ΤΕΥΧΟΣ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 1999 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1. ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 2. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ 3. ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ 4. ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ 2000 5. ΗΜΕΡΙ Α ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 1. ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Το πρώτο τεύχος της ΑΕΡΟ ΙΑΣΤΗΜΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ έφθασε στα χέρια άνω των χιλίων αποδεκτών. Η ζεστή υποδοχή και τα θετικά σχόλια δείχνουν ότι το έντυπο έρχεται να καλύψει το κενό σε έναν συγκεκριµένο και αναπτυσσόµενο επιστηµονικό τοµέα. Ο στόχος, όµως, της προσπάθειας θα επιτευχθεί συντοµότερα και αποτελεσµατικότερα, αν όλοι όσοι ασχολούνται µε την πτήση, δουν το έντυπο ως ΙΚΟ ΤΟΥΣ ΒΗΜΑ. Η Συντακτική Επιτροπή καλεί κάθε ενδιαφερόµενο που επιθυµεί να µοιραστεί µε τους αναγνώστες της «Α.Ι» τις γνώσεις, τις απόψεις ή τις εµπειρίες του, σχετικές µε τον ανθρώπινο παράγοντα της πτήσης ή µε το αεροδιαστηµικό περιβάλλον γενικότερα, να στείλει τη συνεργασία του, σύµφωνα µε τις οδηγίες της σχετικής στήλης. Καλό και ασφαλές φθινόπωρο σε όλους Ο Πρόεδρος της Συντακτικής Επιτροπής Μακρατζάκης ηµήτριος 2. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Ταξχος (ΥΙ) Ηλίας Χειµώνας, Καρδιολόγος, ιοικητής ΚΑΙ Η Αεροπορική Ιατρική, όπως και οι άλλες ειδικότητες της ιατρικής, εξελίσσεται µε γρήγορους ρυθµούς. Η τεχνολογική εξέλιξη των αεροσκαφών, οι µεταβολές στη µορφή και τη διάρκεια των επιχειρήσεων στις σύγχρονες πολεµικές εµπλοκές και τα διαστηµικά προγράµµατα δίνουν ώθηση στην Αεροπορική Ιατρική. Στο τελευταίο συνέδριο της Aerospace Medical Association, που έγινε στο Detroit των ΗΠΑ από 16-20 Μαΐου 1999, παρουσιάστηκαν καινούργιες γνώσεις που συµπληρώνουν ή αναθεωρούν τις παλαιότερες. Στον περιορισµένο χώρο της εφηµερίδας µας, περιληπτικά µόνο, µπορούν να αναφερθούν τα σπουδαιότερα. Α. Επιταχύνσεις (+GZ). Τελευταία παρατηρήθηκε ότι στους ελιγµούς µάχης, όταν προηγείται αρνητική κατακόρυφη επιτάχυνση (-GZ) που παρατείνεται για λίγα δευτερόλεπτα, η αντοχή στα θετικά (+GZ) που ακολουθούν είναι µειωµένη, µε επακόλουθο την αύξηση του κινδύνου για G-LOC. Αυτό το φαινόµενο έχει ονοµαστεί PUSH-PULL EFFECT (από τη φορά του χειριστηρίου που προκαλεί τους ελιγµούς του αεροσκάφους). Για το µηχανισµό που τον προκαλεί έχει γίνει αρκετή συζήτηση. Πειραµατική έκθεση του χειριστή επί 2 σε -GZ προκαλεί διέγερση των τασεοϋποδοχέων στις καρωτίδες και αντανακλαστική περιφερική

αγγειοδιαστολή, η οποία παραµένει αρκετά δευτερόλεπτα µετά την παύση των -GZ και την ανάπτυξη των +GZ, µε αποτέλεσµα τη µείωση της αντοχής σε αυτά. Η εκπαίδευση του χειριστή στην ανθρωποφυγόκεντρο βελτιώνει την αντοχή του στα +GZ. Αυξάνει την προσαρµοστικότητα του καρδιοκυκλοφορικού µε πολλούς µηχανισµούς (αύξηση του όγκου των κυκλοφορούντων ερυθρών, µικρότερη µείωση του ΟΠ, του ΚΛΟΑ, της µέσης ΑΠ και ευνοϊκή τροποποίηση των αντανακλαστικών και της α-1 αδρενεργικής ανταπόκρισης). Συνεπώς, η συχνή εκπαίδευση είναι ωφέλιµη όχι µόνο για την εκµάθηση των αντι-g χειρισµών, αλλά και για την αύξηση της αντοχής σε επαναλαµβανόµενα και µεταβαλλόµενα υψηλά +GZ. Κατά την έκθεση του χειριστή σε 7-9 +GZ παρατηρείται συχνά βραχιόνιο άλγος. Οφείλεται πιθανώς σε υπερδιάταση των τοπικών αγγείων. Η αντοχή στα +GZ ακολουθεί τον κιρκαδιανό ρυθµό. Η απώλεια όρασης των χρωµάτων συµβαίνει σε χαµηλότερα +GZ από την απώλεια της κεντρικής όρασης. Αυτό είναι σηµαντικό για την ανάγνωση των εγχρώµων ενδείξεων των οργάνων του αεροσκάφους. Υπάρχει µία τάση για την αγορά συσκευών ανθρωποφυγοκέντρου µε όλο και µεγαλύτερες δυνατότητες στο ρυθµό ανάπτυξης των +GZ. Αυτό όµως αυξάνει πολύ το κόστος. Είναι, όµως, χρήσιµη η εκπαίδευση µε ρυθµό ανάπτυξης των +GZ? 10 G/sec; Στο ερώτηµα αυτό προβλήθηκαν τα εξής επιχειρήµατα: το αντανακλαστικό των τασεοϋποδοχέων χρειάζεται 5 για να αναπτυχθεί πλήρως. Αύξηση του ρυθµού από 6 σε 10 G/sec βραχύνει το χρόνο για την επίτευξη 9 G κατά 0,5 sec, χωρίς σηµασία στην αντοχή του χειριστή. τα ενεργειακά επίπεδα των εγκεφαλικών κυττάρων των ποντικών δεν επηρεάζονται από τον ρυθµό ανάπτυξης των +GZ. ο στιγµιαίος ρυθµός ανάπτυξης των +GZ στα F-16 δεν είναι σταθερός, κυµαίνεται µεταξύ 4 και 9 G/sec στις συνήθεις αποστολές και είναι µεγαλύτερος στα χαµηλά G. Συµπέρασµα: Φυγόκεντρος µε δυνατότητα ανάπτυξης µέχρι 10 G/sec είναι αρκετή. Β. Υποξία. Είναι δυνατή η εκπαίδευση στην υποξία µε µείγµα αερίου Ο2/Ν2 (Ο2=6.12% µιµείται ύψος 25.000 ft). Η εκπαίδευση αυτή είναι εξίσου αποτελεσµατική µε την εκπαίδευση στο ΘΧΠ. Πλεονέκτηµα αποτελεί η αποφυγή του κινδύνου δυσβαρισµού. Εκπαίδευση µε άσκηση σε συνθήκες υποξίας (σε ύψος 8000 ft στο ΘΧΠ) αυξάνει την ικανότητα άσκησης (αερόβιο και αναερόβιο) και την απόδοση του ατόµου. Γ. Φάρµακα για την αύξηση της επιχειρησιακής ικανότητας Οι παρατεταµένες επιχειρήσεις, οι νυχτερινές αποστολές και η µετακίνηση των µαχητών κατά µήκος γεωγραφικών µεσηµβρινών (jet lag) επιβάλλει την έστω και προσωρινή αύξηση της απόδοσή τους. Για το σκοπό αυτό δοκιµάζονται φάρµακα µε αρκετή επιτυχία: καφεΐνη, (50-300 mg, δισκία, SR, αφέψηµα): αυξάνει την εγρήγορση σε όλους και τις νοητικές λειτουργίες στους κουρασµένους αµφεταµίνες: δεξεδρίνη, µεθαµφεταµίνη - προκαλούν εθισµό modafinil: ξαγρυπνιστική ουσία µε νέο µηχανισµό πολλαπλής δράσης - διεγείρει τους µετασυναπτικούς α-1 υποδοχείς, ελαττώνει την απελευθέρωση της GABA και αυξάνει παροδικά το ασπαραγινικό και το γλουταµινικό αµινοξύ. όση 300 mg pemoline: η διάρκειά της είναι µακρά και εµποδίζει τον ύπνο για µεγάλο χρονικό διάστηµα.

3. ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ 5-8 Σεπτεµβρίου 1999 Αθήνα, Ξενοδοχείο «Astir Palace», Βουλιαγµένη 11th Conference of the International Society for Enviromental Epidemiology (ISEE/ISEA 99) Πληροφορίες: τηλ. 6450870, FAX: 3604894 21-23 Οκτωµβρίου 1999 Αtlantic Owners and Pilots Association Expo 99 Contact: Warren Mornigstar Phone: (301) 695-2162, E-mail: warren.morn-ingstar@aopa.org 4. ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ 2000 Σµχος (ΥΙ) Ε. Σταθογιάννης Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αεροπορικής και ιαστηµικής Ιατρικής Καρδιολόγος Η στεφανιαία νόσος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν τη σύγχρονη µάστιγα των οικονοµικά προηγµένων χωρών σε παγκόσµιο επίπεδο και ευθύνονται για το µεγαλύτερο ποσοστό θανάτων. Το πρόβληµα αυτό αντιµετωπίζει και ο Ελληνικός λαός, κατ επέκταση και ο αεροπορικός πληθυσµός, ιδιαίτερα έντονα την τελευταία δεκαετία, γιατί η επίπτωση των προδιαθεσικών παραγόντων που το προκαλούν (υπέρταση, υπερλιπιδαιµία, κάπνισµα, παχυσαρκία, έλλειψη ασκήσεως ) παρουσιάζει ραγδαία αύξηση. Οι κύριοι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου (εµφράγµατα, εγκεφαλικά επεισόδια ) είναι η υπερλιπιδαιµία, το κάπνισµα και η υπέρταση. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το φύλο, η κληρονοµικότητα, η αύξηση της οµοκυστεΐνης, η θετική CRP, και το Stress, που ευνοούν την ανάπτυξη και εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου και των εγκεφαλικών επεισοδίων. Η «δυτικοποίηση» του τρόπου ζωής αύξησε ραγδαία την εκδήλωση του προβλήµατος. Σύγχρονες µελέτες τονίζουν τα πλεονεκτήµατα της µεσογειακής δίαιτας (λάδι, ελιές, σαλάτες κ.λπ.), µε την οποία οι πρόγονοί µας µεγάλωσαν. Πέρασαν αρκετά χρόνια για να καταλάβουµε ότι το λάδι της ελιάς, οι σαλάτες, τα φρούτα και τα όσπρια είναι πολύ καλύτερα από τα κάθε είδους «Fast food». Η βασική αιτία των καρδιαγγειακών νόσων είναι η αθηροσκλήρωση, η οποία είναι µία χρόνια διεργασία που οδηγεί στην πάχυνση του έσω χιτώνα του αγγείου (λόγω εναποθέσεων χοληστερίνης) και έτσι δηµιουργείται η λεγόµενη «ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΠΛΑΚΑ». Με την ανάπτυξη της αθηρωµατικής πλάκας ο αυλός του αγγείου στενεύει προοδευτικά, µε αποτέλεσµα να µειώνεται η ροή του αίµατος. Όταν η στένωση αυτή προχωρήσει σηµαντικά, το άτοµο αισθάνεται, αρχικά κατά το περπάτηµα ή την προσπάθεια και στη συνέχεια ακόµη και στην ηρεµία, συσφυκτικό άλγος στο στήθος (ΣΤΗΘΑΓΧΗ) Αν το αγγείο αποφραχθεί πλήρως, τότε επέρχεται στη µεν καρδιά το ΕΜΦΡΑΓΜΑ του µυοκαρδίου, στον δε εγκέφαλο το «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΜΦΡΑΚΤΟ», µε αποτέλεσµα ηµιπληγία. Η απόφραξη αυτή του αγγείου, εκτός από την αθηρωµατική πλάκα, µπορεί να προκληθεί από τη δηµιουργία θρόµβου ή από σπασµό (π.χ. όπως συµβαίνει στους καπνιστές).

Όπως ήδη αναφέραµε, οι κύριοι προδιαθεσικοί παράγοντες που οδηγούν στην αθηροσκλήρωση µε τελική έκβαση την καρδιαγγειακή νόσο είναι το κάπνισµα, η υπερλιπιδαιµία και η υπέρταση. Στο Νοσοκοµείο µας (251 ΓΝΑ) έγινε µια µελέτη σε 522 Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς µη Ιπταµένους για να δούµε την επίπτωση των προδιαθεσικών παραγόντων για καρδιαγγειακή νόσο. Όσον αφορά το ΚΑΠΝΙΣΜΑ διαπιστώθηκε ότι το 50% του δείγµατος που εξετάστηκε είναι καπνιστές. Από αυτούς το 9% καπνίζει λιγότερα από 10 τσιγάρα ηµερησίως, το 30% καπνίζει 10-20 τσιγάρα ηµερησίως και το 11% περισσότερα από 20 τσιγάρα. Στην Ευρώπη κατέχουµε την πρώτη θέση στο κάπνισµα. Τι γίνεται όµως µε την χοληστερίνη; Με τα σηµερινά δεδοµένα πιστεύουµε ότι η τιµή της φυσιολογικής χοληστερίνης πρέπει να είναι µικρότερη από 200 mgr %. Τέτοιες τιµές στο δείγµα που εξετάσαµε είχε µόνο το 38%. Ένα ποσοστό 36% είχε τιµές χοληστερίνης 200-249 mgr %. Το 20% είχε τιµές χοληστερίνης 250-259 mgr % και το 6% χοληστερίνη µεγαλύτερη από 300 mgr %. Το πρόβληµα της Υπερτάσεως ήταν µικρότερο. Αρτηριακή πίεση µεγαλύτερη από 140/90 θεωρείται παθολογική, δηλαδή υπέρταση. Αν η µεγάλη πίεση (Συστολική) είναι µεγαλύτερη από 140 χιλιοστά υδραργύρου, τότε µιλάµε για συστολική υπέρταση, αν δε η µικρή πίεση ( ιαστολική) είναι µεγαλύτερη από 90 χιλιοστά υδραργύρου, τότε µιλάµε για διαστολική υπέρταση. Πρόβληµα υπερτάσεως είχε το 6,25 % του πληθυσµού που εξετάστηκε, χαµηλό σχετικά ποσοστό, λόγω και του νεαρού της ηλικίας του. Όσον αφορά τους υπόλοιπους προδιαθεσικούς παράγοντες διαπιστώσαµε τα εξής : Υπερβάλλον σωµατικό βάρος στο 35%, έλλειψη τακτικής αθλήσεως στο 80%, ινωδογόνο µεγαλύτερο από 300 mgr % στο 20%, και θετικό κληρονοµικό ιστορικό για στεφανιαία νόσο στο 7%. Τα ευρήµατά µας αυτά συνηγορούν στο ότι η επίπτωση των προδιαθεσικών παραγόντων για την εµφάνιση καρδιαγγειακής νόσου στον Ελληνικό πληθυσµό είναι πολύ υψηλή και επίκειται περαιτέρω έξαρση των νοσηµάτων αυτών. Πρέπει να ληφθούν άµεσα και µακροπρόθεσµα µέτρα για να ανακοπεί η µάστιγα αυτή και πρέπει να συµβάλλουµε όλοι µας, ανάλογα µε τη θέση του καθενός, προς το σκοπό αυτό. Με απλά λόγια, θα έλεγε κανείς είναι καιρός να σταµατήσουµε τον ξέφρενο και αλόγιστο ρυθµό µας, να κοιτάξουµε πίσω και να ακολουθήσουµε σε πολλά σηµεία τον τρόπο διαβίωσης των γονέων και των παπούδων µας, δηλαδή: Μεσογειακή δίαιτα µε λάδι, ελιές, λαχανικά, φρούτα και ψάρια, µε λίγο ή και χωρίς αλάτι. Κρέας την Κυριακή. Μόνιµα παρκαρισµένο το αυτοκίνητο. Χωρίς τσιγάρο. Επίσκεψη στον Καρδιολόγο µόνο για Check up και όχι για έλεγχο πάθησης, µια φορά στα δύο χρόνια. 5. ΗΜΕΡΙ Α ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙ Α ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΑΠΩΛΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΤΗΣΗ (VERTIGO)» Στις 14 Μαΐου 1999 πραγµατοποιήθηκε, µε µεγάλη επιτυχία, στο χώρο του αµφιθεάτρου του 251 ΓΝΑ η καθιερωµένη Ετήσια ιεθνής Ηµερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Αεροπορικής και ιαστηµικής Ιατρικής µε θέµα "Απώλεια προσανατολισµού στην πτήση (vertigo)".

Την εκδήλωση τίµησε µε την παρουσία του ο Υφυπουργός Εθνικής Αµύνης κ.. Αποστολάκης, ο οποίος κήρυξε και την έναρξη των εργασιών της ηµερίδας. Νωρίτερα είχαν µιλήσει για τη σηµασία της ηµερίδας ο /ντής Υγειονοµικού ΓΕΑ Υπτχος (ΥΙ) Ι. Πατέλης και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αεροπορικής και ιαστηµικής Ιατρικής Ταξχος (ΥΙ) Ηλίας Χειµώνας. Η ηµερίδα άρχισε µε τη διάλεξη του κ. R. Leyland, Director of Aeromedical Training Institute - Environmental Tectonics Corporation, τον οποίο προλόγισε ο /ντής του 251 ΓΝΑ Ταξχος (ΥΙ). Φλώρος, και ο οποίος µίλησε για τα ατυχήµατα που οφείλονται στην Απώλεια Προσανατολισµού (Α.Π.) και στην ανάγκη για νέα εκπαιδευτικά συστήµατα, τα οποία θα βοηθήσουν τον πιλότο να αναγνωρίζει την παραίσθηση και συνεπώς να την αντιµετωπίζει επιτυχώς. Τα νέα εκπαιδευτικά συστήµατα θα πρέπει να είναι interactive, οικονοµικά και πολυπαραγοντικά, ενώ τα σενάρια που θα παρουσιάζουν θα πρέπει να είναι ρεαλιστικά, µε πιστή αποτύπωση του περιβάλλοντος της πτήσης. Στη συνέχεια ακολούθησε το Α Στρογγυλό Τραπέζι, µε θέµα Μηχανισµοί Απώλειας Προσανατολισµού µε πρόεδρο τον Υπτχο ε.α. (ΥΙ) Κ. Νταλάκο. Πρώτος οµιλητής ήταν ο Σγος (ΥΙ) Α. Κωδούνης, επιµελητής της Νευρολογικής κλινικής του 251 ΓΝΑ, ο οποίος κατέδειξε τη σχέση του κεντρικού νευρικού συστήµατος και του προσανατολισµού στο χώρο. Έγινε αναφορά στο ρόλο των αγχωδών αντιδράσεων για την εµφάνιση της Α.Π., καθώς επίσης και σε σφάλµατα αντίληψης προσανατολισµού κεντρικής αιτιολογίας (εστιασµός της προσοχής, σφάλµατα προσδοκίας, αποµάκρυνση από το ιδανικό επίπεδο εγρήγορσης). Ακολούθως, το λόγο έλαβε ο Επσγος (ΥΙ). Κωτσάκος, τµηµατάρχης του Οφθαλµολογικού τµήµατος του Κ.Α.Ι., ο οποίος αναφέρθηκε στις µη λαβυρινθικές παραισθήσεις, δηλαδή σε αυτές που οφείλονται σε σφάλµατα άλλων αισθήσεων (κυρίως της όρασης) και στα ψυχολογικά αίτια, είτε αυτά αντανακλούν όψεις της προσωπικότητας του χειριστή είτε όψεις εγκεφαλικής λειτουργίας υπεύθυνης για την αίσθηση του προσανατολισµού (ίλιγγος εξ αναλαµπών, σφάλµατα προσδοκίας, εστιασµός προσοχής, αποµάκρυνση από το επίπεδο εγρήγορσης ή συνειδητότητας, παραισθήσεις ύψους και αποστάσεως, break off phenomenon). Επόµενος οµιλητής ήταν ο Ασµχος (ΥΙ) Ε. Κεχαγιαδάκης, τµηµατάρχης του ΩΡΛ τµήµατος του Κ.Α.Ι., µε θέµα τις λαβυρινθικές παραισθήσεις. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στους µηχανισµούς εµφάνισης συχνών παραισθήσεων, όπως the leans, ψευδή αντίληψη γωνιακής ταχύτητας, coriolis, ίλιγγο από µεταβολές πιέσεων, ψευδή αντίληψη ευθυγράµµου κίνησης. Τελευταίος οµιλητής του Α στρογγυλού τραπεζιού ήταν ο Υπίατρος (ΥΙ) Βασ. Γέρµαν, ο οποίος παρουσίασε στοιχεία για την εµφάνιση των παραισθήσεων σε έναν ειδικό τύπο πτήσης, όπως είναι αυτός των ελικοπτέρων. Οι συνθήκες διεξαγωγής των επιχειρήσεων µε ελικόπτερα έχει ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία παραισθήσεων, όπως the leans, flicker vertigo, καταστάσεις που απαιτούν, για να προληφθούν, ειδική εκπαίδευση, θέµα που επίσης κάλυψε ο οµιλητής µε παραδείγµατα από τη Βρετανική Αεροπορία Στρατού. Μετά από ένα µικρό διάλειµµα, ακολούθησε διάλεξη του κ. D.J. Daulby, Instructor in Aviation Medicine - Training Wing, RAF, τον οποίο προλόγισε ο Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Σµχος (ΥΙ) Ε. Σταθογιάννης. Ο οµιλητής αναφέρθηκε στις µεθόδους εκπαίδευσης πάνω στην Α.Π. που εφαρµόζονται στη RAF, οι οποίες περιλαµβάνουν αρχικά διαλέξεις και στη συνέχεια πτήση µε συσκευή Α.Π., ενώ ολοκληρώνονται µε µία επίδειξη των συνήθων παραισθήσεων κατά τη διάρκεια της πτήσης µε ελικόπτερο. Τα σεµινάρια αυτά επαναλαµβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, µε σκοπό την καλύτερη εκπαίδευση του ιπτάµενου προσωπικού. Επόµενο θέµα που αναπτύχθηκε ήταν αυτό της επιχειρησιακής σηµασίας της Α.Π., και αποτέλεσε αντικείµενο συζήτησης του Β στρογγυλού τραπεζιού, µε πρόεδρο τον Υπτχο ε.α. (ΥΙ) Ν. Γιατροµανωλάκη.

Πρώτος οµιλητής ήταν ο Σγος (ΥΙ) Ο. Παξινός, επιµελητής της Β' Ορθοπεδικής κλινικής του 251 ΓΝΑ, ο οποίος παρέθεσε και σχολίασε µερικά πολύ ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία σχετικά µε τη συχνότητα εµφάνισης Α.Π. στην Π.Α., τα οποία ήταν αποτέλεσµα πολύχρονης έρευνας και επεξεργασίας. Ο Ασµχος (Ι) Κ. Βούζιος, ιοικητής της 347 ΜΠΚ της 111Π.Μ., χειριστής F-16, ανέπτυξε από την πλευρά του ιπταµένου το φαινόµενο των παραισθήσεων, κυρίως κατά τη διάρκεια των νυχτερινών αποστολών, οπότε και οι συνθήκες πτήσης είναι ιδιόµορφες, και άλλες παράµετροι υπεισέρχονται, όπως κιρκάδιος ρυθµός, διαταραχές ύπνου, κόπωση. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε το θέµα της εµφάνισης παραισθήσεων κατά την προσγείωση και την απογείωση από τον Υπσγο (Ι) Μ. Πεταλά, χειριστή Mirage-2000, της 332 ΜΠΚ της 114 Π.Μ. Έγινε αναφορά σε µορφές Α.Π. που εµφανίζονται στις πιο απαιτητικές φάσεις µίας πτήσης όπου τα διάφορα εξωτερικά ερεθίσµατα, όπως περιβάλλον πτήσης, ειδικά χαρακτηριστικά του αεροδροµίου ή του εδάφους υπέρπτησης, αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την εµφάνιση παραισθήσεων. Τελευταίος οµιλητής του Β' στρογγυλού τραπεζιού ήταν ο κ. Μ. Άνθιµος, κυβερνήτης της Ο.Α., ο οποίος αναφέρθηκε στην πτήση δια οργάνων. Η Ηµερίδα έκλεισε µε την διάλεξη του κ. R. Leyland, τον οποίο προλόγισε ο Υποδιευθυντής του 251 ΓΝΑ Ταξχος (ΥΙ) Α. Σταυρόπουλος, ο οποίος µίλησε για το Σύγχρονο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής, το οποίο θα έχει τον κατάλληλο εξοπλισµό και δυναµικό ώστε να µπορεί να επιλέξει και ναεκπαιδεύσει το καταλληλότερο ιπτάµενο προσωπικό. Η εκδήλωση τελείωσε µε την επίδειξη µιας Ειδικής Συσκευής Εκπαίδευσης στις Παραισθήσεις, η οποία βρισκόταν στο χώρο της ηµερίδας και απέσπασε κολακευτικά σχόλια για τη ρεαλιστικότητα και την πληθώρα των σεναρίων που παρουσίασε. Η άψογη οργάνωση της ηµερίδας, για την οποία ήταν υπεύθυνη η Οργανωτική Επιτροπή που την αποτελούσαν οι Επσγος (ΥΙ) Θ. Ηλιόπουλος (Πρόεδρος), Σγος (ΥΙ) Ο. Παξινός και Υπσγος (ΥΙ) Ι. Μάρκου (Μέλη), ολοκληρώθηκε µε έναν πλούσιο µπουφέ. Η επόµενη Ηµερίδα της ΕΕΑ Ι θα οργανωθεί τον Απρίλιο του 2000 και θα έχει ως αντικείµενο το φλέγον θέµα των Αεροδιακοµιδών. Καλή επιτυχία! 6. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΓΟΣ (Ν) ΤΣΑΓΚΛΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Η ιστορία των Αεροδιακοµιδών αρχίζει το 1870, όπου κατά την πολιορκία του Παρισιού από τους Πρώσους διακοµίστηκαν µε αερόστατο 167 ασθενείς και τραυµατίες. Το ταχύτερο µέσο διακοµιδής απωλειών υγείας είναι το αεροπλάνο, όταν βέβαια υπάρχουν οι αντίστοιχες ενδείξεις και διατίθενται τα κατάλληλα α/φη. Οι αεροδιακοµιδές είναι είτε µεµονωµένες είτε µαζικές, οπότε απαιτείται η λειτουργία συγκροτηµένου συστήµατος αεροδιακοµιδών. Βασικός παράγοντας για την επιτυχία ενός τέτοιου συστή-µατος είναι η εκπαίδευση του προσωπικού στην Αεροπορική Νοσηλευτική. ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Το 1988 ιδρύεται, στο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής, το Σχολείο Αεροπορικής Νοση-λευτικής, το οποίο είναι και το µοναδικό στην Ευρώπη. Πρωτοπόροι στην προσπάθεια καθιέρωσης του νέου αυτού θεσµού ήταν οι τότε Ασµχος (Ν) ηµοπούλου-αγιώτου Ελένη και Επγός (Ν) Μαράκη Μαρία, µετά από αντίστοιχη εκπαίδευσή τους στις Η.Π.Α Σκοπός της ίδρυσης του Σχολείου ήταν η θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση των Αξκών Νοσηλευτριών στην Αεροπορική Νοσηλευτική, προκειµένου η Π.Α να επιτύχει τη νοσηλευτική και υγειονοµική

υποστήριξη των Αεροδιακοµιζοµένων απωλειών υγείας. Από το έτος 1997 στο Σχολείο µπορούν να φοιτήσουν και Υπξκοί (ΥΝΟ), κατόπιν επιλογής. Μέχρι σήµερα, έχουν αποφοιτήσει από το Σχολείο Αεροπορικής Νοσηλευτικής 100 Αξκοι (Ν) της Π.Α, 2 Αξκοί (Ν) του Π.Ν, 3 Υπξκοί (ΥΝΟ) και ένας νοσηλευτής του ΕΚΑΒ. Η διάρκεια της εκπαίδευσης είναι περίπου 40 ηµέρες και περιλαµβάνει θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Η θεωρητική εκπαίδευση διαρκεί περίπου 25 εκπαιδευτικές ηµέρες και διδάσκο-νται οι εξής ενότητες: (1) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΤΗΣΕΩΣ (2) ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ: Περιλαµβάνει κυρίως: Τα STRESS της πτήσης και πώς επηρεάζουν τους αεροµεταφερόµενους ασθενείς. (Πτώση της ρο2, µεταβολές της θερµοκρασίας, ελαττωµένη υγρασία, θόρυβος, δονήσεις, κόπωση ). Σε αυτή την ενότητα εξετάζονται βασικές αρχές, καθώς και παρεµβάσεις στην αντιµετώπιση τους σε αεροµεταφερόµενους ασθενείς µε διάφορες παθήσεις, οι οποίοι δυνητικά µπορεί να παρουσιάσουν προβλήµατα στο περιβάλλον του α/φους, λόγω των φυσιολογικών αποτελεσµάτων του ύψους, της πτήσης, αλλά και της νόσου Σχεδίαση της Αποστολής. Στη σχεδίαση µιας αεροδιακοµιδής ο ρόλος της Αερονοσηλεύτριας µπορεί να συγκριθεί µε αυτόν της Π/νης µιας Ν.Μ και το υπόλοιπο υγειονοµικό πλήρωµα µε αυτό του νοσηλευτικού προσωπικού της. Αυτή περιλαµβάνει: - ιαδικασίες προ της πτήσης - Επιβίβαση ασθενών στο α/φος - Φροντίδα ασθενών κατά την πτήση - Προετοιµασία ασθενών για προσγείωση - ιαδικασίες αποβίβασης ασθενών Αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών στο α/φος. Η σωστή προετοιµασία και γνώση είναι βασικοί παράγοντες για την επιβίωση από καταστάσεις ανάγκης. Οι ζωές των επιβατών µπορεί να εκτεθούν σε κίνδυνο από την ανετοιµότητα του πληρώµατος και την έλλειψη προγράµµατος. Στο κεφάλαιο αυτό αναπτύσσονται καταστάσεις ανάγκης, όπως αναταράξεις, αποσυµπίεση, φωτιά, αναγκαστική προσγείωση και αναγκαστική προσθαλάσσωση. Υλικά και Εφόδια. Κάθε α/φος για να χρησιµοποιηθεί για αεροδιακοµιδή πρέπει να έχει συγκεκριµένα Υλικά και Εφόδια, ώστε η µεταφορά των ασθενών να είναι ασφαλής και άνετη. Ο νοσηλευτής πρέπει να είναι εξοικειωµένος µε τα υλικά και τα εφόδια που βρίσκονται στο α/φος, αλλά και µε αυτά που θα πρέπει να πάρει µαζί του, να γνωρίζει ακόµη να τα ελέγχει, όχι µόνο για την ποιότητα, αλλά και για την επάρκειά τους. ιαλογή - Ταξινόµηση Τραυµατιών (Triage). Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται οι ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν κατά τη διακοµιδή τραυµατιών σε καιρό πολέµου. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Η πρακτική εκπαίδευση του Σχολείου έχει διάρκεια 14 ηµέρες και περιλαµβάνει:

(1) ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΕ ΘΑΛΑΜΟ ΧΑΜΗΛΗΣ ΠΙΕΣΕΩΣ. ιατίθεται 1 εκπαιδευτική ηµέρα. Στο θάλαµο αυτό γίνεται εκπαίδευση στη φυσιολογία της πτήσης και ιδιαίτερα στις διαταραχές που προκαλούνται από µεταβολές της ατµοσφαιρικής πιέσεως. (2) ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ Α/ΦΟΣ C-130. Γίνεται στην 112 Π.Μ στην Ελευσίνα. Το α/φος C- 130 είναι α/φος πολλαπλής χρήσεως και σκοπού µε δυνατότητα ανάπτυξης 74 φορείων κατά τη διάρκεια πολέµου και 70 φορείων σε καιρό ειρήνης ή 92 περιπατητικών ασθενών ή και συνδυασµό ανάπτυξης φορείων και θέσεων για περιπατητικούς ασθενείς. Αρχικά, οι εκπαιδευόµενοι εξοικειώνονται µε το α/φος και στη συνέχεια εκτελούν εικονικά αποστολές µε συγκεκριµένα σενάρια, όπου οι σπουδαστές εναλλάσσονται σε ρόλους πληρώµατος και ασθενών. Μία ηµέρα διατίθεται για πολεµικό σενάριο περιορισµένου χρόνου και γίνεται πραγµατική πτήση διάρκειας 30-45 λεπτών σε κάποιο από τα νησιά µας. (3) ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ: Η εκπαίδευση γίνεται στην 120 ΠΕΑ, έχει διάρκεια 1 εβδοµάδα και περιλαµβάνει θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση. Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΙΣ ΑΕΡΟ ΙΑΚΟΜΙ ΕΣ Η αναγκαιότητα της εκπαίδευσης προκύπτει από την Ελληνική πραγµατικότητα και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να είναι κατάλληλο το προσωπικό για πτήση, όχι µόνο το προσωπικό της Π.Α, αλλά και το προσωπικό άλλων φορέων του Κράτους που λαµβάνει µέρος σε µια αεροδιακοµιδή. Η Πολεµική Αεροπορία, στα πλαίσια του κοινωνικού της έργου, πραγµατοποίησε το 1998 1050 περίπου εξόδους Α/φών για Α/δές, από τις οποίες οι 900 ήταν µε C-130 και οι 150 µε Ε/Π τύπου Augusta Bell 205. Ένας πολύ µεγάλος αριθµός Α/δών εκτελείται και από άλλους φορείς, όπως Π/Ν, Στρατό Ξηράς και ελάχιστες ιδιωτικές εταιρείες. Οι αεροδιακοµιδές µη στρατιωτικού προσωπικού συντονίζονται από το ΕΚΑΒ. Υπάρχουν σοβαρά προβλήµατα στις α/δές, κυρίως από νησιά τα οποία δε διαθέτουν κα-τάλληλα αεροδρόµια ή ελικοδρόµια. Εκτός αυτού, η Π.Α δε διαθέτει ακόµη Ε/Π παντός καιρού για εκτέλεση Αεροδιακοµιδών µε οποιεσδήποτε συνθήκες. Στο 251 Γ.Ν.Α έχει συγκροτηθεί οµάδα ετοιµότητας αεροδιακοµιδών επί 24ώρου βάσεως, αποτελούµενη από Αξκούς Νοσηλευτές και Υπξκούς (ΥΝΟ) που έχουν αποφοιτήσει από το Σχολείο Αεροπορικής Νοσηλευτικής, εξοπλισµένη µε σύγχρονο υγειονοµικό υλικό. Η οµάδα αυτή εξυπηρετεί την αντιµετώπιση εκτάκτων Αεροδιακοµιδών, είτε µε την συµµετοχή ολόκληρης της οµάδας είτε µε µέρος αυτής. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΛΛΩΝ ΦΟΡΕΩΝ Είναι σκόπιµο το Σχολείο Αεροπορικής Νοσηλευτικής να επεκταθεί και να καλύψει τις ανάγκες εκπαίδευσης και άλλων φορέων εκτός των Ενόπλων υνάµεων, όπως του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, προκειµένου να υπάρχει η ελάχιστη ανατροφοδότηση από φορείς που εµπλέκονται καθηµερινά σε αεροδιακοµιδές. ιαφαίνεται δε, ότι σύµφωνα µε την κρατούσα πολιτική αντιµετώπισης ανάλογων απαιτήσεων η Πολεµική Αεροπορία µε άνεση θα κάλυπτε εκπαιδευτικές ανάγκες του Υπουργείου Υγείας. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι στις ιεθνείς ανταλλαγές εκπαιδεύσεων από Ελληνικής πλευράς έχουν προταθεί να ενταχθούν και τα Σχολεία Αεροπορικής Ιατρικής και Νοσηλευτικής. Η γεωγραφική ιδιαιτερότητα του Ελληνικού κράτους µε το νησιωτικό της χώρο δηµιουργεί την ανάγκη ανάπτυξης ενός συγκροτηµένου συστήµατος αεροδιακοµιδών και κατ' επέκταση την εκπαίδευση στελεχών στην Αεροπορική Νοσηλευτική.