Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών Περιεχόμενα Εισαγωγή ιαστασιολόγηση η Στοιχεία διαστασιολόγησης ιαστασιολόγηση χαρακτηριστικών αντικειμένων Πρακτική διαστασιολόγησης Μηχανολογικός Σχεδιασμός ιαδικασία Προκαταρκτικός Σχεδιασμός τεμαχίου Αποτέλεσμα Σκαριφήματα Μεταφερόμενη πληροφορία Ορισμός ιαστασιολόγηση είναι ο πλήρης και μονοσήμαντος ορισμός της πληροφορίας που αφορά θέση, μέγεθος και ιδιότητες ενός αντικειμένου με χρήση αριθμών, συμβόλων και σημειώσεων. ημιουργία σχεδίων Σχέδιο όψεων ιαστασιολόγηση Μορφή, Σχήμα 1. Μέγεθος, Θέση 2. Μη γραφική πληροφορία Πληροφορία που πρέπει να ορισθεί : 1. Μέγεθος και θέση των χαρακτηριστικών 2. Ποιότητες επιφανειών 3. Ανοχές διαστάσεων Κατασκευή 4. Συναρμογές
Σύστημα διαστασιολόγησης Στοιχεία διαστασιολόγησης 1. Μετρικό σύστημα (σε mm): πρότυπο ISO Παράδειγμα 2. εκαδικές ίντσες Παράδειγμα 3. Κλασματικές ίντσες Παράδειγμα 32, 32.5, 32.55, 0.5 (όχι.5) κλπ. 0.25 (όχι.25), 5.375 κλπ. 1 4, 3 5 8 κλπ. Βοηθητικές γραμμές διαστάσεων Γραμμές διαστάσεων (με βέλη) Γραμμές υποδείξεως Αριθμοί Σημειώσεις : - τοπικές - γενικές Λεπτή συνεχής (0.35 mm) Ευανάγνωστα (0.7 mm) Βοηθητικές γραμμές διαστάσεων Καθορίζουν τη θέση του χαρακτηριστικού του αντικειμένου το οποίο πρόκειται να διαστασιολογηθεί. Γραμμές διαστάσεων Καθορίζουν την διεύθυνση και το μέγεθος μίας διάστασης και περιλαμβάνουν τους αριθμούς. 10 27 13 43
Γραμμές υποδείξεως Μπορούν να καθορίζουν λεπτομέρειες ενός χαρακτηριστικού ή τη διάστασή του με χρήση τοπικής σημείωσης. Σχεδιασμός βελών 10 27 2 x 10 R16 15 ο 43 13 d=0.7mm (πάχος παχειάς συνεχούς γραμμής) Προσοχή! Όταν το αντικείμενο είναι σχεδιασμένο υπό κλίμακα, οι διαστάσεις που αναγράφονται στο σχέδιο είναι οι πραγματικές. Βοηθητικές γραμμές διαστάσεων Βοηθητικές γραμμές διαστάσεων Αφήνουμε ορατό κενό ( 1 mm) από την όψη και σχεδιάζουμε την βοηθητική γραμμή διάστασης (προέκταση). Οι βοηθητικές γραμμές δεν διακόπτονται όταν τέμνουν γραμμές του αντικειμένου. Η βοηθητική γραμμή έχει μήκος ώστε να εξέχει της (τελευταίας) γραμμής διάστασης κατά 1-2 mm. Ορατό κενό, εξοχή Σύνηθες λάθος Συνεχής Σύνηθες λάθος
Γραμμές διαστάσεων Οι γραμμές διαστάσεων δεν πρέπει να είναι πολύ κοντά μεταξύ τους ή κοντά στην όψη. Αφήστε κενό τουλάχιστον δύο φορές το ύψος του γράμματος. Αριθμοί Το ύψος των αριθμών προτείνεται να είναι 3.5 mm. Τοποθετούμε τους αριθμούς 1 mm πάνω από την γραμμή διάστασης και στοιχισμένους ανάμεσα στις βοηθητικές γραμμές. Σύνηθες λάθος 11 11 34 35 11 34 34 16 Αφήστε κενό τουλάχιστον μία φορά το ύψος του γράμματος. Αριθμοί Όταν δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να τοποθετηθεί εσωτερικά η διάσταση ή τα βέλη, τότε αυτά τοποθετούνται εξωτερικά εκατέρωθεν των βοηθητικών γραμμών εν υπάρχει χώρος εν υπάρχει χώρος για βέλη για τον αριθμό ή/και αριθμό ιαστάσεις : Μονάδες Οι κανονισμοί ISO υιοθετούν τις παρακάτω μονάδες Μονάδα μήκους : χιλιοστό (mm) χωρίς να τοποθετούνται μονάδες στους αριθμούς 16.25 16.25 1 1 1 Μονάδα γωνίας : μοίρα ( ο ), το σύμβολο τοποθετείται δίπλα στον αριθμό. ή
1. Ευθυγραμισμένοι Αριθμοί : ιάταξη Οι αριθμοί των διαστάσεων τοποθετούνται κατά τρόπο ώστε να μπορούν να διαβαστούν από κάτω προς τα πάνω ή από αριστερά προς τα δεξιά όταν το σχέδιο είναι οριζόντιο (το υπόμνημα κάτω και δεξιά). 2. Μίας κατεύθυνσης Οι αριθμοί των διαστάσεων τοποθετούνται κατά τρόπο ώστε να μπορούν να διαβαστούν από αριστερά προς τα δεξιά (οριζόντια γραφή). εν πρέπει να χρησιμοποιούνται και οι δύο τρόποι στο ίδιο σχέδιο ή στην ίδια σειρά σχεδίων Παράδειγμα : Τοποθέτηση διαστάσεων μηκών χρησιμοποιώντας την ευθυγραμμισμένη μέθοδο Παράδειγμα : Τοποθέτηση διαστάσεων μηκών χρησιμοποιώντας την μέθοδο μίας κατεύθυνσης. Παράδειγμα : Τοποθέτηση διαστάσεων γωνιών χρησιμοποιώντας την ευθυγραμμισμένη μέθοδο.
Παράδειγμα : Τοποθέτηση διαστάσεων γωνιών χρησιμοποιώντας την μέθοδο μίας κατεύθυνσης. Αριθμοί Οι αριθμοί 6,9,66,68,86,89,98,99 φέρουν κάτω δεξιά μια τελεία, όταν λόγω της λοξής θέσης τους είναι δυνατόν από λάθος να διαβαστούν ανάποδα. 89. ιαστάσεις με γραμμές υποδείξεως Οι γραμμές υποδείξεως τοποθετούνται κοντά στο χαρακτηριστικό το οποίο περιγράφουν και εκτός της όψης. Χορδή Γωνία Τόξο Τρόπος διαστασιολόγησης χορδής γωνίας τόξου. Γράφονται πάντα οριζόντια. 10 10mm Σύνηθες λάθος 10 Πολύ μακρυά 10
Η βασική ιδέα Η διαστασιολόγηση επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση πληροφορίας για το μέγεθος και τη θέση των χαρακτηριστικών που απαιτούνται για την κατασκευή του αντικειμένου. Η πληροφορία αυτή πρέπει : να είναι σαφής να είναι πλήρης Να διευκολύνει - την διαδικασία κατασκευής - την διαδικασία μέτρησης Παράδειγμα Αντικείμενο Μ Για την κατασκευή του αντικειμένου πρέπει να γνωρίζουμε 1. Μήκος, πλάτος και πάχος του αντικειμένου. 2. ιάμετρο και βάθος της οπής. 3. Θέση των οπών. Θ Θ Μ Θ Μ Μ διάσταση που προσδιορίζει μέγεθος Θ διάσταση που προσδιορίζει θέση. Θ Μ Γωνίες Για την διαστασιολόγηση γωνιών χρησιμοποιούμε κυκλική γραμμή διαστάσεως με κέντρο την κορυφή της γωνίας. Σύνηθες λάθος Τόξα κύκλου Τα τόξα κύκλου διαστασιολογούνται δίνοντας την ακτίνα τους στην όψη στην οποία φαίνεται το πραγματικό τους σχήμα. Για να είναι σαφές ότι πρόκειται για ακτίνα προσθέτουμε πριν τον αριθμό που ορίζει το μήκος της ακτίνας το σύμβολο R. ή
Τόξα κύκλου Η γραμμή διαστάσεων και ο αριθμός πρέπει να είναι εσωτερικά του τόξου όταν υπάρχει αρκετός χώρος. Τόξα κύκλου Οι γραμμές διαστάσεων, όταν είναι εκτός του κύκλου πρέπει να προεκτείνονται και να δημιουργούν γωνία ~ 60 μοιρών με την οριζόντια. Αρκετός χώρος και για τα δυο. Αρκετός χώρος για τη γραμμή διάστασης μόνο Μετακινήστε τον αριθμό εκτός R 62.5 Ανεπαρκής χώρος και για τα δυο. Μετακινήστε και τη γραμμή διάστασης και τον αριθμό εκτός R62.5 Σύνηθες λάθος R62.5 R62.5 R62.5 R62.5 R62.5 R 58.5 R 6.5 Τόξα κύκλου Όταν το κέντρο του τόξου είναι έξω από το φύλλο σχεδίασης ή σε διπλανές όψεις τότε χρησιμοποιούμε τον παρακάτω τρόπο διαστασιολόγησης. Μέθοδος 1 Μέθοδος 2 Ακτίνες καμπυλότητας Η διάσταση των ακτίνων καμπυλότητας (fillets, rounds) δίνεται με χρήση γραμμής υποδείξεως. Αν όλες οι ακτίνες καμπυλότητας είναι ίδιες σε μέγεθος, τότε μπορούν να παραληφθούν και να προστεθεί γενική σημείωση η Ακτίνεςς Καμπυλότητας Rxx εκτός και αν ορίζονται διαφορετικά στο σχέδιο. R6.5 R12 Φύλλο σχεδίασης Σημείωση: Ακτίνες Καμπυλότητες R6.5 Φύλλο σχεδίασης Σημείωση: Ακτίνες Καμπυλότητας R6.5 εκτός και αν ορίζονται διαφορετικά στο σχέδιο.
Καμπύλες Στις καμπύλες που αποτελούνται από δύο ή περισσότερα τόξα κύκλου πρέπει να δίνονται τα κέντρα και οι ακτίνες όλων των επιμέρους τόξων. Σύνηθες λάθος Σημείο εφαπτομένης Κύλινδροι Για τον ορισμό του μεγέθους δίνονται η διάμετρος και το μήκος του κυλίνδρου. Για τον ορισμό της θέσης του κυλίνδρου δίνουμε την απόσταση της αξονικής του από άλλο χαρακτηριστικό του αντικειμένου, στην όψη που δείχνει την κυκλική διαμόρφωση του κυλίνδρου. Μέθοδος μέτρησης Κύλινδροι Η διάμετρος δίνεται συνήθως στην πλάγια όψη του κυλίνδρου και χρησιμοποιείται το σύμβολο πριν τον αριθμό που ορίζει τη διάσταση. Οπές Για τον ορισμό του μεγέθους δίνονται η διάμετρος και το μήκος της οπής. Για τον ορισμό της θέσης της οπής δίνουμε την απόσταση της αξονικής της από άλλο χαρακτηριστικό του αντικειμένου, στην όψη που δείχνει την κυκλική διαμόρφωση της οπής. 100 70 Μέθοδος μέτρησης
Οπές μικρού μεγέθους Οπές μικρού μεγέθους Χρησιμοποιούμε γραμμή υπόδειξης και σημείωση για να δείξουμε τη διάμετρο και το βάθος της οπής στην όψη που δείχνει την κυκλική διαμόρφωση της οπής Χρησιμοποιούμε γραμμή υπόδειξης και σημείωση για να δείξουμε τη διάμετρο και το βάθος της οπής στην όψη που δείχνει την κυκλική διαμόρφωση της οπής 1) ιαμπερής οπή xx xx, ιαμπερής 2) Τυφλή οπή xx, Βάθος yy xx, Βάθος yy Βάθος οπής Οπές μεγάλου μεγέθους Οπές Με βοηθητικές γραμμές και γραμμές διαστάσεων Με διαμετρική γραμμή διαστάσεων Με γραμμή υπόδειξης και σημείωμα xx xx Συνήθη λάθη xx xx xx xx xx
Τετραγωνικές μορφές Η τετραγωνική διατομή διαστασιολογείται με τη χρήση του συμβόλου B. Οι λεπτές συνεχείς διασταυρούμενες γραμμές ορίζουν επίπεδες επιφάνειες. Σφαιρικές μορφές Οι διαστάσεις σφαιρικών μορφών τοποθετούνται με χρήση των συμβόλων S (διάμετρος) και SR (ακτίνα). Βοηθητικές ιαστάσεις - ιαστάσεις ελέγχου ιαστάσεις εκτός κλίμακας ιαστάσεις ελέγχου: Σημαντικές για τη λειτουργικότητα ενός εξαρτήματος που πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα κατά την κατασκευή και τον έλεγχο. Βοηθητικές διαστάσεις: ιαστάσεις οι οποίες προκύπτουν από υπάρχουσες αλλά κρίνεται αναγκαίο να συμπεριληφθούν. Όταν η διάσταση ενός χαρακτηριστικού του σχεδίου δεν αντιστοιχεί στην πραγματικά σχεδιασθείσα (δεδομένης της κλίμακας του σχεδίου), τότε η διάσταση αυτή τοποθετείται υπογραμμισμένη
Λοξότμηση (chamfer) Χρησιμοποιούμε γραμμή υπόδειξης και σημείωση για να δείξουμε το μήκος και τη γωνία της λοξότμησης. Τοποθέτηση διαστάσεων S S Για ή CS S S Τοποθέτηση διαστάσεων με σύστημα αναφοράς Τοποθέτηση διαστάσεων με σύστημα αναφοράς Οι διαστάσεις σε μη συμμετρικά τεμάχια μπορούν να τοποθετηθούν ως προς σύστημα αναφοράς δύο ή τριών διαστάσεων. Πλάκα Υψομετρικός χαράκτης
Τοποθέτηση διαστάσεων γύρω από άξονα συμμετρίας Οι διαστάσεις σε τεμάχια με άξονα συμμετρίας τοποθετούνται γύρω από τον άξονα αυτόν. Αλυσιδωτή τοποθέτηση διαστάσεων Οι διαστάσεις τοποθετούνται η μία μετά την άλλη σε μια σειρά, σαν αλυσίδα. 1. Γραμμές προέκτασης, και γραμμές υπόδειξης δεν πρέπει κατά το δυνατόν να τέμνουν άλλες βοηθητικές γραμμές διαστάσεων. Λάθος Σωστό 2. Οι βοηθητικές γραμμές πρέπει να χαράσσονται από τα πιο κοντινά σημεία της διάστασης που πρόκειται να δειχθεί. Λάθος Σωστό
3. Οι βοηθητικές γραμμές για την διαστασιολόγηση ενός εσωτερικού χαρακτηριστικού μπορούν να τέμνουν ορατές ακμές, χωρίς να αφήνουμε διάκενο στο σημείο τομής. Λάθος Σωστό 4. εν χρησιμοποιούμε γραμμές του αντικειμένου, αξονικές γραμμές ή γραμμές διαστάσεων σαν βοηθητικές. Λάθος Σωστό 5. Αποφεύγουμε τη διαστασιολόγηση μη ορατών ακμών. Ασαφές Σαφές 6. Τοποθετούμε τις διαστάσεις εκτός της όψεως, εκτός και αν η τοποθέτησή τους μέσα στην όψη βελτιώνει την σαφήνεια του σχεδίου. Μέτριο Σωστό
6. Τοποθετούμε τις διαστάσεις εκτός της όψεως, εκτός και αν η τοποθέτησή τους μέσα στην όψη βελτιώνει την σαφήνεια του σχεδίου. Ασαφές Σαφές 7. Τοποθετούμε διαστάσεις στην όψη που παρουσιάζεται καθαρά το σχήμα του χαρακτηριστικού που θέλουμε να διαστασιολογήσουμε. Ασαφές Σαφές 8. Οι γραμμές διαστάσεων πρέπει να στοιχίζονται και να ομαδοποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερο. Ασαφές Σαφές 9. εν επαναλαμβάνουμε μία διάσταση. Λάθος Σωστό