ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΓΤΣΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΗ ΥΟΛΗ ΦΛΩΡΙΝΑ ΣΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «Η κειέηε ησλ εξσηήζεσλ πνπ ππνβάιινληαη θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ θύθινπ ηνπ λεξνύ ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο» «The study of questions submitted by the teaching of the water cycle in preschoolers» Φνηηήηξηα : Ρηαιά Μαξία Α.Δ.Μ. : 2600 Α Βαζκνινγήηξηα : Παπαδνπνχινπ Πελειφπε Β Βαζκνινγεηήο : Καξηψηνγινπ Πέηξνο ΦΛΩΡΙΝΑ 2016 [1]
Περύληψη Ζ παξνχζα έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ πφιε ηεο Φιψξηλαο, ηνλ Απξίιην ηνπ 2015. θνπφο ηεο, ήηαλ ε κειέηε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ εξσηήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα κηαο Γηδαθηηθήο Μαζεζηαθήο Aθνινπζίαο κε ζέκα ηνλ Κχθιν ηνπ λεξνχ. Μέζσ ηεο απνκαγλεηνθψλεζεο ηεο ΓΜΑ, κειεηήζεθαλ νη εξσηήζεηο ηεο εθπαηδεπηηθνχ πξνο ηνπο καζεηέο αιιά θαη νη απαληήζεηο ησλ λεπίσλ. Έπεηηα, δεκηνπξγήζεθαλ θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ, ζηηο νπνίεο ηαμηλνκήζεθαλ νη εξσηήζεηο ηεο εθπαηδεπηηθνχ. Πξφθεηηαη γηα έμε θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ θαη είλαη νη εμήο: Δξσηήζεηο εθηίκεζεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο, εξσηήζεηο αληίιεςεο πεηξάκαηνο πιηθψλ, εξσηήζεηο πξφβιεςεο, εξσηήζεηο θαηαλφεζεο απνηειέζκαηνο, εξσηήζεηο πξνζπάζεηαο εξκελείαο, εξσηήζεηο επέθηαζεο ηεο γλψζεο ζε άιιεο ζπλζήθεο. Ζ ηαμηλφκεζε ησλ εξσηήζεσλ ζηηο θαηεγνξίεο, έγηλε ζχκθσλα κε ηε ρξνληθή ζηηγκή ηεο δηδαζθαιίαο ζηελ νπνία ρξεζηκνπνηνχληαλ, αιιά θαη ηηο απαληήζεηο ησλ λεπίσλ. Δθηφο φκσο απφ ηελ ηαμηλφκεζε απηή, θξίζεθε ζθφπηκν λα κειεηεζεί θαη ε ρξήζε εξσηήζεσλ αλνηρηνχ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ ζηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πξνέθπςε πσο ε λεπηαγσγφο ρξεζηκνπνηεί εξσηήζεηο αλνηρηνχ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ΓΜΑ. Ζ ρξήζε ηνπο φκσο δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηελ θαηεγνξία εξσηήζεσλ θαη ην ζηάδην ηεο δηδαζθαιίαο ζην νπνίν ρξεζηκνπνηνχληαη. [2]
Πύνακασ περιεχομϋνων Περίληψη... 2 Ειςαγωγή... 4 Κεθάιαην 1 : Ζ ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ... 8 1.1 Ζ ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ... 8 1.2: Ζ ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ ζηηο Φ.Δ.... 13 Κεθάιαην 2 : Ζ δηδαζθαιία ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ... 15 2.1: Μάζεζε κέζσ ηεο Γηεξεχλεζεο (ΜΜΓ)... 15 2.2: Διδακτική Μαθηςιακή Ακολουθία (Δ.Μ.Α.)... 17 2.3: Ο θχθινο ηνπ λεξνχ... 20 Κεφάλαιο 3 ο : Ζρευνεσ... 24 Κεθάιαην 4: Μεζνδνινγία... 33 4.1: Μεζνδνινγία Έξεπλαο... 33 4.2: Ζ βαζηθή ηαμηλφκεζε ησλ εξσηήζεσλ... 34 4.3: Οη εξσηήζεηο πνπ ρξεζηκνπνίεζα: Σαμηλφκεζε Βloom... 37 Κεθάιαην 5 ν : Απνηειέζκαηα... 39 5.1: 1 ε Γηδαζθαιία... 39 5.2: 2 ε Γηδαζθαιία... 50 Κεθάιαην 6 ν : πκπεξάζκαηα... 59 6.1: πδήηεζε απνηειεζκάησλ 1 εο δηδαζθαιίαο... 59 6.2: πδήηεζε απνηειεζκάησλ 2 εο δηδαζθαιίαο... 60 6.3 χγθξηζε απνηειεζκάησλ 1 εο θαη 2 εο δηδαζθαιίαο... 61 Βιβλιογραφία... 64 Παράρτημα... 65 [3]
Ειςαγωγό Θέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ησλ εξσηήζεσλ πνπ γίλνληαη ζε κηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο φπνπ βαζηθφ ζέκα είλαη νη Φπζηθέο Δπηζηήκεο θαη ζπγθεθξηκέλα ν θχθινο ηνπ λεξνχ. Δπηιέρζεθε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα θαζψο είλαη έλα ζέκα ην νπνίν είλαη νηθείν ζηα παηδηά θαη ηνπο πξνθαιεί εξσηήκαηα, ηνπο εμάπηεη ηελ πεξηέξγεηα. Δπίζεο είλαη έλα ζέκα ην νπνίν ζπλαληάκε ζπρλά ζην λεπηαγσγείν. Σα κηθξά παηδηά ζίγνπξα δελ γλσξίδνπλ επηζηεκνληθέο ζεσξίεο, εξκελεχνπλ φκσο δηαηζζεηηθά ηνλ θφζκν θαη ζα πξέπεη ε λεπηαγσγφο λα βνεζήζεη νξγαλψλνληαο ηελ κάζεζε ηνπο λα πξνζεγγίζνπλ ηηο επηζηεκνληθέο απφςεηο. Σα κηθξά παηδηά «αλαθαιχπηνπλ» ηνλ θφζκν κέζα απφ ηηο αηζζήζεηο ηνπο, κε θηλήζεηο αιιά θαη κε ηελ αιιειεπίδξαζε. Κάλνπλ ππνζέζεηο, πξνζπαζνχλ λα γλσξίζνπλ ηνλ θφζκν. Γηαθξίλνπλ νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο, αληηιακβάλνληαη ζρέζεηο αιιειεμάξηεζεο, πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ θαηλφκελα θαη αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ γχξσ ηνπο. Μνηξάδνληαη ηηο απφςεηο ηνπο θαη ηηο γλψζεηο ηνπο κε ηνπο άιινπο, αληαιιάζζνπλ ηδέεο θαη ηξνπνπνηνχλ ηηο απφςεηο ηνπο. Ζ θηλεηήξηνο δχλακε ησλ παηδηψλ είλαη ε πεξηέξγεηά ηνπο γηα ηελ πξνέιεπζε ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ παξαηεξνχλ (Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην, Παηδί θαη Πεξηβάιινλ, 2011). Όζν θαη λα ελδηαθέξνληαη ηα παηδηά γηα ηα θπζηθά θαηλφκελα, ηηο θπζηθέο επηζηήκεο, γηα λα κπνξέζνπλ λα θαηαιήμνπλ ζε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα θαη λα απνθηήζνπλ γλψζεηο, ζα πξέπεη λα ππάξρεη θάπνηνο πνπ ζα ηα θαζνδεγήζεη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε, πξνο ηηο ΦΔ. Πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα νξγαλψζεη καζεζηαθά πεξηβάιινληα γηα ηα παηδηά, παίδνπλ ε παξαηήξεζε θαη ην πείξακα. Ο δηεξεπλεηηθφο θαη πεηξακαηηθφο ραξαθηήξαο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο απνηεινχλ βαζηθά ζηνηρεία ησλ ΦΔ, δηεπθνιχλεη ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ αλάιπζε ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ. Ζ παξαηήξεζε, ν πεηξακαηηζκφο θαη ε βίσζε πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο ΦΔ απνηεινχλ κνρινχο ησλ ζπκκεηνρηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ έρνπλ ζαλ βαζηθφ ηνπο ζέκα ηελ γλψζε, επελεξγψληαο ζηελ ίδηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Οη ΦΔ έρνπλ νξηζκέλνπο ζηφρνπο νη νπνίνη απνηεινχλ αθεηεξία γηα ηελ κεηάδνζε γλψζεσλ, νη θπξηφηεξνη απφ απηνχο είλαη ε αθνκνίσζε ζεσξεηηθψλ θαη πξαθηηθψλ γλψζεσλ κε ηηο νπνίεο θαηαλννχληαη ηα θπζηθά θαηλφκελα, ε θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο [4]
αιιά θαη δηακφξθσζε κηα εληαίαο αληίιεςεο γηα ηε δνκή, ζπγθξφηεζε θαη ιεηηνπξγία ηεο θχζεο. Με ηνλ φξν πξαθηηθέο γλψζεηο αλαθεξφκαζηε ζην πείξακα ην νπνίν είλαη έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηε δηδαζθαιία ησλ ΦΔ, κέζσ ηνπ πεηξάκαηνο αλαπηχζζνπκε δεμηφηεηεο θαη θαιιηεξγνχκε ηελ επηζηεκνληθή εξεπλεηηθή ζθέςε ( Αζαλαζάθεο, 1995). Ζ αλάπηπμε ελλνηψλ ησλ ΦΔ ζηα παηδηά δελ είλαη κηα εχθνιε δηαδηθαζία. ηα παηδηά έρνπλ δηακνξθψζεη ηηο ηδέεο ηνπο κε βάζε φια φζα έρνπλ δεη θαη έρνπλ βηψζεη, ηφζν ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπο, φζν θαη ζε πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ πινπνίεζε επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ δηεπθνιχλεη ηε ζχλδεζε ησλ αξρηθψλ ηδεψλ ησλ παηδηψλ κε ηε λέα εκπεηξία. Ζ άπνςε απηή γηα ηε κάζεζε ππνζηεξίδεη φηη ηα παηδηά δελ μεθηλνχλ κε άδεηα κπαιφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ΦΔ αιιά θέξνπλ ηδέεο πνπ έρνπλ ζρεκαηηζηεί ζε πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηεο θαη παξαηεξήζεηο, ηηο ηδέεο απηέο ηηο ρξεζηκνπνηνχλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα θαηαλνήζνπλ ηα λέα θαηλφκελα (Κφθθνηαο 2005) Βαζηθφ εξγαιείν γηα λα κπνξέζνπκε λα εθκαηεχζνπκε ηηο αξρηθέο ηδέεο ησλ παηδηψλ απνηεινχλ νη εξσηήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίεο απνηεινχλ θαη ην επίθεληξν ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Ζ ζσζηή ρξήζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ε θαηαλφεζή ηνπο απφ ηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο εμαξηάηαη απφ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ, φπσο ε θνηλσληθφ ζπλαηζζεκαηηθή σξηκφηεηα θαη ηηο γισζζηθέο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ. Οη εξσηήζεηο κεηαηξέπνληαη ζε κέζνδν δηδαζθαιίαο φηαλ γίλνληαη νξγαλσκέλα θαη απνηειεί ην βαζηθφ αλ φρη ην κνλαδηθφ ηξφπν παξνπζίαζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ καζήκαηνο θαη θαζνδήγεζεο ησλ παηδηψλ πξνο ηε γλψζε (Μπηξκπίιε, 2008). ηηο εξσηαπνθξίζεηο ηνλ βαζηθφ έιεγρν γηα ηνλ έρεη ν εθπαηδεπηηθφο, ε επηθνηλσλία κέζα ζηελ ηάμε έρεη ζπλήζσο ηε κνξθή, εξψηεζε εθπαηδεπηηθνχ απάληεζε καζεηή αλαηξνθνδφηεζε. Οη εξσηαπνθξίζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο γλψζεο ησλ παηδηψλ, ηε δηεξεχλεζε ή ηελ επαλάιεςε πξνεγνχκελσλ γλψζεσλ, δηεπθξίληζε ελλνηψλ θαη έθθξαζε πξνζσπηθψλ απφςεσλ. Ωζηφζν νη εξσηήζεηο φπσο ζα θαλεί θαη ζηα επφκελα θεθάιαην έρνπλ δηάθνξνπο ξφινπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά θαη δηαθνξεηηθέο επηδηψμεηο θάζε θνξά, γηα απηφ ην ιφγν φπσο ζα δηαπηζηψζνπκε νη εξσηήζεηο θαηεγνξηνπνηνχληαη αλάινγα κε απηέο ηηο επηδηψμεηο. Μπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ νπνηαδήπνηε ζηηγκή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο κέζα ζηε ηάμε, γηα λα εκπινπηίζνπκε δηαιφγνπο, λα βνεζήζνπκε ζην παηρλίδη, λα ηξαβήμνπκε ηελ πξνζνρή ησλ παηδηψλ ζε απηφ πνπ θάλνπλ, παξαηεξνχλ ή βιέπνπλ, θαη ην θπξηφηεξν γηα λα εκπινπηίζνπκε ηε γλψζε ηνπο. Ζ ηαμηλφκεζε ησλ εξσηήζεσλ ζε θαηεγνξίεο έρεη σο ζθνπφ λα θαηαλνήζνπκε ην ξφιν ηνπο ζηε δηδαζθαιία. Δηδηθφηεξα λα ειέγμνπκε θαηά πφζν ηα παηδηά θαηαλφεζαλ ηα θαηλφκελα θαη ηηο θαηλνχξηεο έλλνηεο πνπ ηα αθνξνχλ, γηα απηφ ην ζθνπφ θαη θαηεγνξηνπνηνχληαη. Κάζε εξψηεζε ειέγρεη ηηο [5]
γλψζεηο ησλ παηδηψλ πάλσ ζην ίδην αληηθείκελν αιιά απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο (Μπηξκπίιε, 2008). ηελ εξγαζία απηή γίλεηαη ιφγνο θαη γηα δχν βαζηθέο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, ε πξψηε είλαη ε Μάζεζε Μέζσ ηεο Γηεξεχλεζεο (ΜΜΓ) θαη ε δεχηεξε είλαη ε Γηδαθηηθή Μαζεζηαθή Γηαδηθαζία (ΓΜΑ). Αξρηθά ε ΜΜΓ είλαη κηα πξνζέγγηζε ε νπνία βαζίδεηαη ζηηο εξσηήζεηο ησλ παηδηψλ θαη φρη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, είλαη κηα θαζαξά καζεηνθεληξηθή πξνζέγγηζε. Σα παηδηά δηεξεπλνχλ, θάλνπλ παξαηεξήζεηο θαη ζπκκεηέρνπλ ζε πεηξάκαηα πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμνπλ ζε θάπνην ζπκπέξαζκα. Δκπιέθεη ηνπο καζεηέο ζηε δηεξεπλεηηθή θχζε ηεο επηζηήκεο ησλ ΦΔ, σζηφζν ν θάζε εθπαηδεπηηθφο ην πξνζπαζεί κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. ηε ζπλέρεηα ε ΓΜΑ είλαη κηα εμίζνπ ζεκαληηθή δηδαθηηθή πξνζέγγηζε κε ηελ νπνία βειηηψλνπκε ηε δηδαζθαιία ησλ ΦΔ. Δίλαη κηθξά Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ηα νπνία κπνξνχλ λα αθνινπζνχλ δηάθνξα κνληέια καζεκάησλ, ησλ νπνίσλ ε ρξήζε εμππεξεηεί δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο θάζε θνξά (Πάληζηνπ Έ., 2015, κεηαπηπρηαθή εξγαζία). Σψξα φζνλ αθνξά ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε ζε απηή ηελ εξγαζία, ην εξεπλεηηθφ καο πιηθφ πξνέξρεηαη απφ κέξνο κηα ΓΜΑ γηα ην θχθιν ηνπ λεξνχ ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ίδην λεπηαγσγείν. Σν ζέκα θαη ησλ δχν δηδαζθαιηψλ αθνξνχζε ην λεξφ, ηηο κνξθέο πνπ κπνξεί λα πάξεη αιιά θαη ζε ηη ή γηα πνηνλ είλαη ρξήζηκν. Όπσο πξναλαθέξζεθε νη εξσηήζεηο ηαμηλνκνχληαη αλάινγα κε ην ξφιν πνπ έρνπλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη ην ζθνπφ πνπ έρνπλ ε θάζε κηα μερσξηζηά. Έηζη ινηπφλ ε βαζηθή επηδίσμε απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εμεηαζηνχλ πξνζεθηηθά νη εξσηήζεηο πνπ ζέηεη ε λεπηαγσγφο ζηα παηδηά, κε βαζηθφ εξψηεκα ην γηαηί ηε ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε ηε ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή. Ωο πξνο ην ξφιν ηνπο ινηπφλ νη εξσηήζεηο ηαμηλνκήζεθαλ ζε έμε θαηεγνξίεο, 1) ειέγρνπ πξνυπάξρνπζαο γλψζεηο, 2) θαηαλφεζεο ηνπ πεηξάκαηνο θαη πιηθψλ, 3) πξνζπάζεηαο εξκελείαο, 4) πξνζπάζεηα πξφβιεςεο, 5) επέθηαζε ηηο γλψζεο ζε άιιεο ζπλζήθεο θαη 6) θαηαλφεζεο απνηειέζκαηνο. Ωζηφζν νη εξσηήζεηο εθηφο απηψλ ησλ θαηεγνξηψλ, ρσξίδνληαη ζε δχν άιιεο κεγάιεο θαηεγνξίεο, ηηο «αλνηρηέο» νη νπνίεο αθήλνπλ ζηα παηδηά ηε δπλαηφηεηα λα δψζνπλ κεγαιχηεξεο απαληήζεηο βαζηζκέλεο ζηελ εκπεηξία ηνπο θαη ζε «θιεηζηέο» εξσηήζεηο νη νπνίεο δεηνχλ απφ ηνπο καζεηέο κηθξφηεξεο απαληήζεηο βαζηζκέλεο ζε φια φζα γλσξίδνπλ. πκπεξαζκαηηθά ζα ιέγακε φηη ε ζχγθξηζε ησλ δχν δηδαζθαιηψλ έδεημε φηη ε λεπηαγσγφο δελ ρξεζηκνπνηνχλ κε ηνλ ίδην βαζκφ αιιά νχηε θαη κε ηελ ζπρλφηεηα ηη ίδηεο θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ, θαζψο ζε θάζε κηα απφ ηηο δχν δηδαζθαιίεο είρε άιινπ είδνπο απαηηήζεηο απφ ηα παηδηά. [6]
Σέινο ε εξγαζία δνκείηαη σο εμήο: ην πξψην θεθάιαην αλαπηχζζεηαη ην δήηεκα ηεο ζεκαζίαο ησλ εξσηήζεσλ ηφζν ζαλ γεληθφηεξν δήηεκα αιιά θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηηο ΦΔ. ηε ζπλέρεηα ζην δεχηεξν θεθάιαην αλαθεξφκαζηε ζηε δηδαζθαιία ησλ εξσηήζεσλ, ζην ίδην θεθάιαην αλαπηχζζνληαη νη δχν κνξθέο δηδαζθαιίαο πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ε ΜΜΓ θαη ε ΓΜΑ. Σν ηξίην θεθάιαην αθνξά ηηο έξεπλεο ηηο νπνίεο εμεηάζακε γηα λα δνχκε ηα δηαθνξεηηθά είδε εξσηήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί. Σν επφκελν θεθάιαην αθνξά ηε κεζνδνινγία ηεο εξγαζίαο, ην ηέηαξην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ ηαμηλφκεζε ησλ εξσηήζεσλ. Σν έθην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηα απνηειέζκαηα. [7]
Κεθάιαην 1 : Η ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ 1.1 Η ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ (Ζ αλάπηπμε απηήο ηεο ελφηεηαο βαζίδεηαη ζην βηβιίν Μπηξκπίιε Μ., 2008, Πξνο κηα παηδαγσγηθή ηνπ δηαιφγνπ: Ζ ζεκαζία θαη ν ξφινο ησλ εξσηήζεσλ ζηελ Πξνζρνιηθή Δθπαίδεπζε. Βαζηθφο ζηφρνο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα νηθνδνκήζνπλ ηε γλψζε ηνπο θαη λα αλαπηχμνπλ θξηηηθή ζθέςε. Ζ εξψηεζε είλαη ην βαζηθφ εξγαιείν γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηφ, φπσο ν σθξάηεο ρξεζηκνπνηνχζε ηηο εξσηήζεηο γηα λα βνεζήζεη ηνλ ζπλνκηιεηή ηνπ λα θαηαιάβεη ην ιάζνο ηνπ θαη λα βξεη ηελ απάληεζε, έηζη θαη ν εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί ηελ εξψηεζε γηα λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα ζθεθηνχλ θξηηηθά θαη λα βξνπλ ηελ απάληεζε, γηα λα βξνπλ θαη ηε ιχζε ζην πξφβιεκα. Σελ ίδηα άπνςε είραλ θαη άιινη παηδαγσγνί θαη ςπρνιφγνη φπσο ν Vygotsky, o Dewey θαη ν Pestalozzi, νη νπνίνη ππνζηήξηδαλ φηη ν εθπαηδεπηηθφο έρεη δχν πνιχ βαζηθνχο ξφινπο: λα παξαηεξεί απηά πνπ ιέλε θαη θάλνπλ ηα παηδηά θαη λα ππνβάιιεη ηηο ζσζηέο εξσηήζεηο. Καηάιιειεο ζεσξνχληαη γηα απηνχο νη εξσηήζεηο νη νπνίεο νδεγνχλ ηα παηδηά λα ζηνραζηνχλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο, πνπ ηα νδεγνχλ ζε γλσζηηθή ζχγθξνπζε θαη πνπ ηνπο παξέρνπλ γλσζηηθή ζηήξημε. Ζ ππνβνιή ησλ εξσηήζεσλ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο γίλεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, φπσο δειψλεη θαη ν Dillon, ην λα θάλνπλ εξσηήζεηο νη καζεηέο είλαη «ελάληηα ζηνλ θαλφλα». Κάηη ηέηνην ηζρχεη θαη γηα ην Διιεληθφ Δθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ζην νπνίν ε δηδαζθαιία έρεη ηε κνξθή «εξψηεζε εθπαηδεπηηθνχ απάληεζε καζεηή αλαηξνθνδφηεζε/ αμηνιφγεζε εξψηεζε εθπαηδεπηηθνχ». Οη εξσηήζεηο πνπ ππνβάιινληαη ζηνπο καζεηέο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο έρνπλ «ζσζηέο» θαη «ιάζνο» απαληήζεηο, ηα παηδηά απιά απαληνχλ, ρσξίο λα καζαίλνπλ λα δηαηππψλνπλ ηα ίδηα εξσηήζεηο. Ζ δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηα παηδηά θαη ζηε ζπλέρεηα ε εκπινθή ηνπο ζηελ αλαδήηεζε ηεο απάληεζεο απνηειεί ηζρπξφ θίλεηξν γηα ηελ κάζεζε ησλ παηδηψλ ( θαη εηδηθά ζηηο Φπζηθέο Δπηζηήκεο πνπ καο απαζρνινχλ ζηελ εξγαζία απηή). Ωζηφζν απηφ ην νπνίν ζα πξέπεη λα ηνληζηεί είλαη φηη νη εξσηήζεηο απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο δηδαζθαιίαο αξθεί ν εθπαηδεπηηθφο λα ηηο εθκεηαιιεπηεί κε ην πην [8]
θαηάιιειν θαη παξαγσγηθφ ηξφπν. Οη εξσηήζεηο πνπ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη θάλεη πην ζπρλά ν εθπαηδεπηηθφο θαη πνπ ζεσξνχληαη νη ζεκαληηθφηεξεο είλαη ηξεηο : γηαηί; / πώο; / πνην;. Ζ θάζε εξψηεζε έρεη δηαθνξεηηθφ ζθνπφ θαη ζηφρν ηελ ψξα ηεο δηδαζθαιίαο θαη έρεη δηαθνξεηηθνχ είδνπο απαηηήζεηο απφ ηνλ καζεηή θάζε θνξά. Ζ εξψηεζε, γηαηί; απαηηεί απφ ην παηδί καζεηή λα αλαιχζεη ηηο αηηίεο θαη ηα απνηειέζκαηα, ζα πξέπεη δειαδή λα επηρεηξεκαηνινγήζεη θαη λα ππνζηεξίμεη ηε ζέζε ηνπ, εμάιινπ είλαη ε αγαπεκέλε εξψηεζε ησλ ηεηξάρξνλσλ παηδηψλ. Ζ εξψηεζε, πώο;, νδεγεί ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, είλαη έλα εξγαιείν ην νπνίν καο βνεζάεη λα δψζνπκε απάληεζε ζε κηα ππφζεζε. Σέινο ε εξψηεζε πνην;, είλαη κηα εξψηεζε πνπ απαηηεί απφ ην παηδί λα απνθαζίζεη γηα λα θάηη πνπ ην αθνξά, εληάζζεη απφ λσξίο ηα παηδηά ζηελ επζχλε ηνπ λα απνθαζίζνπλ γηα ην ηη ρξεηάδνληαη, ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο ηα δηαθνξεηηθά θξηηήξηα. Ζ ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ βξίζθεηαη ζηε δχλακε πνπ έρνπλ, είλαη εξγαιεία ηα νπνία ηξαβνχλ ηελ πξνζνρή ησλ παηδηψλ θαη θεληξίδνπλ ηελ πεξηέξγεηα ηνπο. Όπσο αλαθέξεη ε Katz(1989), ε πεξηέξγεηα είλαη ην θιεηδί γηα κηα επηηπρεκέλε κάζεζε, φπσο θπζηθά θαη νη θαηάιιειεο εξσηήζεηο, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο καο νδεγνχλ ζηελ κάζεζε θαη ηε γλψζε. Δπίζεο κέζσ ησλ εξσηήζεσλ ηα παηδηά έξρνληαη ζε επαθή κε λέεο απφςεηο, ηδέεο θαη ζεσξίεο νη νπνίεο πνιιέο θνξέο δελ ζπκθσλνχλ κε ηηο δηθέο ηνπο, έηζη νδεγνχληαη ζε «αλψηεξα επίπεδα θαηαλφεζεο» θαη πξνβιεκαηίδνληαη θαζψο αλαγθάδνληαη λα εμεηάζνπλ ζνβαξά κηα θαηάζηαζε θαη λα ηελ αμηνινγήζνπλ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμνπλ ζε θάπνην ζπκπέξαζκα. Έλαο άιινο ιφγνο πνπ νη εξσηήζεηο είλαη έλα ηφζν ζεκαληηθφ εξγαιείν απνηειεί ην γεγνλφο φηη νδεγνχλ ηα παηδηά λα ζηνραζηνχλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο θαη λα βξνπλ ηηο απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα κέζα απφ απηέο, ηα παηδηά καζαίλνπλ κέζα απφ ηηο εκπεηξίεο ηνπο, κέζα απφ ηα ίδηα ηα βηψκαηά ηνπο. Ο ηειεπηαίνο αιιά ην ίδην ζεκαληηθφο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν πξέπεη έλαο εθπαηδεπηηθφο λα ρξεζηκνπνηεί ηηο εξσηήζεηο ζηε δηδαζθαιία ηνπ, απνηειεί ην γεγνλφο φηη ελεξγνπνηνχλ ηηο αλψηεξεο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ παηδηψλ, φπσο είλαη ζχλζεζε, ε εξκελεία, ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ε αμηνιφγεζε. Σα παηδηά ζρεκαηίδνπλ έλλνηεο, νδεγνχληαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη αλαπηχζζνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ζθέςε. Κάλνληαο ηηο θαηάιιειεο εξσηήζεηο νη εθπαηδεπηηθνί βνεζνχλ ηα παηδηά λα δηεξεπλήζνπλ έλα ζέκα ζε βάζνο, λα θαηαιάβνπλ φηη κέζα απφ ηηο θαζεκεξηλέο καο θαη απιέο πξάμεηο κπνξνχκε λα κάζνπκε. Σα παηδηά ελζαξξχλνληαη λα ζπδεηήζνπλ θαη λα εθθξάζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο, λα κηιήζνπλ ειεχζεξα, ελζαξξχλεηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο, αλαθαιχπηνπλ ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ηνπο θαη αλαζεσξνχλ ηα ζηεξεφηππα πνπ κπνξεί λα έρνπλ αλαπηχμεη θαη ηα νπνία αθνξνχλ ηηο γλψζεηο πνπ κπνξεί λα είραλ κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή. Δπίζεο αλαπηχζζεηαη ε θαληαζία ησλ παηδηψλ, θαιιηεξγνχλ ηηο γισζζηθέο θαη επηθνηλσληαθέο ηνπο ηθαλφηεηεο. Βνεζνχλ ηα παηδηά λα θάλνπλ δηαζπλδέζεηο κεηαμχ ηνπ πεξηερνκέλνπ δηαθφξσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ [9]
(Μαηζαγγνχξαο, 2002), φπσο αλαθέξνπλ νη Martinello & Cook (2000, ζ.154), ν βαζκφο εληαηνπνίεζεο ησλ δηαθφξσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ εκπιέθνληαη ζε έλα ζέκα «εμαξηάηαη απφ ην βάζνο (depth) ησλ εξσηήζεσλ πνπ ππνβάιινληαη». Ζ θαηάιιειε εξψηεζε ζα πξνθαιέζεη ηελ πεξηέξγεηα θαη ηελ αβεβαηφηεηα ησλ παηδηψλ κε απνηέιεζκα λα ζέινπλ λα βξνπλ ηελ απάληεζε, έηζη ην παηδί ζα νδεγεζεί ζηε γλψζε, νη εξσηήζεηο πνπ ην πξνθαινχλ απηφ είλαη νη ιεγφκελεο θαηά ηνπο Wassermann & Elstgeest, «παξαγσγηθέο» εξσηήζεηο, νη νπνίεο θάλνπλ ην κπαιφ καο λα «γπξίδεη» θαη λα παξάμεη «λέα λνήκαηα, λέεο ηδέεο θαη λέεο ζπλζέζεηο». Ζ εξψηεζε απνηειεί βαζηθφ ζεκείν θάζε είδνπο «παηδεπηηθήο» δηαδηθαζίαο θαη γηα απηφ έρεη ραξαθηεξηζζεί σο «δηδαθηηθή πξάμε κε ηε κεγαιχηεξε επηξξνή» (Taba, Levine & Elzey, 1964). Σν ζπλερψο αλαλεσκέλν ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ νθείιεηαη ζε δχν πνιχ βαζηθνχο παξάγνληεο : α) ζηηο ζχγρξνλεο παηδαγσγηθέο αληηιήςεηο νη νπνίεο ζεσξνχλ ηηο εξσηήζεηο σο έλαλ απφ ηνπο πην απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο γηα λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά λα εκπιαθνχλ ζηε γλψζε θαη β) ζηηο λέεο αληηιήςεηο νη νπνίεο ππνζηεξίδνπλ φηη πνιιά γλσζηηθά αληηθείκελα, φπσο νη Φπζηθέο Δπηζηήκεο δηδάζθνληαη θαιχηεξα σο «δηαδηθαζία δηεξεχλεζεο ηνπ θπζηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο», παξά σο έλα πεξηερφκελν πνπ ηα παηδηά είλαη ππνρξεσκέλα λα απνκλεκνλεχζνπλ (Colette & Chiapetta, 1994, ζ. 89 Ραβάλεο, 2004). Βαζηθφο ζηφρνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη λα κάζνπλ ηα ίδηα ηα παηδηά λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο, λα κάζνπλ δειαδή λα θάλνπλ παξαγσγηθέο ή δεκηνπξγηθέο εξσηήζεηο. Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ε κάζεζε σο δηαδηθαζία δίλεη έκθαζε ζηελ «αλάπηπμε ζηάζεσλ» φπσο ην λα κάζνπλ ηα παηδηά λα ακθηζβεηνχλ, αιιά «ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ» φπσο είλαη ε δηαηχπσζε εξσηήζεσλ, ε παξαηήξεζε θαη ε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, φια απηά ζεσξνχληαη απαξαίηεηα γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο (Collette & Chiappetta, 1994, ζ. 89). Απφ κειέηεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο γλσξίδνπκε φηη ηφζν ε θαηαλφεζε φζν θαη ε παξαγσγή εξσηήζεσλ εμαξηάηαη απφ ηα αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειηθίαο απηήο θαη αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο είλαη ε θνηλσληθφ ζπλαηζζεκαηηθή σξηκφηεηα θαη νη γισζζηθέο ηθαλφηεηεο ελφο παηδηνχ (Aldridge & Wood, 1998 Greig & Taylor, 1999 Cameron, 2005). Οη γλψζεηο απηέο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηαηχπσζε ζσζηψλ εξσηήζεσλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, πνπ ζα είλαη θαηαλνεηέο απφ ηα παηδηά. Οη εθπαηδεπηηθνί σζηφζν ζα πξέπεη λα «πεηξακαηίδνληαη» θαη λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο δηαθνξεηηθψλ εηδψλ θαη επηπέδσλ, πνπ ζηφρν ηνπο ζα έρνπλ ηε γλψζε. Ωζηφζν απηφ πνπ πξέπεη λα ηνληζηεί είλαη φηη δελ επεξεάδεηαη κφλν ε θαηαλφεζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηα αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ αιιά θαη ε παξαγσγή, ηφζν απφ φπσο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη απφ ηα ίδηα ηα παηδηά. Σα λήπηα θάλνπλ εξσηήζεηο κε ζθνπφ λα επηθνηλσλήζνπλ κεηαμχ ηνπο, λα δεηήζνπλ θάηη, γηα απηά ε εξψηεζε δελ είλαη παξά κηα ιέμε κε [10]
έλα εξσηεκαηηθφ ζην ηέινο. Θα ιέγακε φηη μεθηλνχλ λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο κεηά ηνλ πξψην ρξφλν δσήο, φκσο αξγφηεξα αξρίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη ηα εξσηεκαηηθά «ηη;» θαη «πνχ» θαη αξγφηεξα ζε ζπλδπαζκφ κε ιέμεηο. Καζψο θηάλνπλ ζην ηξίην έηνο ηεο δσήο ηνπο ηα λήπηα θάλνπλ πην κεγάιεο θαη πην ζσζηέο γξακκαηηθά εξσηήζεηο, απμάλεηαη θπζηθά θαη ν αξηζκφο ησλ εξσηήζεσλ πνπ ππνβάιινπλ. χκθσλα κε ηνπο James & Seebach (1982, Σδνπξηάδνπ, 1995 ζο. 117-118), νη εξσηήζεηο πνπ θάλνπλ ηα παηδηά απφ 2 5 εηψλ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: 1. ε εξσηήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα πάξνπλ πιεξνθνξίεο. 2. ε εξσηήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα αξρίζνπλ, λα ζπκκεηέρνπλ ζε ζπδεηήζεηο. 3. ε εξσηήζεηο πνπ έρνπλ ην ξφιν νδεγηψλ θαη εληνιψλ. Καηαιήγνληαο ινηπφλ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πψο φπσο ππνζηεξίδεη ν Dewey, ε γλψζε είλαη απνηέιεζκα δηεξεχλεζεο θαη φρη ζπζζψξεπζεο πιεξνθνξηψλ, έηζη φηαλ καζαίλνπκε ηα παηδηά λα δηαηππψλνπλ εξσηήζεηο αλνίγνπκε ηελ πφξηα γηα ηε γλψζε. Γηα λα κάζνπλ ηα παηδηά λα ππνβάιινπλ παξαγσγηθέο εξσηήζεηο ρξεηάδεηαη: α) ηε ζπζηεκαηηθή ρξήζε παξαγσγηθψλ εξσηήζεσλ απφ ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ, β) ζπλερή εμάζθεζε απφ ηα ίδηα ηα παηδηά κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ πξνθαιεί θαη ελζαξξχλεη ηηο εξσηήζεηο θαη γ) αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Κάπνηνη ζεσξνχλ πσο ην λα κάζνπλ ηα παηδηά λα δηαηππψλνπλ εξσηήζεηο δελ είλαη θάηη δχζθνιν θαη αδχλαην, θαη φλησο δελ είλαη, απηφ πνπ είλαη δχζθνιν είλαη ην λα θξαηήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ απηφεην θαη θξαηήζνπλ δσληαλή ηε ζπλήζεηα ηνπο λα θάλνπλ εξσηήζεηο θαη λα ηα βνεζήζνπλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ην ξφιν ησλ εξσηήζεσλ ζηε κάζεζε. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δείμεη κε ηε ζηάζε ηνπ θαη ηηο πξάμεηο ηνπ φηη νη εξσηήζεηο απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηελ εμεξεχλεζε ηφζν ηνπ θνηλσληθνχ φζν θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Θα ιέγακε ινηπφλ φηη ππάξρνπλ νξηζκέλεο ηαθηηθέο ηηο νπνίεο κπνξεί λα αθνινπζήζεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα λα ην πεηχρεη απηφ, φπσο είλαη νη εμήο: Να εμεγήζεη απφ ηελ αξρή ηεο ρξνληάο φηη δελ ππάξρνπλ εξσηήζεηο πνπ είλαη «ραδέο». Να θάλεη ν ίδηνο δηαθφξσλ εηδψλ εξσηήζεηο. Να αθνχεη κε πξνζνρή ηηο εξσηήζεηο πνπ ππνβάιινληαη απφ ηα παηδηά θαη λα θάλεη θαη ν ίδηνο ζπκπιεξσκαηηθέο εξσηήζεηο. Γείρλνληαο φηη δελ είλαη ν «εηδηθφο» φζνλ αθνξά ηηο εξσηήζεηο. Μπνξεί λα ζθέθηεηαη «θσλαρηά», θαη ηέινο Να ρξεζηκνπνηήζεη ιέμεηο πνπ βνεζνχλ ηα παηδηά λα ζθέθηνληαη θαη λα νξγαλψλνπλ ηε ζθέςε ηνπο, π.ρ. πηζηεχσ φηη, πξνβιέπσ φηη θ.α. [11]
Όια φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ αληαλαθινχλ ηε ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ ίδησλ ησλ λεπίσλ. Απηφ ην νπνίν πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε είλαη φηη δελ πξέπεη λα έρνπκε απφ ηα παηδηά απαηηήζεηο θαζψο ε ειηθία ηνπο δελ ηνπο επηηξέπεη λα εθθξάζνπλ ζσζηά απηφ ην νπνίν ζθέθηνληαη, παξ φια απηά κε ηελ θαηάιιειε θαζνδήγεζε κπνξνχλ θαη ηα ίδηα λα δηαηππψλνπλ εξσηήζεηο θαη λα βξίζθνπλ ηηο απαληήζεηο ζηα πξνβιήκαηα πνπ ηνπο παξνπζηάδνληαη ζην κάζεκα. Δλ ηέιεη φπσο αλαθέξεη θαη ν Dewey (1994, ζ. 170), δελ αξθεί λα δψζνπκε ζε έλα παηδί πιηθά γηα λα εμεξεπλήζεη ή λα νξγαλψζνπκε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζε θάπνηα δξαζηεξηφηεηα, ζα πξέπεη ηξαβήμνπκε ηελ πξνζνρή ηνπ ζε απηφ πνπ θάλεη θαη λα ην ελζαξξχλνπκε λα ζηνραζηεί απηά πνπ αθνχεη ή βιέπεη. Καζψο ζηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο ε δηαδηθαζία απηή ζπάληα ελεξγνπνηείηαη κεηά απφ δηθή ηνπο πξσηνβνπιία, ρξεηάδεηαη θάπνηνο ή θάηη γηα λα ηελ παξαθηλήζεη θαη απηφ κπνξεί λα είλαη ν εθπαηδεπηηθφο κε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζα θάλεη. [12]
1.2: Η ζεκαζία ησλ εξσηήζεσλ ζηηο Φ.Δ. Φπζηθέο επηζηήκεο ιέγνληαη νη επηζηήκεο νη νπνίεο αζρνινχληαη κε ηελ παξαηήξεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ. Ζ δηδαζθαιία ησλ Φ.Δ. ζα πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηελ άζθεζε ησλ καζεηψλ ζηηο επηζηεκνληθέο δηαδηθαζίεο, ψζηε λα αλαθαιχπηνπλ κέζα απφ απηή ηε γλψζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, ελψ παξάιιεια ζα αζθνχληαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ζηελ θξηηηθή ζθέςε. Έηζη ηα παηδηά κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζην κάζεκα απνθηνχλ ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηηο Φ.Δ. αιιά θαη ζηε δηδαζθαιία ηνπο (Κφθθνηαο, 2005). Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ππάξρνπλ θάπνηεο εξσηήζεηο πνπ αγαπνχλ πνιχ νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη νπνίεο απνηεινχλ ζεκαληηθφ θνκκάηη ησλ Φ.Δ., απηέο νη εξσηήζεηο είλαη ην «γηαηί» πνπ είλαη αξθεηά δχζθνιν λα απαληεζεί θαζψο δελ έρεη κηα ηειηθή απάληεζε θαη έηζη ηα παηδηά ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα απαληήζνπλ δίλνπλ κε επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλεο απαληήζεηο, ην «ηη» πνπ αθνξά ηελ πεξηγξαθή φισλ φζσλ βιέπνπλ, ε εξψηεζε απηή κε ηε ζεηξά καο νδεγεί ζηελ ηειεπηαία εξψηεζε πνπ είλαη ην «πσο» ε νπνία είλαη αξθεηά δχζθνιν λα απαληεζεί γηαηί ε απάληεζε ηνπο απαηηεί θάπνηα κνξθή δνκήο. Ο εθπαηδεπηηθφο θαηά ηε δηδαζθαιία ησλ Φ.Δ. ρξεζηκνπνηεί ηηο εξσηήζεηο γηα πνηθίινπο ιφγνπο, γηα λα θαηαιάβεη ηα ελδηαθέξνληαη ησλ παηδηψλ αιιά θαη ην γλσζηηθφ επίπεδν ηεο ηάμεο ηνπ, γηα λα κπνξέζεη λα θξαηήζεη δσληαλφ ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ αιιά θαη γηα λα θεληξίζεη ηελ πεξηέξγεηά ηνπο. λα ελζαξξχλεη έλα καζεηή λα απαληήζεη αιιά θαη λα δψζεη ζηα παηδηά ηελ επθαηξία λα ζπκκεηέρνπλ ζε δηαιφγνπο, λα ηα ελζαξξχλεη λα εθθξάζνπλ ηελ άπνςε ηνπο. Μέζσ ησλ εξσηήζεσλ ηα παηδηά καζαίλνπλ λα δηεξεπλνχλ έλα ζέκα ζε βάζνο, αλαζεσξνχλ ηα ζηεξεφηππα πνπ έρνπλ ζρεηηθά κε έλα ζέκα. Δπνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο κέζσ ησλ εξσηήζεσλ αλαθαιχπηεη ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ, ηηο επεμεξγάδεηαη, θαη κέζσ ησλ εξσηήζεσλ πάιη πξνζπαζεί είηε λα ηηο αιιάμεη είηε λα ηηο εληζρχζεη γηα λα θηάζνπλ ζηελ επηζηεκνληθά απνδεθηή γλψζε. Οη εξσηήζεηο σζηφζν ρξεζηκνπνηνχληαη θαη θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο, αξρηθά πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ν θάζε εθπαηδεπηηθφο αμηνινγεί ηειείσο δηαθνξεηηθά ην θάζε παηδί θαη ζηεξίδνληαη ζε δηαθνξεηηθά θξηηήξηα ν θαζέλαο. Ωο αμηνιφγεζε ζα ζεσξήζνπκε κηα ζπζηεκαηηθή ιεηηνπξγία πνπ ειέγρεη ηελ πξνζέγγηζε ησλ παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ θαη ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη παηδαγσγηθψλ κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη (Αζαλαζάθεο, 1995). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αμηνιφγεζεο ν εθπαηδεπηηθφο θάλεη εξσηήζεηο, θπξίσο θιεηζηνχ ηχπνπ, γηα λα ειέγμεη ηηο γλψζεηο πνπ έρνπλ απνθηήζεη ηα παηδηά. Δθηφο φκσο απφ ηε κνξθή ειέγρνπ γλψζεσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ νη εξσηήζεηο, βνεζνχλ ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο, λα κπνξέζνπλ κε ιίγα ιφγηα ηα παηδηά λα θαηαλνήζνπλ φια φζα έκαζαλ, λα ειέγμνπλ ηνλ ηξφπν [13]
ζθέςεο ηνπο αιιά θαη λα θαηαιάβνπλ ηα βήκαηα πνπ πξέπεη λα θάλνπλ γηα λα θηάζνπλ ζε απηή ηε γλψζε. Ζ αμηνιφγεζε εθηηκά ηηο ζπλνιηθέο δπλαηφηεηεο ησλ παηδηψλ, ηηο ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο απηέο αλαπηχζζνληαη θαζψο θαη ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβάιινληαη. πγθεθξηκέλα ν εθπαηδεπηηθφο ησλ Φ.Δ. ζηηο κέξεο καο αμηνινγεί, ην καζεηή πέξα απφ ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο θαη κε βάζε ηα παξαθάησ: Σελ θξηηηθή ηνπ ηθαλφηεηα, Σελ εξεπλεηηθή ηνπ δηάζεζε, Σε δεκηνπξγηθφηεηα ηνπ, Σε ζπλεξγαηηθφηεηά ηνπ Σε κεζνδηθή πνξεία ηνπ θαη Σελ ηθαλφηεηά ηνπ λα βξίζθεη, λα ρξεζηκνπνηεί θαη λα αμηνπνηεί ηηο κνξθσηηθέο πεγέο/ πιεξνθνξίεο (Αζαλαζάθεο, 1995) Καηαιήγνληαο ζα ιέγακε ινηπφλ φηη φινη καο θάλνπκε ξσηήζεηο φηαλ ζέινπκε λα κάζνπκε θάηη. Οη εθπαηδεπηηθνί θάλνπλ κε ηηο εξσηήζεηο ηνπο βνεζνχλ ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ ελεξγφ ξφιν θαηά ηε δηδαζθαιία, αζθνχληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο επηζηεκνληθέο δεμηφηεηεο (Κφθθνηαο, 2005). Σα παηδηά καζαίλνπλ λα εξεπλνχλ έλα ζέκα θαη λα θάλνπλ πην ζσζηέο θαη πην πξνζεθηηθέο παξαηεξήζεηο ζε ζρέζε κε απηφ. καζαίλνπλ λα ζπλδένπλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο κε φια φζα έκαζαλ ψζηε λα θάλνπλ ζπζρεηίζεηο νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο ζα ηα νδεγήζνπλ ζηε γλψζε θαη ζε κηα απάληεζε, αθφκα θαη αλ απηή δελ είλαη επηζηεκνληθή. Σα παηδηά κε απηφ ηνλ ηξφπν θαηαλννχλ ηα θαηλφκελα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπο θαη ζπλδπάδνπλ ηηο πξάμεηο κε ηηο έλλνηεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ ηελ δεμηφηεηα λα κεηαηξέπνπλ ηηο εξσηήζεηο πιεξνθνξίαο, νη νπνίεο πξνάγνπλ ηηο Φ.Δ. σο πιεξνθνξία, ζε εξσηήζεηο δξάζεηο, νη νπνίεο ζπλδένπλ ηηο έλλνηεο κε δξάζεηο θαη σζνχλ ηα παηδηά λα ζπκκεηέρνπλ ζε εξσηήζεηο (UNESCO, 2005). Σα παηδηά κε απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα κάζνπλ κέζα απφ ηελ εκπεηξία θαη λα δψζνπλ απάληεζε ζηα εξσηήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο, αθφκα θαη αλ απηή δελ είλαη επηζηεκνληθή. [14]
Κεθάιαην 2 : Η δηδαζθαιία ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ 2.1: Μάζεζε κέζσ ηεο Γηεξεύλεζεο (ΜΜΓ) Ιδιαίηεπα σαπακηηπιζηικά ηηρ Γιεπεύνηζηρ Ζ ΜΜΓ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πνιινχο φξνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πεξηγξάςνπλ ηηο πξνζεγγίζεηο νη νπνίεο βαζίδνληαη πεξηζζφηεξν ζηηο εξσηήζεηο ησλ καζεηψλ θαη ιηγφηεξν απφ ην κάζεκα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Βαζίδεηαη ζηνλ φξν «επνηθνδνκεηηθή πξνζέγγηζε ζηελ εθπαίδεπζε», ζχκθσλα κε ηελ νπνία ππάξρνπλ πνιινί ηξφπνη κεηάδνζεο ηελ γλψζεο θαη πην είλαη ην «πψο καζαίλεη» θαη φρη ην «ηη καζαίλεη» ην παηδί, ζηφρνο ηεο είλαη ην λα ζέηεη ν εθπαηδεπηηθφο εξσηήζεηο νη νπνίεο ζα ελδηαθέξνπλ ην παηδί. Οη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα θαζνδεγήζνπλ ηα παηδηά ζηε γλψζε κέζα απφ ηηο δηθέο ηνπο απαληήζεηο αιιά θαη λα ηα ελζαξξχλνπλ λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο γηα λα ιχζνπλ ηηο απνξίεο πνπ κπνξεί λα έρνπλ. Σαηξηάδεη πεξηζζφηεξν ζε εμσζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπνπ ηα παηδηά ζα έρνπλ πεξηζζφηεξε ειεπζεξία γηα πνιιαπινχ ηχπνπ δξαζηεξηφηεηεο. Τπάξρνπλ θαη θάπνηνη πνπ ζπλδένπλ ηε ΜΜΓ κε ηελ αλαθαιππηηθή πξνζέγγηζε ή κε ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ «επηζηεκνληθή πξνζέγγηζε». Ωζηφζν δελ είλαη ζπλψλπκε κε θακία απφ απηέο. Δκπιέθεη ηνπο καζεηέο ζηελ δηεξεπλεηηθή θχζε ηεο επηζηήκεο, ν θάζε εθπαηδεπηηθφο σζηφζν ην πξνζπαζεί απηφ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Οη δχν δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηηο νπνίεο επηιέγνπλ νη εθπαηδεπηηθνί είλαη ε αλαθαιππηηθή κάζεζε, ε νπνία είλαη πεξηζζφηεξν δαζθαινθεληξηθή, ν δηδάζθσλ είλαη απηφο πνπ απνθαζίδεη γηα ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, πνηα είλαη ηα πξνβιήκαηα ηνπ καζεηή αιιά θαη πνηα ζα είλαη ε κέζνδνο δηδαζθαιίαο πνπ ζα αθνινπζήζεη. Ζ δεχηεξε πξνζέγγηζε είλαη ε κάζεζε κέζσ ηεο δηεξεχλεζεο ζηελ νπνία νη καζεηέο είλαη ην επίθεληξν, νη ίδηνη θαζνξίδνπλ ηα πξνβιήκαηα ησλ ΦΔ ηα νπνία είλαη ζρεηηθά κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ηνπο. Ο κνλαδηθφο ξφινο πνπ έρεη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη «Γηακεζνιαβεηήο ηεο γλψζεο» δελ είλαη ην επίθεληξν ηνπ καζήκαηνο. Ωζηφζν ηα ηειεπηαία ρξφληα ππάξρεη κηα ζχγθιηζε ζε φ, ηη αθνξά ηηο δχν απηέο κνξθέο δηδαζθαιίαο, θαζψο πνιινί εθπαηδεπηηθνί εληάζζνπλ θαη ηελ αλαθαιππηηθή δηδαζθαιία ηεο κέζνδν ηεο δηεξεχλεζεο, ζεσξψληαο πσο φιεο νη επηκέξνπο παξαιιαγέο αλήθνπλ ζηελ «δηεξεχλεζε». Ζ «Γηεξεχλεζε» ηαμηλνκείηαη ζε «Γνκεκέλε» ε νπνία θαζνδεγείηαη απφ ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ν νπνίνο ζέηεη ην εξψηεκα θαη νδεγεί ηα παηδηά πξνο ηελ απάληεζε. ε «Καζνδεγνχκελε» φπνπ ηα παηδηά αλαιακβάλνπλ κεγαιχηεξε επζχλε γηα ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο [15]
κεζφδνπο ηεο ΜΜΓ. εδψ ν εθπαηδεπηηθφο είηε αλαηξνθνδνηεί ηα παηδηά, είηε πξνζθέξεη ζηα παηδηά ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ απφ έλα θαηάινγν εξσηήζεσλ. ε «Αλνηρηή», ηα παηδηά επηιέγνπλ ην ζέκα αιιά θαη ηε κεζνδνινγία πνπ ζα αθνινπζεζεί θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη απιά εληζρπηηθφο θαη ηέινο ζε «πλδπαζκέλε», ε νπνία αθνξά ην ζπλδπαζκφ δχν ηχπσλ Γηεξεχλεζεο. Τα πλεονεκηήμαηα ηηρ ΜΜΓ Αλ θαη πνιινί αλεζπρνχλ γηα φια φζα αθνχγνληαη γηα ηε δηδαζθαιία ησλ ΦΔ, νη κειέηεο γηα ηε ΜΜΓ θαη γηα ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ πεξηέρνπλ δηεξεχλεζε είλαη ελζαξξπληηθέο. ηνηρεία παξνπζηάδνπλ ηελ ΜΜΓ σο κηα απνηειεζκαηηθή κέζνδν γηα ηελ αλάπηπμε ηεο επηζηεκνληθήο παηδείαο, γηα ηελ κάζεζε ηεο επηζηεκνληθήο νξνινγίαο θαη ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο ζεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηελ επηζηήκε. Ζ ΜΜΓ δίλεη ηδηαίηεξε αμία θαη εθαξκνγή ζηηο νκάδεο νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ κεηνλφηεηεο. Οη νκάδεο απηέο απνθηνχζαλ επηζηεκνληθή ζθέςε θαη αλέπηπζζαλ επηζηεκνληθφ ιφγν θαη γξαθή. [16]
2.2: Διδακτικό Μαθηςιακό Ακολουθύα (Δ.Μ.Α.) Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ΓΜΑ απφ ην ζχλνιν ηεο Γηδαθηηθήο ησλ ΦΔ δελ είλαη άιινο απφ ην γεγνλφο φηη απνηεινχλ δπλακηθά εξγαιεία γηα ηε βειηίσζε ηεο Γηδαζθαιίαο ησλ ΦΔ αιιά θαη ηεο κάζεζεο κέζσ απηψλ. Ζ δηδαζθαιία ησλ ΦΔ γίλεηαη κε έλα πην δηεξεπλεηηθφ ηξφπν ν νπνίνο νδεγεί ζηε κεηάβαζε απφ έλα δαζθαινθεληξηθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο ζε έλα θαζαξά καζεηνθεληξηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο. Οη Γηδαθηηθέο Μαζεζηαθέο Αθνινπζίεο είλαη δηδαθηηθέο παξεκβάζεηο κεζαίαο θιίκαθαο, εθαξκφδνληαη ζε ιίγεο δηδαθηηθέο ψξεο, ζηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία ζεσξνχληαη δπλακηθά εξγαιεία γηα λα βειηηψζνπκε ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ησλ Φ.Δ. (Kariotoglou et. al 2003, Meheut, 2005). Γνκνχληαη ζε δχν δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο : ηελ Δπηζηεκνληθή, ε νπνία αθνξά ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε θαη ηνλ πιηθφ θφζκν, π.ρ. ηελ αλάιπζε πεξηερνκέλνπ ηεο αθνινπζίαο, ην δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ θ.α., θαη ηελ παηδαγσγηθή δηάζηαζε, ε νπνία αθνξά ηε ζρέζε αλάκεζα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνλ καζεηή, π.ρ. ηε δηδαθηηθή κέζνδν πνπ εθαξκφδεηαη ζηε Γ.Μ.Α., ην ξφιν ηνπ/ ηεο εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνλ αληίζηνηρν ησλ καζεηεπφκελσλ (Meheut & Psilos, 2004). O ζπλδπαζκφο ηνπο ζηνρεχεη ζηελ δεκηνπξγία κηαο νκάδαο δξαζηεξηνηήησλ νη νπνίεο αθελφο πξνζαξκφδνληαη ζηνπο ζπιινγηζκνχο ησλ καζεηεπφκελσλ θαη αθεηέξνπ είλαη επηθεληξσκέλεο ζε ζπγθεθξηκέλν επηζηεκνληθφ πεξηερφκελν. Μηα Γ.Μ.Α. απνηειείηαη απφ δηδαθηηθά ζελάξηα (Γ..) πνπ είλαη έλα είδνο δηδαθηηθνχ ζρεδηαζκνχ/ ζρεδίνπ, κηα λνεηηθή εηθφλα ηεο δηδαζθαιίαο πνπ πεξηιακβάλεη φιεο ηηο δηδαθηηθέο ψξεο/ δξαζηεξηφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιά θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ καζεηψλ (Spyrtou et al., 2003) ρεηηθά κε ηελ πνξεία πνπ ζα αθνινπζήζεη ν ζρεδηαζκφο θαη ε πινπνίεζε κηαο Γ.Μ.Α., ζχκθσλα κε ηνλ Ενππίδε (2012) ππάξρνπλ δηάθνξα κνληέια φπσο : 1. Μνληέιν Αλαπηπμηαθήο Έξεπλαο (Developmental Research): Σν κνληέιν απηφ αθνξά ζπγθεθξηκέλα γλσζηηθά αληηθείκελα θάζε θνξά. Ο εθπαηδεπηηθφο εδψ βαζίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθέο δνκέο, νη νπνίεο βαζίδνληαη ζην επηζηεκνληθφ πεξηερφκελν ελφο γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ ησλ Φ.Δ. αιιά θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηδάζθεηαη κέζα ζηελ ηάμε, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί έλα ζελάξην ην νπνίν ζα πεξηγξάθεη θαη ζα αηηηνινγεί ην ζρεδηαζκφ ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ αιιά θαη ησλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ νη νπνίεο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Σν ζελάξην απηφ ζα βνεζήζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα παξαηεξήζεηο ηελ ηάμε κε ζθνπφ λα βειηηψζεη ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. [17]
2. Μνληέιν Δθπαηδεπηηθήο Δπνηθνδφκεζεο (Educational Reconstruction): Σν κνληέιν απηφ απνηειείηαη απφ ηξεηο ζπληζηψζεο : ηελ αλάιπζε ηεο δνκήο ηνπ πεξηερνκέλνπ, ε νπνία έρεη σο ζηφρν ηελ δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο, ηηο εκπεηξηθέο έξεπλεο νη νπνίεο αθνξνχλ: 1) ηηο ηδέεο ησλ καζεηψλ πξηλ απφ ηε δηδαζθαιία θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ πξντδεαζκέλε επηζηεκνληθή ζθέςε, 2) ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο θαη 3) ηηο ηδέεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ ηξίηε θαη ηειεπηαία ζπληζηψζα είλαη ε αλάπηπμε θαη αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο, ζηηο νπνίεο ιακβάλνληαη ππφςε πεξηνξηζκνί θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ζε ζπλζήθεο πξαγκαηηθήο ηάμεο. Φαίλεηαη φηη δίλεη έκθαζε ζηνλ καζεηή, ζηνλ εθπαηδεπηηθφ αιιά θαη ζηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο κέζα ζηελ ηάμε. 3. Μνληέιν Γηδαθηηθνχ Ρφκβνπ ( Didactical Rhombus): χκθσλα κε ηνπο Meheut & Psilos, νη ΓΜΑ δνκνχληαη πάλσ ζε δχν δηαζηάζεηο, ηελ «επηζηεκνληθή», πνπ αθνξά ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε θαη ηνλ πιηθφ θφζκν, θαη ηελ «παηδαγσγηθή» δηάζηαζε, πνπ αθνξά ηε ζρέζε αλάκεζα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ζηνλ καζεηή. Ο ζπλδπαζκφο ηνπο ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία δξαζηεξηνηήησλ νη νπνίεο πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο θαη ηηο ηδέεο ησλ καζεηψλ, ελψ ηαπηφρξνλα επηθεληξψλνληαη ζε έλα επηζηεκνληθφ πεξηερφκελν. 4. Μνληέιν Κφζκνο Ηδέεο Σεθκήξηα (Cosmos Ideas Evidence): Απνηειεί έλα κνληέιν επηζηεκνληθήο κνληεινπνίεζεο ησλ δηδαθηηθψλ καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ, κε ηελ παξαδνρή φηη νη επηζηεκνληθέο παξαδνρέο δελ εθαξκφδνληαη κφλν ζην επηζηεκνληθφ πιαίζην αιιά θαη ζην εθπαηδεπηηθφ. 5. Μνληέιν Βαζηζκέλεο ζηελ Δπηζηεκνληθή Έξεπλα (Design Based Research): Σν κνληέιν απηφ δίλεη έκθαζε ζηα πέληε ραξαθηεξηζηηθά ηεο έξεπλαο ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ην ζρεδηαζκφ κηαο ΓΜΑ: Να ππάξρεη πινθή ηνλ θεληξηθψλ ζηφρσλ γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ κε ηνπο ζηφρνπο ηελ αλάπηπμε ζεσξηψλ γηα ηε κάζεζε. Ζ αλάπηπμε ησλ ΓΜΑ θαη ε ζρεηηθή έξεπλα νθείιεη λα πξαγκαηνπνηείηαη κέζα απφ ζπλερείο θχθινπο ζρεδηαζκνχ, εθαξκνγήο, αμηνιφγεζεο θαη επαλαζρεδηαζκνχ. Ζ έξεπλα ζρεηηθά κε ην ζρεδηαζκφ ησλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ, νθείιεη λα νδεγήζεη ζε θνηλφρξεζηεο ζεσξίεο, νη νπνίεο ζα δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο ησλ απνηειεζκάησλ, κεηαμχ απηψλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ πξάμε ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ ΓΜΑ. [18]
ηε ζρεηηθή έξεπλα ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ην πψο ιεηηνπξγνχλ νη ζπγθεθξηκέλνη ζρεδηαζκνί ΓΜΑ ζε πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο. Σέινο, γηα λα επηηεπρζνχλ φια ηα παξαπάλσ ζα πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ κέζνδνη, κέζα απφ ηηο νπνίεο ζα είλαη δπλαηή ε θαηαγξαθή θαη ε ζχλδεζε ησλ δηαδηθαζηψλ δηδαθηηθήο καζεζηαθήο πξάμεο κε απνηειέζκαηα πνπ ζα είλαη ελδηαθέξνληα θαη ρξήζηκα γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα. Μνληέιν ηνπ Pickering: ην κνληέιν απηφ ε επηζηεκνληθή πξαθηηθή ζεσξείηαη σο «έλα κεηαβιεηφ κνληέιν ζπκπεξηθνξάο ησλ επηζηεκφλσλ ην νπνίν εθηπιίζζεηαη κέζα ζην ρξφλν» (Kariotoglou et al, 2003). χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ δήισζε ν Kariotoglou θαη ε νκάδα ηνπ ζεσξνχλ φηη: 1) νη ΓΜΑ είλαη επηζηεκνληθά πξντφληα ζην πεδίν ησλ ΦΔ.θαη έρνπλ κεηαβιεηφ ραξαθηήξα, 2) έλαο εξεπλεηήο ησλ ΦΔ είλαη ν επηζηήκνλαο ησλ ΦΔ πνπ κέζα απφ ηηο πξαθηηθέο ηνπ παξάγεη κηα ΓΜΑ θαη 3) νη παξάγνληεο είλαη ηξεηο: i. Ο εθπαηδεπηηθφο, ii. Ο πιηθφο θαη iii. ν επηζηεκνληθφο παξάγνληαο, πεξηνξίδνπλ ηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Βαζικά ζηοισεία ζσεδιαζμού ΓΜΑ Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ζρεδηαζκφο ΓΜΑ ζην πεδίν ησλ ΦΔ ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε ηα κνληέια γηα ηα νπνία έγηλε αλαθνξά παξαπάλσ αιιά θαη νξηζκέλα βαζηθά ζηνηρεία ηα νπνία αιιειεπηδξνχλ ζηελ δηδαθηηθή πξάμε, φπσο είλαη ηα πιηθά, ν καζεηήο, ν εθπαηδεπηηθφο, ην πεξηερφκελν αιιά θαη ν ζπληνληζκφο ηνπο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Ζ αλάπηπμε θαη επίηεπμε κηαο ΓΜΑ πξνυπνζέηεη ηελ αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ή αιιηψο ηλ δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ, ψζηε ην πεξηερφκελν λα είλαη θαηάιιειν πξνο ηηο αλάγθεο ησλ παηδηψλ θαη γηα λα δηδαρζεί. Βαζηθφ ζηνηρείν απνηεινχλ νη ελαιιαθηηθέο ηδέεο ησλ παηδηψλ, ζηηο νπνίεο πξέπεη λα δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε ν εθπαηδεπηηθφο ψζηε λα κπνξεί λα ηηο αληηκεησπίζεη ή λα ηηο εληζρχζεη. Γηα λα είλαη ζσζηφο ν ζρεδηαζκφο κηαο ΓΜΑ ζα πξέπεη ν εθπαηδεπηηθφο λα ιάβεη ππφςε ηνπ πέξα απφ ηηο ελαιιαθηηθέο ηδέεο ησλ παηδηψλ, ηα ελδηαθέξνληα αιιά θαη ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπο, νη νπνίεο δηαθέξνπλ απφ καζεηή ζε καζεηή. Ακέζσο κεηά αθνινπζεί ε επηινγή ηεο θαηαιιειφηεξεο πξνζέγγηζεο ή ζπλδπαζκφο πξνζεγγίζεσλ πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε φια ηα παξαπάλσ. Θα πξέπεη λα ηνληζηεί ε ρξεζηκφηεηα ησλ θχιισλ εξγαζίαο, ηα νπνία κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε έλα κφλν κέξνο ή θαη ζε νιφθιεξε ηε ΓΜΑ, πξνζθέξνληαη είηε γηα αηνκηθή είηε γηα νκαδηθή εξγαζία. [19]
Γνκηθά ζηνηρεία κηαο ΓΜΑ απνηεινχλ ε επηζπκεηή γλψζε, δειαδή ην δηδαθηηθφ πεξηερφκελν ην νπνίν έρεη ππνζηεί δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ, νη ελλνηνινγηθέο δπζθνιίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ηδέεο ησλ παηδηψλ θαη ηέινο νη θαηάιιειεο δηδαθηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ πξνζαξκφδνληαη απφ ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο φζν θαη απφ ηηο δπζθνιίεο ησλ δηδαζθφκελσλ. Αξιολόγηζη ΓΜΑ Ζ αμηνιφγεζε θαιχπηεη φιν ην θάζκα θαη βξίζθεηαη ζε φια ηα ζηάδηα ηεο ΓΜΑ. Πξαγκαηνπνηείηαη κε δχν δηαθνξεηηθέο κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο: 1) ζχγθξηζε αξρηθήο θαη ηειηθήο γλσζηηθήο θαηάζηαζεο ησλ καζεηψλ, ψζηε λα ειεγρζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ΓΜΑ θαη 2) αλάδεημε γλσζηηθψλ καζεζηαθψλ κνλνπαηηψλ πνπ αθνινπζνχλ νη καζεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ΓΜΑ κε ζθνπφ ηελ αλάδεημε ησλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ. 2.3: Ο θύθινο ηνπ λεξνύ (Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ εξγαζία: Perlman, H., Υ. Μαθξφπνπινο, θαη Γ. Κνπηζνγηάλλεο, Ο πδξνινγηθφο θχθινο, 19 ζειίδεο, United States Geological Survey, 2005) Σν λεξφ θαιχπηεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Γεο, νξηνζεηεί ηα πδάηηλα νηθνζπζηήκαηα θαη θαζνξίδεη ηεο ηδηφηεηεο ηνπο. Αλ θαη ε πνζφηεηα ηνπ λεξνχ πνπ ππάξρεη ζηελ αηκφζθαηξα δελ είλαη κεγάιε, ην λεξφ, ράξε ζηελ θηλεηηθφηεηα ηνπ, θπθινθνξεί ζηνλ πδξνινγηθφ θχθιν, κε απηφ ηνλ ηξφπν είλαη δηαζέζηκν ζηα νηθνζπζηήκαηα αιιά θαη ζηνπο νξγαληζκνχο. Ο πδξνινγηθφο θχθινο ή θχθινο ηνπ λεξνχ πεξηγξάθεη ηελ πνξεία ηνπ λεξνχ ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Ζ δσή ζηε γε εμαξηάηαη απφ απηφλ. Γελ έρεη αξρή θαη ηέινο, αιιά ζπλήζσο μεθηλάκε απφ ηε ζάιαζζα. Ζ θπθινθνξία ηνπ λεξνχ ζηνλ πδξνινγηθφ θχθιν βαζίδεηαη ζε νξηζκέλεο δηαδηθαζίεο: 1. Απνζήθεπζε ηνπ λεξνύ ζηε ζάιαζζα: Σν πεξηζζφηεξν λεξφ είλαη απνζεθεπκέλν ζηνλ σθεαλφ (96.5%), ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ εμαηκηδφκελνπ λεξνχ είλαη απνζεθεπκέλν ζηνπο σθεαλνχο (88%). Ζ πνζφηεηα ηνπ λεξνχ πνπ βξίζθεηαη ζηνπο σθεαλνχο αιιάδεη θαηά ηε δηάξθεηα κεγάισλ ρξνληθψλ δηαζηεκάησλ. Καηά ηε δηάξθεηα ςπρξψλ πεξηφδσλ ζρεκαηίδνληαη πνιιά παγφβνπλα ζηε ζάιαζζα κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη ιηγφηεξν λεξφ ζηνπο σθεαλνχο. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη θαηά ηε δηάξθεηα ζεξκψλ [20]
πεξηφδσλ, θαζψο ιηψλνπλ νη πάγνη ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο αλεβαίλεη. ηνπο σθεαλνχο ππάξρνπλ ξεχκαηα ηα νπνία κεηαθηλνχλ ηεξάζηηεο πνζφηεηεο λεξνχ απφ ην έλα κέξνο ηεο γεο ζην άιιν, νη κεηαθηλήζεηο απηέο επεξεάδνπλ ζεκαληηθά θαη ηνλ θχθιν ηνπ λεξνχ αιιά θαη ηνλ θαηξφ 2. Η εμάηκηζε: Δίλαη κηα δηεξγαζία κέζσ ηεο νπνίαο ην λεξφ απφ πγξφ κεηαηξέπεηαη ζε αέξην, ζε πδξαηκφ. Δίλαη ν βαζηθφο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ην λεξφ μαλακπαίλεη ζηελ αηκφζθαηξα θαη ζηνλ πδξνινγηθφ θχθιν. Οη σθεαλνί, νη ζάιαζζεο, νη ιίκλεο θαη ηα πνηάκηα παξέρνπλ πεξίπνπ ην 90% ηεο πγξαζίαο πνπ ππάξρεη ζηελ αηκφζθαηξα ελψ ηα θπηά παξέρνπλ ην ππφινηπν 10%. Σν βαζηθφ κέζν κε ην νπνίν ην λεξφ κεηαηξέπεηαη ζε αέξην είλαη ν ήιηνο, ε ελέξγεηα ηνπ νπνίνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ζπάζνπλ νη δεζκνί ηνπ λεξνχ πνπ θξαηνχλ ελσκέλα ηα κφξηά ηνπ, απηφ ζπκβαίλεη ζηνπο 100 ν C, δειαδή ζην ζεκείν βξαζκνχ ηνπ. Ζ εμάηκηζε ζηε ζάιαζζα ππεξηεξεί ηεο βξνρήο ελψ ζηε ζηεξηά ζπκβαίλεη ην αληίζεην. Σν πεξηζζφηεξν λεξφ πνπ εμαηκίδεηαη μαλακπαίλεη ζηε ζάιαζζα ελψ κφλν ην 10% απηνχ κεηαθέξεηαη πάλσ απφ ηε ζηεξηά θαη πέθηεη κε ηε κνξθή θαηαθξεκληζκάησλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ην λεξφ ζα εμαηκηζηεί κέλεη ζηελ αηκφζθαηξα πεξίπνπ γηα δέθα εκέξεο. 3. Η εμαηκνδηαπλνή Δίλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην λεξφ θεχγεη ζηελ αηκφζθαηξα κέζσ ηεο εμάηκηζεο απφ ηε ζάιαζζα θαη κέζσ ηεο δηαπλνήο απφ ηα θπηά. Σν λεξφ απηφ ζπλήζσο είλαη ππφγεην ην νπνίν θηάλεη ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο κέζσ ησλ ηξηρνεηδψλ εθαδηθψλ ζσιελίζθσλ θαη ζηα θχιια κέζσ ηνπ ηξηρνεηδνχο αγγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ησλ θπηψλ. Γηαπλνή είλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην λεξφ κεηαθέξεηαη απφ ηηο ξίδεο ησλ θπηψλ κέρξη ηνπο κηθξνχο πφξνπο πνπ βξίζθνληαη ζην θάησ κέξνο ησλ θχιισλ φπνπ κεηαηξέπεηαη ζε πδξαηκφ θαη απειεπζεξψλεηαη ζηελ αηκφζθαηξα, πεξίπνπ ην 10% ηεο πγξαζίαο ζηε αηκφζθαηξα πξνέξρεηαη απφ ηε δηαπλνή. Ζ πνζφηεηα λεξνχ πνπ ηα θπηά δηαπλένπλ αιιάδεη γεσγξαθηθά αιιά θαη ρξνληθά θαη ζρεηίδεηαη κε παξάγνληεο φπσο ε ζεξκνθξαζία, ε ζρεηηθή πγξαζία θαη ηνλ ηχπν ηνπ θπηνχ. 4. Η εμάρλσζε Καηά ηελ εμάρλσζε ην λεξφ, ην νπνίν είλαη ζε ζηεξεή κνξθή (πάγνο ή ρηφλη), κεηαηξέπεηαη ζε πδξαηκφ ρσξίο φκσο λα πάξεη πξηλ πγξή κνξθή. Δίλαη πην εχθνιν λα πξαγκαηνπνηεζεί φηαλ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, μεξή αηκφζθαηξα θαη άλεκνο. Πην ζπρλά ζπκβαίλεη [21]
ζε πςειά πςφκεηξα φπνπ ε αηκνζθαηξηθή πίεζε είλαη ζρεηηθά κηθξή. Γηα πξαγκαηνπνηεζεί ε εμάρλσζε ρξεηάδεηαη ελέξγεηα θαη φπσο ζπκβαίλεη θαη ζηε εμάηκηζε βαζίδεηαη ζηελ ειηαθή ελέξγεηα. 5. Η απνζήθεπζε ηνπ λεξνύ ζηελ αηκόζθαηξα Ζ αηκφζθαηξα δελ είλαη ε κεγαιχηεξε απνζήθε ηνπ λεξνχ αιιά είλαη ην κέζν κέζσ ηνπ νπνίνπ ην λεξφ κεηαθέξεηαη φπνηα κνξθή θαη αλ έρεη. Γελ είλαη φιεο νη κνξθέο πνπ παίξλεη ην λεξφ νξαηέο ζην αλζξψπηλν κάηη, δχν είλαη απηέο ηηο νπνίεο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε εχθνια, ηε βξνρή θαη ηα ζχλλεθα, αθφκε θαη ηα ν αέξαο πεξηέρεη λεξφ αιιά ζε κνξθή πδξαηκψλ νη νπνίνη δελ είλαη νξαηνί. 6. πκπύθλσζε Δίλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην λεξφ πεξλάεη απφ ηελ αέξηα κνξθή ζηελ πγξή. Δίλαη απαξαίηεηε γηα ηνλ πδξνινγηθφ θχθιν θαζψο βνεζάεη ζηε δεκηνπξγία ζχλλεθσλ, ηα νπνία δεκηνπξγνχλ θαηαθξεκλίζκαηα ( ρηφλη, βξνρή, ραιάδη) κέζσ ησλ νπνίσλ επηζηξέθεη ην λεξφ ζηε έδαθνο, επίζεο είλαη ππεχζπλε γηα ηε δεκηνπξγία ηεο νκίριεο θαη ησλ πδξαηκψλ ζηα ηδάκηα. Ζ πεξηεθηηθφηεηα ηεο αηκφζθαηξα ζε λεξφ ζηελ αέξηα κνξθή έρεη θάπνηα φξηα. Σα φξηα ζα μεπεξαζηνχλ κφλν αλ αλέβεη ε ζεξκνθξαζία κε απνηέιεζκα ην λεξφ λα πάξεη πγξή κνξθή θαη λα επηζηξέςεη ζην έδαθνο. 7. Απνξξνή από ιηώζηκν ηνπ ρηνληνύ Σν ιηψζηκν ησλ πάγσλ απνηειεί εάλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο κεηαθνξάο ηνπ λεξνχ ζηνλ πδξνινγηθφ θχθιν. Ζ απνξξνή ηνπ λεξνχ απφ ην ιηψζηκν ησλ πάγσλ αιιάδεη απφ επνρή ζε επνρή θαη απφ ρξφλν ζε ρξφλν. Ζ έιιεηςε ηνπ λεξνχ παγσκέλνπ κε ηε κνξθή λεξνχ κπνξεί λα επεξεάζεη ηε δηαζέζηκε πνζφηεηα λεξνχ γηα ηνλ ππφινηπν ρεηκψλα. 8. Δπηθαλεηαθή απνξξνή Μέξνο ησλ θαηαθξεκληζκάησλ πνπ πέθηνπλ απφ ηελ αηκφζθαηξα ζηε γε θαηαιήγνπλ ζηα πνηάκηα, ηηο ιίκλεο θαη ηηο ζάιαζζεο, ζρεκαηίδνληαο έηζη ηελ επηθαλεηαθή απνξξνή. Όπσο ζπκβαίλεη κε φια ηα κέξε ηνπ πδξνινγηθνχ θχθινπ έηζη θαη ε ζρέζε κεηαμχ ησλ θαηαθξεκληζκάησλ θαη ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο κεηαβάιιεηαη απφ επνρή ζε επνρή θαη απφ ρξφλν ζε ρξφλν. εμαξηάηαη απφ κεηεσξνινγηθνχο παξάγνληεο αιιά θαη απφ γεσινγηθνχο παξάγνληεο θαη απφ ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο. Μφλν ην έλα ηξίην ηνπ φγθνπ ησλ θαηαθξεκληζκάησλ θαηαιήγνπλ ζηε ζάιαζζα, ην ππφινηπν εμαηκίδεηαη ή δηεζείηαη πξνο ηα ππφγεηα χδαηα. [22]
9. Γηήζεζε Σκήκα ηνπ λεξνχ πνπ πέθηεη απφ ηελ αηκφζθαηξα ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο δηεζείηαη κέζα ζην έδαθνο. Ζ δηαδηθαζία απηή εμαξηάηαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ. Κάπνην ηκήκα ηνπ λεξνχ πνπ δηεζείηαη θαηαιήγεη ζε πδαηνξεχκαηα, έλα άιιν κέξνο ηνπ κπνξεί λα θαηαιήμεη πην βαζηά θαη λα ηξνθνδνηεί ππφγεηνχο πδξνθνξείο. [23]
Κεφϊλαιο 3 ο : Έρευνεσ Έλα απφ ηα βαζηθφηεξα βήκαηα εθηφο απφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο έξεπλαο πνπ έρνπκε θάλεη εκείο νη ίδηνη, είλαη ην κειεηήζνπκε πξνεγνχκελεο έξεπλεο νη νπνίεο ζα κπνξέζνπλ λα καο θαζνδεγήζνπλ θαη λα καο βνεζήζνπλ λα βγάινπκε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην πιηθφ πνπ έρνπκε ζηα ρέξηα καο ή αθφκα θαη λα πάξνπκε ηδέεο γηα ην πψο ζα κπνξνχζακε λα πξαγκαηνπνηήζνπκε ηελ έξεπλα κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα έρνπκε αξγφηεξα έλα θαιχηεξν απνηέιεζκα. Μέζσ ηεο κειέηεο άιισλ εξεπλψλ θαηαιήγνπκε ζηελ ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ αιιά θαη ηνπ πιηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ή αθφκα θαη ηεο κεζφδνπ πνπ αθνινπζήζεθε. Παξαθάησ ζα αλαθεξζνχλ, ε κεζνδνινγία, ην πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε αιιά θαη ηα απνηειέζκαηα απφ δχν δηαθνξεηηθέο έξεπλεο. Γομώνηαρ ηον επιζηημονικό λόγο: Ο πόλορ ηων επωηήζεων ηων εκπαιδεςηικών ζηιρ ΦΔ (Scaffolding Science Talk : The role of teachers questions in the inquiry classroom) Σν βαζηθφ ζέκα ηεο έξεπλαο απηήο είλαη ν ξφινο ησλ εξσηήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε κηα ηάμε φπνπ βαζηθή κέζνδνο είλαη ε κάζεζε κέζσ ηεο δηεξεχλεζεο (ΜΜΓ). Πνιινί ζεσξνχλ φηη ζε κηα ηέηνηα ηάμε ηα παηδηά δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εθθξάζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη φηη θαζνδεγνχληαη θπξίσο απφ ηηο εξσηήζεηο πνπ θάλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο νδεγνχλ ηα παηδηά λα δψζνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε απάληεζε. Ωζηφζν είλαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο ζα πξέπεη λα θάλνπλ εξσηήζεηο γηα λα εξεπλήζνπλ έλα πξφβιεκα ή έλα θαηλφκελν ζε βάζνο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ηα παηδηά νδεγνχληαη κέζσ ησλ εξσηήζεσλ ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Μηα ηέηνηα δηαδηθαζία δελ απαηηεί απιά ηελ αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, γηα απηφ ην ιφγν θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη πνιχ ζεκαληηθφο, θαζψο βνεζάεη ηα παηδηά λα αλαπηχμνπλ απηέο ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο. Βαζηθφο ζθνπφο ηεο έξεπλαο απηήο φκσο, εθηφο απφ ην λα θαηαιάβνπκε ην ξφιν πνπ έρνπλ ηα παηδηά, είλαη θαη ην λα δνχκε ηα δηαθνξεηηθά είδε εξσηήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί ζε κηα κέζνδν φπνπ βαζηθφ ξφιν έρνπλ νη εξσηήζεηο θαη ην γεγνλφο φηη κέζσ απηψλ ηα παηδηά θαηαιήγνπλ ζηελ γλψζε. Σν είδνο ησλ εξσηήζεσλ αιιά θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν γίλεηαη κηα εξψηεζε, κπνξεί λα επεξεάζεη θαηά πνιχ ηε ζθέςε ησλ παηδηψλ θαη θαη επέθηαζε ηελ απάληεζε πνπ ζα δψζνπλ. Τπάξρνπλ ινηπφλ θάπνηα βαζηθά είδε εξσηήζεσλ γηα ηα νπνία γίλεηαη ιφγνο κέζα ζηελ έξεπλα απηή. Σν πξψην είδνο είλαη νη ιεγφκελεο, lower cognitive questions & closed ended questions, νη νπνίεο ρξεηάδνληαη κηθξέο απαληήζεηο θαη δελ έρνπλ πνιιέο γλσζηηθέο απαηηήζεηο απφ ην καζεηή. Σν δεχηεξν είδνο είλαη νη ιεγφκελεο, higher cognitive & open ended questions, νη νπνίεο δελ απαηηνχλ ηε κηα θαη κνλαδηθή απάληεζε, αιιά επηδέρνληαη πεξηζζφηεξεο θαη κεγαιχηεξεο απαληήζεηο, έρνπλ φκσο πνιχ [24]
κεγαιχηεξεο γλσζηηθέο απαηηήζεηο απφ ηνπο καζεηέο. Τπάξρνπλ θάπνηεο εξσηήζεηο, φπσο αλαθέξνπλ άιινη εξεπλεηέο νη νπνίεο δηαθνξνπνηνχληαη αξθεηά απφ ηηο παξαδνζηαθέο εξσηήζεηο, ηέηνηεο είλαη π.ρ. νη εξσηήζεηο κέζσ ησλ νπνίσλ ηα παηδηά θαζνδεγνχληαη νπηηθά λα ιχζνπλ ην πξφβιεκα ή εξσηήζεηο νη νπνίεο γίλνληαη γηα λα δνχκε αλ ηα παηδηά θαηαλφεζαλ ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο ή ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ελλνηψλ. Τπάξρνπλ θαη άιιεο εξσηήζεηο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη σο παξαγσγηθέο θαη επηθεληξψλνληαη ζην λα θξαηάλε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ δσληαλφ, λα δίλνπλ απαληήζεηο θαη λα εμεξεπλνχλ κηα θαηάζηαζε θαη ηνπο ιφγνπο πνπ ζπκβαίλεη. Ωζηφζν αλ θαη γίλεηαη πεξηζζφηεξν ιφγνο γηα ηε κάζεζε κέζα απφ ηηο εξσηήζεηο, ζα ιέγακε φηη γίλεηαη θαη κηα ζχγθξηζε αλάκεζα ζην ξφιν πνπ έρεη ν εθπαηδεπηηθφο ζηελ παξαδνζηαθή ηάμε θαη ζηελ ηάμε φπνπ βαζηθφ ξφιν έρνπλ νη εξσηήζεηο, φπνπ ηα παηδηά καζαίλνπλ κέζα απφ ηε δηεξεχλεζε. ηελ παξαδνζηαθή ηάμε ν εθπαηδεπηηθφο θάλεη εξσηήζεηο κφλν γηα λα ειέγμεη ηηο γλψζεηο ησλ παηδηψλ θαη φρη γηα λα ηα βνεζήζεη λα νηθνδνκήζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, νπζηαζηηθά εδψ ηζρχεη ην ηξίπηπρν, εξψηεζε/ απάληεζε/ αμηνιφγεζε ( initiation/ response/ evaluation). Σν αθξηβψο αληίζεην ζπκβαίλεη ζε κηα ηάμε φπνπ βαζηθή κέζνδνο είλαη ε ΜΜΓ, ν εθπαηδεπηηθφο πξνζπαζεί εδψ κε ηηο εξσηήζεηο ηνπ λα νδεγήζεη ηα παηδηά ζηε γλψζε, δελ επηθεληξψλεηαη ζηε ζπιινγή ησλ ζσζηψλ εξσηήζεσλ αιιά βνεζάεη ηα παηδηά «ρηίζνπλ» ηε γλψζε ηνπο γχξσ απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πήξαλ ζηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο. Κάλνπλ εξσηήζεηο κε ζθνπφ λα εθκαηεχζνπλ ηηο εξσηήζεηο ησλ παηδηψλ θαη λα ηα βνεζήζνπλ λα ηηο δηαηππψζνπλ, δεηνχλ απφ ηα παηδηά λα δψζνπλ ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ, νπζηαζηηθά λα αλαιάβνπλ δξάζε κέζα ζην κάζεκα, λα έρνπλ ελεξγφ ξφιν θαη φρη παζεηηθφ. Μεθοδολογία έπεςναρ ηελ έξεπλα πήξαλ κέξνο παηδηά ειηθίαο 11 εηψλ (7 th Grade, middle school), ηα νπνία θιήζεθαλ λα παξαθνινπζήζνπλ καζήκαηα επηζηήκεο κεηά ηηο ζρνιηθέο ψξεο. Ζ ζπκκεηνρή ζε φια ηα καζήκαηα ήηαλ εζεινληηθή. Σα παηδηά πξνέξρνληαλ απφ ην ίδην θνηλσληθφ-νηθνλνκηθφ ππφβαζξν, θνηηνχζαλ ζε αζηηθφ ζρνιείν κέζα ζε έλα θνζκνπνιίηηθν πεξηβάιινλ. Σπραία ρσξίζηεθαλ ζε δχν νκάδεο, ε θάζε νκάδα είρε 25 παηδηά. Σε δηδαζθαιία ηεο κηαο νκάδαο αλέιαβαλ δχν θαζεγεηέο απφ έλα εξεπλεηηθφ γθξνππ. Ζ κέζνδνο πνπ αθνινχζεζαλ ήηαλ ε ΜΜΓ. Καη νη δχν είραλ Master Degree ζηηο επηζηήκεο θαη δελ είραλ εθπαηδεπηεί γηα λα δηδάμνπλ ζε ηάμε. Ο έλαο απφ ηνπο δχν είρε 10 ρξφληα εκπεηξίαο ζηελ έξεπλα θαη ζηε δηδαζθαιία κέζσ ηεο έξεπλαο, ελψ ν άιινο είρε θάπνηα ρξφληα εκπεηξίαο ζηηο δηαιέμεηο αιιά είρε πεξηνξηζκέλε εκπεηξία ζηελ δηδαζθαιία κέζσ ηεο έξεπλαο. Σε δηδαζθαιία ηεο δεχηεξεο νκάδαο αλέιαβαλ δχν θαζεγεηέο νη νπνίνη είραλ επηιεγεί απφ ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα σο νη θαιχηεξνη θαζεγεηέο γηα ηα επηζηεκνληθά καζήκαηα. Ζ δηδαζθαιία ηεο νκάδαο απηήο έγηλε κέζσ ηεο παξαδνζηαθήο κεζφδνπ, απηφ ην νπνίν αλέθεξαλ ήηαλ φηη κπνξνχζαλ λα [25]
δηδάμνπλ πην ζσζηά θαζψο δελ πεξηνξίδνληαλ απφ ρξνληθά πεξηζψξηα φζνλ αθνξά ην πιηθφ πνπ έπξεπε λα παξνπζηάζνπλ θαη δελ πεξηνξίδνληαλ απφ ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα γηα ηε δηδαζθαιία ηνπο. Απηφ ην νπνίν πξνζπάζεζαλ ήηαλ λα θάλνπλ ην κάζεκα φζν ην δπλαηφλ πην ελεξγεηηθφ. Καη νη δχν θαζεγεηέο είραλ Μaster Degree ζηηο επηζηήκεο θαη είραλ εθπαηδεπηεί γηα λα δηδάμνπλ ζε ηάμε. Ζ ΜΜΓ αιιά θαη ε Παξαδνζηαθή κέζνδνο ήηαλ ην ίδην δεκνθηιήο ζηα παηδηά. ην πεξηερφκελν αιιά θαη ην πιηθφ ηεο δηδαζθαιίαο ήηαλ θνηλφ γηα φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Σν πψο ζα παξνπζίαδαλ ην πιηθφ αιιά θαη ην πψο ζα νξγάλσλαλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ήηαλ απνθιεηζηηθά επηινγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ, επίζεο είραλ ηε δπλαηφηεηα λα αιιάμνπλ ηε ζεηξά ησλ βεκάησλ ηεο δξαζηεξηφηεηαο ή θαη λα ηα παξαιείςνπλ. Ζ θχξηα δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν απηψλ δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ ήηαλ ην πψο ηα παηδηά ζα αληηδξάζνπλ ζην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, δειαδή αλ ηα παηδηά ζα αλαθάιππηαλ κφλα ηνπο ην πεξηερφκελν κέζα απφ ηε δηεξεχλεζε ή αλ ζα θαηέιεγαλ ζε απηφ κέζα απφ ηελ θαζνδήγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δίδορ ηηρ καηαγπαθήρ Οη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνηνχζαλ θχιια παξαηήξεζεο ζηα νπνία θαηέγξαθαλ φια φζα ζπλέβαηλαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο, ηα ζπκπιήξσλαλ είηε καδί είηε ν θαζέλαο κφλνο ηνπ. Όιεο νη αιιειεπηδξάζεηο κέζα ζην κάζεκα θαηαγξάθεθαλ ή ερνγξαθήζεθαλ θαη φιεο νη εξσηήζεηο πνπ εηπψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο ζεκεηψζεθαλ. Όια φζα θαηαγξάθεθαλ ζηα θχιια «αληηζηνηρήζεθαλ» κε ηηο βηληενζθνπήζεηο, ελψ φιεο νη επεκβάζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεκάησλ, πνπ είραλ σο ζθνπφ λα ειέγμνπλ ηε γλψζε ησλ παηδηψλ, ζεσξήζεθαλ εξσηήζεηο. Οη ζπδεηήζεηο πξηλ απφ ην κάζεκα απνθάιππηαλ ηνλ ηξφπν πνπ νξγάλσζαλ νη εθπαηδεπηηθνί ην κάζεκα, ελψ νη ζπδεηήζεηο κεηά ην κάζεκα απνθάιππηαλ ην θαηά πφζν ηα παηδηά θαηαλφεζαλ ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο. Οη εθπαηδεπηηθνί έγξαςαλ κε ην ηέινο ησλ καζεκάησλ θάπνηεο πξνζσπηθέο αλαθνξέο ζηηο νπνίεο αλέθεξαλ ηα θίλεηξα αιιά θαη ηηο επηδηψμεηο ηνπο ζρεηηθά κε ην κάζεκα, ζε απηέο ηηο αλαθνξέο κπνξνχκε λα δνχκε θαη ηα είδε ησλ εξσηήζεσλ ηα νπνία ρξεζηκνπνίεζαλ πεξηζζφηεξν. Αποηελέζμαηα, είδη επωηήζεων Καηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεκάησλ νη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνίεζαλ εξσηήζεηο νη νπνίεο είραλ σο ζηφρν ηνπο λα νδεγήζνπλ ηα παηδηά ζηε γλψζε ρσξίο φκσο λα ηα θαζνδεγνχλ νη ίδηνη. Οη εξσηήζεηο απηέο δηέθεξαλ αλάινγα κε ην ζθνπφ πνπ είραλ θαη γηα απηφ ην ιφγν θαηεγνξηνπνηήζεθαλ ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο. [26]