ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 3.7.2013 COM(2013) 489 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής το έτος 2011 {SWD(2013) 238 final} EL EL
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής το έτος 2011 Στις 25 Μαΐου 2009 το Συμβούλιο ενέκρινε τριετές (2009-2011) συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα προς εκτέλεση από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ), σχετικά με τη λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής (HFR) που βρίσκεται στο Petten των Κάτω Χωρών. Το άρθρο 4 της εν λόγω απόφασης του Συμβουλίου προβλέπει ότι η Επιτροπή θα ενημερώνει ετησίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, υποβάλλοντας έκθεση σχετικά με την υλοποίηση του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Η παρούσα έκθεση δραστηριοτήτων του HFR για το 2011 είναι η τρίτη και τελευταία από τις τρεις ετήσιες εκθέσεις που κάλυψαν ολόκληρο το συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα. Ο αντιδραστήρας λειτουργεί από το 1961, μετά δε από νέα αντικατάσταση του δοχείου πιέσεως το 1984 και εκτεταμένες επισκευές στην επένδυση του βύσματος πυθμένα (BPL) το 2010, προσφέρει πολλές δυνατότητες θέσεων ακτινοβόλησης (πυρήνας του αντιδραστήρα, περιοχή του ανακλαστήρα και στη δεξαμενή). Οι κύριοι στόχοι του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος είναι οι εξής: (1) Να υπάρξει μέριμνα για την ασφαλή και αξιόπιστη λειτουργία του HFR ώστε να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα της ροής νετρονίων για πειραματικούς σκοπούς. (2) Να καταστεί δυνατός υψηλός βαθμός απόδοσης στη χρήση του HFR από ερευνητικά ιδρύματα σε ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων: βελτίωση της ασφάλειας καυσίμων και υλικών για πυρηνικούς αντιδραστήρες ευρωπαϊκής σημασίας, θέματα υγείας περιλαμβανομένης της ανάπτυξης ιατρικών ισοτόπων για την ιατρική έρευνα, πυρηνική σύντηξη, θεμελιώδης έρευνα και κατάρτιση, καθώς και διαχείριση αποβλήτων. Ο HFR αποτελεί κέντρο κατάρτισης για διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς υποτρόφους, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να εκτελούν ερευνητικές δραστηριότητες μέσω εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ο αντιδραστήρας χρησιμοποιείται επίσης για την εμπορική παραγωγή ραδιοϊσοτόπων. Η ασφαλής λειτουργία και οι ερευνητικοί στόχοι επετεύχθησαν το 2011 ως εξής: 1. Ασφαλής λειτουργία του HFR Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) είναι ο ιδιοκτήτης της μονάδας (μίσθωση διάρκειας 99 ετών) και το ΚΚΕρ ο διοικητικός και οικονομικός διαχειριστής της. Φορέας εκμετάλλευσης του αντιδραστήρα HFR είναι η NRG (ομάδα πυρηνικής έρευνας και παροχής συμβουλών), η οποία λειτουργεί και συντηρεί τη μονάδα, διαχειρίζεται δε τις συναφείς με τον αντιδραστήρα εμπορικές δραστηριότητες 1. Διαθέτει άδεια λειτουργίας που 1 Στις 20 Ιουνίου 1967 το ΚΚΕρ και το κέντρο «Stichting Energieonderzoek Centrum Nederland», αναφερόμενο ως «ECN» (τότε αναφερόμενο ως Stichting Reactor Centrum Nederland, RCN) συνήψαν EL 2 EL
χορηγήθηκε από την ολλανδική εθνική ρυθμιστική αρχή KFD (Kernfysische Dienst). Όπως ισχύει για τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, ο HFR υπόκειται στις απαιτούμενες εκ του νόμου περιοδικές επιθεωρήσεις ασφάλειας ανά δεκαετία που διενεργούνται από την NRG. Τον Απρίλιο του 2011 ο HFR υποβλήθηκε σε ανεξάρτητη εξέταση INSARR (ολοκληρωμένη αξιολόγηση της ασφάλειας ερευνητικών αντιδραστήρων), η οποία διενεργήθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ). Η εξέταση INSARR κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έχουν αντιμετωπιστεί όλες οι συστάσεις/προτάσεις που απορρέουν από την επισκόπηση της ασφάλειας, όσον αφορά την επισκευή της επένδυσης του βύσματος πυθμένα το 2010 και περίπου το 50 % όσων απορρέουν από την εξέταση INSARR 2005. Η εφαρμογή όλων των διορθωτικών μέτρων θα ολοκληρωθεί το 2012. Ύστερα από την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, τον Μάρτιο του 2011, ο HFR και οι λοιπές πυρηνικές εγκαταστάσεις στον χώρο της πυρηνικής εγκατάστασης του Petten υποβλήθηκαν σε προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις πληρούσαν όλες τις απαιτήσεις αδειοδότησης που αφορούν την ασφάλεια και ότι θα μπορούσαν επίσης να είναι ανθεκτικές σε ευρύ φάσμα ακραίων καιρικών συνθηκών, όπως πλημμύρες και σεισμοί ή συνδυασμός και των δύο. Από τη διαδικασία προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων προέκυψε επίσης ότι είναι δυνατόν να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των πυρηνικών εγκαταστάσεων και τα περιθώρια ασφάλειάς τους με τη λήψη ορισμένων επιπλέον μέτρων, για παράδειγμα στα παρακάτω πεδία: πρόσθετος κινητός εξοπλισμός, δομική ενίσχυση, ανάπτυξη νέων διαδικασιών κ.λπ. Τα μέτρα αυτά είναι τώρα υπό υλοποίηση. Το 2011 ο HFR λειτούργησε επιχειρησιακά επί 290 ημέρες. Η επίδοση αυτή αντιστοιχεί σε πραγματική διαθεσιμότητα 99,22 % όσον αφορά το αρχικό προγραμματισμένο σχέδιο επιχειρησιακής λειτουργίας. Η ονομαστική ισχύς ήταν 45 MW με συνολική παραγωγή ενέργειας περίπου 13.008 MWD, που αντιστοιχεί σε κατανάλωση καυσίμου U 235 περίπου 16,24 kg. Το πρώτο τρίμηνο του 2011 τα 18 τελευταία αναλωμένα στοιχεία πυρηνικού καυσίμου από ουράνιο υψηλού βαθμού εμπλουτισμού (HEU) μεταφέρθηκαν, μέσα σε εμπορευματοκιβώτιο CASTOR MTR2, στην εγκατάσταση αποθήκευσης (HABOG) του ολλανδικού κεντρικού οργανισμού ραδιενεργών αποβλήτων (COVRA). Οι δραστηριότητες συντήρησης συνίσταντο στην προληπτική, διορθωτική και τακτική συντήρηση όλων των συστημάτων, κατασκευών και δομοστοιχείων, εκτελέστηκαν δε με σκοπό να καταστεί δυνατή η ασφαλής και αξιόπιστη λειτουργία του HFR. Βάσει της περιοδικής άδειας απαιτείται δοκιμή διαρροής (υπερπίεση 0,5 bar διάρκεια 48 ώρες), ενώ πραγματοποιήθηκαν διάφορες τροποποιήσεις (LOCA 4, 5 και 6). Όλες οι τροποποιήσεις τέθηκαν σε εφαρμογή μετά την ανασκόπηση της περιγραφής της μονάδας και των οδηγιών χρήσης, καθώς και μετά την επιτυχή θέση σε λειτουργία και τις απαιτούμενες δοκιμές και αδειοδοτήσεις. Δεν καταγράφηκε κανένα συμβάν βάσει της Διεθνούς Κλίμακας Πυρηνικών Συμβάντων (INES). τη σύμβαση συνεργασίας αριθ. 054-68-1 PET N όσον αφορά την επιχειρησιακή διαχείριση του HFR στον χώρο του ΚΚΕρ. EL 3 EL
2. Έρευνα και παραγωγή ισοτόπων 2.1 Έρευνα Το 2011 εκτελέστηκαν οι ακόλουθες εν εξελίξει επιστημονικές δραστηριότητες: Διαχείριση του NeT, του Ευρωπαϊκού Δικτύου Τυποποίησης Τεχνικών Νετρονίων για τη Δομική Ακεραιότητα. Οι κύριες πειραματικές δραστηριότητες το 2011 σχετίζονταν με μελέτες σκεδασμού μικρής γωνίας σε διεργασίες γήρανσης υλικών. Έρευνες διάθλασης νετρονίων σε κράματα νικελίου. Πειράματα ακτινοβόλησης καυσίμου ώστε να μειωθεί η ραδιοτοξικότητα πυρηνικών αποβλήτων σχετικά με τεχνολογικά προβλήματα μεταστοιχείωσης ελασσόνων ακτινιδών (δηλ. ικανότητα συγκράτησης προϊόντων σχάσης, διαδικασίες χωρίς σκόνη, διόγκωση ηλίου). Πειράματα για τη διερεύνηση της φθοράς δομικού υλικού αντιδραστήρα υπό ακτινοβόληση (γραφίτες, πρωτότυπα χάλυβα, ρεαλιστικές συγκολλήσεις και συγκολλήσεις υψηλής περιεκτικότητας σε νικέλιο). Τεχνολογία αντιδραστήρων σύντηξης σχετικά με την ακτινοβόληση και την εξέταση μετά την ακτινοβόληση του υλικού που προβλέπεται στο μανδύα θωράκισης του ITER (CuCrZr). 2.2 Παραγωγή ισοτόπων Μετά από τρία έτη με διαταραχές στην επιχειρησιακή λειτουργία όσον αφορά την παραγωγή ισοτόπων στον HFR, το 2011 ήταν ένα έτος με κανονικό επιχειρησιακό ρυθμό, όπως συνέβαινε πριν από το 2008. Ο HFR ήταν και πάλι σε θέση να αποδείξει ότι διαδραματίζει ουσιώδη ρόλο ως ο μεγαλύτερος παραγωγός ιατρικών ισοτόπων στην Ευρώπη και ένας από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως. Ο συνολικός όγκος και η αξία των ισοτόπων και των συναφών υπηρεσιών που παρέχονται από τον HFR αυξήθηκε εκ νέου το 2011. Η παραγωγή πυριτίου ενισχυμένου με μεταστοιχείωση νετρονίων (NTD) για την ειδικευμένη βιομηχανία ηλεκτρονικών ειδών επανελήφθη μετά την τελική επισκευή του HFR, τον Σεπτέμβριο του 2010. Κατά τη διάρκεια του 2011, η NRG επέστρεψε στη χρήση τυποποιημένης διάρθρωσης των εγκαταστάσεων παραγωγής του HFR και επανεισήγαγε την ακτινοβόληση ράβδων πυριτίου για παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρονικές εφαρμογές υψηλής τάσης και σε άλλες ειδικές ηλεκτρονικές εφαρμογές που μπορούν να εξυπηρετηθούν μόνο με πυρίτιο NTD. Το 2011 η NRG συνέχισε να συνεργάζεται στενά με άλλους φορείς του δικτύου παροχής ιατρικών ισοτόπων, καθώς και με την ιατρική κοινότητα, τις κυβερνήσεις, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον ΟΟΣΑ/Οργανισμό για την Πυρηνική Ενέργεια (ΝΕΑ) και τον ΔΟΑΕ. Πρέπει να συνεχιστεί η υποστήριξη των συντονισμένων προσπαθειών που απαιτούνται για την ελαχιστοποίηση των μελλοντικών κινδύνων όσον αφορά την ασφάλεια εφοδιασμού με καίριας σημασίας ιατρικά ισότοπα. 3. Χρηματοδοτικές συνεισφορές για την εκτέλεση του προγράμματος EL 4 EL
Το 2011 τα κράτη μέλη συνέβαλαν με τις ακόλουθες χρηματοδοτικές συνεισφορές για την εκτέλεση του προγράμματος: Βέλγιο: 400.000 ευρώ, Γαλλία: 300.000 ευρώ, Κάτω Χώρες: 8.223.000 ευρώ. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ανωτέρω συνεισφορές καλύπτουν τα έξοδα σύμφωνα με το παράρτημα ΙΙ της απόφασης 2009/410/Ευρατόμ του Συμβουλίου. Τα ποσά υπολογίστηκαν ώστε να εξισορροπηθούν οι προβλεπόμενες δαπάνες του αντιδραστήρα για την περίοδο 2011, μετά από συνεκτίμηση του αναμενόμενου επιπέδου εσόδων από εμπορικές δραστηριότητες. Η Επιτροπή δεν καλύπτει σε καμία περίπτωση τυχόν επιχειρησιακό έλλειμμα, συμπεριλαμβανομένων δυνητικών δαπανών συντήρησης ή επισκευής. Η Επιτροπή έλαβε το 2011 από το συμπληρωματικό πρόγραμμα 800.000 ευρώ ως πρόβλεψη για το Ταμείο Παροπλισμού. Το ποσό αυτό, μαζί με άλλες δαπάνες (π.χ. άμεσα απασχολούμενο προσωπικό, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, διαχείριση αναλωμένου καυσίμου) που πραγματοποιήθηκαν από την Επιτροπή, καταβλήθηκε από τον συμπληρωματικό προϋπολογισμό του προγράμματος (συνολικά 5.597.000 ευρώ). Σε συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρουσιάζονται αναλυτικότερα τα αποτελέσματα της λειτουργίας του HFR το 2011. EL 5 EL