ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 18.11.2015 COM(2015) 576 final ANNEX 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Έκθεση σχετικά με την επανεξέταση της οδηγίας 2009/31/EΚ σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς που συνοδεύει το έγγραφο ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα και της έκθεσης σχετικά με την επανεξέταση της οδηγίας 2009/31/EΚ για την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς (που απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού (EΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Mαΐου 2013, σχετικά με μηχανισμό παρακολούθησηςκαι υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και άλλων πληροφοριών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο που αφορούν την κλιματική αλλαγή και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 280/2004/EΚ, σύμφωνα με το άρθρο 10 παράγραφος 5 και άρθρο 21 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/87/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/EΚ του Συμβουλίου και σύμφωνα με το άρθρο 38 της οδηγίας 2009/31/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς) {SWD(2015) 246 final} EL EL
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ H οδηγία 2009/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς [οδηγία δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (Carbon Capture and Storage - CCS)] εγκρίθηκε ως μέρος της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια 2009. Η οδηγία παρέχει ένα νομικό πλαίσιο για την ασφαλή για το περιβάλλον αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) σε γεωλογικούς σχηματισμούς. Η οδηγία έχει σκοπό να διασφαλίσει ότι δεν υφίσταται σημαντικός κίνδυνος διαρροής CO 2 ή βλάβης της δημόσιας υγείας ή του περιβάλλοντος και να αποτρέψει τυχόν δυσμενείς συνέπειες για την ασφάλεια του δικτύου μεταφορών ή των τόπων αποθήκευσης, αντιμετωπίζοντας με τον τρόπο αυτό τις ανησυχίες των πολιτών. Επίσης, η οδηγία περιέχει διατάξεις σχετικά με τις πτυχές της CCS όσον αφορά τη δέσμευση και τη μεταφορά, αν και οι δραστηριότητες αυτές καλύπτονται κυρίως από την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, όπως την οδηγία για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον 1 και την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές 2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι τα μέτρα μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο έχουν ολοκληρωθεί για όλα τα κράτη μέλη, εκτός από ένα κράτος μέλος με το οποίο συνεχίζονται οι συζητήσεις. Η Επιτροπή σημειώνει πρόοδο στους ελέγχους της συμμόρφωσης με τα εν λόγω μέτρα. Το άρθρο 38 της οδηγίας CCS απαιτεί από την Επιτροπή να αξιολογήσει την οδηγία CCS σε μια έκθεση που πρέπει να διαβιβαστεί έως τις 31 Μαρτίου 2015 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και να υποβάλει πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας, εφόσον χρειάζεται. Η έκθεση αυτή, επιπλέον, αξιολογεί την οδηγία όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συνοχή, τη συνάφεια και την προστιθέμενη αξία για την ΕΕ βάσει της πρωτοβουλίας της Επιτροπής «Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT)» 3. Εξετάζει επίσης τον βαθμό ανάπτυξης των τεχνολογιών CCS και επισημαίνει περαιτέρω μέτρα που πρέπει να ληφθούν όσον αφορά το ευρύτερο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον για την επιτάχυνση της ανάπτυξης. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Προς στήριξη των πορισμάτων της παρούσας έκθεσης διοργανώθηκε διαδικτυακή έρευνα και διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και εμπειρογνώμονες. Στην έρευνα ελήφθησαν περισσότερες από 100 απαντήσεις από τη βιομηχανία και επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, ερευνητικές οργανώσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Οι απαντήσεις αυτές συμπληρώθηκαν με στοχευμένες συνεντεύξεις, βιβλιογραφική ανασκόπηση και περιπτωσιολογικές μελέτες. Επιπλέον, η Επιτροπή πραγματοποίησε διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη μέσω της ομάδας ανταλλαγής πληροφοριών που συστάθηκε σύμφωνα με το άρθρο 27 παράγραφος 2 της οδηγίας. Η έρευνα και η ανάλυση βασίστηκαν στην επανεξέταση 1 Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. 2 Οδηγία 2010/75/ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης) 3 Η αξιολόγηση REFIT της οδηγίας CCS περιλαμβάνεται στο Πρόγραμμα Εργασίας της Επιτροπής για το 2015 Νέο ξεκίνημα, COM(2014) 910 τελικό. 2
θεμάτων που παρατίθενται στο άρθρο 38 και στα κριτήρια του προγράμματος REFIT. Περαιτέρω λεπτομέρειες δίδονται στην έκθεση αξιολόγησης 4. Έναν περιορισμό για την επανεξέταση αποτελεί το γεγονός ότι ο αριθμός των εγκαταστάσεων CCS (σχετικά με τη δέσμευση, τη μεταφορά και την αποθήκευση CO 2 ) που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που αναμενόταν όταν εκδόθηκε η οδηγία. Ένα μόνο έργο - το έργο ROAD στις Κάτω Χώρες 5 - έχει πρακτική εμπειρία στην εφαρμογή της οδηγίας, διαφορετική από εκείνη που έχει σχέση με τις άδειες εξερεύνησης και την σκοπιμότητα του εκ των υστέρων εξοπλισμού των μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης με δυνατότητα CCS. Για να δοκιμαστεί συνολικά το περιεχόμενο της οδηγίας και να πραγματοποιηθεί λεπτομερέστερη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς της, θα ήταν αναγκαία μεγαλύτερη εμπειρία από την εφαρμογή της οδηγίας και γενικότερα από την CCS. 3. ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ CCS Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2008 ζήτησε από την Επιτροπή να προτείνει το συντομότερο δυνατόν ένα μηχανισμό παροχής κινήτρων για τα κράτη μέλη και τον ιδιωτικό τομέα ώστε να εξασφαλιστούν η ανέγερση και η λειτουργία έως και 12 μονάδων επίδειξης για την CCS μέχρι το 2015 προκειμένου να συμβάλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Ο στόχος αυτός δεν έχει επιτευχθεί και υπάρχουν μόνο δύο μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις CCS που λειτουργούν στην Ευρώπη (και οι δύο στη Νορβηγία). Η θέση της Επιτροπής όσον αφορά την CCS έχει επιβεβαιωθεί σε διάφορες πολιτικές ανακοινώσεις 6. Για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η CCS θα πρέπει, από το 2030 και μετά περίπου, να αξιοποιηθεί στον τομέα παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα 7. Μακροπρόθεσμα, η CCS ενδέχεται να αποτελεί τη μόνη διαθέσιμη επιλογή για τη μείωση των άμεσων εκπομπών από βιομηχανικές διεργασίες σε μεγάλη κλίμακα 8. Μέχρι σήμερα, σε ένα έργο CCS στο έργο White Rose στο Ηνωμένο Βασίλειο, χορηγήθηκε ποσό 300 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο της δεύτερης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για το πρόγραμμα NER 300 9. Επιπλέον, το ΗΒ έχει αναθέσει συμβάσεις μελετών 4 «Μελέτη για τη στήριξη της επανεξέτασης της οδηγίας 2009/31/ΕΚ σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς (οδηγία CCS)», Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2015. 5 Το έργο επίδειξης δέσμευσης και αποθήκευσης του Ρότερνταμ, http://road2020.nl/ 6 Για παράδειγμα, στις ανακοινώσεις της Επιτροπής για «Το μέλλον της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στην Ευρώπη», COM(2013)180, και «Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050, COM(2011)112. 7 Ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050, COM(2011)885. 8 Πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια κατά την περίοδο από το 2020 έως το 2030, COM(2014)15. 9 Το πρόγραμμα NER 300 είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για καινοτόμα έργα επίδειξης χαμηλών εκπομπών άνθρακα και έχει χορηγήσει ποσό συνολικού ύψους 2,1 δις ευρώ για 38 έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ένα έργο CCS. Θεσπίστηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 10α παράγραφος 8 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ και χρηματοδοτείται από την πώληση 300 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπών από το απόθεμα για νεοεισερχομένους (New Entrants' Reserve-NER) που έχει συσταθεί για την τρίτη φάση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Βλ. http://ec.europa.eu/clima/policies/lowcarbon/ner300/. 3
για τα έργα White Rose και Peterhead 10. Στο Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ) 11 δεσμεύτηκε ποσό ύψους 1 δισ. ευρώ για έργα επίδειξης CCS. Επί του παρόντος, είναι σε εξέλιξη δύο έργα το έργο ROAD στις Κάτω Χώρες και το Don Valley στο Ηνωμένο Βασίλειο. Συνολικά, υπάρχουν τέσσερα έργα στο στάδιο του σχεδιασμού στην ΕΕ, τα οποία θα μπορούσαν να τεθούν σε λειτουργία το 2020. Όταν αρχίσουν να λειτουργούν, τα έργα αυτά θα συμπληρώσουν την εμπειρία των δύο νορβηγικών εμπορικών σχεδίων, που συνδέονται με την παραγωγή φυσικού αερίου Sleipner και Snøhvit. Ωστόσο, αυτός ο ρυθμός προόδου με μεγάλης κλίμακας έργα CCS στην Ευρώπη είναι πολύ βραδύτερος από τον αναμενόμενο. Εκτός της ΕΕ, επί του παρόντος 20 έργα μεγάλης κλίμακας CCS βρίσκονται είτε σε λειτουργία είτε υπό κατασκευή. Πρόκειται κυρίως για βιομηχανικά σχέδια που συνδέονται με τη βελτιωμένη ανάκτηση πετρελαίου που παρέχουν πρόσθετα οικονομικά οφέλη 12. Η δέσμευση και χρήση άνθρακα (Carbon capture and utilisation - CCU) αποτελεί σχετικά νέα εξέλιξη που προσφέρει τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του CO 2 ως τροφοδοτικής ύλης για διάφορες εφαρμογές. Η CCU αναμένεται να έχει πολύ μικρότερης κλίμακας αντίκτυπο στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής από την CCS, αλλά έχει πολλά δυνητικά οφέλη, προσθέτοντας μεταξύ άλλων οικονομική αξία σε έργα δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). 4. ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ CCS Η οδηγία CCS παρέχει το νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των ανησυχιών σχετικά με την αποθήκευση CO 2 όσον αφορά το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια. Εναρμονίζει τις διοικητικές διαδικασίες για ολόκληρο τον κύκλο δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης άνθρακα σε όλα τα κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, δημιουργεί την αναγκαία ασφάλεια δικαίου για τους επενδυτές στην κατασκευή εγκαταστάσεων μεγάλης κλίμακας για τη δέσμευση CO 2 και αγωγών μεταφοράς και στην ανάπτυξη εγκαταστάσεων αποθήκευσης CO 2. Αυτό το τμήμα εξετάζει τις συγκεκριμένες ερωτήσεις, που κλήθηκε να απαντήσει η Επιτροπή για τη διαδικασία του προγράμματος REFIT και το άρθρο 38 της οδηγίας. Αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα Ο αριθμός των εγκαταστάσεων CCS που κατασκευάστηκαν είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που αναμενόταν λόγω της έλλειψης εμπορικών εφαρμογών για την τεχνολογία, σε μεγάλο βαθμό λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης και των χαμηλών τιμών του άνθρακα. Η έλλειψη πρακτικής εμπειρίας για την τεχνολογία καθιστά δυσχερή την αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων, όπως η δημιουργία ασφάλειας δικαίου, η εξασφάλιση ασφαλών εγκαταστάσεων για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και ο προσδιορισμός της αποδοτικότητας μέσω της αξιολόγησης του διοικητικού κόστους ή των κανονιστικών επιβαρύνσεων. Η έλλειψη πρακτικής εμπειρίας με έργα CCS που υλοποιούνται μέσω της κανονιστικής διαδικασίας που περιγράφεται στην οδηγία CCS, καθιστά επίσης 10 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον διαγωνισμό εμπορευματοποίησης CCS του Ηνωμένου Βασιλείου, βλ. https://www.gov.uk/uk-carbon-capture-and-storage-government-funding-and-support. 11 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1233/2010 για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας. 12 GCCSI, 2014, The Global Status of CCS. 4
αδύνατο τον προσδιορισμό στοιχείων σχετικά με το κόστος της υλοποίησης που έχουν επιβαρύνει τα κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της οδηγίας. Συνάφεια Η οδηγία εστιάζεται στα βασικά ζητήματα που απαιτούνται για μια κοινή προσέγγιση όσον αφορά την ανάπτυξη των τεχνολογιών CCS. Η ανάγκη για δράση με στόχο τη μείωση των εκπομπών παραμένει υψηλή και η πιο πρόσφατη ανάλυση 13 υποδηλώνει ότι η αναγκαιότητα αυτή έχει γίνει ακόμη πιο επιτακτική. Συνοχή Οι διατάξεις της οδηγίας CCS παρουσιάζουν εσωτερική συνοχή και η οδηγία είναι ευθυγραμμισμένη με το γενικό πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια. Προστιθέμενη αξία της ΕΕ Η οδηγία παρέχει το γενικό πλαίσιο, ενώ τα κράτη μέλη καθορίζουν, αποφασίζουν και εφαρμόζουν τις ειδικές λεπτομέρειες των τόπων για εγκαταστάσεις CCS. Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις φανερώνουν ότι από την προσέγγιση αυτή έχουν προκύψει επαρκείς ελάχιστες απαιτήσεις και κατευθυντήριες γραμμές για να διασφαλιστεί μια κοινή προσέγγιση, ενώ παράλληλα παρέχεται στα κράτη μέλη επαρκής ελευθερία κινήσεων για την προσαρμογή τους στις εθνικές τους συνθήκες. Μονιμότητα της αποθήκευσης CO 2 Λόγω της περιορισμένης εμπειρίας της ΕΕ με την CCS, η μόνιμη απομόνωση δεν έχει πλήρως αποδειχθεί σε μεγάλη κλίμακα. Τα αποτελέσματα από το φάσμα διερεύνησης τόπων αποθήκευσης και από έργα σε άλλες χώρες, ιδίως από τα δύο μεγάλης κλίμακας νορβηγικά έργα τα οποία πραγματοποιούν έγχυση CO 2 σε αλατούχους υδροφόρους ορίζοντες στη Βόρεια Θάλασσα (από το 1996), δείχνουν ότι η ασφαλής και μακροχρόνια αποθήκευση χωρίς διαρροή είναι δυνατή. Η Επιτροπή χρειάζεται να επανεξετάσει τα σχέδια αδειών αποθήκευσης και τα σχέδια αποφάσεων για τη μεταβίβαση ευθύνης Μέχρι στιγμής, μόνο μία άδεια έχει χορηγηθεί δυνάμει της οδηγίας - στο έργο ROAD, από την αρμόδια αρχή στις Κάτω Χώρες. Η Επιτροπή διατύπωσε ευνοϊκή γνώμη σχετικά με το σχέδιο άδειας 14. Η παραπομπή σχεδίων αδειών στην Επιτροπή προς επανεξέταση βάσει του άρθρου 10 δεν οδηγεί σε σημαντική παράταση του χρόνου που απαιτείται για την έκδοση άδειας. Τα άρθρα 19 και 20 για τη χρηματοοικονομική ασφάλεια και τον χρηματοδοτικό μηχανισμό, παρέχουν στα κράτη μέλη επαρκές περιθώριο ώστε να αποφασίζουν με ποιο τρόπο οι φορείς εκμετάλλευσης τόπων αποθήκευσης πρέπει να αποδείξουν την ικανότητά τους για την ασφαλή λειτουργία και την παρακολούθηση ενός τόπου αποθήκευσης μέχρι τη στιγμή μεταβίβασης ευθύνης στην αρμόδια αρχή. 13 IPCC AR 5 Οκτωβρίου 2014. http://www.ipcc.ch/. 14 Γνώμη της Επιτροπής σχετικά με το σχέδιο άδειας για τη μόνιμη αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα στο πεδίο τμήμα P 18-4 τμήμα P18α του τμήματος της ολλανδικής υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με το άρθρο 10 παράγραφος 1 της οδηγίας 2009/31/ΕΚ, της 23ης Απριλίου 2009, σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς, C(2012)1236. 5
Δεν υπάρχει πρακτική εμπειρία με το άρθρο 18 για τη μεταβίβαση ευθύνης. Η εφαρμογή του εν λόγω άρθρου θα εξεταστεί κατά την επόμενη επανεξέταση της οδηγίας. Κριτήρια αποδοχής ρεύματος CO 2, διαδικασία που αναφέρεται στο άρθρο 12, πρόσβαση τρίτων μερών και διασυνοριακή συνεργασία Δεν υπάρχει ακόμη πρακτική εμπειρία με τις απαιτήσεις αυτές και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν χρειάζεται δράση στο παρόν στάδιο. Τα εν λόγω άρθρα θα εξεταστούν κατά την επόμενη επανεξέταση της οδηγίας. Εφαρμογή των διατάξεων για τις μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης Στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή από τα κράτη μέλη του άρθρου 33 σχετικά με τη σκοπιμότητα του εκ των υστέρων εξοπλισμού των εγκαταστάσεων για τη δέσμευση CO 2 διατίθενται μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι φορείς εκμετάλλευσης των μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης πρέπει να αποδείξουν ότι διαθέτουν επαρκή χώρο για τη δέσμευση CO 2 στο μέλλον 15. Ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. η Γαλλία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβενία και το Ηνωμένο Βασίλειο) ανέφεραν ότι έχουν εφαρμόσει το άρθρο 33, καθώς παρείχαν άδειες για νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας με ορυκτά καύσιμα άνω των 300 MW 16. Προοπτικές αποθήκευσης CO 2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς σε τρίτες χώρες Επί του παρόντος δεν υπάρχουν σχέδια για την αποθήκευση CO 2 σε τρίτες χώρες λόγω του κόστους της μεταφοράς και την ύπαρξη δυνατότητας αποθήκευσης εντός της ΕΕ. Κριτήρια που αναφέρονται στο παράρτημα Ι και στο παράρτημα ΙΙ σχετικά με την καταλληλότητα των τόπων αποθήκευσης και σχετικά με τα σχέδια παρακολούθησης Τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό και την αξιολόγηση των τόπων αποθήκευσης που καθορίζονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της καταλληλότητας για τη χρήση γεωλογικών σχηματισμών ως τόπων αποθήκευσης. Σε γενικές γραμμές θεωρούνται κατάλληλα από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη ανέφεραν δυσκολίες συγκέντρωσης γεωλογικών δεδομένων από περιοχές που ερευνούνται ή χρησιμοποιούνται από εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν υπάρχει ανάγκη για δράση σχετικά με την οδηγία. Ωστόσο, θα βοηθούσε τους νεοεισερχόμενους εάν τα κράτη μέλη εξέταζαν τις κανονιστικές διαδικασίες με σκοπό να προωθήσουν την εγκατάλειψη των κλειστών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Το παράρτημα II της οδηγίας απαριθμεί τα κριτήρια για τη δημιουργία και την ενημέρωση των σχεδίων παρακολούθησης για την επιχειρησιακή λειτουργία και μετά το κλείσιμο. Τα κριτήρια αυτά είναι γενικά αποδεκτά ως εφικτά. Η Επιτροπή είναι της άποψης ότι είναι πολύ 15 Το Ηνωμένο Βασίλειο προσκόμισε επίσης ένα επεξηγηματικό σημείωμα με το οποίο εξηγεί τι είναι αυτό που θα πρέπει να εξετάσουν και να αποδείξουν οι κατασκευαστές εγκαταστάσεων με τους ελέγχους τους για τη σκοπιμότητα του εκ των υστέρων εξοπλισμού για τη δέσμευση CO 2: Carbon Capture Readiness (CCR) - A guidance note for Section 36 Electricity Act 1989 consent application URN 09D/810, Νοέμβριος 2009, https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/43609/carbon_capture_readiness _-_guidance.pdf. https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/43609/carbon_capture_readiness _-_guidance.pdf. 16 Έκθεση όσον αφορά την εφαρμογή της οδηγίας 2009/31/ΕΚ σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς, COM(2014)99. 6
νωρίς, λόγω της έλλειψης πρακτικής εμπειρίας, να τροποποιήσει τις ισχύουσες τεχνικές απαιτήσεις. Κίνητρα για την εφαρμογή CCS στις εγκαταστάσεις καύσης βιομάζας Οι προκλήσεις που συνδέονται με την ανάπτυξη δέσμευσης CO 2 για εγκαταστάσεις καύσης βιομάζας δεν διαφέρουν σημαντικά από εκείνες που συνδέονται με CCS για εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα. Δεν υπάρχουν επί του παρόντος στην Ευρώπη ειδικά κίνητρα για την εφαρμογή CCS σε εγκαταστάσεις καύσης βιομάζας. Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι από τη μεταφορά CO 2 Η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω ρύθμιση σε αυτό το στάδιο σχετικά με τη μεταφορά του CO 2. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη μεταφορά CO 2 δεν είναι υψηλότεροι από εκείνους της μεταφοράς φυσικού αερίου ή πετρελαίου και δεν υπήρξαν περιστατικά ή προτάσεις που να δικαιολογούν οποιαδήποτε αλλαγή στις ισχύουσες κανονιστικές ρυθμίσεις. Ανάγκη θέσπισης προτύπων επιδόσεων για τις εκπομπές (EPS) για νέες μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια Το 2011 η Επιτροπή διεξήγαγε έρευνα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των προτύπων επιδόσεων για τις εκπομπές (EPS) για νεόδμητες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής και την αλληλεπίδραση με το σύστημα εμπορίας εκπομπών 17. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ακόμη και με βάση συντηρητικές παραδοχές σχετικά με την εξέλιξη του ΣΕΔΕ της ΕΕ, η εφαρμογή των EPS από 2020 δεν θα παράσχει πρόσθετα κίνητρα για την ανάπτυξη της CCS. Με το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια 2030, συμπεριλαμβανομένου και του στόχου της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, που υποστηρίχθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου 2014, η Επιτροπή δεν θεωρεί ότι είναι αναγκαίο ή εφικτό να θεσπιστεί υποχρεωτική απαίτηση σχετικά με τα EPS για νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η εν εξελίξει μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ της ΕΕ, με την προτεινόμενη δημιουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς και την αύξηση των φιλοδοξιών του ΣΕΔΕ της ΕΕ μετά το 2020, με στόχο τη μείωση των εκπομπών κατά 43 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005, αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά το επενδυτικό κλίμα για επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε βάθος χρόνου. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 5.1. Η οδηγία CCS Με βάση τη μελέτη αξιολόγησης, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η οδηγία CCS είναι κατάλληλη για το σκοπό της. Σε γενικές γραμμές, και παρά τις περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την πρακτική εφαρμογή της, τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι της άποψης ότι η οδηγία παρέχει το κανονιστικό πλαίσιο που απαιτείται για τη διασφάλιση της ασφαλούς δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης CO 2, ενώ παράλληλα παρέχει στα κράτη μέλη 17 Bloomberg New Energy Finance, 2011, Emission performance standards: Impacts of power plant CO 2 emission performance standards in the context of the European carbon market (Επιπτώσεις της μονάδας παραγωγής ενέργειας για πρότυπα επιδόσεων των εκπομπών CO 2 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα,) http://ec.europa.eu/clima/policies/lowcarbon/ccs/docs/impacts_en.pdf. 7
επαρκή ευελιξία. Ωστόσο, η έλλειψη πρακτικής εμπειρίας με έργα που υλοποιούνται μέσω της ρυθμιστικής διαδικασίας αποκλείει τη διαμόρφωση έγκυρης εκτίμησης όσον αφορά την αποδοτικότητα της οδηγίας. Τα ενδιαφερόμενα μέρη εκφράζουν την ανησυχία ότι η επανεξέταση της οδηγίας θα μπορούσε να αποβεί αντιπαραγωγική, καθώς θα μπορούσε να επιφέρει μια περίοδο αβεβαιότητας για την CCS, πράγμα που δεν θα ήταν χρήσιμο σε έναν τομέα όπου η εμπιστοσύνη των επενδυτών είναι ήδη χαμηλή. Όσον αφορά την αξιολόγηση στο πλαίσιο του REFIT, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία στο στάδιο αυτό προκειμένου να εκτιμηθεί η πλήρης αποτελεσματικότητα της οδηγίας, να πραγματοποιηθεί ανάλυση της αποτελεσματικότητας του διοικητικού και κανονιστικού φόρτου και να εξεταστούν οι πτυχές απλούστευσης. Τα ενδιαφερόμενα μέρη και τα κράτη μέλη θεωρούν ότι η οδηγία είναι αναγκαία για την ασφάλεια της αποθήκευσης σε γεωλογικούς σχηματισμούς και για την κατοχύρωση της ασφάλειας δικαίου για τους επενδυτές. Η οδηγία συνάδει με τις εσωτερικές της διατάξεις και με άλλες συναφείς νομοθετικές πράξεις. Όσον αφορά την προστιθέμενη αξία της ΕΕ, η οδηγία θεωρείται γενικώς ότι προσφέρει μια καλή ισορροπία μεταξύ του καθορισμού μιας γενικής προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ και της ανάπτυξης από τα κράτη μέλη των δικών τους λεπτομερών και ειδικών κατά περίπτωση ερμηνειών. Η επόμενη επανεξέταση της οδηγίας CCS θα πραγματοποιηθεί όταν θα υπάρχει μεγαλύτερη εμπειρία με την CCS στην ΕΕ. 5.2. Διευκόλυνση των πολιτικών Είναι σημαντικό να συνεχιστεί η στήριξη για έργα επίδειξης σε εμπορική κλίμακα τόσο στον ενεργειακό όσο και στον βιομηχανικό τομέα, δεδομένου ότι αυτό έχει ζωτική σημασία για την απόκτηση εμπειρίας, για τη συμβολή στη μείωση του κόστους και για την απόδειξη ασφαλούς και αξιόπιστης υπόγειας αποθήκευσης CO 2. Σε επίπεδο ΕΕ, το «Ταμείο για την καινοτομία», το οποίο θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί με 450 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, θα πρέπει να στηρίξει την CCS πέρα από τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και τους ενεργοβόρους κλάδους παραγωγής 18. Για την επιτυχία των έργων επίδειξης είναι σημαντική η συνεισφορά των κρατών μελών στη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ, καθώς και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Επειδή η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και άλλα βιομηχανικά έργα έχουν μακροχρόνιους επενδυτικούς κύκλους, είναι συνεπώς σημαντικό τα κράτη μέλη να θεωρήσουν την CCS ως μέρος του μακροπρόθεσμου προγραμματισμού τους (ιδανικά έως και το 2050), που πρέπει να αναπτυχθεί στο πλαίσιο της μελλοντικής διακυβέρνησης για την Ενεργειακή Ένωση. Ενόψει της μελλοντικής αξιοποίησης της CCS, είναι σημαντικό να προγραμματιστεί επαρκής υποδομή μεταφοράς και αποθήκευσης CO 2, και να εξεταστεί το ενδεχόμενο κοινοχρησίας των υποδομών για τη μείωση του κόστους. Η πρόοδος των γνώσεων σχετικά με τη συμπεριφορά του CO 2 στον τόπο αποθήκευσης και η χαρτογράφηση των βασικών τόπων αποθήκευσης ανάλογα με τη συσσώρευση πηγών CO 2 θα μπορούσαν να συμβάλουν στον καλύτερο σχεδιασμό του μελλοντικού δικτύου μεταφοράς και αποθήκευσης. Ο χρηματοδοτικός μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό 18 Πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με σκοπό την ενίσχυση οικονομικά αποδοτικών μειώσεων των εκπομπών και την προώθηση επενδύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, COM(2015)337. 8
ρόλο στην υποστήριξη των διασυνοριακών δικτύων στον τομέα των μεταφορών και της περιφερειακής συνεργασίας στον εν λόγω τομέα. Η εντατικοποίηση των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας στο πεδίο αυτό είναι μία από τις δέκα δράσεις που περιλαμβάνονται στο νέο στρατηγικό σχέδιο για την ενεργειακή τεχνολογία με στόχο επίσπευση του μετασχηματισμού του ενεργειακού συστήματος και τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης 19. Η στήριξη θα συνεχιστεί μέσω του προγράμματος πλαισίου της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζοντας 2020» 20. 19 Ανακοίνωση της Επιτροπής Προς ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών (ΣΕΤ): Επιτάχυνση του μετασχηματισμού του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος, C(2015) 6317 τελικό. 20 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την σύσταση του προγράμματος Ορίζοντας 2020 - Το πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020). 9