεπφκελνο κπαίλνπλ ζην δπζιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ηεο νηθνγέλεηαο θαη ην θαζηζηνχλ ιεηηνπξγηθφ. 8 Θεξαπεπηηθνί ηφρνη: Ζ ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε πξνηείλεη ηε ζηαδηαθή εζηίαζε ζε επαθφινπζνπο ζεξαπεπηηθνχο ζηφρνπο: ζηελ δηεξεχλεζε θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο θαη ηξφπσλ επηθνηλσλίαο θαη ζπλδηαιιαγήο. ζηνλ εληνπηζκφ ησλ ςπρνινγηθψλ ξφισλ πνπ έρεη αλαιάβεη θάζε κέινο κέζα ζηελ νηθνγέλεηα. 7 Δαμαςκθνίδου, 488 Συςτθμικι Ψυχοκεραπεία, 2010 8 Συνάγεται ςυμπεραςματικά από τθ μελζτθ τθσ βιβλιογραφίασ.
ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ εζσηεξηθνχ εαπηνχ. ζηελ λνεκαηνδφηεζε ηεο δσήο 9. Θεξαπεπηηθή Μέζνδνο - Σερληθέο: Ση ζπκβαίλεη ζηελ έλαξμε ηεο ζεξαπείαο; Ζ πξψηε εθηίκεζε ή αμηνιφγεζε γίλεηαη ζηελ αξρή ηεο ζεξαπείαο. Ο ζηφρνο ησλ πξψησλ ζπλαληήζεσλ (ζπλεδξηψλ) είλαη ε ζπγθέληξσζε Γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ςπρνζεξαπεπηψλ: Ζ ςπρνζεξαπεία απαηηεί γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ είλαη θνηλέο γηα φιεο ηηο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη φια ηα πιαίζηα εξγαζίαο. Ο θαηάινγνο πνπ αθνινπζεί πεξηέρεη ηηο βαζηθέο δεμηφηεηεο πνπ ρξεηάδεηαη λα έρεη έλαο λένο ζεξαπεπηήο γηα λα κπνξεί λα αληαπεμέιζεη ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπ ξφιν. Κιηληθή ζπλέληεπμε & ζεξαπεπηηθφ ζρέδην: o Βαζηθέο θιηληθέο δεμηφηεηεο (εξσηήζεηο, αληαλάθιαζε θνθ) o Λήςε νινθιεξσκέλνπ ηζηνξηθνχ o πγγξαθή έθζεζεο ηζηνξηθνχ o Γεκηνπξγία ζεξαπεπηηθήο ζπκκαρίαο κε πειάηε o Γνθηκαζηηθέο εξκελείεο Θεξαπεπηηθφ ζρέδην (ηεξάξρεζε πξνβιεκάησλ, αλάδεημε βαζηθψλ κνηίβσλ, επηινγή ηξφπνπ θαη ρξνληθήο δηάξθεηαο ζεξαπείαο) o Θεξαπεπηηθφ πιαίζην θαη νξηνζέηεζε: o Βαζηθέο θιηληθέο δεμηφηεηεο (εξσηήζεηο,αληαλάθιαζε θνθ) o Γεκνπξγία θαη δηαπξαγκάηεπζε πιαηζίνπ ( ρψξνο, ρξφλνο, ακνηβή, αθπξψζεηο) o Οξηνζέηεζε πιαηζίνπ (ηη θάλνπκε κε ηνπο πειάηεο πνπ δεηνχλ κηα εμαίξεζε ;) Φπρνδηαγλσζηηθή: o Βαζηθέο θιηληθέο δεμηφηεηεο (εξσηήζεηο, αληαλάθιαζε θνθ) o Γεληθή δηαγλσζηηθή εθηίκεζε (αλαγλψξηζε φισλ ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ πειάηε, αμηνιφγεζε δηαζέζηκσλ πφξσλ πειάηε, αμηνιφγεζε ηεο δπλαηφηεηαο πειάηε λα αληαπνθξηζεί ζηε ζεξαπεία) o Αλαγλψξηζε εμειηθηηθψλ δεηεκάησλ ζηε δσή ηνπ πειάηε (Τπάξρεη ηξαχκα, παξακέιεζε, θαθνπνίεζε, έιιεηςε νξηνζέηεζεο; Ση επηπηψζεηο έρεη ζηε δνκή ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ πειάηε θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα ιεηηνπξγήζεη ζηε ζεξαπεία;) o Γελεφγξακκα θαη ζπζηεκηθή εθηίκεζε ηνπ πξνβιήκαηνο. 9 Φακίρθ, χ.χ
Θεξαπεία: o Δθηίκεζε επηπέδνπ νξγάλσζεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηππνινγίαο ηνπ πειάηε o Πξνγλσζηηθή εθηίκεζε ηεο πνξείαο ηεο ζεξαπείαο (πνηα είλαη ηα πηζαλά πξνβιήκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ; Θα κείλεη ν πειάηεο ζηε ζεξαπεηα;) o Αμηνιφγεζε θαη επεμεξγαζία: Άκπλεο, παζνγφλεο πεπνηζήζεηο, ζρέζεηο κε αληηθείκελα, ηαπηίζεηο αληηηαπηίζεηο. o Αμηνιφγεζε θαη παξέκβαζε ζηε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ηνπ πειάηε (είλαη ζε ζέζε λα αλαγλσξίζεη ζπλαηζζήκαηα; Μπνξεί λα ξπζκίζεη ηελ έληαζή ηνπο; Μπνξεί λα εθθξάζεη θαηάιιεια ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπ θαηάζηαζε;) o Αλαγλψξηζε θαη δηαρείξηζε δεηεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ ζηε ζεξαπεπηηθή ζρέζε (κεηαβίβαζε θαη αληηκεηαβίβαζε) o Θέκαηα εξκελείαο (timing,ζχλδεζε κνηίβσλ) o Γηαρείξηζε ηνπ ηέινπο ηεο ζεξαπείαο o Ζ ηθαλφηεηα «ξνήο» κέζα ζηε ζεξαπεία o Ζ επίγλσζε ησλ αζπλείδεησλ δηεξγαζηψλ πνπ ζπληεινχληαη ζηε ζεξαπεία (process vs content) Δμεηδηθεπκέλα δεηήκαηα: o Παξέκβαζε ζε θαηαζηάζεηο θξίζεο ( επηθείκελν ςπρσηηθφ επεηζφδην, απηνθηνληθφ ηδεαζκφ θιπ). o Κιηληθή δηαρείξηζε δχζθνισλ πεξηπηψζεσλ: ςχρσζε, ρξήζε νπζηψλ, δηαηαξαρέο δηαηξνθήο, καληνθαηάζιηςε. o Σξαχκα θαη θαθνπνίεζε. Σν Γελεφγξακκα είλαη κηα κνξθή νηθνγελεηαθνχ δέλδξνπ ην νπνίν θαηαγξάθεη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηνπιάxηζηνλ γηα ηξεηο γεληέο πίζσ. Σα ζηνηxεία γηα ηελ νηθνγέλεηα καο δίλνληαη κε ηέηνην "αλαπαξαζηαηηθφ" ηξφπν ψζηε λα πξνζθέξνπλ έλα πινχζην ζχκπιεγκα απφ ελφηεηεο -gestalts- θαζψο θαη κηα πινχζηα πεγή ππνζέζεσλ ζην πσο έλα πξνζσπηθφ πξφβιεκα, κπνξεί λα ζπλδέεηαη κε ηελ νηθνγελεηαθή δνκή θαη πσο απηά αιιειεπηδξνχλ θαη αιιεινεπεξεάδνληαη ζηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Ζ Σέxλε, εμάιινπ, θαηαγξάθεη πιεξνθνξίεο κέζα απφ ηε ζπκβνιηθή δχλακε ησλ εηθφλσλ, πξνσζψληαο κε ζπλεηδεηνπνηεκέλε γλψζε ζηε ζπλείδεζε. Γηα λα θαηαλνήζνπκε ην παξαπάλσ ζέκα, ζα ην πξνζεγγίζνπκε κέζα απφ δχν ζεκαζηνινγηθά ζπκβνιηθά επίπεδα: ηνπ γελενγξάκκαηνο θαη ησλ εηθφλσλ.
ην επηζηεκνινγηθφ πιαίζην ηεο Α Κπβεξλεηηθήο θαη ηεο Γεληθήο Θεσξίαο ησλ πζηεκάησλ: Δπηθνηλσληαθφ Μνληέιν (πξνζέγγηζε MRI): Αξρηθφ χζηεκα + / - Αλάδξαζε (feedback) Απηνδηνξζνχκελν ην χζηεκααπηνδηνξζνχκελν χζηεκα Γηαηήξεζε ηεο νκνηφζηαζή (θαιήο ιεηηνπξγίαο) ηνπ πζηήκαηνο. Πεξηγξαθηθνί Καλφλεο Μεηά Καλφλεο + / - Αλάδξαζε (feedback) Μήλπκα 1 Αιιειεπίδξαζε ησλ 2 Μελπκάησλ. Λεθηηθή (ςεθηαθή επηθνηλσλία) Δμσιεθηηθή (αλαινγηθή επηθνηλσλία: γιψζζα ηνπ ζψκαηνο / ζρέζε ηνπ ελφο κε ηνλ άιιν) ζπκκεηξηθέο επηθνηλσληαθέο αληαιιαγέο ηζφηεηα ζπκπιεξσκαηηθέο ζπκκεηξηθέο επηθνηλσληαθέο αληαιιαγέο δηαθνξά Μήλπκα 2 Παζνινγηθή επηθνηλσλία: Γηπιφο δεζκφο ζε ζρέζε εμάξηεζεο: Αληηθαηηθή ε Λεθηηθή (ςεθηαθή επηθνηλσλία) κε ηελ Δμσιεθηηθή (αλαινγηθή επηθνηλσλία, άξα παγίδα, απνδνρή ηνπ παξαδφμνπ ή εγθαηάιεηςε ηεο επηθνηλσλίαο (Απφπεηξεο κε επηθνηλσλίαο είλαη ε απφζπξζε, ε ζησπή, ε αθηλεζία, ε αζπλαξηεζία θη απηφ είλαη κνξθή επηθνηλσλίαο). απην-αληηθάζεηο, αιιαγέο ζέκαηνο, αζπκπιήξσηεο πξνηάζεηο, παξαλνήζεηο, δπζλφεην χθνο, ηδηνκνξθίεο ιφγνπ χκπησκα. ηξαηεγηθφ Μνληέιν: o Φπρνζεξαπεπηήο α) Πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ αιιαγή κε ζπγθεθξηκέλεο παξεκβάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζην παξνπζηαδφκελν πξφβιεκα (δειαδή ην πξφβιεκα ή ζχκπησκα γηα ην νπνίν απεπζχλεηαη ε νηθνγέλεηα γηα ζεξαπεία). β) χληνκε δηάξθεηα ζεξαπείαο γ) Δλεξγφο ξφινο ηνπ ζεξαπεπηή / ζεξαπεχηξηαο δ) Γελ ρξεζηκνπνηνχληαη παζνινγηθνί φξνη γηα ηηο νηθνγέλεηεο ε) Γελ ελδηαθέξνπλ νη αξρηθέο ζπλζήθεο εθδήισζεο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη έηζη ε ζεξαπεία εζηηάδεηαη θπξίσο ζην παξφλ θαη ην κέιινλ. χκπησκα Αλαθνχθηζε Γνκηθφ Μνληέιν: o Γχλακε (power) ησλ ηνηρείσλ ηνπ πζηήκαηνο Δπζπγξάκκηζε (alignment) πκκαρίεο αληηπαιφηεηεο κειψλ ηνπ πζηήκαηνο. o ξηα ξφινη: αξρηθά θιεηζηφ ζχζηεκα (νξηνζεηεκέλν) χζηεξα αλνηρηφ ζχζηεκα (πην ραιαξφ). o Φπρνζεξαπεπηήο Γνκηθή παξέκβαζε: 1. θαηά πφζν ππάξρεη αθζνλία ή πησρεία ιεηηνπξγηψλ. 2. ην εχξνο επειημίαο ή αθακςίαο δειαδή πφζν εχθνια αιιάδεη ην ζχζηεκα φηαλ αιιάδνπλ νη ζπλζήθεο. Γελ αιιάδεη εχθνια ην χζηεκα ιφγσ ηεο ππνρσξεηηθφηεηαο ηεο κεηέξαο. 3. ηελ ηάζε ζπλνρήο ή δηάζπαζεο πνπ θαζνξίδεη πφζν δξαζηηθή είλαη ε επίδξαζε ησλ αιιαγψλ ζην ζχζηεκα. Ζ ππνηέιεηα ηεο κάλαο δηαηεξεί ηε ζπλνρή.
o χζηεκα Οηθνγέλεηαο: Λεηηνπξγηθφ / Γπζιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα χκπησκα: ην ζχκπησκα ζεσξείηαη σο κηα ζηξαηεγηθή πξνζαξκνγήο ηνπ αλαθεξφκελνπ αζζελή ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε γηα ηνλ έιεγρν κηαο ζρέζεο, φηαλ φιεο νη άιιεο ζηξαηεγηθέο έρνπλ απνηχρεη. Γηαγελεαθέο πξνζεγγίζεηο Μνληέιν ζεξαπείαο: έκθαζε ζηελ ηζηνξία ηεο νηθνγέλεηαο δηαγελεαθά ζρήκαηα (transgenerational pattern): o Α) Θεσξία ησλ Οηθνγελεηαθψλ πζηεκάησλ ηνπ Bowen: 1. Γηαθνξνπνίεζε ηνπ εαπηνχ (ζπλαηζζεκαηηθή αλεμαξηεζία απφ ηνπο γνλείο σξηκφηεηα) 2.Σξίγσλα ζρέζεσλ 3. πλαηζζεκαηηθφ ζχζηεκα ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο 4. Γηαδηθαζία νηθνγελεηαθήο πξνβνιήο 5. πλαηζζεκαηηθή απνθνπή (φρη πξαγκαηηθή ρεηξαθέηεζε, αιιά απνθνπή ζπλαηζζεκαηηθή ή γεσγξαθηθή γηα ηελ απνκάθξπλζε απφ άιπηεο ζπλαηζζεκαηηθέο ζπγθξνχζεηο ηεο νηθνγέλεηαο ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειά επίπεδα άγρνπο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο εμάξηεζεο) 6. Πνιπγελεαθή δηαδηθαζία κεηαβίβαζεο (παξειζφλ δηαθνξνπνίεζεο) 7. Αδειθηθή ζέζε 8. Κνηλσληθή παιηλδξφκεζε (Εεη ζε κηα θνηλσλία κε απεμάξηεζεο απφ ηνπο γνλείο) Β) Θεξαπεία πιαηζίνπ: Ζζηθή, θαηαζηξνθηθφηεηα. Γ) Γηαγελεαθή Οηθνγελεηαθή Θεξαπεία: παξφκνηα ζρήκαηα παξειζφληνο. Μνληέιν ηνπ Μηιάλνπ (αξρηθή θάζε): Δπηδξάζεηο απφ ην Δπηθνηλσληαθφ Μνληέιν α)ηηο έλλνηεο ηεο Οκνηφζηαζεο θαη Μνξθνγέλεζεο, β) ηελ έλλνηα ηεο Αλάδξαζεο, (feedback), ζεηηθήο θαη αξλεηηθήο, γ) ηελ ππφζεζε ησλ θαλφλσλ (rule hypothesis) πνπ πεξηιακβάλνπλ πεξηγξαθηθνχο θαλφλεο θαη Μεηα- θαλφλεο (δειαδε θαλφλεο γηα ηνπο θαλφλεο) δ) ηελ δηάδξαζε ζε ζρήκαηα (patterned interaction) ε) ηελ έλλνηα ηεο ζηίμεο, ζη) ηελ θπθιηθή αηηηφηεηα δ) ηελ ππφζεζε ηνπ δηπινχ δεζκνχ θ.ά. α) ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ αιιαγή β) ν/ε ελεξγφο ζεξαπεπηήο / ζεξαπεχηξηα γ) ε ζχληνκε δηάξθεηα ζεξαπείαο δ) νη ζπγθεθξηκέλεο ζεξαπεπηηθέο παξεκβάζεηο ε) νη ηειεηνπξγίεο (task) σο ζεξαπεπηηθέο πξαθηηθέο θ.ά. Group Therapy: α) ηελ πξνζπλεδξία θαηά ηελ νπνία ε ζεξαπεπηηθή νκάδα δηακνξθψλεη ηελ ππφζεζε κε βάζε ηηο πξψηεο πιεξνθνξίεο πξνζπαζψληαο λα ζπλδέζεη ην παξνπζηαδφκελν πξνβιεκα κε ζέκαηα ζρέζεσλ ηεο νηθνγέλεηαο. β) ηε ζπλεδξία φπνπ δχν ζπλζεξαπεπηέο ζπδεηνχλ κε ηελ νηθνγέλεηα γηα λα ηξνπνπνηήζνπλ ή λα επηβεβαηψζνπλ ηελ αξρηθή ππφζεζε ελψ δχν παξαηεξεηέο παξαηεξνχλ πίζσ απφ ηνλ κνλφδξνκν θαζξέθηε. γ) ηελ ελδηάκεζε ζπλεδξία θαηά ηελ νπνία ε ζεξαπεπηηθή νκάδα ζπδεηάεη γηα λα δηακνξθψζεη ηελ παξέκβαζε. δ) ηελ παξέκβαζε θαηά ηελ νπνία νη δχν ζεξαπεπηέο επέζηξεθαλ ζηελ νηθνγέλεηα γηα λα δψζνπλ ηελ παξέκβαζε, ε) ηε κεηα-ζπλεδξία φπνπ ε νκάδα ζπδεηνχζε πψο ε νηθνγέλεηα δέρηεθε ηελ παξέκβαζε θαη ζρεδίαδε ηελ επφκελε ζπλεδξία. Γεχηεξε θάζε ηνπ Μνληέινπ ηνπ Μηιάλνπ: Κπβεξλεηηθή:
Παξαηεξεηήο 1 (αζζελήο) - Παξαηεξεηήο 2 (Φπρνζεξαπεπηήο ) Γεκηνπξγία ππνζέζεσλ ζχκθσλα κε ηνλ πξνζσπηθφ ηνπ ράξηε Κπθιηθφηεηα: Γπαδηθέο, ηξηαδηθέο, κειινληηθέο εξσηήζεηο (Πσο θαληάδεζαη ην ζέκα απηφ κεηά απφ 2 ρξφληα;) Οπδεηεξφηεηα ή πεξηέξγεηα: Ο ςπρνζεξαπεπηήο θξαηάεη νπδεηεξφηεηα ή βάδεη πξνβιεκαηηζκνχο. αλνηρηφ ζχζηεκα (πην ραιαξφ) θιεηζηφ ζχζηεκα (νξηνζεηεκέλν). ην επηζηεκνινγηθφ πιαίζην ηεο Β Κπβεξλεηηθήο θαη ηνπ Κνηλσληθνχ Κνλζηξνπμηνληζκνχ: o Ζ αλαζεψξεζε ηνπ Μνληέινπ ηνπ Μηιάλνπ ή Μεηα Μηιάλν: Κνλζηξνπθηηβηζηηθή: Πξφθεηηαη γηα ηε ζπζηεκηθή νηθνγελεηαθή ζεξαπεία. Κνλζηξνπθηηβηζκφο. o Παξαηεξεηήο 1, 2, 3, 4 (κέιε νηθνγέλεηαο θαη ν ςπρνζεξαπεπηήο). πλεμέιημε: εμειίζζνληαη φινη. πγθαηαζθεπή: ζπκβάιινπλ φινη ζηε ζεξαπεία. Απηνπνίεζε απηννξγάλσζε ηνπ πζηήκαηνο ηεο νηθνγέλεηαο, φρη ρεηξαγψγεζε απφ ηνλ ςπρνζεξαπεπηή. o πλεξγαηηθή πξνζέγγηζε Γισζζηθψλ πζηεκάησλ (Collaborative Language Systems Approach): o χζηεκα 2 (Φπρνζεξαπεία - δηαινγηθνί ζχληξνθνη) Παξαηεξεηέο 1, 2, 3, 4 (κέιε νηθνγέλεηαο): Ζ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ θάζε παξαηεξεηή. χζηεκα 1 (Οηθνγέλεηα). Αθεγεκαηηθή πξνζέγγηζε: Αξρηθή ηζηνξία ζπδήηεζε ελαιιαθηηθέο ηζηνξίεο (έμσ απφ ην άηνκν ζηα πιαίζηα πνιηηηζκνχ, θνηλσλίαο, πνιηηηθήο θιπ. Οξηνζέηεζε εηηηθεηνπνίεζε ηνπ ηη ζπλέβε) επαλα-ζπγγξαθή ηεο ηζηνξίαο ηνπ ζεξαπεπφκελνπ πνπ ζπρλά είλαη θνξεζκέλε απφ πξνβιήκαηα. Πξνζέγγηζε ηεο Αλαζηνραζηηθήο πδήηεζεο (Reflecting Team Approach): Πξνζέγγηζε ηνπ Αλνηρηνχ Γηαιφγνπ (Open Dialogue Approach): Παξαηεξεηήο 1, 2, 3, 4 (κέιε νηθνγέλεηαο θαη ν ςπρνζεξαπεπηήο): Παιηά ηζηνξία. Νέα ηζηνξία. Αλαδηαπξαγκάηεπζε ηεο ηζηνξίαο ηνπ θάζε παξαηεξεηή αλα δχν ή θαη φιεο καδί επαλα-ζπγγξαθή ηεο ηζηνξίαο χζηεκα νηθνγέλεηαο. Μεηαθπβεξλεηηθή Θεψξεζε ηεο Φπρνζεξαπείαο: (πζηεκηθή θαη πκπεξηθνξηθή Γλσζηαθή Θεψξεζε): Παξαηεξνχλ χζηεκα: Φπρνζεξαπεπηηθφ χζηεκα Δλίζρπζε (Γλσζηαθή) Αλαδφκεζε ηνπ πζηήκαηνο (πζηεκηθή) Αλαπιαηζίσζε (Γλσζηαθή) Κπθιηθή
Αηηηφηεηα (πζηεκηθή) Αληίζηαζε ηνπ ζεξαπεπφκελνπ (Φπρνδπλακηθή) Παξαηεξνχκελν χζηεκα: Γπζιεηηνπξγηθφ χζηεκα νηθνγέλεηαο 10. Δλδεηθηηθή Βηβιηνγξαθία γηα ηε πζηεκηθή Φπρνινγία 11 : Burnham J. B. (1986) - "Family Therapy". London ; Routledge. Cecchin G. (1987) - "Hypothesizing, Circularity, and Neutrality Revisited : An Invitation to Curiosity". Family Process, Vol.26 :405-413. Feinberg P. H. (1990) - "Circular Questions : Establishing the Relational Context". Family Systems Medicine, Vol. 8, No. 3. Jenkins H. and Asen K. (1992)- "Family Therapy without the family : a framework for systemic practice". Journal of Family Therapy, 14 : 1-14. Jones E. (1993)." Family Systems Therapy". London ; Wiley. Palazzoli Selvini M. (1980) - "Hypothesizing - Circularity - Neutrality : Three Guidelines for the Conductor of the Session". Family Process, Vol.19 :3-12. Penn P. (1982) - "Circular Questioning". Family Process, Vol.21 : 267-280. Penn P. (1985) - "Feed-Forward : Future Questions, Future Maps". Family Process, Vol.24, 299-310. Tomm K. (1987) - "Interventive Interviewing : Part 1. Strategizing as a fourth Guideline for the Therapist". Family Process, Vol. 26, 3-13. Bott, D. (1994) Theory and Practice: A family systems framework for intervention with individuals. Counselling Psychology Quarterly, Vol. 7, No. 2: 105-115. Burnham, J.B. (1986) Family Therapy. London: Routledge. Cecchin, G. (1987) Hypothesising, Circularity, and Neutrality Revisited : An Invitation to Curiosity. Family Process, 26:405-413. Burnham J. B. (1986) - "Family Therapy". London ; Routledge. Cecchin, G. (1987) Hypothesising, Circularity, and Neutrality Revisited : An Invitation to Curiosity. Family Process, 26:405-413. 10 Ανδρουτςοποφλου Α., 2004 11 Αφτοκι.
Feinberg, P.H. (1990) Circular Questions: Establishing the Relational Context. Family Systems Medicine, Vol. 8, No. 3. George, E., Iveson C. and Ratner, H. (1990) Problem to solution: Brief Therapy with Individuals and Families. London: BT Press. Griffin, W.A. (1993) Family Therapy: Fundamentals of Theory and Practice. New York: Brunner/Mazel. Jenkins, H. and K.Asen (1992) Family Therapy without the family: A framework for systemic practice. Journal of Family Therapy, 14:1-14. Jones, E.(1993) Family Systems Therapy. London: Wiley. Mikesell, R. H. Lusterman, D. D. and McDaniel, S. H. (ed.) Integrating Family Therapy: Handbook of Family Psychology and Systems Theory. Washington: American Psychological Association. Palazzoli Selvini, M. (1980) Hypothesising - Circularity - Neutrality : Three Guidelines for the Conductor of the Session. Family Process, 19:3-12. Penn, P. (1982) Circular Questioning. Family Process, 21: 267-280. Penn, P.(1985) Feed-Forward: Future Questions, Future Maps. Process, 24:299-310. Family Stratton, P., Preston-Shoot, M., and Hanks, H. (ed.) (1990) Family Therapy: Training and Practice. Birmingham: Venture Press. Tomm, K. (1987a) Interventive Interviewing: Part 1. Strateging as a fourth Guideline for the Therapist. Family Process, 26:3-33. Tomm, K. (1987b) Interventive Interviewing:Part II. Reflexive Questioning As A Means To Enable Self Healing. Family Process, 26:167-183. Tomm, K. (1988) Interventive interviewing:part III. Intending to ask linear, circular, strategic, or reflexive questions?. Family Process, 27:1-15. Vaughn, C. E., and Leff, J. P. (1976) The influence of family and social factors on the course of psychiatric illness: A comparison of schizophrenic and depressed neurotic patients. British Journal of Psychiatry, 129:125-137. Waltzlawick P., Bavelas J.B., Jackson D. (1967) Pragmatics of Human Communication. New York: WW Norton.
Γ. Τύποι γονιών και παιδιών: Η εςτιαςμϋνη ςτα ςχόματα 12 θεραπεύα για τισ διαταραχϋσ προςωπικότητασ 13 : Λ. Ηζαλθνχινβ Πξφθεηηαη γηα ηνλ άμνλα ΗΗ ( δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο ) κε Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο πην βαζηά ξηδσκέλεο κέζα καο κε ραξαθηεξηνινγηθφ ραξαθηήξα. Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο δελ εθηεινχλ ηηο εξγαζίεο ηνπο ζην ζπίηη, ζπρλά δελ επηθνηλσλνχλ κε ηνλ ζεξαπεπηή, δελ επηθνηλσλνχλ κε ηελ απηνεηθφλα ηνπο θιπ θη έηζη ε γλσζηηθή ζεσξία ηνπ Beck ( Απηφκαηεο ζθέςεηο εμαξηεκέλεο ππνζέζεηο Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο ) δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί επαξθψο. Έηζη νη θνλζηξνπβηζηέο αληί λα αζρνινχληαη κε ηηο γλσζίεο ή Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο αζρνινχληαη κε ηνλ πξνβιεπηηθφ ηνπο ραξαθηήξα ( αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο ) σο έλα ζχζηεκα ζθέςεο απφ πνηθίιεο γλσζίεο. Ο Young επεξεαζκέλνο θαη απφ ηνλ θνλζηξνπθηηβηζκφ σο θίλεκα κέζα ζηε γλσζηηθή ζεξαπεία εηζεγήζεθε ηελ ΘΔ ( Θεξαπεία εζηηαζκέλε πάλσ ζηα ζρήκαηα ). Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο έρνπλ ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνπο θαζηζηνχλ αθαηάιιεινπο γηα γλσζηηθή ζεξαπεία: o Η αζαθήο παξνπζίαζε: γεληθφινγα παξάπνλα. o Σα δηαπξνζσπηθά πξνβιήκαηα: ην θχξην πξφβιεκά ηνπο. o Η αθακςία: άθακπηεο, αλειαζηηθέο απφςεηο θαη ζπκπεξηθνξέο θαη δπζθνιία ζηελ αιιαγή. o Η απνθπγή: ζπλαηζζεκαηηθή ησλ επψδπλσλ ζπλαηζζεκάησλ ( άγρνο ή θαηάζιηςε ). Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο ζπλαηζζήκαηνο εμεηάδνπλ πην εχθνια ην πξφβιεκά ηνπο. Σν εζηηαζκέλν ζηα ζρήκαηα κνληέιν: Πξνηείλνληαη 4 θχξηεο θαηαζθεπέο: o Πξψηκα δπζπξνζαξκνζηηθά ζρήκαηα: νη Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο ( ζπλήζσο δπζιεηηνπξγηθέο ) σο επξχηεξα πξφηππα ζθέςεο θαη ζπκπεξηθνξάο. Απφςεηο γηα ηνλ εαπηφ, 12 Καηεγνξίεο δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηηο Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο. Βαζηθέο ιαλζαζκέλεο ζθέςεηο απφ ηελ παηδηθή ειηθία. 13 ίκνο, 2010, θεθ. 8, ζζ. 287-314.
ηνπο άιινπο, ηνλ θφζκν, ην κέιινλ πνπ καο δεκηνχξγεζαλ ζηελ παηδηθή ειηθία. o Οη δηεξγαζίεο ησλ ζρεκάησλ: απηφκαηεο δπζιεηηνπξγηθέο δηεξγαζίεο πνπ ζπκπίπηνπλ κε ηνπο κεραληζκνχο αληίζηαζεο θαη άκπλαο ζηελ ςπραλάιπζε. Η ζπληήξεζε ησλ ζρεκάησλ: εληζρχνπλ θαη δηαησλίδνπλ έλα ζηξεβιφ ζρήκα. Αλ έρεηο ην ζρήκα ηεο Διαηησκαηηθφηεηαο ζπκβηβάδεζαη κε κηα ππνηηκεηηθή δνπιεηά θαη δελ αλαδεηάο θάηη πνπ αλαδεηθλχεη ηα ηαιέληα ζνπ. Η απνθπγή ησλ ζρεκάησλ: γλσζηηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο, ζπκπεξηθνξηθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ απνθπγή ηεο ελεξγνπνίεζεο ελφο ζρήκαηνο θαη ην έληνλν ζπλαίζζεκα πνπ ηηο ζπλνδεχεη. : απφζπαζε ηεο ζθέςεο θαη θαηαζηάζεσλ πνπ ππξνδνηνχλ ην ζρήκα. Ο αζζελήο κε ην ζρήκα ηεο Απνηπρίαο απνθεχγεη ζρεηηθέο ζθέςεηο ή θαηαζηάζεηο. Η αλαπιήξσζε ησλ ζρεκάησλ: πκπεξηθνξέο ή γλσζίεο πνπ πξνζπαζνχλ λα δηνξζψζνπλ ηα αξρηθά ζρήκαηα. Δίλαη ππεξβνιηθέο νη αλαπιεξψζεηο ησλ ζρεκάησλ γηα έλα ελήιηθα θαη ζπλήζσο ιεηηνπξγνχλ δπζπξνζαξκνζηηθά. Έλαο αζζελήο κε ην ζρήκα ηεο πλαηζζεκαηηθήο ηέξεζεο κπνξεί λα δεηά πνιιά απφ ηνπο άιινπο θαη απηφ ηνπο απνκαθξχλεη αθφκε πεξηζζφηεξν. o Οη θαηεγνξίεο ησλ ζρεκάησλ θαη νη αλαπηπμηαθέο ηνπο θαηαγσγέο: Έρνπκε 5 γεληθφηεξεο θαηεγνξίεο ζρεκάησλ: Απνζχλδεζε θαη απφξξηςε: νη αζζελείο πηζηεχνπλ πσο ε αλάγθε ηνπο γηα αζθάιεηα, ζηνξγή, ηξπθεξφηεηα θιπ δελ ζα ηθαλνπνηεζεί. ρήκαηα φπσο: Δγθαηάιεηςε / αζηάζεηα, θαρππνςία / θαθνπνίεζε, πλαηζζεκαηηθή ηέξεζε, Διαηησκαηηθφηεηα / Νηξνπή, Κνηλσληθή Απνκφλσζε / Απνμέλσζε. Αηηία απνζηαζηνπνηεκέλν, ςπρξφ, απνξξηπηηθφ, ζπγθξαηεκέλν, κνλαρηθφ, εθξεθηηθφ ή θαθνπνηεηηθφ νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. Μεηαίρκην. Αλεπαξθήο απηνλνκία θαη επίδνζε: νη αζζελείο πηζηεχνπλ πσο δελ κπνξνχλ λα ζηαζνχλ κφλνη ηνπο ζηα πφδηα ηνπο. ρήκαηα φπσο: Δμάξηεζε / αληθαλφηεηα, Δπαισηφηεηα ζε βιάβε, Τπεξβνιηθή εκπινθή/ αλεθπιήξσηνο εαπηφο θαη απνηπρία. Αηηία ππεξεκπιεθφκελν, ππεξπξνζηαηεπηηθφ, ρσξίο εληζρχζεηο πξνο ηελ απηνλνκία ηνπ παηδηνχ
νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. Δμαξηεκέλε δηαηαξαρή ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Αλεπαξθή φξηα: νη αζζελείο πηζηεχνπλ πσο δελ έρνπλ φξηα, νχηε καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο, δελ ρξεηάδεηαη λα ζέβνληαη ηνπο άιινπο ή λα είλαη ππεχζπλνη, νχηε λα ζπλεξγάδνληαη ή λα ηεξνχλ ηηο δεζκεχζεηο ηνπο, νχηε λα θαζνξίδνπλ ξεαιηζηηθέο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. ρήκαηα φπσο: Απηνλφεην δηθαίσκα / κεγαινκαλία, Αλεπαξθήο απηνέιεγρνο / Απηνπεηζαξρία. Αηηία ππνρσξεηηθφ, επηεηθέο, κε θαηεπζπληηθφ, ρσξίο πεηζαξρία, κε κεγαινκαλία νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. Αληηθνηλσληθφηεηα ςπρνπάζεηα. Πξνζαλαηνιηζκφο πξνο ηνπο άιινπο: νη αζζελείο πηζηεχνπλ πσο πξέπεη λα εζηηάδνπλ ζηηο επηζπκίεο, ζηα ζπλαηζζήκαηα θα ζηελ απνδνρή ησλ άιισλ εηο βάξνο ησλ αλαγθψλ ηνπο κε ζηφρν λα θεξδεζεί ε αγάπε θαη ε απνδνρή ηνπο, λα δηαηεξεζεί ε ζρέζε ή λα απνθεπρζεί ε αληεθδίθεζε. Απσζνχλ ην ζπκφ ηνπο ή δελ έρνπλ επίγλσζε απηνχ. Γελ γλσξίδνπλ ηηο θπζηθέο ηνπο θιίζεηο. ρήκαηα φπσο: Τπνηαθηηθφηεηα, Απηνζπζία θαη αλαδήηεζε επηδνθηκαζίαο / αλαγλψξηζεο. Αηηία ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ κε απνδνρή ππφ φξνπο. Ναξθηζζηζκφο. Τπεξαγξχπλεζε θαη αλαζηνιή: νη αζζελείο πηζηεχνπλ πσο πξέπεη λα έρνπλ έιεγρν ζηελ παξνξκεηηθφηεηα θαη ζηελ ππεξβνιηθή έθθξαζε απζφξκεησλ ζπλαηζζεκάησλ κε ζθνπφ ηελ απνθπγή ησλ ιαζψλ. Απζηεξνί εζηθνί εζσηεξηθεπκέλνη θαλφλεο πνπ κεηψλνπλ ηελ έλλνηα ηεο επηπρίαο, ηεο απηνέθθξαζεο, ηεο ραιάξσζεο, ησλ ζηελψλ ζρέζεσλ, ηεο πγείαο. ρήκαηα φπσο: Αξλεηηθφηεηα / επαισηφηεηα ζην ιάζνο, ππεξβνιηθφο έιεγρνο / ζπλαηζζεκαηηθή αλαζηνιή, αλειαζηηθά πξφηππα, / ππεξεπηθξηηηθφηεηα θαη ηηκσξεηηθφηεηα Αηηία ην απζηεξφ, βινζπξφ, ηηκσξεηηθφ νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ κε θπξίαξρα ζηνηρεία: απφδνζε, θαζήθνλ, ηειεηνζεξία, ππαθνή ζηνπο θαλφλεο, ε απνθπγή ιαζψλ θαη ε επηθπξηαξρία ζηελ επραξίζηεζε, απζνξκεηηζκφ, ραξά, ραιαξφηεηα. Τπνβφζθεη ε απαηζηνδνμία θαη ε αλήζπρε πξφβιεςε αλ δελ είκαζηε ζε εγξήγνξζε. o Σα πξφζσπα φςεηο ησλ ζρεκάησλ: πξνζσπείν ηνπ εαπηνχπνπ πεξηιακβάλεη κηα θπζηθήνκαδνπνίεζε ζρεκάησλ θαη δηεξγαζηψλ ησλ ζρεκάησλ, ηα νπνία δελ είλαη απαξηησκέλα κε ηα άιια πξνζσπεία. Άιια ζρήκαηα είλαη ελεξγά ή
ελεξγνπνηνχληαη θη άιια κέλνπλ ελ ππλψζεη. Οη κεηαηρκηαθνί πεδνχλ εχθνια απφ ην έλα πξφζσπν φςε ζην άιιν θπξίσο σο απάληεζε ζηα γεγνλφηα ηεο δσήο ή ηηο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Σα πξφζσπα φςεηο είλαη απνθνκκέλα κεηαμχ ηνπο θαη κε δηαθνξεηηθέο γλσζίεο, ζπλαηζζήκαηα, ζπκπεξηθνξέο ην θαζέλα. Γηαθέξνπλ απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο επεηδή απνηεινχλ κεραληζκνχο δηαρείξεζεο πνπ ππξνδνηνχληαη απφ ζρεκαηηθά γεγνλφηα θαη αληηζηνηρνχλ ζηηο θαηαζηάζεηο ηνπ Δγψ ηεο ςπραλάιπζεο. Οη θιηληθνί ζα πξέπεη φρη κφλν λα δηαθξίλνπλ ηα πξφζσπα φςεηο ηνπ αζζελή, αιιά θαη ηνπο ελεξγνπνηεηέο πνπ ηα ππξνδνηνχλ θαη λα θαηαγξάθνπλ ηηο γλσζίεο, ζπλαηζζήκαηα θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ παξνπζηάδεη ν αζζελήο ζε θάζε πξφζσπν φςε ησλ ζρεκάησλ.. Σα πξφζσπα φςεηο ηνπ παηδηνχ: Σν επάισην παηδί Σν ζπκσκέλν παηδί. Σν παξνξκεηηθφ / απείζαξρν παηδί. Σν επηπρηζκέλν παηδί. Σα δπζπξνζαξκνζηηθά πξφζσπα φςεηο δηαρείξηζεο: Ο πεηζήληνο παξαδηδφκελνο. Ο απνζηαζηνπνηεκέλνο πξνζηάηεο. Ο ππεξεθπιεξσηήο. Ο ηηκσξεηηθφο γνλέαο. Ο απαηηεηηθφο γνλέαο. Σα πξφζσπα φςεηο ηνπ πγηνχο ελήιηθα: Ο πγηήο ελήιηθαο. Οη πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηεο εζηηαζκέλεο ζηα ζρήκαηα ζεξαπείαο: o Αμηνιφγεζε: Αλαγλψξηζε ησλ ζρεκάησλ: απηψλ πνπ αθνξνχλ πεξηζζφηεξν ηνλ θάζε αζζελή. Δξσηεκαηνιφγηα θαη Ηζηνξηθφ ( ζαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα γηα ηηο Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο ): Σν Πνιχπιεπξν Ηζηνξηθφ ησλ Lazarus & Lazarus, 1991, Young Schema Questionaire ( Δξσηεκαηνιφγην ησλ ρεκάησλ ηνπ Young ), Multimodal Life History ( Πνιχπιεπξν Ηζηνξηθφ ), Parenting Inventory ( Δξσηεκαηνιφγην πεξηγξαθήο γνλέα ηνπ Young ), Young Comprensation Inventory ( Δξσηεκαηνιφγην Αλαπιήξσζεο ηνπ Young ) θαη Young Rygh Avoidance Inventory (Δξσηεκαηνιφγην Απνθπγήο ησλ Young Rygh). Ο ζεξαπεπηήο επίζεο παξαηεξεί πξνζεθηηθά ηα πξφηππα ζηε ζεξαπεπηηθή ζρέζε. Σν Schema Grid ( Πιέγκα ησλ ρεκάησλ,
Young 1990 ) βνεζά ηνλ ζεξαπεπηή λα εληνπίζεη ηελ ηζρχ ησλ ζρεκάησλ ηνπ αζζελνχο. Δλεξγνπνίεζε ησλ ζρεκάησλ: απηψλ πνπ είλαη πξσηαξρηθά / πξσηνγελή ζρήκαηα. θελέο απφ ηελ παηδηθή ειηθία πξψηα κε ηε κεηέξα, κε ηνλ παηέξα θαη ηέινο κε θάζε άιιν ζεκαληηθφ πξφζσπν. Σηο δηεγνχκαζηε ζαλ λα ηηο δνχκε. Ππξνδφηεζε ηνπ ζπλαηζζήκαηνο πνπ ζπλδέεηαη κ απηά ηα αλαγλσξηζκέλα ζρήκαηα ( κνληέια ζθέςεο ζπκπεξηθνξάο ). ζν πην έληνλν ην ζπλαίζζεκα, ηφζν πην πξσηαξρηθά ηα ζρήκαηα ιφγσ ηεο ηάζεο καο γηα απνθπγή. Σα ζρήκαηα πξέπεη λα ζπλδεζνχλ θαη κε άιια ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αζζελνχο ( ειηθία, εμππλάδα, ηξαχκα, ηαιέληα θιπ ). Γίλεηαη θαη ρξήζε ηνπ Schema Conceptualization Form ( Δληχπνπ Δλλνηνινγηθήο θαηαλφεζεο ησλ ζρεκάησλ ): Ππξεληθέο αλακλήζεηο, γλσζηηθέο δηαζηξεβιψζεηο, ζπκπεξηθνξέο ζπληήξεζεο, ζηξαηεγηθέο απνθπγήο θαη ζηξαηεγηθέο αλαπιήξσζεο.. Η εθπαίδεπζε ζηα ζρήκαηα: Δμεγεί ν θιηληθφο ηηο αξρέο ηεο ζεσξίαο ησλ ζρεκάησλ θαη δίλεη ην βηβιίν: Young & Klosko, Reinventing Your Life, 1993 βηβιίν απηνβνήζεηαο. ηα ειιεληθά Αλαθαιχπηνληαο μαλά ηε δσή, κηθξ Μ. Υήξα, εθδ. Παηάθε, Αζήλα, 1996. o Η θάζε ηεο αιιαγήο: Σερληθέο: απφ γλσζηαθή, ζπκπεξηθνξηθή, ςπρνδπλακηθή, ζπζηεκηθή θαη αλζξσπηζηηθή ( Gestalt ) ςπρνινγία. Γλσζηηθέο ηερληθέο: αλαζθφπεζε ηεο δσήο, γλσζηαθά δηεξγαζηαθά ιάζε,, απνζηαζηνπνίεζε θαη φρη ηαπηνπνίεζε κε ηα ζρήκαηα, θάξηεο ππελζχκηζεο ησλ βαζηθψλ καο ζρεκάησλ ( Schema Therapy Flash Card ) θαη ην Ζκεξνιφγην ησλ ρεκάησλ ( Schema Diary ). Βησκαηηθέο: βίσζε ησλ έληνλσλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ζρήκαηα. Οη δηάινγνη ησλ ζρεκάησλ: δχν πνιπζξφλεο ε κία γηα ην ζρήκα ή άιιε γηα ηε ινγηθή πγηή θσλή ( εδψ βνεζά θη ν θιηληθφο ). Ο αζζελήο αιιάδεη πνιπζξφλεο θη απφςεηο. Σν πγηέο πξφζσπν φςε ακθηζβεηεί ην πξφζσπν φςε πνπ ππφθεηηαη ζηα ζρήκαηα. Ζ κειέηε ηνπ αξλεηηθνχ ξφινπ είλαη ην ίδην σθέιηκε κε ηελ ζεηηθή. ηγά ζηγά
αλαγλσξίδεηαη πσο ην αξλεηηθφ ζρήκα είλαη εμσγελέο ( ελδνβνιή ). Οη ηερληθέο ηεο απεηθφληζεο ζηελ θαληαζία: απεηθφληζε κε ηε θαληαζία κε θάζε ιεπηνκέξεηα ηεο ηξαπκαηηθήο ζθελήο θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ πξνθάιεζε. Αλ ζέιεη κπνξεί λα ππεξαζπηζηεί ηνλ εαπηφ ηνπ φηαλ γηλφηαλ ην ηξαχκα ή λα πξνζπαζήζεη λα θαηαιάβεη απηφλ πνπ ηνλ ηξαπκάηηζε. Γηαπξνζσπηθέο ηερληθέο: ηα αλειαζηηθά πξφηππα ζηα ζρήκαηα κέζα ζηελ ζεξαπεπηηθή ζρέζε αξρίδνπλ λα θινλίδνληαη. Πεξηνξηζκέλε γνλετθή ππνθαηάζηαζε: ν ζεξαπεπηήο ππνδχεηαη αθξηβψο ηνλ αληίζεην ξφιν απφ απηφλ πνπ έπαηδε ν γνληφο πνπ ηξαπκάηηζε ην παηδί ( απνξξηπηηθφο / απνδεθηηθφο ). Η ππξνδφηεζε ησλ ζρεκάησλ κέζα ζηελ ζεξαπεπηηθή ζρέζε: ηφηε κπνξεί ν αζζελήο λα ηα επεμεξγαζηεί θαιιίηεξα θαη λα ηα ηξνπνπνηήζεη απ φηαλ ππξνδνηνχληαη ζηελ θνηλσλία. Αλ ν ζεξαπεπηήο θάλεη ιάζνο κπνξεί λα δεηήζεη ζπγλψκε, θάηη πνπ δελ έθαλε ν ζεξαπεπηήο. Γηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο: ηα ζρήκαηα ζπληεξνχληαη κέζα ζηηο δηαπξνζσπηθέο καο ζρέζεηο. Με ηνλ εληνπηζκψλ ησλ ζρεκάησλ καο θαηαλννχκε πσο απηά επεξεάδνπλ ηηο δηαπξνζσπηθέο καο ζρέζεηο. πλεδξίεο θαη κε ζπγγελείο θαη θίινπο. πκπεξηθνξηθέο ηερληθέο: θαιέο γηα απηφεηηψκελα πξφηππα ζπκπεξηθνξηθήο απνθπγήο, ζπληήξεζεο θαη αλαπιήξσζεο πνπ δηαησλίδνπλ ηα ζρήκαηα. Η εθαξκνγή λέσλ ζπκπεξηθνξψλ: κέζσ ππφδπζεο ξφισλ ή θαληαζίαο. Απφ άζθεζε ζε άζθεζε αλ επηηχρεη γίλεηαη ελίζρπζε επηβξάβεπζε θαη πάκε ζηελ επφκελε, αιιηψο επαλάιιεςε.
Ζ δηαθνπή ησλ ζπκπεξηθνξηθψλ πξνηχπσλ: παχζε ησλ δπζιεηηνπξγηθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ δηαηεξνχλ ή εληζρχνπλ ηα ζρήκαηα. Μαζαίλνπλ λα απαληνχλ βάδνληαο ηα φξηα, ρσξίο απιψο λα ακχλνληαη ή λα δηαγξάθνπλ φζνπο ηνπο επεξεάδνπλ αξλεηηθά ζην ζέκα ησλ ζρεκάησλ. Η εξγαζία γηα ην ζπίηη: δηαηεξνχληαη ηα θαιά απνηειέζκαηα φιε ηελ εβδνκάδα. Μεξηθέο θνξέο ν αζζελήο θαηαθεχγεη ζην ζρεηηθφ βηβιίν απηνβνήζεηαο. Γχζθνιεο πεξηπηψζεηο: νη κεηαηρκηαθέο πξνζσπηθφηεηεο. Απηνί έρνπλ ηαπηφρξνλα 4 πξφζσπα φςεηο. Μεηαπεδνχλ απφ ην έλα πξφζσπν- φςε ζην άιιν. Σν επάισην / εγθαηαιειεηκκέλν παηδί: ( φηαλ έρεη θφβν γηα απεηιή ή εγθαηάιεηςε. Αηζζάλνληαη θαηάζιηςε, απειπηζία, πφλν, αλαμηφηεηα γηα αγάπε, ζπκαηνπνίεζε θαη αίζζεζε αλάγθεο ) Ο απνζηαζηνπνηεκέλνο πξνζηάηεο: ( απνπξνζσπνπνίεζε, θελφ, αλία, αθξαία ππαθνή ή ζπκκφξθσζε ). Σν πξφζσπν απηφ ραξαθηεξίδεηαη απφ βνπιηκία, εμαξηήζεηο απφ νπζίεο, απηνηξαπκαηηζκνχο θαη ζσκαηηθέο αηηηάζεηο. Ο ηηκσξεηηθφο γνλέαο: ελνρή γηα θάηη θαθφ πνπ έθαλαλ ή γηα ηνλ ζπκφ πνπ έλησζαλ ή άιια αθαηάιιεια αηζζήκαηα. Μπνξεί λα θηάζνπλ ζηνλ απηνηξαπκαηηζκφ αθξσηεξηαζκφ. Σν ζπκσκέλν παηδί: Σν επάισην / εγθαηαιειεηκκέλν παηδί θαη απνζηαζηνπνηεκέλνο πξνζηάηεο δεκηνπξγνχλ ιφγσ ηεο απψζεζεο ησλ αλαγθψλ θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπο έληνλν ζπκφ. Έηζη ν αζζελήο κεηαβαίλεη ζ απηφ ην πξφζσπν φςε. Οξγίδνληαη, γίλνληαη ρεηξηζηηθνίαπαμησηηθνί, απαηηεηηθνί, ζέινπλ λα ειέγμνπλ θαη λα θαθνπνηνχλ. Ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο εδψ θαη ηψξα κε θαηαζηξνθηθφ
ηξφπν. Παξνξκεηηθνί, θχθινη θαιπκκέλεο νξγήο θαη δξακαηνπνίεζεο θαη απφπεηξεο απηνθηνλίαο. Ο κεηαηρκηαθφο λαξθηζζηζηήο έρεη 3 πξφζσπα φςεηο ( Γηαθνξεηηθέο γλσζίεο, ζπκπεξηθνξέο, ζπλαηζζήκαηα θαη ζεξαπεία γηα ηελ θάζε κία ): Ξερσξηζηφο εαπηφο: ζρήκαηα: κεγαινκαλίαο, αλαδήηεζεο επηδνθηκαζίαο, αλειαζηηθψλ πξνηχπσλ θαη θαρππνςία. Διάρηζηε ζπλαηζζεκαηηθε θαηαλφεζε, επηδεηνχλ πξνλφκηα, ζπκπεξηθνξά αλσηεξφηεηαο, επηθξηηηθφηεηα απέλαληη ζηνπο άιινπο. Απνζηεξεκέλν παηδί: ζρήκαηα: ειαηησκαηηθφηεηα ή ζπλαηζζεκαηηθή ζηέξεζε ή ππνηαθηηθφηεηαο. Νηψζνπλ απνγνήηεπζε πνπ δελ ηνπο πξνζέρνπλ, ληψζνπλ κέηξηνη, απαμίσζε θιπ. Μεηαπεδνχλ ζηνλ Ξερσξηζηφ εαπηφ θη αλ απνηχρνπλ κεηαβαίλνπλ ζηνλ Παξεγνξεηή ηνπ εαπηνχ. Παξεγνξεηήο ηνπ εαπηνχ: κνξθή απνθπγήο ηνπ ζρήκαηνο απνζπά ή αλαηζζεηνπνηεί ηνλ αζζελή απφ ηνλ πφλν ηνπ ζρήκαηνο ( αιθννιηζκφο, νπζίεο, θαηαλαγθαζηηθή ππεξζεμνπαιηθφηεηα, ραξηνπαημία, ξηςνθίλδπλεο επελδχζεηο, ππεξθαγία, ππεξβνιηθή ζπαηάιε, θαληαζηψζεηο κεγαιείνπ θαη εξγαζηνκαλία ). Η εςτιαςμϋνη ςτα ςχόματα 14 θεραπεύα για τισ διαταραχϋσ προςωπικότητασ 15 : Πξφθεηηαη γηα ηνλ άμνλα ΗΗ ( δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο ) κε Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο πην βαζηά ξηδσκέλεο κέζα καο κε ραξαθηεξηνινγηθφ ραξαθηήξα. 14 Καηεγνξίεο δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηηο Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο. Βαζηθέο ιαλαζζκέλεο ζθέςεηο απφ ηελ παηδηθή ειηθία. 15 ίκνο, 2010, θεθ. 8, ζζ. 287-314.
Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο δελ εθηεινχλ ηηο εξγαζίεο ηνπο ζην ζπίηη, ζπρλά δελ επηθνηλσλνχλ κε ηνλ ζεξαπεπηή, δελ επηθνηλσλνχλ κε ηελ απηνεηθφλα ηνπο θιπ θη έηζη ε γλσζηηθή ζεσξία ηνπ Beck ( Απηφκαηεο ζθέςεηο εμαξηεκέλεο ππνζέζεηο Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο ) δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί επαξθψο. Έηζη νη θνλζηξνπβηζηέο αληί λα αζρνινχληαη κε ηηο γλσζίεο ή Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο αζρνινχληαη κε ηνλ πξνβιεπηηθφ ηνπο ραξαθηήξα ( αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο ) σο έλα ζχζηεκα ζθέςεο απφ πνηθίιεο γλσζίεο. Ο Young επεξεαζκέλνο θαη απφ ηνλ θνλζηξνπθηηβηζκφ σο θίλεκα κέζα ζηε γλσζηηθή ζεξαπεία εηζεγήζεθε ηελ ΘΔ ( Θεξαπεία εζηηαζκέλε πάλσ ζηα ζρήκαηα ). Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο έρνπλ ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνπο θαζηζηνχλ αθαηάιιεινπο γηα γλσζηηθή ζεξαπεία: o Η αζαθήο παξνπζίαζε: γεληθφινγα παξάπνλα. o Σα δηαπξνζσπηθά πξνβιήκαηα: ην θχξην πξφβιεκά ηνπο. o Η αθακςία: άθακπηεο, αλειαζηηθέο απφςεηο θαη ζπκπεξηθνξέο θαη δπζθνιία ζηελ αιιαγή. o Η απνθπγή: ζπλαηζζεκαηηθή ησλ επψδπλσλ ζπλαηζζεκάησλ ( άγρνο ή θαηάζιηςε ). Οη αζζελείο κε δηαηαξαρέο ζπλαηζζήκαηνο εμεηάδνπλ πην εχθνια ην πξφβιεκά ηνπο. Σν εζηηαζκέλν ζηα ζρήκαηα κνληέιν: Πξνηείλνληαη 4 θχξηεο θαηαζθεπέο: o Πξψηκα δπζπξνζαξκνζηηθά ζρήκαηα: νη Ππξεληθέο Πεπνηζήζεηο ( ζπλήζσο δπζιεηηνπξγηθέο ) σο επξχηεξα πξφηππα ζθέςεο θαη ζπκπεξηθνξάο. Απφςεηο γηα ηνλ εαπηφ, ηνπο άιινπο, ηνλ θφζκν, ην κέιινλ πνπ καο δεκηνχξγεζαλ ζηελ παηδηθή ειηθία. o Οη δηεξγαζίεο ησλ ζρεκάησλ: απηφκαηεο δπζιεηηνπξγηθέο δηεξγαζίεο πνπ ζπκπίπηνπλ κε ηνπο κεραληζκνχο αληίζηαζεο θαη άκπλαο ζηελ ςπραλάιπζε. Η ζπληήξεζε ησλ ζρεκάησλ: εληζρχνπλ θαη δηαησλίδνπλ έλα ζηξεβιφ ζρήκα. Αλ έρεηο ην ζρήκα ηεο Διαηησκαηηθφηεηαο ζπκβηβάδεζαη κε κηα ππνηηκεηηθή δνπιεηά θαη δελ αλαδεηάο θάηη πνπ αλαδεηθλχεη ηα ηαιέληα ζνπ. Η απνθπγή ησλ ζρεκάησλ: γλσζηηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο, ζπκπεξηθνξηθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ απνθπγή ηεο ελεξγνπνίεζεο ελφο ζρήκαηνο θαη ην έληνλν ζπλαίζζεκα πνπ ηηο ζπλνδεχεη. : απφζπαζε ηεο ζθέςεο θαη θαηαζηάζεσλ πνπ ππξνδνηνχλ ην ζρήκα. Ο