ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΗΜΕΡΙ Α Οικοδοµώντας την Ασφάλεια - Ασφάλεια και Υγεία κατά την Εργασία στα Τεχνικά Έργα 08 εκεµβρίου 2004 Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΑΥΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ- ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΜΑΡΙΑ ΠΑΡΑΛΙΚΑ Πολιτικος Μηχανικός Επικ. Καθηγήτρια Τ.Ε.Ι. Αθήνας --------------------------------------------------------------------------------------------------- 1
Η Ασφάλεια και η Υγεία των εργαζόµενων αποτελεί πεδίο γνώσης µε ιδιαίτερη βαρύτητα και ενδιαφέρον. Η έννοια της επικινδυνότητας γίνεται βίωµα στον άνθρωπο από το πρώτο «µη» που ακούει από την µητέρα του σε πολλή τρυφερή ηλικία.. Η διατήρηση της καλής φυσικής και ψυχικής κατάσταση κάθε ατόµου είναι το πρώτο µέληµά του, όπως ακούγεται συχνά από πολλές και διαφορετικές πηγές (Πολιτεία, Κοινωνία, Εκκλησία,Οικογένεια ) και θεωρείται απόλυτα φυσικό αφού διακηρύσσουµε ότι η ανάπτυξή µας είναι ανθρωποκεντρική. Με δεδοµένο ότι σήµερα περισσότερο από το ένα τρίτο της ζωής µας διανύεται σε χώρους εργασίας, η εξασφάλιση της Ασφάλειας και της Υγείας κατά την εργασία γίνεται εξαιρετικά σηµαντική. Πόσες επικίνδυνες καταστάσεις είναι φανερές σε κάθε εργασία και πόσες υπάρχουν εν δυνάµει; Ποιο θα είναι το αποτέλεσµα,αν εξελιχθούν µέχρι τέλους; Ποιοι παράγοντες συµβάλλουν στην δηµιουργία τους; Συµβάλλει ο ίδιος ο εργαζόµενος στην δηµιουργία επικίνδυνης κατάστασης και µε ποιόν τρόπο; Πώς µπορούµε να προλάβουµε,να µετριάσουµε τις επιπτώσεις ή ακόµη να θεραπεύσουµε το δυσάρεστο αποτέλεσµα µιας επικίνδυνης κατάστασης; Πόσο κοστίζει η πρόληψη και πόσο η αποκατάσταση της ζηµιάς; Eρωτήσεις σαν τις παραπάνω έρχονται αυτόµατα στην σκέψη µας, όταν αναφερόµαστε στο αντικείµενο της Ασφάλειας και της Υγείας στην Εργασία. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η υπόθεση δεν σταµατά στην απλή γνώση του Νοµικού Πλαισίου και την αποσπασµατική εφαρµογή του, --------------------------------------------------------------------------------------------------- 2
αντίληψη και παρεξήγηση που δυστυχώς περιφέρεται επί δύο δεκαετίες στην Ελληνική πραγµατικότητα. Η ΑΥΕ έχει επιστηµονική οντότητα η οποία µάλιστα συνδέεται µε όλες τις κλασσικές επιστήµες όπως η Φιλοσοφία, τα Μαθηµατικά,οι Φυσικές Επιστήµες, η Ιατρική, τα Οικονοµικά, η Κοινωνιολογία και φυσικά οι Τεχνικές και Τεχνολογικές Επιστήµες. Το πεδίο της έρευνας σ αυτόν τον τοµέα είναι διεπιστηµονικό,πράγµα που του προσδίδει ιδιαίτερη γοητεία αλλά και πολλαπλή δυσκολία και προάγει κατά συνέπεια την συνεργασία,µια βασική αρχή επιβίωσης της κοινωνίας. Ζούµε σε µια περίοδο όπου η επιβίωση του πλανήτη µας απειλείται και προσπαθούµε µε όλα τα µέσα να αποτρέψουµε την παραπέρα υποβάθµιση του περιβάλλοντος.η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει και προωθεί τις αρχές της Βιώσιµης Ανάπτυξης και πολύς λόγος γίνεται για την διαφύλαξη των Φυσικών Πόρων. Η ανθρώπινη ζωή,η σωµατική, πνευµατική και ψυχική αρτιµέλεια του καθενός αποτελεί άραγε τον κυριότερο Φυσικό Πόρο; Αν Ναι,τότε θα πρέπει µε επιµονή να καλλιεργήσουµε την ευαισθησία για ΑΥΕ στα παιδιά µας, τους αυριανούς εργαζόµενους.επίσης θα πρέπει να φροντίσουµε να τους δοθεί παιδεία σ αυτό το αντικείµενο µε τρόπο ώστε να αναπτύξουν συνείδηση για ασφαλή και υγιεινή εργασία, να συµβάλλουν σ αυτήν και να την απαιτούν. Όπως σωστά εντοπίστηκε από την σηµερινή Κεντρική Εισήγηση, το κλειδί και τα εργαλεία για µια τέτοια διαπαιδαγώγηση βρίσκονται στην Πρωτοβάθµια και στην ευτεροβάθµια Εκπαίδευση.Το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει άµεσα να στρέψει το βλέµµα προς την κατεύθυνση ένταξης µαθηµάτων και άλλων σχετικών δραστηριοτήτων στα Ελληνικά σχολεία, όπως από καιρό έχει γίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και στις Η.Π.Α. Η επιστηµονική όµως εκπαίδευση καθώς και η εµβάθυνση και έρευνα πρέπει να προσφερθούν, κατά τρόπο ολοκληρωµένο, από την --------------------------------------------------------------------------------------------------- 3
Τριτοβάθµια Εκπαίδευση (Πανεπιστήµια, Πολυτεχνεία και Τ.Ε.Ι.), τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε µεταπτυχιακό επίπεδο. Οι Μηχανικοί όλων των ειδικοτήτων είναι ίσως οι αµεσότερα εµπλεκόµενοι µε το αντικείµενο της ΑΥΕ, όχι µόνο επειδή είναι επιφορτισµένοι µε νοµικές υποχρεώσεις και ευθύνες αλλά διότι το έργο που παράγουν επαγγελµατικά κρατάει τα σκήπτρα της επικινδυνότητας. Είναι γνωστό από τις στατιστικές, ότι τα περισσότερα ατυχήµατα συµβαίνουν στη Βιοµηχανία και ακόµη ότι ο µεγαλύτερος αριθµός θανατηφόρων ατυχηµάτων δυστυχώς εντοπίζεται στις Κατασκευές έργων υποδοµής και οικοδοµών. Άλλωστε στην Ελληνική Παράδοση ο θρύλος για το Γεφύρι της Άρτας «αν δεν στοιχειώσετε άνθρωπο, γεφύρι δεν στεργιώνει», είναι χαρακτηριστικός και δεν συναντιέται σε άλλη δραστηριότητα. εν µπορούµε να υπερηφανευτούµε σήµερα ότι τα Πολυτεχνεία και τα Τ.Ε.Ι. της χώρας µας έχουν αντιµετωπίσει το θέµα µε την σοβαρότητα που του αρµόζει. εν έχουµε να επιδείξουµε Σχολές ή Τµήµατα που παράγουν Μηχανικούς Ασφάλειας,( παρά το ότι µια τέτοια ειδικότητα έχει θεσµοθετηθεί µε τον Ν.1568/ 85 και αργότερα µε το Π..305/96 ) σε αντίθεση µε Ευρωπαϊκά Πολυτεχνεία (π.χ. Γαλλία),Πολυτεχνεία των Η.Π.Α., του Καναδά.της Αυστραλίας ακόµη και των γειτονικών µας Βαλκανικών Χωρών(π χ. Ρουµανία). εν µπορούµε καν να επιδείξουµε αυτόνοµα και αξιοπρεπή µαθήµατα για ΑΥΕ µέσα στις περισσότερες από τις κατευθύνσεις. υπάρχουσες ειδικότητες και Η υποτίµηση της Ακαδηµαϊκής Κοινότητας στο αντικείµενο της ΑΥΕ είναι φανερή και αδικαιολόγητη.όµως αναπτύσσονται µε ζήλο επιστηµονικά πεδία που αφορούν την αντισεισµική θωράκιση των έργων ή την αντιπληµµυρική προστασία των οικισµών.πού έγκειται η διαφορά στην απώλεια ζωής από σεισµό ή πληµµύρα και σε αυτήν από πτώση, --------------------------------------------------------------------------------------------------- 4
ηλεκτροπληξία ή κατολίσθηση πρανούς κατά την εργασία? Η οργάνωση της εργασίας από πλευράς χρονικού προγραµµατισµού,ποιότητας και κόστους παραγόµενου έργου,κατέχει εξέχουσα θέση στην εκπαίδευση των µηχανικών.η παράµετρος της ΑΥΕ δείχνει ασήµαντη αλλά η πράξη έχει αποδείξει ότι η συνέπειες από την παράληψή της καταστρέφουν όλους τους άλλους δείκτες της οργάνωσης. Εξάλλου η ραγδαία αύξηση του αριθµού των µηχανικών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε συνδυασµό µε την µείωση του όγκου των δραστηριοτήτων, οδηγεί ένα ποσοστό µηχανικών σε ανεργία, υποαπασχόληση και ετεροαπασχόληση. Η παροχή ολοκληρωµένης γνώσης στους Μηχανικούς Ασφάλειας θα δώσει κάποια διέξοδο στα προβλήµατα αλλά θα συµβάλλει και στην προσφορά υψηλού επιπέδου υπηρεσιών εκ µέρους τους, έτσι ώστε να εφαρµοσθούν επί τέλους µε αξιοπρέπεια οι σχετικές νοµοθετικές ρυθµίσεις. Φυσικά η σοβαρή καθυστέρηση,σε βαθµό αδιαφορίας, από την Πολιτεία αναφορικά µε την θέσπιση νόµιµων και κατοχυρωµένων αµοιβών για τις µελέτες εκτίµησης επαγγελµατικού κινδύνου, την σύνταξη ΣΑΥ και ΦΑΥ,την παροχή υπηρεσιών Μηχανικού Ασφάλειας και Συντονιστή Ασφάλειας, συµβάλλει αισθητά στην υποτίµηση του αντικειµένου της ΑΥΕ. Παρά τα όσα αρνητικά αναφέρθηκαν παραπάνω, έχουν γίνει και στον Τοµέα της Εκπαίδευσης κάποια µικρά βήµατα προόδου που οφείλονται κύρια σε πρωτοβουλίες και παρεµβάσεις των επιστηµόνων εκείνων που διακρίνουν την σοβαρότητα και την αναγκαιότητα της ΑΥΕ. τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και σε ερευνητικό επίπεδο. Εκπαιδευτικοί φορείς εκτός Πανεπιστηµίων, έχουν προσφέρει σηµαντικό έργο κατάρτισης υπό µορφή σεµιναρίων και σε συνδυασµό µε την προσπάθεια του ΣΕΠΕ για την εφαρµογή της κείµενης νοµοθεσίας η ΑΥΕ έγινε γνωστή ευρύτερα.,έστω και µετά παρέλευση αρκετών ετών. --------------------------------------------------------------------------------------------------- 5
Στο Τµήµα Πολιτικών-Έργων Υποδοµής του Τ.Ε.Ι. Αθήνας η προσπάθεια για ένταξη του αντικειµένου στην εκπαίδευση έδωσε τους πρώτους καρπούς της. Έχει αναπτυχθεί σοβαρό ενδιαφέρον από µερίδα σπουδαστών οι οποίοι επιλέγουν θέµατα ΑΥΕ για την εκπόνηση της πτυχιακής τους εργασίας. Σηµαντικός αριθµός εργασιών συµβάλλει στην έρευνα που αφορά στην εφαρµογή της Νοµοθεσίας στα Εργοτάξια, κυρίως τα µικρά,καθώς και σε θέµατα εργονοµίας σε χώρους εργασίας. Επίσης, µε την οικονοµική υποστήριξη του Γ ΚΠΣ,στα πλαίσια της αναβάθµισης των προπτυχιακών προγραµµάτων σπουδών, οργανώνεται ένα µικρό εργαστήριο µέτρησης ορισµένων βλαπτικών παραγόντων,µία ιστοσελίδα µε εκπαιδευτικό υλικό καθώς και τετράωρη πιλοτική διδασκαλία του αντικειµένου ανά εβδοµάδα, κατά τα επόµενα δύο ακαδηµαϊκά εξάµηνα. Θα ήθελα και από αυτήν την θέση να ευχαριστήσω τους συναδέλφους Μηχανικούς και Γιατρούς εργασίας που βοηθούν στην ανάπτυξη των παραπάνω δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο της ίδιας προσπάθειας θα πραγµατοποιήσουµε τον Ιανουάριο 2005 µία ηµερίδα και θα χαρούµε ιδιαίτερα αν µας τιµήσετε µε την παρουσία σας. --------------------------------------------------------------------------------------------------- 6