Οι Χαμηλές Τιμές Πετρελαίου, Ανάσα για την Ακτοπλοΐα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΚΛΑΔΙΚΕ ΜΕΛΕΣΕ * Ιανουάριος 29 Οι Χαμηλές Τιμές Πετρελαίου, Ανάσα για την Ακτοπλοΐα Η ειιεληθή αθηνπινΐα, κε δσηηθή ζεκαζία γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, αληηκεησπίδεη ζεκαληηθέο δηαξζξσηηθέο πξνθιήζεηο ζε έλα κεξηθψο απειεπζεξσκέλν πεξηβάιινλ: (i) έληνλε επνρηθφηεηα, ε νπνία ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ππνρξεψζεηο δεκφζηαο ππεξεζίαο πνπ θαιχπηεη, νδεγεί ζε ρακειή ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ (,3 έλαληη,6 ζηνλ θιάδν ησλ ππεξεζηψλ) πνπ αλαπφθεπθηα αληαλαθιάηαη ζηα θέξδε, (ii) πςειφ ζηαζεξφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο (6% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο) θαη (iii) ζεκαληηθή εμάξηεζε απφ ηελ πνξεία ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ. Αλ θαη ν θιάδνο ειέγρεηαη απφ ιίγεο εηαηξείεο, δηαθαίλεηαη απφ ηελ αλάιπζε φηη είλαη ζρεηηθά αληαγσληζηηθφο ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ειιεληθνχ αθηνπιντθνχ δηθηχνπ. εκεηψλεηαη φηη νη λαχινη ζην Αηγαίν είλαη θνληά ζηνλ επξσπατθφ κέζν φξν θαη αληαλαθινχλ ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο θαη έλα εχινγν πεξηζψξην θεξδνθνξίαο. πγθεθξηκέλα, ε απνδνηηθφηεηα ηδίσλ θεθαιαίσλ (ROE) ηεο αθηνπινΐαο είλαη θαηά κέζν φξν ρακειφηεξε ζε ζρέζε κε ηνλ θιάδν ησλ ππεξεζηψλ ηελ ηειεπηαία πεληαεηία (5% έλαληη 7,5%). Η δηεζλήο θξίζε εθηηκάηαη φηη ζα πιήμεη ζεκαληηθά ηε δήηεζε γηα αθηνπιντθέο ππεξεζίεο ζε φξνπο θίλεζεο επηβαηψλ θαη θνξηεγψλ (-,6% ηελ πεξίνδν 29-21, απφ 4,7% ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία). Ωζηφζν ε πξφζθαηε έληνλε πηψζε ησλ ηηκψλ πεηξειαίνπ ζσξαθίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε ρξεκαηννηθνλνκηθή πγεία ησλ επηρεηξήζεσλ. Παύλος Μυλωνάς Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (+321) 334 1521, e-mail: pmylonas@nbg.gr Καζψο νη αγνξέο ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Αδξηαηηθήο είλαη θνξεζκέλεο, κεηαβνιέο είηε ζην ζεζκηθφ πιαίζην είηε ζηελ ζηξαηεγηθή πνιηηηθή ησλ εηαηξεηψλ (δηεχξπλζε ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο εκβέιεηαο π.ρ. Σνπξθία) απαηηνχληαη γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ. Διεύθσνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλσσης Αιόλου 86, 1232 Αθήνα, Ελλάδα http:/www.nbg.gr/ανακοινώζεις-εκδόζεις/δημοζιεύμαηα-εκδόζεις/κλαδικές Μελέηες

Φξαγθίζθα Βνπκβάθε, (+321) 334 1549, e-mail: fvoumv@nbg.gr Μαξία άββα, (+321) 334 1646, e-mail: sava.maria@nbg.gr Αζαλαζία Κνπηνχδνπ, (+321) 334 1528, e-mail: koutouzou.ath@nbg.gr Η ειιεληθή αθηνπιντθή αγνξά απνηειεί ζεκαληηθό παξάγνληα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο H ειιεληθή αθηνπιντθή αγνξά απνηειεί κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο ζηελ Δπξψπε, κε ηελ αγνξά ηεο ΔΔ λα θαιχπηεη ην ½ ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ ζε φξνπο ρσξεηηθφηεηαο θαη κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο. πγθεθξηκέλα, νη ειιεληθέο αθηνπιντθέο εηαηξείεο δηαρεηξίδνληαη ην 7% ηνπ παγθφζκηνπ επηβαηεγνχ ζηφινπ πινίσλ άλσ ησλ 1. ηφλσλ (άλσ ηνπ 1% γηα ην ζχλνιν ηνπ επηβαηεγνχ ζηφινπ). Δληφο ηεο Δπξψπεο, ε Διιάδα θαη ε Ιηαιία είλαη νη επξσπατθέο ρψξεο κε ηε κεγαιχηεξε επηβαηηθή θίλεζε κέζσ αθηνπιντθψλ γξακκψλ (πεξίπνπ 45 εθαη. επηβάηεο εηεζίσο ε θαζεκηά) θαη αζξνηζηηθά θαιχπηνπλ ην 1/2 ηεο ζπλνιηθήο δηαθίλεζεο επηβαηψλ αθηνπινΐαο ζηελ Δπξψπε. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ν Πεηξαηάο είλαη ην δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν, ζε φξνπο επηβαηηθήο θίλεζεο, ιηκάλη ζηελ Δπξψπε (κεξίδην 3%). Όζνλ αθνξά ηε κεηαθνξά θνξηίσλ, ζρεδφλ ην 5% ησλ αγαζψλ πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ επξσπατθψλ αθηνπιντθψλ γξακκψλ (λαπηηιία κηθξψλ απνζηάζεσλ) δηέξρεηαη απφ ειιεληθά ιηκάληα θαη ην 18% ησλ κεηαθνξψλ απηψλ γίλεηαη κέζσ νρεκαηαγσγψλ πινίσλ (Ro-Ro). Δληφο Διιάδαο, νη αθηνπιντθέο κεηαθνξέο επηβαηψλ απνηεινχλ ην 13% ηεο ζπλνιηθήο δηαθίλεζεο επηβαηψλ κε φια ηα κέζα ππεξαζηηθψλ ζπγθνηλσληψλ. Δπίζεο, ην ¼ ησλ κεηαθνξψλ θνξηίσλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ζαιάζζησλ νδψλ πνζνζηφ πνιχ κεγαιχηεξν απφ ηελ Δπξψπε (1%), ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο ρψξαο καο. Παγθόζκηνο ηόινο 27 - Δπηβαηεγά Πινία άλσ ησλ 1. gt - 1.779 (93%) Διιάδα 136 (7%) Τπφινηπνο Κφζκνο Πεγή: Ναπηηθφ Δπηκειεηήξην Διιάδνο H ζεκαζία ηεο ειιεληθήο αθηνπινΐαο γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο είλαη πξνθαλήο, θαζψο ζηε ρψξα καο ππάξρνπλ πάλσ απφ 2 θαηνηθεκέλα λεζηά κε πιεζπζκφ 1,4 εθαη. θαη πεξίπνπ 15. ρικ. αθηνγξακκήο. ηελ ειιεληθή αθηνπιντθή αγνξά ιεηηνπξγνχλ πεξηζζφηεξεο απφ 35 γξακκέο, εθ ησλ νπνίσλ ην ¼ είλαη άγνλεο γξακκέο θαη ζπλεπψο επηδνηνχκελεο. Δπίζεο, ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηεο ρψξαο καο, ε αθηνπινΐα πξνζθέξεη ζεκαληηθφ έξγν κεηαθνξηθήο ζχλδεζεο ηεο Διιάδαο κε ηελ Ιηαιία. Ωο εθ ηνχηνπ, ν θιάδνο πεξηιακβάλεη δχν αγνξέο: ην Αηγαίν θαη ηελ Αδξηαηηθή, νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηειείσο δηαθνξεηηθά κνληέια ιεηηνπξγίαο. Με γλψκνλα ηε δσηηθή ζεκαζία ηνπ θιάδνπ, ε αθηνπινΐα αληηκεησπίδεη ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο. πγθεθξηκέλα, ε δήηεζε αθηνπιντθψλ ππεξεζηψλ ζηελ Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηξείο ηδηνκνξθίεο: (i) έληνλε επνρηθφηεηα, (ii) πςειφ ζηαζεξφ ζε ζρέζε κε ην κεηαβιεηφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη (iii) παξνπζία γξακκψλ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 2

Γαλία 13% Δπξσπατθή Αθηνπινΐα: Δπηβηβαζζέληεο Δπηβάηεο νπεδία 9% Ηλσκέλν Βαζίιεην 7% Λνηπέο Υψξεο 24% ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο θαη ηαπηφρξνλεο θνηλσληθήο αλάγθεο εμππεξέηεζήο ηνπο. Δπίζεο, ε πξνζθνξά θαη ν αληαγσληζκφο ζηνλ θιάδν ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ πίεζε ησλ ελ κέξεη αλαπφθεπθησλ ζηξεβιψζεσλ κηαο κεξηθψο απειεπζεξσκέλεο αγνξάο. Οη ξπζκηζηηθέο αξρέο επηβάιινπλ ππνρξεψζεηο ζε φξνπο δηάξθεηαο θαη ζπρλφηεηαο ησλ δξνκνινγίσλ, πεξηνξηζκψλ ζην πιήξσκα θαη νξγάλσζεο ησλ άγνλσλ γξακκψλ ππνρξεψζεηο νκνινγνπκέλσο ιηγφηεξν πεξηνξηζηηθέο ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ. Η αλάιπζε πνπ αθνινπζεί ππνδειψλεη φηη, αλ θαη νη εηαηξείεο ιεηηνπξγνχλ ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ νθείινπλ λα ππεξβνχλ πνιιαπιέο αληημνφηεηεο, ν θιάδνο δηαθαίλεηαη ζρεηηθά αληαγσληζηηθφο. 2 16 12 8 4 Ιηαιία 23% Πεγή: Eurostat 26 Διιάδα 24% Γηαθίλεζε Δπηβαηώλ Aθηνπινΐαο (εθαη. επηβάηεο) 5, 4, 3, 2, 1,, 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27 Πεγή: ΔΤΔ Αηγαίν (αξηζηεξφο άμνλαο) Αδξηαηηθή (δεμήο άμνλαο) ε απηφ ην πιαίζην ζπλζεθψλ, ε κειέηε καο αλαιχεη ηηο πξνθιήζεηο ηνπ θιάδνπ, αξρίδνληαο απφ ηελ εθηίκεζε ηεο πνξείαο ηεο δήηεζεο (ζε φξνπο επηβαηηθήο θίλεζεο θαη κεηαθνξάο θνξηίσλ) ζηηο αγνξέο ηεο Αδξηαηηθήο θαη ηνπ Αηγαίνπ ζε έλα πεξηβάιινλ ρακειφηεξεο παγθφζκηαο δξαζηεξηφηεηαο. ηε ζπλέρεηα, εμεηάδνπκε ηε δνκή ηεο πξνζθνξάο ηνπ θιάδνπ απφ πιεπξάο θφζηνπο, εζηηάδνληαο θπξίσο ζηα εξσηήκαηα (i) εάλ ν θιάδνο είλαη αληαγσληζηηθφο, αλαιχνληαο ηελ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή θαηά ηχπν δξνκνινγίνπ θαη (ii) πψο επηδξά ην ζεζκηθφ πιαίζην κε ηηο ζηξεβιψζεηο πνπ πξνθαιεί ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο. πλνςίδνληαο ηηο επηδξάζεηο ηεο δήηεζεο, ηεο πξνζθνξάο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε πξφζθαηε πηψζε ησλ ηηκψλ πεηξειαίνπ αληηζηαζκίδεη ηηο επηδξάζεηο ηεο νηθνλνκηθήο επηβξάδπλζεο, βνεζψληαο ηελ θεξδνθνξία ηνπ θιάδνπ λα αλαθάκςεη κεηά απφ ην δχζθνιν 28. Ωζηφζν, ν θιάδνο παξακέλεη επάισηνο θαζψο ηα πεξηζψξηα θέξδνπο είλαη ζρεηηθά κηθξά ιφγσ ησλ δηαξζξσηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ θιάδνπ, φπσο ηελ ρακειή ηαρχηεηα ελεξγεηηθνχ θαη ηνλ πςειφ δαλεηζκφ. Η δήηεζε ηνπ θιάδνπ είλαη πνιύπιεπξε Πέξα απφ ηηο πάγηεο αλάγθεο κεηαθνξάο ησλ κφληκσλ θαηνίθσλ ησλ λεζηψλ θαη ηεο κεηαθνξάο πξντφλησλ, ε επηβαηεγφο λαπηηιία απνηειεί κέξνο ηνπ δηθηχνπ επηρεηξήζεσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε. πγθεθξηκέλα, ε δνκή ηεο δήηεζεο ηνπ θιάδνπ αθηνπιντθψλ ππεξεζηψλ ζπλίζηαηαη ζε 4 αγνξέο: επηβάηεο Αηγαίνπ, κε δχν ππν-αγνξέο: δξνκνιφγηα πςειήο θαη ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο (άγνλεο γξακκέο), επηβάηεο Αδξηαηηθήο, θνξηεγά Αηγαίνπ θαη θνξηεγά Αδξηαηηθήο. εκεηψλνπκε φηη ζηνλ θιάδν ηεο αθηνπινΐαο δελ ζπκπεξηιακβάλνπκε ηα πνξζκεία (δηαδξνκέο πνιχ κηθξψλ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 3

Κπθιάδεο Λνηπά Αξγνζαξσληθφο Κξήηε Βφξεην Αηγαίν πνξάδεο Γσδεθάλεζα Δθαη.Δπηβάηεο απνζηάζεσλ, π.ρ. Πέξακα-Παινχθηα ή Ρίν-Αληίξξην), ηα νπνία αλ θαη κεηαθέξνπλ ζρεδφλ 25 εθαη. επηβάηεο, θαιχπηνπλ ιηγφηεξν απφ ην 1% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ησλ ακηγψο αθηνπιντθψλ γξακκψλ. Η δήηεζε από επηβάηεο ζηεξίδεηαη ζηνλ εγρώξην θαη μέλν ηνπξηζκό 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Πεγή: ΔΤΔ Δπηβαηηθή Κίλεζε 27 Αξρίδνληαο απφ ηελ αγνξά ηνπ Αηγαίνπ, ε νπνία είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξε απφ εθείλε ηεο Αδξηαηηθήο (18,6 εθαη. επηβάηεο ζην Αηγαίν, ζε ζρέζε κε 2,5 εθαη. επηβάηεο ζηελ Αδξηαηηθή), παξαηεξνχκε φηη ραξαθηεξίδεηαη απφ ζεκαληηθέο δηαθνξέο επηπέδνπ δήηεζεο αλάκεζα ζηηο γξακκέο. εκαληηθφ κέξνο ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο αθνξά ηηο γξακκέο Πεηξαηάο/Ραθήλα Κπθιάδεο (6 εθαη. επηβάηεο ζπλνιηθά), κε ην 8% ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηαθίλεζεο λα ζπγθεληξψλεηαη ζε πέληε λεζηά (Σήλνο, Μχθνλνο, Πάξνο, χξνο θαη αληνξίλε). Παξάιιεια, πςειά επίπεδα δηαθίλεζεο επηβαηψλ ζεκεηψλνληαη ζηηο αθηνπιντθέο γξακκέο ηνπ Αξγνζαξσληθνχ (3,4 εθαη. επηβάηεο) θαη ζηε γξακκή Πεηξαηάο-Κξήηε (2,5 εθαη. επηβάηεο). Η δήηεζε αλάκεζα ζηηο γξακκέο δηαθέξεη ζε ηέηνην βαζκφ πνπ θάπνηεο απφ απηέο δελ είλαη δπλαηφλ λα εμππεξεηεζνχλ ρσξίο θξαηηθή επηδφηεζε (δείηε παξαθάησ). Η αληζνξξνπία απηή νθείιεηαη ζε δηαθνξέο φζνλ αθνξά ηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε θαη ην κφληκν πιεζπζκφ ησλ λεζηψλ. Γηαθίλεζε Φνξηεγώλ Oρεκάησλ Aθηνπινΐαο (εθαη. νρήκαηα),8,7,6,5,4,3,2,1, 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27 Πεγή: ΔΤΔ Πεγή: ΔΤΔ Αηγαίν Αδξηαηηθή Αληαλαθιψληαο ηε δπλακηθφηεηα ηνπ θιάδνπ, ε πνξεία ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο είλαη ζηαζεξά πςειφηεξε απφ ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο ρψξαο. πγθεθξηκέλα, παξνπζηάδεη κέζε εηήζηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 4% θαηά ηελ πεξίνδν 198-1995, κε ηελ απμεηηθή απηή ηάζε λα επηηαρχλεηαη ζην 6% εηεζίσο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία (κε έληνλεο σζηφζν δηαθπκάλζεηο απφ έηνο ζε έηνο). Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ εξκελεχνπλ ηελ αχμεζε απηή είλαη: Οη κφληκνη θάηνηθνη ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Κξήηεο απμήζεθαλ απφ 93 ρηιηάδεο ην 1981 ζε 1.112 ρηιηάδεο ην 27 (,7% εηεζίσο ζε ζρέζε κε,5% γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο). Απηή ε αχμεζε ζεκαηνδνηεί ηελ αληηζηξνθή ηεο ηάζεο απνρψξεζεο ηνπ πιεζπζκνχ απφ ηα λεζηά, πνπ ζεκεηψζεθε απφ ηηο αξρέο ηνπ 2νπ αηψλα έσο ηε δεθαεηία ηνπ 8. πγθεθξηκέλα, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ ησλ λεζηψλ σο πξνο ην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο, κεηψζεθε απφ 14,5% ην 192 ζε 11,9% ην 194 θαη ζε 9,5% ην 198 θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζίαζε νξηαθή αχμεζε, θζάλνληαο ην 1% ην 27. Ο αξηζκφο ησλ εμνρηθψλ θαηνηθηψλ ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ απμήζεθε ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. εκεηψλνπκε φηη ην πνζνζηφ ησλ εθδηδφκελσλ αδεηψλ γηα θαηνηθίεο ζηελ πεξηθέξεηα απηή ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο άδεηεο, έρεη απμεζεί ζηαδηαθά ζε ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 4

1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή Δπηβαηψλ (%) Μεηαβνιή Σνπξηζκνχ (%) 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή Δπηβαηψλ (%) Μεηαβνιή ΑΔΠ (%) Αλαινγία Δπηβαηώλ αλά Ι.Υ. 18 15 12 9 6 3 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27 Αηγαίν Αδξηαηηθή Πεγή: ΔΤΔ Δπηβάηεο Δζσηεξηθνύ - ΑΔΠ 2 7,5 16 6 12 4,5 8 3 4 1,5-4 -1,5-8 -3-12 -4,5 Δπηβάηεο Δζσηεξηθνχ (αξηζηεξφο άμνλαο) Διιεληθφ ΑΔΠ (δεμήο άμνλαο) Πεγή: ΔΤΔ Δπηβάηεο Δζσηεξηθνύ - Σνπξηζκόο Διιάδαο 2 25 16 2 12 15 8 1 4 5-4 -5-8 -1-12 -15 Δπηβάηεο Δζσηεξηθνχ (αξηζηεξφο άμνλαο) Σνπξηζκφο Διιάδαο (δεμήο άμνλαο) Πεγή: ΔΤΔ, ΙΣΔΠ 15,2% ην 27 απφ 9,4% ην 1997. Οη αθίμεηο Διιήλσλ ηνπξηζηψλ ζηα μελνδνρεία ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Κξήηεο απμάλνληαη κε ξπζκφ 4,6% εηεζίσο ηελ ηειεπηαία 2εηία. εκεηψλνπκε φηη ην ¼ ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθηλείηαη αθηνπιντθψο. Οη αθίμεηο δηεζλψλ ηνπξηζηψλ ζηε ρψξα καο απμάλνληαη κε κέζν εηήζην ξπζκφ 4,7% θαηά ηελ πεξίνδν 198-27, ελψ ζρεδφλ ην 4% ησλ ηνπξηζηψλ απηψλ θαηεπζχλεηαη ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ θαη ηελ Κξήηε. Πέξα απφ ηελ αχμεζε ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο, ν θχθινο εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ βειηηψζεθε πεξαηηέξσ ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ επηβαηψλ πνπ επέιεμαλ λα πάξνπλ καδί ην απηνθίλεηφ ηνπο ζηηο αθηνπιντθέο γξακκέο εζσηεξηθνχ. πγθεθξηκέλα, ν αξηζκφο ησλ επηβαηψλ αλά φρεκα ππνδηπιαζηάζηεθε απφ 17 ην 198 ζε 7 ην 27 (πξνζεγγίδνληαο ηα αληίζηνηρα επίπεδα ηεο Αδξηαηηθήο, φπνπ αληηζηνηρνχλ 4-5 επηβάηεο αλά φρεκα). χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ε αχμεζε ηνπ ξεχκαηνο δηεζλψλ ηνπξηζηψλ εξκελεχνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ πξναλαθεξζείζα επηηάρπλζε ηεο δήηεζεο ηνπ θιάδνπ. πγθεθξηκέλα, εθηηκήζακε έλα ππφδεηγκα δήηεζεο ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο ζην Αηγαίν γηα ηελ πεξίνδν 198-27. Ο ξπζκφο αλάπηπμεο ηνπ ειιεληθνχ ΑΔΠ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα πξνζεγγίζνπκε ηφζν ηηο επηδξάζεηο ηεο εγρψξηαο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο φζν θαη ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ κφληκσλ θαηνίθσλ ησλ λεζηψλ (κε ζπληειεζηή καθξνρξφληαο ειαζηηθφηεηαο,8). Ο δηεζλήο ηνπξηζκφο ηεο ρψξαο καο (φπσο απνηππψλεηαη ζηηο αθίμεηο αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ) απνηειεί ηελ άιιε βαζηθή ζπληζηψζα ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ππεξεζηψλ επηβαηεγνχ λαπηηιίαο, κε ζπληειεζηή καθξνρξφληαο ειαζηηθφηεηαο,7. ηξέθνληαο ηελ πξνζνρή καο ζηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο, παξαηεξνχκε φηη άλσ ηνπ 1% ηεο ζπλνιηθήο επηβαηηθήο θίλεζεο ζηε ρψξα καο (εθηφο πνξζκείσλ) γίλεηαη ζε γξακκέο πνπ ζπλδένπλ ειιεληθά ιηκάληα κε ιηκάληα ηεο Ιηαιίαο, κε βαζηθφηεξν ην δξνκνιφγην Πάηξα Αγθψλα (7% ηεο ζπλνιηθήο δηαθίλεζεο επηβαηψλ αθηνπινΐαο). Παξά ηε ρακειή ηεο ζπλεηζθνξά ζε φξνπο δηαθίλεζεο επηβαηψλ, απηή ε αγνξά έρεη ζρεηηθά κεγάιε ζεκαζία απφ πιεπξάο εζφδσλ ησλ λαπηηιηαθψλ εηαηξεηψλ, ιφγσ ηεο κεγαιχηεξεο απφζηαζεο ησλ δξνκνινγίσλ θαη ζπλεπψο ηνπ πςειφηεξνπ εηζηηεξίνπ. Δπίζεο, αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ε επηβαηηθή θίλεζε ζηελ Αδξηαηηθή ζρεδφλ ηξηπιαζηάζηεθε θαηά ηελ πεξίνδν 198-2. Ωζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεη ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 5

1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή (%) 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή Δπηβαηψλ (%) Μεηαβνιή Σνπξηζκνχ (%) 2 16 12 8 4-4 -8-12 -16-2 2 16 12 8 4-4 -8-12 -16-2 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Δπηβάηεο Δμσηεξηθνύ - Σνπξηζκόο Διιάδαο Δπηβάηεο Δμσηεξηθνχ (αξηζηεξφο άμνλαο) Σνπξηζκφο Διιάδαο (δεμήο άμνλαο) Πεγή: ΔΤΔ, ΙΣΔΠ 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 Δπηβάηεο Δμσηεξηθνύ - Σνπξηζκόο Ιηαιίαο Δπηβάηεο Δμσηεξηθνχ Πεγή: ΔΤΔ, ΙΣΔΠ 5% 42% Διιάδα Ιηαιία Ηλσκέλν Βαζίιεην Σνπξηζκφο Ιηαιίαο Δπνρηθόηεηα Δπηβαηηθήο Κίλεζεο Αθηνπινΐαο - πνζνζηό 3νπ ηξηκήλνπ 27 - Πεγή: Eurostat, ΔΤΔ 37% 37% 36% 38% Γαλία νπεδία Δπξψπε (26) ζηνηρεία θνξεζκνχ, κε ηελ επηβαηηθή θίλεζε λα πεξηνξίδεηαη θαηά 1% ζσξεπηηθά θαηά ηελ πεξίνδν 21-27 (ζε αληίζεζε κε ηελ αλνδηθή πνξεία ηεο δήηεζεο ζην Αηγαίν), ππφ ηελ επίδξαζε ηεο νκαινπνίεζεο ησλ ζπλζεθψλ ζηελ πεξηνρή ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Βάζεη ησλ εθηηκήζεσλ καο απφ έλα ππφδεηγκα επηβαηηθήο θίλεζεο ησλ γξακκψλ ηεο Αδξηαηηθήο γηα ηελ πεξίνδν 198-27, ε βαζηθή αηηία γηα ηελ κεηαζηξνθή ηεο αλνδηθήο πνξείαο ηεο δήηεζεο είλαη ε επηβξάδπλζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα (3,2% εηεζίσο ηελ πεξίνδν 21-27 έλαληη 5,2% θ.κ.ν. εηεζίσο ηελ πεξίνδν 198-2), ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ζηαζηκφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ ζηελ Ιηαιία ηα ηειεπηαία ρξφληα (-1% εηεζίσο). πγθεθξηκέλα, ν ζπληειεζηήο καθξνρξφληαο ειαζηηθφηεηαο ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ αζξνηζηηθά ζηελ Διιάδα θαη ηελ Ιηαιία σο πξνο ην επίπεδν δήηεζεο ηνπ θιάδνπ αγγίδεη ην,85. Υξεζηκνπνηνχκε σο πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηψλ ζηελ πεξηνρή Διιάδαο- Ιηαιίαο γηαηί πεξηιακβάλεη ηξεηο δπλεηηθέο πεγέο δήηεζεο: (i) ηνπο Ιηαινχο πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Διιάδα, (ii) ηνπο Έιιελεο πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Ιηαιία θαζψο θαη (iii) ηνπο ηνπξίζηεο απφ ηξίηεο ρψξεο πνπ κεηαθηλνχληαη κε ηα απηνθίλεηά ηνπο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ (θπξίσο απφ Ιηαιία πξνο Διιάδα). θαη ραξαθηεξίδεηαη από έληνλε επνρηθόηεηα Έλα άιιν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δήηεζεο είλαη φηη ν θιάδνο πιήηηεηαη απφ έληνλε επνρηθφηεηα, ε νπνία δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα επηινγήο ηνπ βέιηηζηνπ κεγέζνπο ησλ πινίσλ. πγθεθξηκέλα, ιφγσ ηεο εμάξηεζεο ηνπ θιάδνπ ηεο αθηνπινΐαο απφ ηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε, ην 1/2 ησλ επηβαηψλ δηαθηλείηαη θαηά ηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν αηρκήο (3ν ηξίκελν) έλαληη κφλν 38% θ.κ.ν. γηα ηελ ππφινηπε Δπξψπε. Ο βαζκφο επνρηθφηεηαο είλαη πην έληνλνο ζηε γξακκή Πεηξαηάο - Γπηηθέο Κπθιάδεο (6%) θαη ιηγφηεξν έληνλνο ζηηο γξακκέο ηνπ Αξγνζαξσληθνχ (4%) θαζψο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επηβαηψλ ζηηο γξακκέο ησλ Κπθιάδσλ είλαη ηνπξίζηεο, ελψ ζηνλ Αξγνζαξσληθφ κφληκνη θάηνηθνη ή ηδηνθηήηεο δεχηεξεο θαηνηθίαο ζηα λεζηά απηά. Δληππσζηαθφ είλαη ην γεγνλφο φηη, παξά ηε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο δήηεζεο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ν βαζκφο επνρηθφηεηαο δελ έρεη κεησζεί δηαρξνληθά ππνγξακκίδνληαο ηηο δχζθνιεο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θιάδνπ. Σν ίδην πξφβιεκα αληηκεησπίδνπλ νη εηαηξείεο θαη ζηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο, θαζψο νη κεηαθηλήζεηο επηβαηψλ κεηαμχ Διιάδαο - Ιηαιίαο ζην 3ν ηξίκελν πξνζεγγίδνπλ ην 55% ηνπ ζπλφινπ. Σν πξφβιεκα ηεο επνρηθφηεηαο ακβιχλεηαη ζε έλα βαζκφ απφ ηελ είζνδν ηαρχπινσλ (κε ππνρξεσηηθή δξνκνιφγεζε γηα 7½ κήλεο) ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 6

1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή (%) 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Μεηαβνιή (%) Πεηξαηψο-Γπηηθψλ Κπθιάδσλ Πεηξαηψο-Αλαηνιηθψλ Κπθιάδσλ Πεηξαηψο-Μπθφλνπ- Σήλνπ-άκνπ Ραθήλαο-Δπβνίαο- Άλδξνπ-Σήλνπ Λνηπέο Πεηξαηψο-Κξήηεο Αξγνζαξσληθνχ θαη ηελ αχμεζε ησλ δξνκνινγίσλ ησλ άγνλσλ γξακκψλ, θαηά ην εμάκελν πςειήο επηβαηηθήο θίλεζεο. 1% 8% 6% 4% 2% % Δπνρηθόηεηα επηβαηηθήο θίλεζεο 27 αλά αθηνπιντθή γξακκή Α ηξίκελν Β ηξίκελν Γ ηξίκελν Γ ηξίκελν 6% Πεγή: ΔΤΔ 55% 52% 47% 45% 45% 4% Η δήηεζε γηα κεηαθνξέο θνξηίσλ ζηεξίδεηαη ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε Η δήηεζε αθηνπιντθψλ ππεξεζηψλ εζσηεξηθνχ γηα κεηαθνξά θνξηεγψλ απνηειεί έλα αληίβαξν ζηελ επνρηθφηεηα ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο. πγθεθξηκέλα, ην ¼ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ ζηνλ Αηγαίν πξνθχπηεη απφ ηε κεηαθνξά θνξηίσλ. Η δήηεζε κεηαθνξάο θνξηίσλ ζην Αηγαίν κέζσ επηβαηεγψλ/ νρεκαηαγσγψλ πινίσλ ππεξδηπιαζηάζηεθε ηελ πεξίνδν 198-27, θπξίσο ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ησλ λεζηψλ. Βάζεη ησλ εθηηκήζεσλ καο, ε πνξεία ηεο δήηεζεο γηα κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο ζηηο αθηνπιντθέο γξακκέο εζσηεξηθνχ επεξεάδεηαη απφ ην ΑΔΠ ηεο πεξηθέξεηαο Αηγαίνπ θαη Κξήηεο κε ζπληειεζηή καθξνρξφληαο ειαζηηθφηεηαο 2,5. Η επνρηθφηεηα ηεο δήηεζεο απφ θνξηεγά είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηε, θαζψο πθίζηαηαη κία ζρεδφλ ζηαζεξή δήηεζε κεηαθνξάο εκπνξεπκάησλ κεηαμχ ησλ λεζηψλ θαη ηεο επεηξσηηθήο Διιάδαο. Φνξηία Δζσηεξηθνύ - Πεξηθεξεηαθό ΑΔΠ 25 2 15 1 5-5 -1-15 Φνξηία Δζσηεξηθνχ Πεγή: ΔΤΔ, Eurostat 8 6 4 2-2 -4 Πεξηθεξεηαθφ ΑΔΠ Φνξηία Δμσηεξηθνύ - Δκπόξην Δ.Δ. Πεγή: ΔΤΔ, Eurostat Φνξηία Δμσηεξηθνχ Δκπφξην Δ.Δ. θαη ζην ελδνθνηλνηηθό εκπόξην ηεο Διιάδαο Η δήηεζε αθηνπιντθψλ ππεξεζηψλ γηα κεηαθνξά θνξηίσλ κέζσ θνξηεγψλ ζηε γξακκή ηεο Αδξηαηηθήο παξνπζηάδεη κία έληνλα αλνδηθή ηάζε ηελ ηειεπηαία 2εηία. πγθεθξηκέλα, ν αξηζκφο ησλ θνξηεγψλ πνπ δηαθηλήζεθαλ άγγημε ηα 4. εηεζίσο ην 2 απφ ζρεδφλ 25. ην 198. Ωζηφζν, ηα ηειεπηαία έηε θαίλεηαη λα ζηαζεξνπνηείηαη θνληά ζην επίπεδν ησλ 45. θνξηεγψλ εηεζίσο (θαη λα απνηειεί ην ½ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηεο Αδξηαηηθήο) - παξνπζηάδνληαο σζηφζν έληνλε κεηαβιεηφηεηα γχξσ απφ ην επίπεδν απηφ θαζψο επεξεάδεηαη απφ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ ζηηο δεκνθξαηίεο ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο (ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηηο γεσπνιηηηθέο ζπλζήθεο θαη ηηο ππνδνκέο ησλ νδηθψλ αμφλσλ). ε θάζε πεξίπησζε ε αγνξά απηή εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην επίπεδν ηνπ ελδνθνηλνηηθνχ εκπνξίνπ αγαζψλ ηεο Διιάδαο (ην νπνίν αλαπηχζζεηαη κε κέζν εηήζην ξπζκφ ηεο ηάμεο ηνπ 9% ζε φξνπο αμίαο θαηά ηελ πεξίνδν 198-27). χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ν ζπληειεζηήο καθξνρξφληαο ειαζηηθφηεηαο ηνπ ελδνθνηλνηηθνχ εκπνξίνπ σο πξνο ηε δήηεζε ηνπ θιάδνπ πξνζεγγίδεη ην,9. Η δηεζλήο θξίζε αλακέλεηαη λα πξνθαιέζεη ηζρπξό πιήγκα ζηε δήηεζε ηνπ θιάδνπ Βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εκπεηξηθήο καο έξεπλαο φζνλ αθνξά ηε ζηελή ζρέζε κεηαμχ ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο θαη ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε αλακελφκελε επηβξάδπλζε ηνπ ξπζκνχ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 7

1, 5,, - 5, - 1, 1, 5,, - 5, - 1, Τπνζέζεηο Βαζηθνύ ελαξίνπ 24-8 29-1 211-12 ΑΔΠ Διιάδαο 4,% 1,4% 2,8% ΑΔΠ Αηγαίνπ & Κξήηεο,9%,2% 1,6% Σνπξηζκφο 3,3% -2,% 5,% Δλδνθνηλνηηθφ εκπφξην 7,9% -1,5% 8,5% *κέζνο ξπζκφο εηήζηαο κεηαβνιήο Πεγή: ΔΤΔ, ΙΣΔΠ, Eurostat, ππνινγηζκνί ΔΣΔ Δπηβαηηθή Κίλεζε Αθηνπινΐαο (%) 1, Πξνβιέςεηο 5,, -5, -1, 25 26 27 28 29 21 211 212 Αηγαίν Αδξηαηηθή Αηγαίν (αξλεη. ζελάξην) Αδξηαηηθή (αξλεη. ζελάξην) Πεγή: Eurostat, ΔΤΔ, Δθηηκήζεηο ΔΣΔ Δκπνξεπκαηηθή Κίλεζε Αθηνπινΐαο (%) 1, Πξνβιέςεηο 5,, -5, -1, 25 26 27 28 29 21 211 212 Αηγαίν Αδξηαηηθή Αηγαίν (αξλεη. ζελάξην) Αδξηαηηθή (αξλεη. ζελάξην) Πεγή: Eurostat, ΔΤΔ, Δθηηκήζεηο ΔΣΔ αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο θαη θπξίσο ηνπ ηνπξηζκνχ ζα πιήμεη ζεκαληηθά ηε δήηεζε ηνπ θιάδνπ απφ ηελ πιεπξά ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο. πγθεθξηκέλα, ππφ ηελ ζθηά ηεο δηεζλνχο θξίζεο, ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο δελ αλακέλεηαη λα μεπεξάζεη ην 2,1% θαηά κέζν φξν ηελ επφκελε ηεηξαεηία (1,4% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 29-21 αλαθάκπηνληαο ζην 2,8% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 211-212). Δπηπιένλ, ε δηεζλήο νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε ζα κεηαθπιήζεη θαη ζηνπο ππφινηπνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο δήηεζεο ηνπ θιάδνπ. Δθηηκψληαο φηη ε ηνπξηζηηθή θίλεζε ζα πεξηνξηζηεί ην 29 θαη ζηε ζπλέρεηα ζα αλαθάκςεη ζηαδηαθά, επηζηξέθνληαο ζηα ηξέρνληα επίπεδα ην 211, ε επηβαηηθή θίλεζε ζα δερζεί πηέζεηο. Παξάιιεια, νη ελδνθνηλνηηθέο εκπνξηθέο ξνέο εθηηκάηαη φηη ζα απμεζνχλ αζζεληθά (4% θ.κ.ν. κέρξη ην 212 ζε ζρέζε κε έλα κέζν ξπζκφ αχμεζεο 8% θαηά ηελ πξνεγνχκελε 2εηία) πεξηνξίδνληαο θαη ηε δήηεζε απφ ηελ πιεπξά ηεο κεηαθνξάο θνξηεγψλ. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, ε ζπλνιηθή δήηεζε ζα κεησζεί ζεκαληηθά θαηά ηελ επφκελε δηεηία, κε ηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο λα πιήηηεηαη πεξηζζφηεξν απφ ην Αηγαίν, ιφγσ ηεο κεγαιχηεξεο εμάξηεζήο ηεο απφ ηνλ ηνπξηζκφ θαη ην εκπφξην. πγθεθξηκέλα, ε επηβαηηθή θίλεζε αλακέλεηαη λα παξακείλεη ζρεδφλ ζηάζηκε ζηελ Αδξηαηηθή θ.κ.ν. ηελ επφκελε ηεηξαεηία (-1,7% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 29-21 αλαθάκπηνληαο ζην 4,2% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 211-212), ελψ ζα απμεζεί θαηά 2,7% εηεζίσο ζην Αηγαίν (-,4% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 29-21 αλαθάκπηνληαο ζην 5,7% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 211-212). Όζνλ αθνξά ηα θνξηεγά, ε δήηεζε ζηελ Αδξηαηηθή εθηηκάηαη φηη ζα απμεζεί θαηά 2,4% θ.κ.ν. εηεζίσο ηελ επφκελε ηεηξαεηία (-1,1% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 29-21 αλαθάκπηνληαο ζην 5,9% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 211-212), ελψ ε αχμεζε ζα είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 3,5% ζην Αηγαίν (,4% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 29-21 αλαθάκπηνληαο ζην 6,5% εηεζίσο γηα ηε δηεηία 211-212). ε πεξίπησζε πνπ ε θξίζε απνδεηρηεί βαζχηεξε θαη κεγαιχηεξεο δηάξθεηαο ζε ζρέζε κε ην βαζηθφ καο ζελάξην (αξλεηηθφ ζελάξην), ε δήηεζε ηνπ θιάδνπ κπνξεί λα κεησζεί κέρξη θαη 5% εηεζίσο θαηά ηε δηεηία 29-21 θαη λα αλαθάκςεη αλαηκηθά θαηά 3,5% εηεζίσο θαηά ηε δηεηία 211-212. πγθεθξηκέλα, ππνζέηνληαο φηη ν κέζνο ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζα είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 1,4% θαηά ηελ πεξίνδν 29-212 ελψ ν ηνπξηζκφο θαη ην εκπφξην ζα αλαθάκςνπλ κεηά ην 21, ηζρπξφ πιήγκα ζα δερζεί ε επηβαηηθή θίλεζε (-,9% εηεζίσο ζην Αηγαίν θαη -2,4% ζηελ Αδξηαηηθή) θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ε θίλεζε θνξηεγψλ (3% εηεζίσο ζην Αηγαίν θαη -1,8% ζηελ Αδξηαηηθή). ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 8

ΠΛΑΙΙΟ 1: ΘΔΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΑΚΣΟΠΛΟΪΚΗ ΑΓΟΡΑ Η αγνξά αθηνπινΐαο ζηελ Διιάδα είλαη κεξηθψο απειεπζεξσκέλε. πγθεθξηκέλα, νη δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ έρνπλ επηηχρεη πεξηβάιινλ ζρεηηθά ειεχζεξεο αγνξάο ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: Απειεπζέξσζε δηθηύνπ αθηνπιντθώλ γξακκώλ ε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ 2932/21, επηηξάπεθε ηνλ Ννέκβξην ηνπ 22 ζε φιεο ηηο αθηνπιντθέο επηρεηξήζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα ππνβάιινπλ αηηήζεηο δξνκνιφγεζεο πινίσλ ζε αθηνπιντθέο γξακκέο ηεο επηινγήο ηνπο (άξζε θακπνηάδ). Σν ΤΔΝ εμαθνινπζεί λα αλαθνηλψλεη ην δίθηπν γξακκψλ πνπ ζα εμππεξεηεζνχλ ζηελ αξρή θάζε έηνπο, σζηφζν απηφ ην δίθηπν είλαη πιένλ ελδεηθηηθφ, δειαδή νη αθηνπιφνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξνηείλνπλ θαη άιια δξνκνιφγηα ζηηο αηηήζεηο ηνπο. Δπηπιένλ, επηηξέπεηαη ε ηξνπνπνίεζε ησλ δξνκνινγίσλ ζηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Ναπηηιίαο. ηηο απνθάζεηο ηνπ ΤΔΝ ιακβάλνληαη ππφςε νη απνθάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ Αθηνπιντθψλ πγθνηλσληψλ (.Α..), ην νπνίν έρεη γλσκνδνηηθφ ξφιν ζε ζέκαηα φπσο ηα δξνκνιφγηα ησλ πινίσλ, νη ζπκβάζεηο δξνκνιφγεζεο, νη ππνρξεψζεηο δεκφζηαο ππεξεζίαο θ.α. ην.α.. ζπκκεηέρνπλ κε δηθαίσκα ςήθνπ Γεληθνί Γξακκαηείο ηνπ Τπνπξγείνπ, εθπξφζσπνη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ησλ αθηνπιντθψλ εηαηξεηψλ, ησλ λαπηεξγαηψλ θαη άιισλ παξαγφλησλ ηνπ θιάδνπ. Απειεπζέξσζε ησλ λαύισλ Σνλ Μάην ηνπ 26, πξαγκαηνπνηήζεθε ε απειεπζέξσζε ησλ λαχισλ γηα ηα δξνκνιφγηα ζηα νπνία: i) ν αθεηήξηνο ιηκέλαο θαη ν ιηκέλαο πξννξηζκνχ έρνπλ έθαζηνο εηήζην αξηζκφ δηαθηλνχκελσλ επηβαηψλ άλσ ησλ 15. θαη ε ζχλδεζε εμππεξεηείηαη απφ πινία πνπ αλήθνπλ ζε δχν, ηνπιάρηζηνλ, αλεμάξηεηεο εηαηξείεο, ή ii) ν αθεηήξηνο ιηκέλαο θαη ν ιηκέλαο πξννξηζκνχ έρνπλ έθαζηνο εηήζην αξηζκφ δηαθηλνχκελσλ επηβαηψλ άλσ ησλ 3., έζησ θαη αλ ε ζχλδεζε εμππεξεηείηαη απφ κία κφλν εηαηξεία. Δπηπιένλ, ζε πεξίπησζε πνπ θάπνην δξνκνιφγην είλαη κηθηφ (πεξηιακβάλεη ηκήκα πνπ πιεξνί ηα άλσ θξηηήξηα θαζψο θαη ιηκάληα ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο), ε ηηκή νηθνλνκηθήο ζέζεο ζην ξπζκηδφκελν θνκκάηη ηνπ δξνκνινγίνπ, αθνινπζεί ηελ ηηκή ηνπ ηειεπηαίνπ απειεπζεξσκέλνπ ιηκαληνχ (ε νπνία θαζνξίδεηαη απφ ηελ εθάζηνηε εηαηξεία). Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηα πεξηζζφηεξα ιηκάληα λα είλαη πιένλ απειεπζεξσκέλα (ζρεδφλ 95% ηεο επηβαηηθήο θίλεζεο), ελψ ην θξάηνο παξεκβαίλεη ζε νξηζκέλα, θπξίσο άγνλα, δξνκνιφγηα. Καηάξγεζε ησλ νξίσλ ειηθίαο ησλ πινίσλ Σα φξηα ειηθίαο πινίσλ πνπ ίζρπαλ κέρξη ην 26 (πξνβιεπφηαλ απφζπξζε πινίσλ άλσ ησλ 3 εηψλ ελψ κέρξη ην 22 ην αληίζηνηρν φξην ήηαλ ηα 35 έηε), αληηθαηαζηήζεθαλ απφ ηε ζπκκφξθσζε κε ηα θξηηήξηα αζθαιείαο πνπ νξίδνληαη ζηε ζπλζήθε ηεο ηνθρφικεο (1996). Δηδηθφηεξα, επηηξέπεηαη ζε φζεο αθηνπιντθέο εηαηξείεο ην επηζπκνχλ, λα ζπλερίζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πινία πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 3φ έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, αξθεί λα πξνρσξήζνπλ ζε νξηζκέλεο κεηαηξνπέο φπσο: i) ηνπνζέηεζε εηδηθψλ πνξηψλ ζην γθαξάδ ηνπ πινίνπ, γηα ηελ ζπγθξάηεζε λεξψλ ζε πεξίπησζε πξφζθξνπζεο, ii) δηαξξχζκηζε εηδηθψλ ρψξσλ γηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο θαη iii) εγθαηάζηαζε ειεθηξνληθψλ κέζσλ γηα ηελ νπηηθή θαη πξνθνξηθή κεηάδνζε αλαγγειηψλ γηα ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 9

θαζπζηεξήζεηο, αιιαγέο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη φιεο ηηο ππεξεζίεο επί ηνπ πινίνπ. Ωζηφζν, ε θξαηηθή παξέκβαζε δηαηεξείηαη αθφκα ζε κεγάιν βαζκφ, κε ζηφρν ηελ πξνάζπηζε ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. πγθεθξηκέλα: Τπνρξεώζεηο δεκόζηαο ππεξεζίαο Σν Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο ζπλερίδεη λα επηβάιεη ζηηο αθηνπιντθέο εηαηξείεο φξνπο ζρεηηθά κε: i) ηελ ππνρξεσηηθή δξνκνιφγεζε πινίσλ γηα 1 κήλεο εηεζίσο (θαη 7½ κήλεο γηα ηα ηαρχπινα), ii) ηε ζπρλφηεηα ησλ δξνκνινγίσλ, iii) ηνλ αξηζκφ θαη ηε ζχλζεζε ησλ πιεξσκάησλ ησλ πινίσλ, ζηα νπνία πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη έλαο ειάρηζηνο αξηζκφο Διιήλσλ αμησκαηηθψλ θαη κειψλ πιεξψκαηνο, iv) ππνρξεσηηθή ειιελνκάζεηα γηα ην ζχλνιν ησλ κειψλ ηνπ πιεξψκαηνο επηβαηεγψλ πινίσλ κε ειιεληθή ζεκαία. Η ζπγθεθξηκέλε ξχζκηζε νδεγεί νπζηαζηηθά ζε θαηεμνρήλ ειιεληθά πιεξψκαηα ησλ νπνίσλ νη κηζζνί είλαη ζεκαληηθά πςειφηεξνη (ελ κέξεη ιφγσ αζθαιηζηηθψλ θαη άιισλ θξαηήζεσλ). πλεπψο, παξά ην γεγνλφο φηη ε άξζε ηνπ θακπνηάδ ζεσξεηηθά επέηξεςε ηελ ειεχζεξε είζνδν μέλσλ αθηνπιφσλ ζηελ αγνξά, ε δηαηήξεζε ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο ζε αξθεηά δεηήκαηα, νδεγεί ζε ζεκαληηθέο ζηξεβιψζεηο, απνζαξξχλνληαο νπζηαζηηθά ηελ είζνδφ ηνπο. ε αληίζεζε κε ηελ ειιεληθή αθηνπινΐα, ε αληίζηνηρε αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο είλαη πιήξσο απειεπζεξσκέλε, θαζψο επηηξέπεηαη ζηνπο πινηνθηήηεο λα θαζνξίδνπλ νη ίδηνη ην αθηνπιντθφ δίθηπν (γξακκέο δξνκνιφγεζεο), ηε δηάξθεηα δξνκνιφγεζεο, ηε ζπρλφηεηα εμππεξέηεζεο θάζε γξακκήο, θαζψο θαη ηηο ηηκέο ησλ αθηνπιντθψλ λαχισλ. Η κφλε ηνπο ππνρξέσζε είλαη κία δήισζε ζην ΤΔΝ, κε ηα ραξαθηεξηζηηθά δξνκνιφγεζεο, έλα κήλα πξηλ απφ ηελ έλαξμε ηεο ππεξεζίαο. Παξ φια απηά, δελ εληνπίδνληαη θαηλφκελα πεξηνξηζκνχ ησλ δξνκνινγίσλ θαηά ηνπο κήλεο ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο. ε απηφ ζπκβάιιεη ε εμάξηεζε ησλ εηαηξεηψλ απφ ηα έζνδα δηαθίλεζεο θνξηεγψλ, θαζψο νη ζπκθσλίεο κε ηηο κεηαθνξηθέο εηαηξείεο θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ πξαγκαηνπνίεζε δξνκνινγίσλ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Άγνλεο γξακκέο Σν θξάηνο ζπλερίδεη λα νξγαλψλεη ηηο δηαδηθαζίεο αλάδεημεο ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζα εμππεξεηήζνπλ ηηο γξακκέο ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο, θαζνξίδεη ηελ επηδφηεζε πνπ ζα δνζεί θαη επηβάιεη ηε ζπρλφηεηα δξνκνιφγεζεο θαζψο θαη ηηο αλψηαηεο ηηκέο λαχισλ νηθνλνκηθήο ζέζεο ζηηο ζπγθεθξηκέλεο γξακκέο. Δηδηθφηεξα, ε δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ άγνλσλ γξακκψλ δηελεξγείηαη ζε 3 ζηάδηα: i) Σν ΤΔΝ αλαθνηλψλεη ην ελδεηθηηθφ Γεληθφ Γίθηπν Αθηνπιντθψλ πγθνηλσληψλ, δειαδή ηηο αθηνπιντθέο γξακκέο ζην Αηγαίν πνπ πξέπεη λα εμππεξεηεζνχλ, θαιψληαο ηηο εηαηξείεο λα ππνβάινπλ δειψζεηο δξνκνιφγεζεο γηα ηηο γξακκέο πνπ επηζπκνχλ. Παξάιιεια, ην ππνπξγείν νξίδεη ειάρηζηα απαηηνχκελα επίπεδα εμππεξέηεζεο (ζπρλφηεηα δξνκνινγίσλ) γηα θάζε γξακκή, ηα νπνία νθείινπλ λα θαιχπηνπλ ζηηο δειψζεηο ηνπο νη εηαηξείεο. Οη αθηνπιντθέο γξακκέο γηα ηηο νπνίεο ππνβάιινληαη δειψζεηο δξνκνιφγεζεο πνπ πιεξνχλ ηα απαηηνχκελα θξηηήξηα, απνηεινχλ ηηο γξακκέο ηαθηηθήο δξνκνιφγεζεο. ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 1

ii) Οη ππφινηπεο αθηνπιντθέο γξακκέο ηνπ δηθηχνπ, γηα ηηο νπνίεο δελ έρνπλ ππνβιεζεί δειψζεηο απφ ηηο εηαηξείεο (ή δελ θαιχπηνληαη ηα ειάρηζηα επίπεδα εμππεξέηεζεο), πεξλνχλ ζην δεχηεξν ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο, φπνπ πξνζθέξνληαη επηπιένλ θίλεηξα ζηηο εηαηξείεο πνπ ζα ηηο αλαιάβνπλ. πγθεθξηκέλα, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα απνθιεηζηηθήο εμππεξέηεζεο ηεο θάζε γξακκήο, κε ζχκβαζε δηάξθεηαο 1-12 εηψλ. πλήζσο ζε απηφ ην ζηάδην δελ εθδειψλεηαη ελδηαθέξνλ απφ ηελ πιεπξά ησλ πινηνθηεηψλ. iii) Σέινο, εάλ κεηά ηε ιήμε ηνπ δεχηεξνπ ζηαδίνπ ππάξρνπλ αθφκα γξακκέο πνπ δελ έρνπλ θαιπθζεί απφ θάπνηα εηαηξεία, νη ζπγθεθξηκέλεο γξακκέο αλαγλσξίδνληαη σο κε εκπνξηθέο (άγνλεο) γξακκέο, ζηηο νπνίεο δίλεηαη επηδφηεζε απφ ην θξάηνο πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηεζνχλ. Αθνχ θαζνξηζηνχλ νη άγνλεο γξακκέο κε ηελ άλσ δηαδηθαζία, αθνινπζεί δεκφζηνο κεηνδνηηθφο δηαγσληζκφο, πξνθεηκέλνπ λα απνθαζηζζεί πνηεο εηαηξείεο ζα αλαιάβνπλ ηελ εμππεξέηεζή ηνπο. ηελ πξνθήξπμε ηνπ δηαγσληζκνχ πξνβιέπεηαη ε απαηηνχκελε ζπρλφηεηα δξνκνινγίσλ θαζψο θαη ην κέγηζην πνζφ επηδφηεζεο γηα θάζε γξακκή, ην νπνίν δηαθέξεη αλάινγα κε ηελ απφζηαζε ηνπ δξνκνινγίνπ, ηα ραξαθηεξηζηηθά δήηεζεο θαζψο θαη ηνλ ηχπν πινίνπ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Δλδεηθηηθά, γηα ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν ε επηδφηεζε θπκάλζεθε κεηαμχ 4 αλά κίιη θαη 22 αλά κίιη, κε ηα πςειφηεξα πνζά λα αληηζηνηρνχλ ζε κηθξφηεξεο ειηθίαο πινία. Σν άλσ φξην επηδφηεζεο (πνπ αθνξά πινία ηχπνπ 1) πξνζεγγίδεη ηελ εθηίκεζή καο γηα ην εκεξήζην θφζηνο αλά κίιη πνπ δηαλχεη 1-2 λαπηηθά κίιηα εκεξεζίσο (δείηε Πιαίζην 2). Παξά ην γεγνλφο φηη ην επίπεδν ησλ επηδνηήζεσλ δηαθαίλεηαη νξηαθά επαξθέο γηα ηελ θάιπςε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο, ε πξνζέιθπζε λέσλ πινίσλ ζηηο άγνλεο γξακκέο πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε θηλήηξσλ ζε φξνπο πςειφηεξσλ επηδνηήζεσλ ζηα επίπεδα άιισλ ρσξψλ (π.ρ. θσηία). Σν ζχζηεκα επηδφηεζεο είλαη απηφ ηνπ εηήζηνπ κηζζψκαηνο, ην νπνίν θαηαβάιιεηαη ζηελ εηαηξεία πνπ ζα δεηήζεη ην ρακειφηεξν πνζφ επηδφηεζεο ζηελ πξνζθνξά πνπ ζα θαηαζέζεη γηα ηελ θάιπςε ηεο θάζε γξακκήο. Η δηεζλήο εκπεηξία δε δηαθέξεη από ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθόηεηα Αληίζηνηρεο δηαδηθαζίεο εμππεξέηεζεο γξακκψλ δεκφζηαο ππεξεζίαο πξνβιέπνληαη δηεζλψο, κε νξηζκέλεο παξαιιαγέο αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε ρψξαο. Όζνλ αθνξά ηνλ θαζνξηζκφ ησλ άγνλσλ γξακκψλ αθνινπζνχληαη δχν γεληθέο πξαθηηθέο: - νη γξακκέο πνπ ζα επηδνηεζνχλ νξίδνληαη εθ ησλ πξνηέξσλ απφ ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο ηεο αθηνπινΐαο, φπσο ηζρχεη ζηε νπεδία, ηε Ννξβεγία θαη ηε Γαλία, είηε - νη γξακκέο θαζνξίδνληαη απφ ηελ ειεχζεξε αγνξά (εθδήισζε ή απνπζία ελδηαθέξνληνο απφ ηηο ίδηεο ηηο εηαηξείεο). Απηφ ην ζχζηεκα εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα, θαζψο θαη ηελ Ιαπσλία, ε νπνία επίζεο ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιν αξηζκφ απνκαθξπζκέλσλ λεζηψλ. Όζνλ αθνξά ην πνζφ ηεο επηδφηεζεο, απηφ κπνξεί λα είλαη: - έλα πνζφ βάζεη ηνπ θφζηνπο δξνκνιφγεζεο, φπσο γίλεηαη ζηελ Διιάδα - έλα πνζφ πνπ πξνθαηαβάιιεηαη ζηελ εηαηξεία σο ακνηβή θαη ηα έζνδα απφ ηε ιεηηνπξγία ηεο ρξήζεο απνξξνθψληαη απφ ηελ εθάζηνηε ξπζκηζηηθή αξρή (ε νπνία θαη αλαιακβάλεη ηνλ θίλδπλν δηαθχκαλζεο ηεο δήηεζεο). ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 11

Λνηπέο 36% NEL 3% Minoan 5% Πεγή: Δηήζηα Γειηία Γηαθίλεζε Δπηβαηώλ 26 ANEK 8% Hellenic Seaways 32% Blue Star Ferries 16% Αλ θαη ν θιάδνο ειέγρεηαη από ιίγεο εηαηξείεο, από ηελ αλάιπζε δηαθαίλεηαη ζρεηηθά αληαγσληζηηθόο χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θιάδνπ ηεο αθηνπινΐαο δπζθνιεχνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ. Πξάγκαηη, ην πςειφ πνζνζηφ ζπγθέληξσζεο ζπρλά αλαθέξεηαη σο έλδεημε έιιεηςεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Όλησο ε ζπλνιηθή εγρψξηα δηαθίλεζε επηβαηψλ θαη νρεκάησλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε πνζνζηφ 5% απφ ηξεηο κφλν εηαηξείεο. Ωζηφζν, είλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θιάδνπ νδεγνχλ ζε νιηγνπσιηαθέο θαηαζηάζεηο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο. Μάιηζηα, ε ειιεληθή κπνξεί λα ζεσξεζεί απφ ηηο ζρεηηθά πην αληαγσληζηηθέο αθηνπιντθέο αγνξέο, βάζεη ηνπ αξηζκνχ ησλ εηαηξεηψλ αλά γξακκή. Δμαηξψληαο ηηο άγνλεο γξακκέο (πνπ νχησο ή άιισο είλαη θπζηθά κνλνπψιηα), ην 1/3 ησλ γξακκψλ εμππεξεηείηαη απφ πεξηζζφηεξεο απφ κία εηαηξείεο (ζχκθσλα κε κειέηε ηεο XRTC γηα ηνλ αληαγσληζκφ ζηελ αθηνπιντθή αγνξά ηεο Νφηηαο Δπξψπεο Ινχληνο 28) πνζνζηφ πςειφηεξν ζε ζρέζε κε άιιεο κεζνγεηαθέο ρψξεο (Ιηαιία, Ιζπαλία θαη Κξναηία). Λνηπέο 39% NEL 3% Πεγή: Δηήζηα Γειηία Γηαθίλεζε Ορεκάησλ 26 Minoan 6% ANEK 12% Hellenic Seaways 24% Blue Star Ferries 16% Οη πςειόηεξνη λαύινη ζην Αηγαίν νθείινληαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηθηύνπ γξακκώλ... Απφ πιεπξάο λαχισλ, παξαηεξνχληαη ζεκαληηθέο απνθιίζεηο ζηηο ηηκέο ησλ εηζηηεξίσλ αλά κίιη ζηηο δηάθνξεο γξακκέο γεγνλφο ην νπνίν επίζεο εξκελεχεηαη ζπρλά σο έλδεημε ειιηπνχο αληαγσληζκνχ. πγθεθξηκέλα, ε κέζε ρξέσζε γηα δηαθίλεζε επηβαηψλ ζηελ αγνξά ηνπ Αηγαίνπ (,3 /κίιη γηα ηα ζπκβαηηθά επηβαηεγά πινία θαη,5 /κίιη γηα ηα ηαρχπινα) είλαη πςειφηεξε ζε ζρέζε κε ηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο. Γηα παξάδεηγκα, γηα ην δξνκνιφγην Πάηξα-Αγθψλα ν κέζνο λαχινο είλαη πεξίπνπ,16 /κίιη, ελψ ε ρξέσζε ησλ ίδησλ εηαηξεηψλ γηα ην δξνκνιφγην Πεηξαηάο-Ηξάθιεην, φπνπ παξαηεξνχληαη νη ρακειφηεξεο ρξεψζεηο ηεο ειιεληθήο αγνξάο, θζάλεη ηα,21 /κίιη. Δπηρεηξψληαο λα εμεγήζνπκε απηέο ηηο απνθιίζεηο, εθηηκήζακε έλα ππφδεηγκα ιεηηνπξγίαο ζε δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο δηαλπφκελεο απφζηαζεο θαη πιεξφηεηαο ησλ βαζηθψλ ηχπσλ πινίσλ πνπ έρνπλ νη ειιεληθέο αθηνπιντθέο εηαηξείεο (δείηε Πιαίζην 2). χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, νη δηαθνξέο ζηηο ηηκέο εηζηηεξίσλ νθείινληαη θπξίσο ζηηο ηδηνκνξθίεο ηνπ δηθηχνπ αθηνπιντθψλ γξακκψλ ηφζν ζην Αηγαίν φζν θαη ζηελ Αδξηαηηθή, ζε ζπλδπαζκφ κε ην πςειφ ζηαζεξφ θφζηνο, ην νπνίν είλαη βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θιάδνπ. πγθεθξηκέλα, ην ζηαζεξφ θφζηνο απνηειεί θαηά κέζν φξν ην 6% ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ θαη δηαθξίλεηαη ζηα επηκέξνπο θφζηε ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 12

κηζζνδνζίαο, επηζθεπψλ-ζπληεξήζεσλ, αζθαιίζηξσλ, ιηκέλσλ θ.α. (ην κεηαβιεηφ θφζηνο αθνξά θπξίσο θφζηνο θαπζίκσλ). πλεπψο, νη ζρεηηθά θνληηλέο απνζηάζεηο πνπ δηαλχνπλ ηα πινία ζην Αηγαίν θαη ν ζπλεπαθφινπζνο ρακειφο βαζκφο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ πινίσλ ζε ζρέζε κε δξνκνιφγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ, δπζρεξαίλνπλ ηελ θάιπςε ηνπ πςεινχ ζηαζεξνχ θφζηνπο θαη ζπλεπψο νδεγνχλ ζε πςειφηεξν ζπλνιηθφ θφζηνο αλά κίιη. Ωο απνηέιεζκα, γηα ηε Γξνκνιόγην Ναπηηθά κίιηα Ναύινο ( /κίιη) ηβηηαβέθηα (Ιηαιία) - Βαξθειψλε (Ιζπαλία) 439,12 Βαξθειψλε (Ιζπαλία) - Πάικα (Μαγηφξθα) 15,33 Παιέξκν (ηθειία) - Σχληδα (Σπλεζία) 173,37 Νίθαηα (Γαιιία) - Μπάζηηα (Κνξζηθή) 113,39 Νηφβεξ (Η.Β.) - Καιέ (Γαιιία) 22,5 Πάηξα - Αλθψλα 51,16 Πεηξαηάο - Ηξάθιεην 175,21 Λνηπά Γξνκνιφγηα Δζσηεξηθνχ 1-2,3 Πεγή: Σηκέο Δηζηηεξίσλ Ννεκβξίνπ 28 δηαηήξεζε πγηψλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο απαηηείηαη πςειφηεξν εηζηηήξην ζηελ αγνξά ηνπ Αηγαίνπ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ε απφζηαζε ηνπ δξνκνινγίνπ Πάηξα-Αλθψλα είλαη 51 λ.κ. ελψ ηνπ δξνκνινγίνπ Πεηξαηάο-Ηξάθιεην είλαη 175 λ.κ. Δπνκέλσο, αλ δηνξζψζνπκε γηα ηελ επίδξαζε ηεο δηαλπφκελεο απφζηαζεο, ν λαχινο αλά κίιη είλαη πεξίπνπ ζηα ίδηα επίπεδα ζηηο αγνξέο ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Αδξηαηηθήο. Σν ζπκπέξαζκα απηφ ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ηηο παξαηεξνχκελεο ηηκέο ζε άιιεο αθηνπιντθέο αγνξέο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη γηα κεζαίεο απνζηάζεηο (1-2 λ.κ.), φπσο ηα δξνκνιφγηα Νίθαηα Μπάζηηα, Βαξθειψλε-Πάικα θαη Παιέξκν Σχληδα, εληνπίδνληαη ηηκέο νηθνλνκηθήο ζέζεο αληίζηνηρεο ή θαη κεγαιχηεξεο απφ εθείλεο ηνπ Αηγαίνπ (,33-,39 /κίιη). Ωζηφζν γηα ην καθξηλφηεξν δξνκνιφγην Ιηαιία Ιζπαλία (44 λ.κ.) ην αληίζηνηρν εηζηηήξην έρεη ύλζεζε Αθηνπιντθώλ Ναύισλ - Δπηβάηεο - Καζαξή Σηκή 66,5% Δπίλαπινο 3% Τπέξ ΝΑΣ 6,5% Πξαθηνξεία 1% Πεγή: Έλσζε Δπηρεηξήζεσλ Αθηνπινΐαο ΦΠΑ 9% Ληκεληθά Σέιε 5% αξθεηά ρακειφηεξε ηηκή, κφιηο,12 /κίιη. Σα πινία κε ηα νπνία εθηεινχληαη ηα άλσ δξνκνιφγηα είλαη αληίζηνηρα κε ηα γξήγνξα ζπκβαηηθά πινία ηεο ειιεληθήο αθηνπινΐαο. πλεπψο, απφ ηελ αλάιπζε καο πξνθχπηεη φηη νη ηηκέο ησλ εηζηηεξίσλ ζην Αηγαίν δείρλνπλ επζπγξακκηζκέλεο κε ην θφζηνο, ππνδειψλνληαο φηη ν θιάδνο δηαθαίλεηαη ζρεηηθά αληαγσληζηηθφο. θαζώο θαη ζε ζηξεβιώζεηο ηεο αγνξάο ην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη νη ρξεψζεηο ζην Αηγαίν επηβαξχλνληαη απφ δχν επηπιένλ ζηξεβιψζεηο: Η ηειηθή ηηκή ηνπ λαχινπ επηβαξχλεηαη ζεκαληηθά κε εηζθνξέο θαη ηέιε ππέξ ηξίησλ (ιηκεληθά ηέιε, επίλαπινο γηα ηελ επηδφηεζε ησλ άγνλσλ γξακκψλ, ππέξ ΝΑΣ θ.α.), ηα νπνία ζπλνιηθά απνηεινχλ ην 33% ηεο ηειηθήο ηηκήο ηνπ επηβαηηθνχ εηζηηεξίνπ (43% γηα ηα νρήκαηα) θαηλφκελν ην νπνίν δελ παξαηεξείηαη ην ίδην έληνλα ζε άιιεο ρψξεο. Η ππνρξεσηηθή δεθάκελε δξνκνιφγεζε ησλ πινίσλ θαη νη ππνρξεψζεηο ειάρηζηεο ζπρλφηεηαο, απνηεινχλ ζεκαληηθά ζέκαηα ηξηβήο αλάκεζα ζηνπο αθηνπιφνπο θαη ην Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, κε ηνπο αθηνπιφνπο λα δηακαξηχξνληαη ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 13

εθαη. εθαη. φηη απηέο νη δεζκεχζεηο πεξηνξίδνπλ ηελ θεξδνθνξία ηνπο. εκεηψλνπκε φηη ε επηβαηηθή θίλεζε θαηά ην εμάκελν Απξηιίνπ- επηεκβξίνπ είλαη ηξηπιάζηα ζε ζρέζε κε ην εμάκελν Οθησβξίνπ-Μαξηίνπ, θαηά ην νπνίν νη αθηνπιντθέο εηαηξείεο είλαη δεκηνγφλεο (κε πεξηζψξην δεκηάο 2% γηα ηηο εηζεγκέλεο). 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 Κεξδνθνξία πξν θόξσλ 27 αλά ηξίκελν - Δηζεγκέλνη Όκηινη - 1ν ηξίκ. 2ν ηξίκ. 3ν ηξίκ. 4ν ηξίκ. χλνιν Έηνπο Πεγή: Γεδνκέλα Hellastat Δίλαη ζεκαληηθφ, σζηφζν, λα ηνληζηεί φηη ην παξαπάλσ ζχζηεκα είλαη ζρεηηθά απνηειεζκαηηθφ ζηα πιαίζηα ιεηηνπξγίαο ελφο θιάδνπ πνπ θαιχπηεη θαη αλάγθεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Δηδηθφηεξα, ε δεθάκελε δξνκνιφγεζε δελ επηηξέπεη ηελ είζνδν επθαηξηαθψλ παηθηψλ θαηά ηνπο κήλεο πςειήο επηβαηηθήο θίλεζεο θαη ζπλεπψο «πξνζηαηεχεη» απφ ηνλ αληαγσληζκφ ηα πςειά πεξηζψξηα θέξδνπο ηελ πεξίνδν αηρκήο γηα ηηο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ ζηα ζπγθεθξηκέλα δξνκνιφγηα. Με άιια ιφγηα, νη επηρεηξήζεηο «επηδνηνχλ» ην δεκηνγφλν εμάκελν κε ηελ πγηή θεξδνθνξία ηνπ εμακήλνπ πςειήο επηβαηηθήο θίλεζεο, ελ κέξεη κέζσ απμεκέλσλ ρξεψζεσλ. Σν γεγνλφο απηφ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο ησλ εηαηξεηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ηφζν ζην Αηγαίν φζν θαη ζηελ απειεπζεξσκέλε αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο, φπνπ ε κηθηή θεξδνθνξία ηνπο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ην Αηγαίν, ελψ ν θχθινο εξγαζηψλ είλαη παξφκνηνο ζηηο δχν αγνξέο. 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 ύλζεζε Μηθηήο Κεξδνθνξίαο 27 - Δηζεγκέλνη Όκηινη - 1ν ηξηκελν 2ν ηξηκελν Αηγαίν 3ν ηξηκελν Πεγή: Γεδνκέλα Hellastat, Γειηία Δηαηξεηψλ 4ν ηξηκελν Αδξηαηηθή ΤΝΟΛΟ ΔΣΟΤ Δπηπιένλ είλαη ζεκαληηθφ λα αλαγλσξηζηεί φηη θαζψο ε δξνκνιφγεζε ησλ πινίσλ γηα θάπνηνπο κήλεο ζε άιιεο αγνξέο ηνπ βφξεηνπ εκηζθαηξίνπ πξαθηηθά είλαη δπζρεξήο (κε ηηο πεξηφδνπο πςειήο δήηεζεο λα ζπκπίπηνπλ), ε άξζε ηεο δεθάκελεο δξνκνιφγεζεο θαηά πάζα πηζαλφηεηα δελ ζα έδηλε ηελ επθαηξία ιεηηνπξγίαο ζε άιιεο αγνξέο αιιά ζα σζνχζε ηηο εηαηξίεο λα θξαηήζνπλ ηα πινία ζηα ιηκάληα γηα θάπνηνπο κήλεο. ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλνπκε φηη ζε πεξίπησζε πνπ ην Τπνπξγείν απέζπξε ηελ ππνρξέσζε δεθάκελεο δξνκνιφγεζεο, ε είζνδνο επθαηξηαθψλ παηθηψλ ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ζα κείσλε ηα εηζηηήξηα θαη άξα ηελ θεξδνθνξία ησλ εηαηξεηψλ ζην εμάκελν πςειήο επηβαηηθήο θίλεζεο. πλεπψο, ε εηήζηα θεξδνθνξία ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζα ιεηηνπξγνχζαλ φιν ην έηνο γηα ηελ θάιπςε ησλ ηαθηηθψλ δξνκνινγίσλ ζα πιήηηνληαλ θαη ζα ηνπο νδεγνχζε λα απνζχξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο θαηά ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ζα έπξεπε λα επηδνηεζνχλ απφ ηνλ πξνυπνινγηζκφ θαη νη γξακκέο ηαθηηθήο δξνκνιφγεζεο θαηά ηνπο κήλεο ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο κεηαθπιψληαο έηζη ην βάξνο ηεο επηδφηεζεο απφ ηνπο επηβάηεο ησλ γξακκψλ ζηνπο θνξνινγνχκελνπο. Με ην ζεκεξηλφ ζχζηεκα, ην θφζηνο δηαηήξεζεο ηεο δεθάκελεο ιεηηνπξγίαο επηβαξχλεη ηνπο επηβάηεο (νη νπνίνη έρνπλ θαηά κέζν ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 14

φξν πςειφηεξν θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα απφ ην κέζν θνξνινγνχκελν). Παξάιιεια, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ ηαμηδησηηθψλ γξαθείσλπξαθηνξείσλ δεκηνπξγεί πεξαηηέξσ ζηξεβιψζεηο ζηελ αγνξά. Πξψηνλ, θαζψο ηα κηθξά γξαθεία ησλ λεζηψλ ζπεχδνπλ λα θιείζνπλ κεγάιν αξηζκφ εηζηηεξίσλ επηζηξνθήο πξνο ηνλ Πεηξαηά, ηελ Ραθήλα ή ην Λαχξην (ψζηε λα εμαζθαιίζνπλ επαξθείο γηα ηελ θεξδνθνξία ηνπο πσιήζεηο), δεκηνπξγείηαη ηερλεηή έιιεηςε νηθνλνκηθψλ εηζηηεξίσλ ζηελ αγνξά, θαζψο ηα εηζηηήξηα έρνπλ αγνξαζηεί απφ ηα πξαθηνξεία, αιιά φρη αθφκα απφ επηβάηεο. Γεχηεξνλ, ηα πξαθηνξεία έρνπλ πξφζβαζε ζην ζχζηεκα εηζηηεξίσλ νξηζκέλσλ κφλν αθηνπιντθψλ εηαηξεηψλ, ζηηο νπνίεο έρνπλ θαηαβάιιεη θάπνην πάγην πνζφ σο αληίηηκν. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ην θάζε πξαθηνξείν λα θαηεπζχλεη ηνπο επηβάηεο πξνο πινία εηαηξεηψλ κε ηηο νπνίεο ζπλεξγάδεηαη, δεκηνπξγψληαο ζηξεβιψζεηο ζηνλ αληαγσληζκφ. ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 15

ΠΛΑΙΙΟ 2: ΣΙΜΟΛΟΓΗΗ ΒΑΔΙ ΓΡΑΜΜΗ ΓΡΟΜΟΛΟΓΗΗ Σν κεγάιν εχξνο ηηκψλ ζηα εηζηηήξηα ηεο ειιεληθήο αθηνπινΐαο, θαζψο θαη ε δηαθνξά ηνπο ζε ζρέζε κε εθείλα ηεο Αδξηαηηθήο, δεκηνπξγεί πνιιά εξσηήκαηα φζνλ αθνξά ην βαζκφ αληαγσληζκνχ ζηνλ θιάδν ηεο αθηνπινΐαο. Με ηελ αθφινπζε αλάιπζε θαη κέζσ νξηζκέλσλ ζελαξίσλ δξνκνιφγεζεο εθηηκνχκε ηελ απαηηνχκελε ηηκή λαχινπ νηθνλνκηθήο ζέζεο πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζεί ην εκεξήζην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο αλά κίιη ελφο πινίνπ (δελ ιακβάλεηαη ππφςε ην πεξηζψξην θέξδνπο), ψζηε λα θαηαζηνχλ ζπγθξίζηκα ηα λαχια δηαθνξεηηθψλ δξνκνινγίσλ. Λακβάλνληαη ππφςε ηξεηο ηχπνη πινίσλ, πνπ ζεσξνχληαη αληηπξνζσπεπηηθνί γηα ηελ ειιεληθή αθηνπινΐα: Έλα απιφ ζπκβαηηθφ πινίν, έλα γξήγνξν θαη κεγάιν ζπκβαηηθφ πινίν θαη έλα ηαρχπινν. ηνλ αθφινπζν πίλαθα παξαηίζεληαη νη ππνζέζεηο καο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά θάζε ηχπνπ πινίνπ, βάζεη ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ. Πινίν 1 Πινίν 2 Πινίν 3 Σχπνο πινίνπ πκβαηηθφ πκβαηηθφ Σαρχπινν Μέγηζηε Σαρχηεηα 25 θφκβνη 3 θφκβνη 4 θφκβνη Υσξεηηθφηεηα Δπηβάηεο 1.5 2. 85 Ι.Υ. 75 15 1 Φνξηεγά (κέηξα) 36 κ. 1.7 κ. 12 κ. Ηκεξ. ηαζεξφ. Κφζηνο 2. 28. 15. Κφζηνο Καπζίκνπ / κίιη 5 8 15 * Σα άλσ νηθνλνκηθά θαη ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά είλαη ελδεηθηηθά θαη κπνξεί λα δηαθέξνπλ θαηά πεξίπησζε. ΠΗΓΗ: Οηθνλνκηθά απνηειέζκαηα εηαηξεηψλ, Σερληθέο πξνδηαγξαθέο λαππεγείσλ Δπηπιένλ ππνζέηνπκε φηη: i) ηα πινία ηαμηδεχνπλ θαηά κέζν φξν ζην 75% ηεο κέγηζηεο ηαρχηεηαο, ii) ε ηηκή θαπζίκσλ αληηζηνηρεί ζε ηηκή πεηξειαίνπ 6/βαξέιη (κέζνο φξνο 27-28), iii) φια ηα εηζηηήξηα επηβαηψλ αληηζηνηρνχλ ζηελ νηθνλνκηθή ζέζε, iv) ππάξρεη ζηαζεξή αλαινγία ηηκψλ κεηαμχ ησλ εηζηηεξίσλ [επηβάηε : Ι.Υ. : θνξηεγνχ (ζε /κέηξν)], ε νπνία είλαη [1 : 2,5 : 1] γηα ηελ ειιεληθή αγνξά θαη [1 : 1 : 1] γηα ηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο (ζηηο γξακκέο ηεο Αδξηαηηθήο αληηζηνηρνχλ ρακειφηεξα εηζηηήξηα ζηα Ι.Υ., πηζαλφλ γηα λα δνζεί θίλεηξν ζηνπο ηαμηδηψηεο ψζηε λα κεησζεί ν βαζκφο ππνθαηάζηαζεο απφ ηηο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο). v) ην 1% ησλ εζφδσλ πξνθχπηεη απφ πσιήζεηο πξντφλησλ (θπξίσο ηξνθίκσλ) εληφο ηνπ πινίνπ (ζπλεπψο ην 9% ησλ εζφδσλ πξνθχπηεη απφ εηζηηήξηα). Απφ ηελ αλάιπζε πξνθχπηεη φηη ε ηηκή εηζηηεξίνπ νηθνλνκηθήο ζέζεο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ θάιπςε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην επίπεδν πιεξφηεηαο πνπ ζα επηηεπρζεί, θαζψο θαη απφ ηελ απφζηαζε πνπ δηαλχεηαη αλά εκέξα. Δηδηθφηεξα, φζν απμάλεηαη ε πιεξφηεηα ηνπ θάζε πινίνπ απφ ην επίπεδν 25% ζην 5% θαη ην 75% ηεο πιήξνπο δπλακηθφηεηαο, ε απαηηνχκελε ηηκή αλά κίιη κεηψλεηαη θαηά 5% θαη 67% αληίζηνηρα. Σν απνηέιεζκα απηφ είλαη ζεκαληηθφ, θαζψο ιφγσ επνρηθφηεηαο ηα πινία αλαρσξνχλ απφ ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά κε κέζε πιεξφηεηα 5%. Πην ζεκαληηθή είλαη ε επηβεβαίσζε ηνπ γεγνλφηνο φηη θαζψο απμάλνληαη ηα λαπηηθά κίιηα πνπ δηαλχνληαη εκεξεζίσο, ε ηηκή κεηψλεηαη ζεκαληηθά. Αλαιπηηθφηεξα, ε αχμεζε ηεο δηαλπφκελεο απφζηαζεο νδεγεί ζε κείσζε ηνπ ζηαζεξνχ θφζηνπο αλά κίιη. Καζψο ην ζηαζεξφ θφζηνο ζηνλ θιάδν αθηνπινΐαο πεξηιακβάλεη ην θφζηνο εξγαζίαο, αζθάιηζεο ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 16

ζηαζεξό/ ζπλνιηθό εκεξήζην θόζηνο ηηκή/λ.κ. γηα ηελ θάιπςε εκεξήζηνπ θόζηνπο θηι., θαιχπηεη ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο (6% θαηά κέζν φξν). Πξνθαλψο, ην θαηλφκελν γίλεηαη ιηγφηεξν έληνλν φηαλ νη απνζηάζεηο είλαη κεγάιεο (άλσ ησλ 3 λ.κ.). Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη γηα ηα ζπκβαηηθά πινία θαη γηα δεδνκέλα επίπεδα πιεξφηεηαο, ε επηπιένλ δξνκνιφγεζε απφ ηα 1 λ.κ. ζηα 2 λ.κ. κεηψλεη ηελ απαηηνχκελε ηηκή θαηά 4% (θαη ην ζηαζεξφ θφζηνο σο πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πεξηνξίδεηαη ζε 67%, απφ 8%), ελψ απφ ηα 3 λ.κ. ζηα 4 λ.κ. ε αληίζηνηρε κείσζε είλαη κφιηο 13% (θαη ην ζηαζεξφ θφζηνο σο πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πεξηνξίδεηαη επηπιένλ ζην 5% απφ 57%). Παξάιιεια, ε ηηκή εηζηηεξίνπ νηθνλνκηθήο ζέζεο εμαξηάηαη θαη απφ ηνλ ηχπν ηνπ πινίνπ. πγθεθξηκέλα, νη γξακκέο ηεο Αδξηαηηθήο θαη ηεο Κξήηεο εμππεξεηνχληαη θπξίσο απφ γξήγνξα θαη κεγάια ζπκβαηηθά πινία (ηχπνπ 2). Γηα ην ζπγθεθξηκέλν ηχπν πινίσλ, ζεκεηψλνληαη ηα ρακειφηεξα επίπεδα ηηκψλ ζε θάζε ελδερφκελν ζελάξην απφζηαζεο θαη πιεξφηεηαο (πεξίπνπ 3% ρακειφηεξα απφ ηα αξγά-ζπκβαηηθά πινία θαη 7% ρακειφηεξα απφ ηα ηαρχπινα). Απηφ ην θαηλφκελν αληαλαθιά ηελ πςειή απνδνηηθφηεηα απηψλ ησλ πινίσλ, θαζψο έρνπλ πςειή ρσξεηηθφηεηα ζε θνξηεγά θαη απηνθίλεηα θαη ζρεηηθά ρακειφ ζηαζεξφ θφζηνο αλά επηβάηε. Δπηρεηξνχκε κηα ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ γξακκψλ ηεο Ιηαιίαο θαη ηεο Κξήηεο (κε ηα πινία ζηα δξνκνιφγηα ηεο Ιηαιίαο λα δηαλχνπλ δηπιάζηα απφζηαζε ζε ζρέζε κε ηεο Κξήηεο). Τπνζέηνπκε φηη ζε θάζε γξακκή πξαγκαηνπνηείηαη έλα δξνκνιφγην εκεξεζίσο αλά πινίν (θάηη πνπ ζπκβαίλεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο κήλεο ηνπ ρξφλνπ) θαη ζέηνπκε ηελ πιεξφηεηα επηβαηψλ ζηα κέζα επίπεδα ηνπ έηνπο (5% γηα ηελ Κξήηε θαη 25% γηα ηελ Αδξηαηηθή). Με απηά ηα δεδνκέλα, ε απαηηνχκελε ηηκή γηα θάιπςε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο είλαη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο θνληά ζην,12 /κίιη κε ην φθεινο ηεο κεγαιχηεξεο απφζηαζεο λα αληηζηαζκίδεηαη πιήξσο απφ ηελ ρακειφηεξε πιεξφηεηα. ηηο γξακκέο ηνπ Αηγαίνπ θπξίσο δξνκνινγνχληαη απιά ζπκβαηηθά πινία (ηχπνπ 1) θαζψο θαη ηαρχπινα (ηχπνπ 3). Αλάινγα κε ην επίπεδν πιεξφηεηαο θαη ηε δηαλπφκελε απφζηαζε, ε απαηηνχκελε ηηκή θηλείηαη ζε εχξνο (,6-,45 /κίιη) γηα ηα ζπκβαηηθά πινία θαη ζε αξθεηά πςειφηεξα επίπεδα (,17-,88 /κίιη) γηα ηα ηαρχπινα, ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ πςειφηεξνπ θφζηνπο θαπζίκσλ. Σν πςειφηεξν θφζηνο θαπζίκσλ (κεηαβιεηφ θφζηνο) πνπ αληηζηνηρεί ζηα ηαρχπινα, ηα θαζηζηά κε απνδνηηθά γηα δξνκνιφγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ. πγθεθξηκέλα, ε απαηηνχκελε ηηκή γηα έλα ηαρχπινν είλαη θαηά 1% πςειφηεξε απφ εθείλε γηα έλα αξγφ-ζπκβαηηθφ πινίν γηα δξνκνιφγηα 1 λ.κ., ελψ ε αχμεζε θζάλεη ην 2% γηα έλα δξνκνιφγην 4 λ.κ. 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % πκκεηνρή ηαζεξνύ Κόζηνπο ζην πλνιηθό Ηκεξήζην Κόζηνο 1 2 3 4 5 6 Γηαλπόκελα λ.κ. / εκέξα Αξγφ πκβαηηθφ Πινίν Γξήγνξν πκβαηηθφ Πινίν Σαρχπινν Πεγή: Τπνινγηζκνί ΔΣΔ,5,4,3,2,1, Αξγό - πκβαηηθό πινίν (1.5 επηβάηεο) 1 2 3 4 5 6 Γηαλπόκελα λ.κ. / εκέξα πιεξφηεηα 25% πιεξφηεηα 5% πιεξφηεηα 75% Πεγή: Τπνινγηζκνί ΔΣΔ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 17

ηηκή/λ.κ. γηα ηελ θάιπςε εκεξήζηνπ θόζηνπο ηηκή/λ.κ. γηα ηελ θάιπςε εκεξήζηνπ θόζηνπο,35,3,25,2,15,1,5, Γξήγνξν - πκβαηηθό πινίν (2. επηβάηεο) 1 2 3 4 5 6 Γηαλπόκελα λ.κ. / εκέξα πιεξφηεηα 25% πιεξφηεηα 5% πιεξφηεηα 75% Πεγή: Τπνινγηζκνί ΔΣΔ 1,,9,8,7,6,5,4,3,2,1, Σαρύπινν πινίν (85 επηβάηεο) 1 2 3 4 5 6 Γηαλπόκελα λ.κ. / εκέξα πιεξφηεηα 25% πιεξφηεηα 5% πιεξφηεηα 75% Πεγή: Τπνινγηζκνί ΔΣΔ Απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε ζπλάγεηαη φηη νη δηαθνξεηηθέο ηηκέο εηζηηεξίσλ δελ είλαη έλδεημε έιιεηςεο αληαγσληζκνχ. Αληίζεηα, είλαη αλακελφκελν λα παξαηεξνχληαη έληνλεο δηαθνξέο ζηνπο λαχινπο αλά λαπηηθφ κίιη, θαζψο ε ειιεληθή αθηνπινΐα απαξηίδεηαη απφ έλα κεγάιν πιήζνο γξακκψλ, κε έληνλεο δηαθνξέο σο πξνο ηα ραξαθηεξηζηηθά δήηεζεο θαη ηηο δξνκνινγηαθέο απνζηάζεηο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηελ πεξίπησζε κίαο γξακκήο 1 λ.κ. φπνπ πξαγκαηνπνηείηαη έλα δξνκνιφγην ηελ εκέξα κε ζπκβαηηθφ πινίν θαη πιεξφηεηα 5%. Η απαηηνχκελε ηηκή γηα ηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο είλαη,22 /κίιη. Αλ ε εηαηξεία απνθαζίζεη λα πξαγκαηνπνηήζεη δχν δξνκνιφγηα (απμάλνληαο ηα δηαλπφκελα κίιηα ζε 2), ζα κπνξνχζε λα κεησζεί ε απαηηνχκελε ηηκή ζε,13 /κίιη, κφλν αλ ήηαλ εμαζθαιηζκέλε ε δηαηήξεζε ηεο πιεξφηεηαο ζην 5%. Γηαθνξεηηθά, ζηελ αθξαία πεξίπησζε πνπ ε δήηεζε είλαη πιήξσο αλειαζηηθή, ην πινίν αλαγθάδεηαη λα ηαμηδεχεη κε κεησκέλε πιεξφηεηα 25%, ε νπνία νδεγεί ηειηθά ζε πςειφηεξε απαηηνχκελε ηηκή (,24 /κίιη). Μηα άιιε επηινγή ζα ήηαλ ην πινίν απηφ λα δξνκνινγνχηαλ θαη ζε άιιε κία γξακκή 1 λ.κ. Ωζηφζν, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο απηφ δελ είλαη δπλαηφλ αθνχ ε δήηεζε είλαη ζπγθεληξσκέλε γχξσ απφ ηηο ίδηεο ψξεο ζε φια ζρεδφλ ηα δξνκνιφγηα ηνπ Αηγαίνπ (πξσηλέο θπξίσο ψξεο). Βαζηθφ ζπκπέξαζκα ηεο αλάιπζεο απηήο είλαη φηη ηα δξνκνιφγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ρακειφηεξεο ηηκέο εηζηηεξίσλ. Μάιηζηα, νη ηηκέο νηθνλνκηθήο ζέζεο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κπνξεί λα είλαη αθφκα ρακειφηεξεο ζε ζρέζε κε ηηο εθηηκψκελεο, θαζψο ζην ππφδεηγκα καο δελ έρεη ιεθζεί ππφςε ην πνζνζηφ ησλ επηβαηψλ πνπ επηιέγνπλ αθξηβφηεξεο απφ ηελ νηθνλνκηθή ζέζε πνζνζηφ ζεκαληηθφ κφλν ζηα δξνκνιφγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ. Ωζηφζν, είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεηψζνπκε φηη ηα δξνκνιφγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ είλαη πην επάισηα ζηε κεηαβιεηφηεηα ησλ ηηκψλ πεηξειαίνπ, θαζψο φζν απμάλνληαη ηα δηαλπφκελα κίιηα αλά κέξα, απμάλεηαη ην πνζνζηφ ηνπ θφζηνπο θαπζίκνπ ζην ζπλνιηθφ θφζηνο. Παξάιιεια, ζηα ζπγθεθξηκέλα δξνκνιφγηα ην ρξνλνδηάγξακκα είλαη πεξηζζφηεξν δεζκεπηηθφ, κε απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ κηθξά πεξηζψξηα κείσζεο ηεο ηαρχηεηαο πιεχζεο, ε νπνία ζα κείσλε ηελ θαηαλάισζε θαπζίκνπ αλά κίιη. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη φηαλ βξηζθφκαζηε θνληά ζηελ ππεξεζηαθή ηαρχηεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ πινίνπ, κία κείσζε ηεο ηαρχηεηαο θαηά 15% νδεγεί ζε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαπζίκνπ αλά κίιη θαηά 28% (γηα πινίν ηχπνπ 1, ζχκθσλα κε Hellstrom, 22, Umea University). Αληίζηνηρα, ε επίδξαζε ηεο θαηαλάισζεο θαπζίκσλ (θαη θαη επέθηαζε ηνπ θφζηνπο θαπζίκσλ) ζην ζπλνιηθφ θφζηνο αλά κίιη κπνξεί λα παξνπζηάδεη ζεκαληηθφ εχξνο, δεδνκέλνπ φηη, εθηφο απφ ηελ ηαρχηεηα πιεχζεο (κε ηελ νπνία ζπλδέεηαη κε πνιπσλπκηθή ζρέζε), επεξεάδεηαη απφ πνιινχο δηαθνξεηηθνχο παξάγνληεο φπσο ε θαηαζθεπή ηνπ πινίνπ (ζρήκα, βχζηζκα θ.α.), ν ηχπνο θαη ν αξηζκφο ησλ κεραλψλ θαζψο θαη νη θαηξηθέο ζπλζήθεο πιεχζεο. Η επαηζζεζία ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ζε κία αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ θαπζίκσλ είλαη πςειφηεξε γηα κεγαιχηεξεο απνζηάζεηο, ελψ δηαθέξεη αλάινγα κε ηνλ ηχπν πινίνπ. Δλδεηθηηθά, γηα δξνκνιφγηα 3 λ.κ., κία αχμεζε 1% ζηελ ηηκή ησλ θαπζίκσλ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο θαηά 4,5% γηα ηα ζπκβαηηθά πινία θαη 7,5% γηα ηα ηαρχπινα (κε δεδνκέλε ηαρχηεηα). ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 18

Αξηζκφο Πινίσλ 16 14 12 1 8 6 4 2 17,8 16,7 16, 17, 17,4 113 Δπηβαηεγόο ηόινο Αθηνπινΐαο (Δηζεγκέλεο θαη Hellenic Seaways) 118 114 112 11 12,7 7 69 14,5 15,3 2 21 22 23 24 25 26 27 Αξηζκφο Πινίσλ (αξηζηεξά) Πεγή: XRTC, Γειηία Δηαηξεηψλ 62 Μέζε Ηιηθία (δεμηά) Ηιηθία 2 15 1 5 Η απειεπζέξσζε ηνπ θιάδνπ νδήγεζε (i) ζε αλαλέσζε ηνπ ζηόινπ Η πξνζδνθία ηεο άξζεο ηνπ θακπνηάδ θαη ηεο επηβνιήο νξίσλ ειηθίαο νδήγεζε ηηο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ ζε ζηαδηαθή αλαλέσζε ηνπ ζηφινπ, ε νπνία γίλεηαη πην εληαηηθή κεηά ην 2. Απηή ε ηάζε αθνξά θπξίσο ηηο 5 κεγαιχηεξεο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ, νη νπνίεο πιένλ δξαζηεξηνπνηνχληαη κε 62 επηβαηεγά πινία, κε κέζν φξν ειηθίαο ηα 15 έηε ην 27 (απφ 113 πινία κε κέζε ειηθία 18 έηε ην 2). Μάιηζηα αθαηξψληαο ηα 8 πδξνπηέξπγα (flying dolphins), ε ειηθία ηνπ ζηφινπ κεηψλεηαη ζηα 12 έηε ην 27 (απφ 16 έηε ην 2). Δληνχηνηο, ζηηο γξακκέο ηνπ Αηγαίνπ, ηα 2/3 ησλ επηβαηψλ κεηαθηλνχληαη κε λεφηεπθηα πινία (θάησ ησλ 1 εηψλ). Ωζηφζν, ζρεδφλ ην ήκηζπ ηνπ ζηφινπ (43%) είλαη ειηθίαο απφ 25 κέρξη θαη 36 ρξφλσλ, θαζψο ζπλερίδνπλ λα εθηεινχλ δξνκνιφγηα νξηζκέλα πινία παιαηφηεξεο θαηαζθεπήο, ηα νπνία εμππεξεηνχλ θπξίσο ηηο άγνλεο γξακκέο. ύλζεζε ηόινπ 2 (Δηζεγκέλεο θαη Hellenic Seaways) πκβαηηθά Δ/Γ-Ο/Γ 64% Πεγή: XRTC, Γειηία Δηαηξεηψλ Σαρχπινα Δ/Γ-Ο/Γ 12% Τδξνπηέξπγα 24% ηα πιαίζηα ηεο αλαλέσζεο ηνπ ζηφινπ, απνθηήζεθε κεγάινο αξηζκφο ηαρχπινσλ πινίσλ, ηα νπνία είλαη θαηάιιεια γηα δξνκνιφγηα κηθξψλ απνζηάζεσλ, κε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηηο Κπθιάδεο. Δληνχηνηο, ην κεξίδην ησλ ηαρχπινσλ επηβαηεγψλνρεκαηαγσγψλ πινίσλ (Δ/Γ-Ο/Γ) ζην ζχλνιν ηνπ ζηφινπ έρεη θζάζεη ην 21% ην 27 (απφ 12% ην 2). Σέινο, ηα πινία πνπ πξννξίδνληαη γηα δξνκνιφγηα ζηελ Αδξηαηηθή είλαη θαηά θχξην ιφγν πην ζχγρξνλα, ελψ δηαζέηνπλ κεγαιχηεξε ρσξεηηθφηεηα, θπξίσο φζνλ αθνξά ηα νρήκαηα. Γεδνκέλνπ φηη ε αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο έρεη πξνζεγγίζεη ηε κέγηζηε αλάπηπμή ηεο, ζε έλα βαζκφ παξαηεξείηαη κεηαθίλεζε πινίσλ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε αγνξά πξνο ην Αηγαίν, βειηηψλνληαο πεξηζζφηεξν ηελ πνηφηεηα ηνπ ζηφινπ. ύλζεζε ηόινπ 27 (Δηζεγκέλεο θαη Hellenic Seaways) πκβαηηθά Δ/Γ-Ο/Γ 66% Πεγή: XRTC, Γειηία Δηαηξεηψλ Σαρχπινα Δ/Γ-Ο/Γ 21% Τδξνπηέξπγα 13% (ii) ζε απμεκέλεο ηηκέο αθηνπιντθώλ λαύισλ Η δηαδηθαζία αλαλέσζεο ηνπ ζηφινπ εληζρχζεθε θαη απφ ηελ απειεπζέξσζε ησλ λαχισλ νηθνλνκηθήο ζέζεο ην 26 θαη ηελ ζπλεπαθφινπζε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ αθηνπιντθψλ εηζηηεξίσλ. πγθεθξηκέλα, θαηά ηελ πεξίνδν 21-28, νη ηηκέο ησλ αθηνπιντθψλ ππεξεζηψλ απμήζεθαλ θαηά 43% έλαληη 24% γηα ηηο αεξνπνξηθέο ππεξεζίεο θαη 22% γηα ην γεληθφ δείθηε ηηκψλ θαηαλαισηή (ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Eurostat). Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ν ιφγνο ηεο ηηκήο ηνπ αθηνπιντθνχ σο πξνο ην αεξνπνξηθφ εηζηηήξην γηα ηε δεκνθηιή γξακκή Αζήλα (Πεηξαηάο)- Ηξάθιεην είλαη 1/3 (ελψ γηα ηα θζελά αεξνπνξηθά εηζηηήξηα ηεο πξσηλήο πηήζεο ηεο Οιπκπηαθήο, ν ιφγνο απηφο αγγίδεη ην ½) απφ 1/3,5 ην 21. ην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεηψζνπκε ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 19

φηη ε εμέιημε απηή δελ νδήγεζε ζε ζεκαληηθή ππνθαηάζηαζε απφ ηε κεηαθίλεζε κέζσ αεξνπιάλνπ, θαζψο ε επηβαηηθή θίλεζε ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ απμήζεθε θαηά 43% γηα ηελ αθηνπινΐα έλαληη 48% γηα ηηο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο ηελ ηειεπηαία πεληαεηία. θαη (iii) ζε αύμεζε ησλ επηδνηήζεσλ γηα ηηο γξακκέο εθαη. 6 5 4 3 2 1 Δπηδόηεζε Άγνλσλ Γξακκώλ 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 Δπηδφηεζε (αξηζηεξφο άμνλαο) Άγνλεο Γξακκέο (δεμήο άμνλαο) Πεγή: Τπ. Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, Αηγαίνπ & Νεζ. Πνιηηηθήο Αξηζκφο Γξακκψλ 1 8 6 4 2 ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο Οη γξακκέο ρακειήο επηβαηηθήο έρνπλ ζηελ πιεηνλφηεηα ηνπο ηα ζπλήζε ραξαθηεξηζηηθά ησλ γξακκψλ κε πςειφ θφζηνο αλά επηβάηε αλά κίιη: (i) κηθξέο απνζηάζεηο (θαη σο εθ ηνχηνπ πςειφ ζηαζεξφ θφζηνο) θαη (ii) ρακειή πιεξφηεηα (θαζψο ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ δελ κπνξνχλ λα δξνκνινγεζνχλ πνιχ κηθξά πινία). πλεπψο, νη γξακκέο απηέο αλ δελ επηδνηεζνχλ δελ είλαη εκπνξηθά εθκεηαιιεχζηκεο. Η πιεηνλφηεηα ησλ άγνλσλ γξακκψλ βξίζθεηαη ζην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ησλ Κπθιάδσλ. ην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη θάζε γξακκή έρεη ηειείσο δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά, κε απνηέιεζκα ε παξαθάησ αλάιπζε ηεο θαηάζηαζεο βάζεη κέζσλ φξσλ λα θαιχπηεη ηηο έληνλεο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ γξακκψλ ζε φξνπο απφζηαζεο, ζπρλφηεηαο θαη επηδφηεζεο αλά κίιη. Οη επηδνηήζεηο γηα ηηο άγνλεο γξακκέο έρνπλ απμεζεί εληππσζηαθά ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ ζρεδφλ 1 εθαη. εηεζίσο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 199 ζε ζρεδφλ 1 εθαη. γηα ηελ πεξίνδν 28-29 πνζφ πνπ θαιχπηεηαη ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν κφλν θαηά ην 1/3 απφ ηνλ επίλαπιν ζηα εηζηηήξηα. Δλ ηνχηνηο σο πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ, ην ζχλνιν ησλ επηδνηήζεσλ απνηειεί κφλν ην 3,4%. Ωζηφζν, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επηδνηήζεσλ (6% γηα ηελ πεξίνδν 23-28) απνξξνθάηαη απφ 5 εηαηξείεο. Βαζηθέο αηηίεο γηα ηελ αχμεζε ησλ επηδνηήζεσλ είλαη (i) νη επηινγέο ησλ θπβεξλήζεσλ φζνλ αθνξά ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή θαη ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ηνπ Αηγαίνπ θαη (ii) ε απειεπζέξσζε ηνπ δηθηχνπ αθηνπιντθψλ γξακκψλ ην 22. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη: Αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ γξακκψλ Καζψο ηα ππνπξγεία Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο θαη Αηγαίνπ έδσζαλ πξνηεξαηφηεηα ζηελ αλάπηπμε ησλ λεζηψλ, ν αξηζκφο ησλ επηδνηνχκελσλ γξακκψλ έθηαζε ηηο 45 ην 22 απφ 18 ην 1991. Παξάιιεια, κε ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ 2932/21, ε αχμεζε απηή εληάζεθε θαζψο άιιαμε ν ηξφπνο πξνζδηνξηζκνχ ησλ άγνλσλ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 2

4,% 3,5% 3,% 2,5% 2,% 1,5% 1,%,5%,% Δπηδνηήζεηο άγνλσλ γξακκώλ σο % ηνπ θύθινπ εξγαζηώλ ηνπ θιάδνπ 1,% 2,1% 2,1% 2,1% 2,4% 2,5% 3,4% 22 23 24 25 26 27 28* * Δθηίκεζε ΔΣΔ γηα θχθιν εξγαζηψλ θιάδνπ Πεγή: ICAP, ΤEN γξακκψλ. πγθεθξηκέλα, πξηλ ην 22 κηα γξακκή ραξαθηεξηδφηαλ σο άγνλε βάζεη αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ (θπξίσο ζε φξνπο επηβαηηθήο θίλεζεο). Παξάιιεια, θάπνηα απφ ηα λεζηά ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο παξεκβάιινληαλ ππνρξεσηηθά ζηα επηθεξδή δξνκνιφγηα, κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη επηδφηεζε θάπνησλ κε απνδνηηθψλ δξνκνινγίσλ απφ ηα θέξδε ησλ θεξδνθφξσλ γξακκψλ (cross-subsidy). ηε ζπλέρεηα ηα ππφινηπα λεζηά ρακειήο επηβαηηθήο θίλεζεο πνπ δελ ζπκπεξηιακβάλνληαλ ζε θάπνην απφ ηα πξναλαθεξζέληα δξνκνιφγηα νξγαλψλνληαλ ζε κε επηθεξδείο γξακκέο πνπ ιάκβαλαλ επηδφηεζε (άγνλεο γξακκέο). Μεηά ην 22, σζηφζν, άγνλεο ραξαθηεξίδνληαη φιεο νη κε εκπνξηθέο γξακκέο - νη γξακκέο δειαδή γηα ηηο νπνίεο δελ εθδειψλεηαη ελδηαθέξνλ ζηνπο δηαγσληζκνχο ηαθηηθήο δξνκνιφγεζεο. Σν ζχζηεκα απηφ πξνζδηνξηζκνχ ησλ άγνλσλ γξακκψλ νδήγεζε ζε πεξαηηέξσ ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ηνπο (ζε 84 ην 27 απφ 45 ην 22). Αχμεζε ησλ δξνκνινγίσλ αλά γξακκή Γηαρξνληθά, παξαηεξείηαη αχμεζε ησλ απαηηνχκελσλ δξνκνινγίσλ απφ 2 ζε 3 ηελ εβδνκάδα θαηά κέζν φξν αλά γξακκή, γηα ιφγνπο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Αχμεζε ηνπ πνζνχ ηεο επηδφηεζεο αλά δξνκνιφγην Η απειεπζέξσζε ησλ αθηνπιντθψλ γξακκψλ ην 22 νδήγεζε ηα αξκφδηα ππνπξγεία ζε έληαζε ηεο πξνζπάζεηαο πξνζέιθπζεο πινηνθηεηψλ γηα ηηο ζπκβάζεηο ησλ άγνλσλ γξακκψλ. Έηζη, ε κέζε επηδφηεζε αλά δξνκνιφγην πξνζέγγηζε ηα 4.2 ην 23 απφ 2.35 ην 22. Δπηπιένλ, ε αλνδηθή πνξεία ηνπ πεηξειαίνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα νδήγεζε ζε άλνδν ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ησλ πινίσλ θαη ζπλεπψο ησλ επηδνηήζεσλ αλά κίιη. χκθσλα κε ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ Τπνπξγείνπ Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, Αηγαίνπ θαη Νεζησηηθήο Πνιηηηθήο, ε κέζε επηδφηεζε αλά δξνκνιφγην εθηηκάηαη φηη ζα θζάζεη ηα 5.5-6. ην 29. Καζψο ην θαζεζηψο ησλ άγνλσλ γξακκψλ εμππεξεηεί αλάγθεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, επηζεκαίλνπκε θάπνηα πεξηζψξηα βειηίσζεο κφλν ζε φξνπο ιεηηνπξγίαο ηνπ ππάξρνληνο δηθηχνπ γξακκψλ κε ρακειφηεξν θφζηνο. Δηδηθφηεξα, ζα ήηαλ δπλαηφλ ηα δξνκνιφγηα ησλ άγνλσλ γξακκψλ λα μεθηλνχζαλ απφ ην θνληηλφηεξν λεζί πςειήο επηβαηηθήο θίλεζεο θαη φρη απφ ηνλ Πεηξαηά κε εμαίξεζε ίζσο ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, φπνπ ηα δξνκνιφγηα απηά νπζηαζηηθά ακβιχλνπλ ην πξφβιεκα ηεο επνρηθφηεηαο ηφζν ησλ εκπνξηθψλ φζν θαη ησλ κε εκπνξηθψλ γξακκψλ. Ωο απνηέιεζκα, ε πιεξφηεηα ησλ πινίσλ ηαθηηθήο ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 21

Δθαηνκ. 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 Κύθινο Δξγαζηώλ Αθηνπινΐαο δξνκνιφγεζεο ζα κπνξνχζε λα βειηησζεί, κεηψλνληαο έηζη ην απαηηνχκελν εηζηηήξην γηα ηελ θάιπςε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο (δείηε Πιαίζην 2). Παξάιιεια, ε αλάζεζε κηαο νκάδαο ζπκβαηψλ κεηαμχ ηνπο δξνκνινγίσλ άγνλσλ γξακκψλ (π.ρ. βάζεη λεζησηηθνχ ζπκπιέγκαηνο) θαη φρη θάζε γξακκήο μερσξηζηά ζα κπνξνχζε λα απμήζεη ηα δηαλπφκελα κίιηα αλά πινίν, πεξηνξίδνληαο έηζη ην θφζηνο αλά κίιη θαη άξα ηελ απαηηνχκελε επηδφηεζε (θαζψο απηή ππνινγίδεηαη αλά κίιη). Σέινο, ζεκεηψλνπκε φηη ηα πινία πνπ εμππεξεηνχλ ηηο άγνλεο γξακκέο είλαη θαηεμνρήλ παιηά. πλεπψο, θίλεηξα ζα πξέπεη λα πξνζθεξζνχλ γηα ηελ αλαλέσζε απηνχ ηνπ θνκκαηηνχ ηνπ ζηφινπ, θπξίσο κε ζεκαληηθά πςειφηεξεο επηδνηήζεηο αλά κίιη γηα λεφηεπθηα ζε ζρέζε κε γεξαζκέλα πινία. 21 22 23 24 25 26 27 χλνιν Κιάδνπ Πεγή: Hellastat, Τπνινγηζκνί ΔΣΔ Δηζεγκέλεο * ηελ αλάιπζε καο πεξηιακβάλνληαη νη εηαηξείεο (ζε επίπεδν νκίισλ) κε εηήζην θχθιν εξγαζηψλ άλσ ησλ 2,5 εθαη. (πνπ απνηεινχλ ην 85% ηνπ θιάδνπ). εκεηψλεηαη φηη αξθεηέο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ είλαη λαπηηθέο εηαηξίεο, νη νπνίεο δελ ππνρξενχληαη λα δεκνζηεχνπλ νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο θαη ζπλεπψο δελ πεξηιακβάλνληαη ζηελ αλάιπζή καο. Ο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ θιάδνπ απμάλεηαη ζπλερώο ηα ηειεπηαία ρξόληα Ο θχθινο εξγαζηψλ ησλ εηζεγκέλσλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ ζεκείσζε αχμεζε 6% ην 9κελν ηνπ 28 (ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε πεξίνδν ηνπ 27), θαλεξψλνληαο ηε δηαηήξεζε ηεο αλνδηθήο ηάζεο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ ζηε δήηεζε γηα αθηνπιντθέο ππεξεζίεο, παξά ηε δπζκελή δηεζλή ζπγθπξία. πγθεθξηκέλα, ν θχθινο εξγαζηψλ γηα ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ αλαπηπζζφηαλ κε κέζν εηήζην ξπζκφ 1% θαηά ηελ πεξίνδν 21-27. εκεηψλεηαη φηη ν θχθινο εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ εκθαλίδεη πςειή ζπγθέληξσζε, κε ην 87% λα αληηζηνηρεί ζε κφιηο 5 εηαηξείεο, ελψ αληίζηνηρα γηα ηε ιεηηνπξγηθή θεξδνθνξία ην πνζνζηφ μεπεξλά ην 1%, θαζψο ππάξρνπλ νξηζκέλεο εηαηξείεο κε νξηαθή ή αξλεηηθή θεξδνθνξία. Κύθινο Δξγαζηώλ Κιάδνπ 27 Δζσηεξηθό 65% Δμσηεξηθό 35% Πεγή: Hellastat, Δηήζηα Γειηία εηαηξεηψλ Η ζπκκεηνρή ησλ αγνξψλ ηνπ εμσηεξηθνχ (βαζηθά ηεο Αδξηαηηθήο) ζηνλ θχθιν εξγαζηψλ είλαη πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δήηεζε, θαζψο ηα έζνδα αλά επηβάηε θαη φρεκα είλαη πςειφηεξα ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ (θπξίσο ιφγσ ησλ κεγαιχηεξσλ δηαλπφκελσλ απνζηάζεσλ). Οη αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ ζπκβάιινπλ ην 35% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ, ελψ κφλν ην 15% ηεο δηαθίλεζεο επηβαηψλ θαη Ι.Υ. νρεκάησλ θαη ην ½ ηεο ζπλνιηθήο δηαθίλεζεο θνξηεγψλ νρεκάησλ. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ηηο εηαηξείεο πνπ εμππεξεηνχλ αγνξέο εληφο θαη εθηφο Διιάδαο (αθνξά θπξίσο ηηο εηζεγκέλεο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ), πεξηζζφηεξν απφ ην ½ ησλ εζφδσλ ηνπο αληιείηαη απφ ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. σζηόζν, νη πςειέο ηηκέο πεηξειαίνπ πιήηηνπλ ηελ θεξδνθνξία ηνπ θιάδνπ Σν θφζηνο ησλ θαπζίκσλ γηα ηηο αθηνπιντθέο εηαηξείεο θαηαιακβάλεη ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο θαη ζπλεπψο απνηειεί ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 22

% 12 1 8 6 4 2 Tηκή πεηξειαίνπ θαη Καζαξό Πεξηζώξην Κέξδνπο ηνπ θιάδνπ 23 24 25 26 27 28* Καζαξφ Πεξηζψξην Κέξδνπο (αξηζηεξά) * εθηίκεζε ΔΣΔ Απειεπζέξσζε Ναχισλ Πεγή: Ναπηεκπνξηθή, Hellastat Μέζε ύλζεζε Κόζηνπο Δθκεηάιιεπζεο 25 Μηζζνδνζία 27% Λνηπά 16% Καύζηκα 38% Αζθάιηζηξα 2% / βαξέιη 7 6 5 4 3 2 1 Σηκή Πεηξειαίνπ (δεμηά) Έμνδα Ληκέλσλ 6% Πεγή: Δηήζηα Γειηία ησλ 5 κεγαιχηεξσλ εηαηξεηψλ Μέζε ύλζεζε Κόζηνπο Δθκεηάιιεπζεο 27 Καύζηκα 43% Μηζζνδνζία 24% Λνηπά 16% Αζθάιηζηξα 2% Έμνδα Ληκέλσλ 6% Πεγή: Δηήζηα Γειηία ησλ 5 κεγαιχηεξσλ εηαηξεηψλ Δπηζθεπέο - πληεξήζεηο 1% Δπηζθεπέο - πληεξήζεηο 9% θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο θεξδνθνξίαο ηνπ θιάδνπ. Η ζπλερήο αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ θαπζίκσλ πξνήιζε απφ ηνλ ηξηπιαζηαζκφ ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ ηελ ηειεπηαία πεληαεηία (απφ 25/βαξέιη ην 23 ζε 71/βαξέιη ην 28 θαηά κέζν φξν). Ωο εθ ηνχηνπ, ην θφζηνο θαπζίκσλ θαηαιακβάλεη κεξίδην ηεο ηάμεο ηνπ 43% ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ (κέζνο φξνο ησλ πέληε κεγάισλ εηαηξεηψλ γηα ην 27). Δηδηθφηεξα γηα ηα ηαρχπινα ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο (πνπ απνηεινχλ πιένλ έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηνπ αθηνπιντθνχ ζηφινπ), απαηηείηαη κεγαιχηεξε θαηαλάισζε θαπζίκνπ απμάλνληαο ην κεξίδην ηνπ θφζηνπο θαπζίκσλ σο πξνο ην ζπλνιηθφ ιεηηνπξγηθφ θνληά ζην 6%. εκεηψλεηαη φηη ε ρξήζε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ παξαγψγσλ, κε ηα νπνία πξναγνξάδνληαη νη απαηηνχκελεο πνζφηεηεο θαπζίκνπ ζε ζπγθεθξηκέλε ηηκή, δηεπθνιχλεη ηελ πξνβιεςηκφηεηα ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο ησλ θαπζίκσλ, αιιά δελ είλαη δπλαηφλ λα κεηξηάζεη ηελ επηβάξπλζε. Όζνλ αθνξά ηελ αγνξά ηεο Αδξηαηηθήο, επηβάιιεηαη επίλαπινο θαπζίκνπ ζηα εηζηηήξηα πξνζθέξνληαο κία ζρεηηθή ζηήξημε ζηα απνηειέζκαηα ησλ εηαηξεηψλ. Μία επηπιένλ επηβάξπλζε γηα ηηο αθηνπιντθέο εηαηξείεο πξνέξρεηαη απφ πξφζθαηε θνηλνηηθή νδεγία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία απφ ηελ 1/1/27 γίλεηαη ππνρξεσηηθή ε θαηαλάισζε θαπζίκσλ κε ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε ζείν, ηα νπνία είλαη αθξηβφηεξα ζε ζρέζε κε ηα παιαηά θαχζηκα (επηβάξπλζε πεξίπνπ 1%). Δηδηθφηεξα, ην πςειφ θφζηνο θαπζίκσλ ηνπ 28 είρε σο απνηέιεζκα ηελ έληνλε επηβξάδπλζε ηεο θεξδνθνξίαο ηνπ θιάδνπ, φπσο αληηθαηνπηξίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα 9κήλνπ ησλ εηζεγκέλσλ εηαηξεηψλ. πγθεθξηκέλα, ην ιεηηνπξγηθφ πεξηζψξην θέξδνπο ππνδηπιαζηάζηεθε, θζάλνληαο ην 9% (απφ 18,4% ην 9κελν ηνπ 27 θαη 26,4% ην 26), επίπεδν πνπ αληηζηνηρεί ζηε ρακειφηεξε επίδνζε ησλ εηψλ κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο αθηνπιντθήο αγνξάο. Καζψο ν θχθινο εξγαζηψλ ησλ εηζεγκέλσλ αθηνπιντθψλ απνηειεί ην 6% ηνπ θιάδνπ (κε ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο άλσ ηνπ 95%), αλακέλνπκε ε πξναλαθεξζείζα πηψζε ηεο θεξδνθνξίαο λα κεηαθπιήζεη ζηα εηήζηα απνηειέζκαηα γηα ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ, νδεγψληαο ηελ απνδνηηθφηεηα ηδίσλ θεθαιαίσλ (ROE) ρακειφηεξα απφ ην κέζν φξν ηεο ηειεπηαίαο πεληαεηίαο (5%), ην νπνίν ήηαλ ήδε ρακειφ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ ηνκέα ππεξεζηψλ (7,5%). Η δαλεηαθή αλαδηάξζξσζε βειηίσζε ζεκαληηθά ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή πγεία ηνπ θιάδνπ Όζνλ αθνξά ηελ θεθαιαηαθή δηάξζξσζε, ν θιάδνο παξνπζηάδεη ζρεηηθά πςειή κφριεπζε, κε δείθηε μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα ζην 1,4 (ζε ζρέζε κε 1,1 γηα ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ), ν νπνίνο σζηφζν είλαη κεησκέλνο ζε ζρέζε κε ην ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Θανοσάριος 29 23