03-05_editorial-periexomena.indd 3

03-05_editorial-periexomena.indd 3 4/16/13 3:21 PM

Κυκλοφορεί µαζί µε την Αgrenda // Σάββατο 20 & Κυριακή 21 Απριλίου 2013 Η ΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΤΗ ΕΚ ΟΤΗΣ - ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΣ Ο Justus von Liebig τον 19ο αιώνα διατυπώνοντας τους νόµους για τη θρέψη των φυτών (1ος νόµος της αντικατάστασης) έβαλε τις βάσεις για την έναρξη της εφαρµογής χηµικών λιπασµάτων. Σύµφωνα µε το νόµο αυτό, τα φυτά µε τη σοδειά τους, χρονιά µε τη χρονιά, αποµακρύνουν από το έδαφος θρεπτικά στοιχεία. Η µη αντικατάσταση αυτών των στοιχείων βαθµιαία οδηγεί στην εξάντληση της γονιµότητας του εδάφους, που συνεπάγεται προβλήµατα στη θρέψη των φυτών, µε αποτέλεσµα τη µείωση των αποδόσεων. Τα τελευταία χρόνια τα χηµικά λιπάσµατα έχουν µπει στο στόχαστρο πολλών οικολογούντων. Η εικόνα που προβάλλεται γι αυτά είναι ότι αποτελούν δυναµικά ρυπαντικά στοιχεία και εποµένως επιβάλλεται ο αποκλεισµός τους από την παραγωγική διαδικασία. Έτσι, αγνοείται ο πραγµατικός, ο µοναδικός και εν πολλοίς ο αναντικατάστατος ρόλος τους, που είναι ότι τα χηµικά λιπάσµατα αποτελούν την «τροφή των τροφών» µας, αφού τρέφουν τις καλλιέργειες, οι οποίες µε τη σειρά τους δίνουν τροφή και εποµένως ζωή στην ανθρωπότητα. F Το µεγαλύτερο event για τις εξελίξεις στα λιπάσµατα πραγµατοποιείται τον Μάιο Στο Σικάγο, από τις 22 µέχρι τις 26 Μαΐου, θα πραγµατοποιηθεί το ετήσιο συνέδριο, που διοργανώνει η ιεθνής Ένωση Λιπασµάτων (International Fertilizers Association IFA). Περίπου 1.400 στελέχη εκπροσωπούν στο συνέδριο 540 χηµικές βιοµηχανίες του κλάδου από 85 χώρες. Στις εργασίες του µπορούν να συµµετέχουν αποκλειστικά τα µέλη της IFA και, όπως έχουν δείξει οι προηγούµενες διοργανώσεις, η συγκεκριµένη συνάντηση είναι η πιο σηµαντική του τοµέα και ε- κεί ανακοινώνονται ή συζητούνται οι πιο κρίσιµες εξελίξεις του κλάδου των λιπασµάτων, αλλά και της αγροτικής οικονοµίας γενικότερα. Επίσηµος χορηγός είναι το The Fertilizer Institute και χορηγοί της τελευταίας βραδιάς είναι οι εταιρείες Agrium, CF, Gavilon, Intrepid Potash, IRM, Koch Fertilizer LLC, PotashCorp, Simplot, Mosaic, Transammonia, Yara, CHS και ArrMaz. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου θα απονεµηθεί και το βραβείο IFA Norman Borlaug. EKTAKTH EK ΟΣΗ FERTILIZER Ειδική έκδοση για τα λιπάσµατα ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του περιοδικού µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς προηγούµενη άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες ιεθνούς ικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. I ΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΕΚ ΟΤΗΣ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ Α: Green Box Εκδοτική Α.E. Νίκης 24, Σύνταγµα, 105 57, Tηλ. 2103232905, Fax 2103232967 E-mail: info@agronews.gr www.agronews.gr Γιάννης Πανάγος Πέτρος Αλεξανδρής Ειρήνη Σκρέκη Γιάννης Τσατσάκης Νίκος Κατσένιος Έλενα Ταγκαλάκη ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ/ Αγγελική Σγούρου ΣΕΛΙ ΟΠΟΙΗΣΗ: Βασιλική Κονόµου ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ/ ΙΑΦΗΜΙΣΗ: ΙΑΝΟΜΗ: ΕΚΤΥΠΩΣΗ- ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ: Παναγιώτης Αραβαντινός Ζωή Μπουλέρου Ελισάβετ Μπουζαλάκου Ευρώπη Πρακτορείο ιανοµής Τύπου Α.Ε. Εκτυπώσεις ΙΡΙΣ Α.Ε.Β.Ε. 03-05_editorial-periexomena.indd 4 4/16/13 4:26 PM

FERTILIZER 10 Το ελληνικό τοπίο Τι έχουν και τι χρειάζονται οι Έλληνες παραγωγοί 22 Νόµιµη διακίνηση Οι προϋποθέσεις για τη διακίνηση λιπασµάτων 14 Κινήσεις µατ Η επιχειρηµατική σκακιέρα στον τοµέα της λίπανσης 16 Η Γη θέλει τρόφιµα Η γεωργία πρέπει να αυξήσει την παραγωγή της 16 Θρέψη και νέα ΚΑΠ Η βιώσιµη ευρωπαϊκή αγροτική εκµετάλλευση 18 Ανελαστική ζήτηση Τα θρεπτικά στοιχεία που «αντιστέκονται» στην αγορά 19 Πρώτες ύλες Πώς εξελίσσονται οι διεθνείς τιµές λιπασµάτων 20 Fertilizers Europe Οι βασικές προβλέψεις για τη δεκαετία 2012-2022 24 Κατάλληλο προϊόν Κάθε καλλιέργεια κι έδαφος έχει τις απαιτήσεις του 26 Βασικά στοιχεία Πώς χρησιµοποιείται κάθε συστατικό από τα φυτά 29 Συµβολισµός Πώς διαβάζω την ετικέτα και τι πρέπει να ξέρω 30 Νέες ουσίες Με στόχο την αύξηση της αποτελεσµατικότητας 32 Ανά καλλιέργεια Ποσότητα, χρόνος και τρόπος εφαρµογής 40 Συνέντευξη Ο Γιάννης Βεβελάκης ανοίγει τα χαρτιά του 03-05_editorial-periexomena.indd 5 4/16/13 5:28 PM

Η YARA ΕΠΕΝ ΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΡΙΑ ΝΕΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ASMIDAL ΚΑΙ ΚΑΤΑΡ Η κυβέρνηση της βορειοαφρικανικής χώρας έχει εξαγγείλει πλάνο επενδύσεων ύψους 14 δισ. δολαρίων. Σκοπός είναι να δηµιουργηθούν τρία εργοστάσια παραγωγής λιπασµάτων µέχρι το 2020. Η συνολική δυναµικότητα των νέων µονάδων θα µπορεί να φτάσει τους 35 εκατ. τόνους. Στην Αλγερία επεκτείνει τα επενδυτικά της πλάνα η Yara αξιοποιώντας την ενισχυµένη ζήτηση που καταγράφεται στην περιοχή για λιπάσµατα λόγω της αύξησης των τοπικών πληθυσµών και της συνακόλουθης αύξησης της ζήτησης για τρόφιµα. Όπως µεταδίδει το Πρακτορείο Ειδήσεων της Αλγερίας, ο όµιλος προγραµµατίζει επένδυση 2 δισ. δολαρίων στη χώρα για την κατασκευή ενός υπερσύγχρονου εργοστασίου παραγωγής αµµωνίας, νιτρικού οξέος, νιτρικής αµµωνίας και άλλων νιτρικών λιπασµάτων. Το έργο αποτελεί µέρος της διακρατικής συµφωνίας Νορβηγίας, Αλγερίας και Κατάρ που υπογράφηκε πρόσφατα και η οποία, πέραν από τη σύσφιγξη των εµπορικών σχέσεων, προβλέπει τη δηµιουργία νέων µονάδων παραγωγής λιπασµάτων. Για την επένδυση, ο γνωστός κολοσσός θα συνεργαστεί µε την κρατική αλγερινή Asmidal και έναν ακόµα όµιλο από το Κατάρ που δεν έχει γνωστοποιηθεί. Νέες εφαρµογές (apps) κυκλοφόρησε η Yara για smartphone σε Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Γερµανία και Φιλανδία. Οι «CheckIT» και «ImageIT», συνδέουν τους αγρότες µε την πολύχρονη εµπειρία της εταιρείας, βάζοντας τα αποτελέσµατα της επιστηµονικής έρευνας στο... τσεπάκι τους. ίνουν πρακτικές συµβουλές για το πώς µπορεί εξατοµικευµένα ο κάθε αγρότης να χρησιµοποιήσει το λίπασµα, να µειώσει τις απώλειες, να ενισχύσει τις αποδόσεις και να διαγνώσει τα προβλήµατα της καλλιέργειάς του. Τη διανοµή του PatentKali για όλη την Ελλάδα, εκτός Κρήτης, ανέλαβε η Eurochem Agro Hellas Η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος για την K+S Nitrogen, που την εξαγόρασε πέρσι η ρωσική βιοµηχανία λιπασµάτων Eurochem, έφερε αλλαγές και στη δραστηριότητα της ελληνικής θυγατρικής της. Κατ αρχάς, άλλαξε ονοµασία και πλέον ως Eurochem Agro Hellas ανέλαβε τη διανοµή του λιπάσµατος PatentKali (θειικό καλιοµαγνήσιο) της K+S Kali για όλη την Ελλάδα πλην της Κρήτης. Στη Μεγαλόνησο ανανέωσε το συµβόλαιο συνεργασίας της µε την εταιρεία διανοµής Agroelite, η οποία έχει αναλάβει και το PatentKali. Επιπλέον, η Eurochem Agro Hellas προχώρησε πρόσφατα σε επέκταση του δικτύου πωλήσεών της στην Πελοπόννησο, την Αιτωλοακαρνανία, την Ήπειρο και τα Επτάνησα. H EuroChem Agro προέκυψε µετά την εξαγορά της K + S Nitrogen GmbH από τη EuroChem στις 2 Ιουλίου 2012. Η EuroChem είναι εταιρεία αγροχηµικών, που α- σχολείται κυρίως µε την παραγωγή αζωτούχων και φωσφορικών λιπασµάτων, καθώς και ορισµένα προϊόντα οργανικής σύνθεσης και σιδηροµεταλλεύµατος. Είναι καθετοποιηµένη, µε δραστηριότητες που εκτείνονται από την εξόρυξη και εξαγωγή φυσικού αερίου για την παραγωγή λιπασµάτων µέχρι τις πωλήσεις και το µάρκετινγκ. Έχει έδρα τη Μόσχα, διαθέτει εγκαταστάσεις παραγωγής στη Ρωσία και τη υτική Ευρώπη και απασχολεί περισσότερους από 20.000 εργαζόµενους σε παγκόσµιο επίπεδο. 06_09_etairika.indd 6 4/16/13 3:31 PM

FERTILIZER 7 «Βέτο» στο ντηλ PotashCorp-ICL από την κυβέρνηση του Ισραήλ Φρένο σε ένα από τα σπουδαιότερα επιχειρηµατικά ντηλ της τελευταίας δεκαετίας σε διεθνές επίπεδο και το µεγαλύτερο στην ιστορία της χώρας απειλεί να βάλει η κυβέρνηση του Ισραήλ µπλοκάροντας την εξαγορά της ICL από την PotashCorp. Η καναδική εταιρεία κατέθεσε πρόταση ύψους 15 δισ. ευρώ µε σκοπό να αποκτήσει πλειοψηφικό ποσοστό στην ICL, στην οποία κατέχει ή- δη το 14%. Όµως, η απάντηση ήρθε διά στόµατος του νεοεκλεγέντα υπουργού Οικονοµικών, Yair Lapid, ο οποίος διαµήνυσε όχι µόνο ότι «θα αντιταχθεί σθεναρά στην προσπάθεια εξαγοράς» αλλά και ότι σκοπεύει να συγκαλέσει µια επιτροπή, η οποία «θα επανεξετάσει τα δικαιώ- µατα του ισραηλινού κράτους στις φυσικές πηγές τις οποίες διαχειρίζονται ιδιωτικές ε- ταιρείες». Βεβαίως, το ισραηλινό ηµόσιο δεν έχει την πλειοψηφία στην ICL, η οποία έχει ιδιωτικοποιηθεί από το 1992, διατηρεί όµως ένα «Ειδικό Κρατικό Μερίδιο», το οποίο του επιτρέπει να ασκεί βέτο σε σηµαντικές αποφάσεις. Περισσότερο ανήσυχος και από τους Καναδούς της PotashCorp αισθάνεται ο Idan Ofer, πλουσιότερος άνθρωπος του Ισραήλ που ε- λέγχει την Ιsrael Corp, στην ο- ποία ανήκει το 52% της ICL. Κι αυτό γιατί τα λεγόµενα του υ- πουργού Οικονοµικών αφήνουν να διαφανεί ριζική αλλαγή πολιτικής του Ισραήλ απέναντι στο καθεστώς διαχείρισης των φυσικών πόρων. ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙNTRACHEM Ιδρύθηκε το 1973 στην Αθήνα ως αντιπροσωπεία γνωστών οίκων εξωτερικού παραγωγής αγροχηµικών και λιπασµάτων, ενώ από τα πρώτα της βήµατα έδωσε ιδιαίτερη έµφαση στην ανάπτυξη και κυκλοφορία σκευασµάτων υψηλής τεχνολογίας για τη φυτοπροστασία και θρέψη των φυτών. Από το 1991 και µε βάση την υπάρχουσα πείρα και τεχνογνωσία, η Intrachem Ελλάς συµπεριέλαβε στις δραστηριότητές της και την εισαγωγή και διακίνηση εξειδικευµένων αγροχηµικών περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον. Σήµερα είναι σε θέση να εξυπηρετεί τις ανάγκες της βιολογικής γεωργίας, καθώς και την ολοένα επεκτεινόµενη Ολοκληρωµένη ιαχείριση των καλλιεργειών. Για την επίτευξη των σκοπών της, η Intrachem Ελλάς διαθέτει µία πολύ εξειδικευµένη οµάδα επιστηµόνων και γεωπόνων πωλητών, οι οποίοι προωθούν και παρακολουθούν την πορεία των προϊόντων σε όλη την επικράτεια. Η τελική διακίνηση των προϊόντων γίνεται µέσω των ειδικών καταστηµάτων πώλησης γεωργικών εφοδίων. Η εταιρεία προσφέρει τεχνογνωσία, η οποία έχει αποκτηθεί µε την εµπειρία των σαράντα και πλέον ετών και τη συνεχή παρακολούθηση των νέων εξελίξεων. Τελικός στόχος όλης αυτής της προσπάθειας και στα πλαίσια της επιχειρηµατικής της δραστηριότητας είναι η αύξηση της ποιοτικής και ποσοτικής γεωργικής παραγωγής, λιγότερα τοξικά υπολείµµατα στις τροφές και µία φύση πιο καθαρή και ανθρώπινη. 06_09_etairika.indd 7 4/16/13 3:31 PM

Παγκόσµιος χάρτης εµπορικής ροής λιπασµάτων To 2013 η ιεθνής Ένωση Λιπασµάτων (IFA) συνεργάστηκε µε την εταιρεία ICIS για τη δη- µιουργία ενός παγκόσµιου χάρτη που απεικονίζει τις εµπορικές ροές όλων των πρώτων υλών λιπασµάτων, διαγράµµατα παραγωγής, κατανάλωσης και τιµών. Παρέχει τις εξής πληροφορίες, όπως δόθηκαν από την IFA: α) Εµπορικές ροές (εισαγωγές-εξαγωγές) µεγαλύτερες των 400.000 τόνων για το 2010. β) Τις κύριες χώρες παραγωγής και κατανάλωσης λιπασµάτων. γ) Πορεία των διεθνών τιµών. δ) Ιστορικές τιµές για θείο, κάλιο, αµµωνία, ουρία και φωσφορικό διαµµώνιο. ε) Κατανάλωση λιπασµάτων 2010/11-2015/16. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ ΑΠO ΤΗ HAIFA Τη δωρεάν εφαρµογή FloraMatch έχει φέρει και στην Ελλάδα η εταιρεία παραγωγής λιπασµάτων Haifa. To λογισµικό FloraMatch βοηθάει τον αγρότη να προβλέψει τη διαθεσιµότητα των θρεπτικών ουσιών καθ όλη τη διάρκεια της σεζόν και να προγραµµατίσει την ελεγχόµενη απελευθέρωση γονιµοποίησης Multicote αναλόγως. Απευθύνεται σε αγρότες που διαθέτουν tablet PC, PC ή smartphone και περιέχει µια πολύ µεγάλη ποικιλία παρασκευασµάτων, ενηµερωµένες βάσεις δεδοµένων και µια φιλική προς το χρήστη διεπαφή Τα πλεονεκτήµατα του FloraMatchTM: Βοηθά στην πρόβλεψη θρέψης των φυτών καθ όλη τη διάρκεια της σεζόν Λαµβάνει υπόψη τις πραγµατικές προϋποθέσεις ανάπτυξης Ενεργοποιεί την σύνθεση εξατοµικευµένων παρασκευασµάτων Multicote Κατάλληλο για καλλωπιστικά φυτωρίων και για γεωργικές καλλιέργειες Εύκολα προσβάσιµο και λειτουργεί µέσω ιαδικτύου Με πολλαπλές γλώσσες στο περιβάλλον εργασίας καλωσορίζει τους καλλιεργητές σε όλο τον κόσµο ωρεάν λογισµικό Περισσότερα στο http://www.haifa-group.com/greek/ 06_09_etairika.indd 8 4/16/13 3:31 PM

Συνεργασία της Teofert µε SFP και Kimitec ύο νέες συνεργασίες ξεκίνησε από φέτος η Teofert, στον τοµέα των λιπασµάτων νέας τεχνολογίας. Η πρώτη είναι µε την αµερικανική εταιρεία SFP, που ειδικεύεται σε νέες τεχνολογίες αζωτούχου και φωσφορούχου λίπανσης. Όσον αφορά την αζωτούχο λίπανση, προσφέρει παρεµποδιστές αποτροπής νιτροποίησης και διάσπασης της ουρίας από το ένζυµο ουρεάση. Και όσον αφορά τη φωσφορούχο λίπανση, η SFP, έχει ένα νέο πρωτοποριακό προϊόν που επιτυγχάνει τη διατήρηση της διαθεσιµότητας του φωσφόρου σε αφοµοιώσι- µη µορφή για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Η δεύτερη συνεργασία είναι µε την ισπανική εταιρεία Kimitec, η οποία παράγει εξειδικευµένα προϊόντα κυρίως για κηπευτικές και δενδρώδεις καλλιέργειες. Τα προϊόντα της επιλύουν συγκεκριµένα προβλήµατα ανάπτυξης φυτών, ριζικού συστήµατος, βελτίωσης της ποιότητας των καρπών και της ποσότητας. Ε- πίσης, επιλύουν προβλήµατα ανθοφορίας και καρπόδεσης. ΕΙ ΙΚΗ ΦΟΡΜΟΥΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ Στο πλαίσιο της συνεχούς έρευνας για νέα προϊόντα, η ICL Fertilizers δηµιούργησε ένα νέο διαφυλλικό λίπασµα, ειδικά σχεδιασµένο για αµπέλι. Το NutriVant Grape περιέχει φώσφορο, κάλιο, µαγνήσιο και βόριο, καθώς και τον µοναδικό παράγοντα Fertivant (FV), ο οποίος αυξάνει την απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων από τα φύλλα και κατά συνέπεια την αποτελεσµατικότητα της λίπανσης, εξασφαλίζοντας υψηλές αποδόσεις και καλύτερη ποιότητα καρπών. ηµιουργήθηκε µε βάση την πολυετή χρήση του λιπάσµατος ΜΚΡ (Mono Potassium Phosphate) σε αµπελώνες, όπου έχει παρατηρηθεί η συµβολή του στον έλεγχο του ωιδίου και στη βελτίωση της ποιότητας των σταφυλιών. Σύµφωνα µε δοκιµές που έγιναν σε διάφορες οινοποιήσιµες ποικιλίες, µεταξύ των οποίων είναι η Cabernet Sauvignon, η Merlot και η Viorika (ποικιλία Μοσχάτου), αποδεικνύεται η αποτελεσµατικότητα του Nutrivant Grape στη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των σταφυλιών και του κρασιού. Για τα ελληνικά αµπέλια, πραγµατοποιήθηκε πειραµατική δοκιµή σε αµπελώνα µε σταφύλια ποικιλίας Σουλτανίνας, τα αποτελέσµατα της οποίας παρουσιάζονται στις σελ. 38-39 του Fertilizer Management.. 06_09_etairika.indd 9 4/16/13 3:31 PM

10 FERTILIZER Κατανάλωση λιπασµάτων σε παγκόσµιο επίπεδο Άζωτο (Ν) Φωσφόρος (Ρ 2 Ο 5 ) Κάλι (Κ 2 Ο) ΣΥΝΟΛΟ 2007/08 100,8 38,5 29,1 168,4 2008/09 98,3 33,9 23,1 155,3 2009/10 102,2 37,6 23,6 163,5 2010/11 104,3 40,6 27,6 172,6 Μεταβολή +3% +1,2% +2,1% +2,4% 2012/13 109,1 40,0 28,2 177,3 Μεταβολή +1,5% -2,7% +0,1% +0,3% 2013/14 110,7 41,4 29,5 181,6 Μεταβολή +1,5% +3,5% +4,5% +2,4% Πηγή: IFA (σε εκατ. τόνους) ΞΗΜΕΡΩΝΕΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Η ΕΠΟΧΗ > Πολλά και εξειδικευµένα τα λιπάσµατα που κυκλοφορούν στην αγορά, ειδική η γνώση που απαιτείται από την πλευρά του παραγωγού, ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΑΓΟΥ A ντιµέτωποι µε περισσότερες επιλογές αλλά και υψηλότερο κόστος δείχνουν να βρίσκονται αυτό τον καιρό οι Έλληνες αγρότες στον τοµέα του λιπάσµατος, ως αποτέλεσµα των ανακατατάξεων που γνωρίζει ο κλάδος, τόσο εξαιτίας των τεχνολογικών εξελίξεων, όσο και µε αφορµή την αποδυνάµωση της εγχώριας λιπασµατοβιοµηχανίας και την είσοδο νέων παικτών µε σηµαντική παρουσία στη διεθνή σκακιέρα. Η εποχή που η ΕΑΣ του Νοµού σε συνεργασία µε τους τοπικούς συνεταιρισµούς µοίραζε το λίπασµα της ΒΦΛ στην πλατεία του χωριού έχει περάσει ανεπιστρεπτί, όπως παρελθόν αποτελούν επίσης οι κρατικές ενισχύσεις στο λίπασµα, οι γενναίες πιστώσεις για την αγορά του από τους παραγωγούς, καθώς και οι τιµές µε τις οποίες το προϊόν έφτανε παλιότερα στο χωράφι. Σήµερα οι επιλογές του καλλιεργητή έχουν πολλαπλασιαστεί, τα λιπάσµατα που κυκλοφορούν στην αγορά είναι πολλά και καλύπτουν κάθε µικρή ή µεγάλη ανάγκη της καλλιέργειας, ενώ η θρέψη έχει εξελιχθεί σε µια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί όλο και µεγαλύτερη γνώση από την πλευρά του παραγωγού και όλο και µεγαλύτερη γκάµα προϊόντων από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Την ίδια στιγµή, το λίπασµα, που παραµένει σηµαντική παράµετρος του συνολικού κόστους παραγωγής για κάθε εκµετάλλευση, αγοράζεται πλέον µόνο τοις µετρητοίς, αφού την τελευταία διετία οι συνθήκες στην αγορά τα έφεραν έτσι που κανένας δεν αναλαµβάνει την ευθύνη χρηµατοδότησης πίστωσης του παραγωγού για την προµήθεια του συγκεκριµένου προϊόντος. Η µοναδική εγχώρια βιοµηχανία λιπασµάτων µε το ιδιότυπο ιδιοκτησιακό καθεστώς στο οποίο έχει περιέλθει µετά την προφυλάκιση του Λαυρέντη Λαυρεντιάδη αδυνατεί να παράσχει οποιαδήποτε πίστωση προς το δίκτυο και τους τελικούς καταναλωτές των προϊόντων που µε δυσκολία διαθέτει στην εγχώρια αγορά, ενώ την ίδια στιγµή κανένας από τους µεγάλους παίκτες του κλάδου δεν αναλαµβάνει το ρίσκο της εισαγωγής των λιπασµάτων που χρειάζεται ο Έλληνας παραγωγός χωρίς να έχει εξασφαλισµένη την πληρωµή τους. Έτσι, µε την έλλειψη ρευστότητας των αγροτικών επιχειρήσεων να επιδρά καταλυτικά στις επιλογές των καλλιεργειών για τη νέα χρονιά, τους τελευταίους µήνες οι αγρότες της χώρας µας βρέθηκαν αντιµέτωποι και µε δυσκολίες προµήθειας των βασικών λιπασµάτων (π.χ. νιτρικά) που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της καλλιεργητικής προσπάθειας. Ο ρόλος των ELFE Το πρόβληµα έρχεται από την υποτυπώδη µέχρι σήµερα λειτουργία της µοναδικής εγχώριας βιοµηχανίας λιπασµάτων (ELFE), η οποία στο κατώφλι της νέας καλλιεργητικής περιόδου απειλήθηκε µε οριστικό λουκέτο, εξαιτίας της απουσίας ισχυρού management αλλά και των τεράστιων οφειλών (άνω των 60 εκατ. ευρώ) που παρουσιάζει έναντι 10-15_elliniki_agora.indd 10 4/16/13 5:10 PM

FERTILIZER 11 ΠΟΙΟΤΗΤΑ & ΚΟΣΤΟΣ Η ΙΑ ΟΧΟΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΘΡΕΨΗΣ ο οποίος έχει να αντιµετωπίσει το αυξηµένο κόστος και την έλλειψη ρευστότητας Μπορεί πολλοί να φλερτάρουν µε την αναπλήρωση των κενών που αφήνει πίσω της η υπολειτουργία της βιοµηχανίας, είναι όµως περίπου βέβαιο ότι κανείς από τους «διαδόχους» δεν είναι σε θέση να προµηθεύσει το σύνολο των αγροτικών περιοχών της χώρας µε λιπάσµατα της ίδιας θρεπτικής αξίας και µ αυτό το κόστος. Η πρόσφατη εµπειρία δείχνει ότι τα λιπάσµατα που έρχονται σε αναπλήρωση του κενού, είτε υπολείπονται σε θρεπτική αξία, είτε µειονεκτούν σοβαρά σε ό,τι αφορά το κόστος για τον παραγωγό. Άλλωστε, µε δεδοµένη την αβεβαιότητα γύρω από την τύχη της βιοµηχανίας, κανείς δεν είναι διατεθειµένος να επενδύσει σοβαρά και σε βάθος χρόνο για την κάλυψη των αναγκών της εγχώριας αγοράς µε ανταγωνιστικό προϊόν. του προµηθευτή φυσικού αερίου ( ΕΠΑ). Σηµειωτέον ότι το φυσικό αέριο αποτελεί την πρώτη ύλη για την παρασκευή αµµωνίας, η οποία µε τη σειρά της είναι το βασικό συστατικό για την παραγωγή των νιτρικών λιπασµάτων µε τα οποία τροφοδοτείται η ελληνική γεωργία. Η νιτρική αµµωνία είναι το κυρίαρχο ιχνοστοιχείο σε όλους τους τύπους λιπασµάτων και χωρίς αυτή στην ουσία δεν υπάρχει λίπασµα. Περί τα µέσα Φεβρουαρίου οι πληροφορίες από το εργοστάσιο της Νέας Καρβάλης ανέφεραν ότι µε απόφαση της ΕΠΑ, η παροχή φυσικού αερίου είχε περιοριστεί στο 5% των αναγκών της βιοµηχανίας, ενώ παρέµενε ανοιχτό και το ενδεχόµενο πλήρους διακοπής της παροχής, κίνηση που θα «έσβηνε» και την κύρια µονάδα παραγωγής της λιπασµατοβιοµηχανίας. Τελικά, η διοίκηση της ELFE, ήλθε στο τραπέζι της διαπραγµάτευσης µε µια πρόταση διευθέτησης της οικονοµικής εκκρεµότητας, µε παροχή κάποιων εγγυήσεων που κρίθηκαν επαρκείς για την εκτόνωση της κατάστασης σ εκείνη τη φάση. Συγκεκριµένα, προτάθηκε στη ΕΠΑ να της εκχωρηθούν, µέσω των προβλεπόµενων νοµικών διαδικασιών, ως εγγύηση αποπληρωµής οφειλοµένων, τα έσοδα από συµβάσεις που έχει υπογράψει η ELFE µε σοβαρές εταιρείες του εξωτερικού, προκειµένου να τις προµηθεύει µε εξαγωγές λιπασµάτων. Στο ίδιο «πακέτο» πρότασης, συµφωνήθηκε επίσης για τις υφιστάµενες ληξιπρόθεσµες οφειλές -ύψους 17 εκ. ευρώ, στο τέλος Ιανουαρίου του 2013- να µετατεθεί η πληρωµή τους στο τέλος Μαρτίου και η πίστωση από δίµηνη που είναι µε βάση την προηγούµενη ρύθµιση να γίνει τρίµηνη, που σηµαίνει πως η κατανάλωση του Ιανουαρίου, για παράδειγµα, θα πρέπει να εξοφληθεί στο τέλος Απριλίου και ούτω καθ εξής. Με δεδοµένη την υψηλή ζήτηση για καλά λιπάσµατα τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και διεθνώς, η Ελληνική Βιοµηχανία θα µπορούσε αυτά τα χρόνια να αξιοποιήσει µε τον καλύτερο τρόπο τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα και τη δεσπόζουσα θέση που διατηρεί στο κλάδο. Όµως, τα µεγάλα προβλήµατα διοίκησης που συνδέονται µε την άνοδο και πτώση της «αυτοκρατορίας» Λαυρεντιάδη, έχουν φέρει για µια ακόµη φορά τη βιοµηχανία στα πρόθυρα της κατάρρευσης, µε ό,τι αυτό σηµαίνει για τη λειτουργία της αγοράς και την υποστήριξη των παραγωγικής διαδικασίας στον αγροτικό χώρο. F Συνολική κατανάλωση λιπασµάτων στην ελληνική γεωργία Μέση κατανάλωση 2009/10 Μέση κατανάλωση 2011/12 Ποσοστιαία Μεταβολή % Συνολική κατανάλωση 906.150 780.250-13,9 Πηγή: Σ.Π.Ε.Λ. (σε τόνους) 10-15_elliniki_agora.indd 11 4/16/13 3:45 PM

12 FERTILIZER Η ΑΝΟ ΟΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΚΡΑΤΗΣΕ ΨΗΛΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ Μπορεί οι αγρότες να έχουν περιορίσει -ελέω κρίσης κι έλλειψης ρευστότητας- την κατανάλωση λιπασµάτων στα απολύτως απαραίτητα, όµως η άνοδος των τιµών, λόγω του κόστους των πρώτων υλών, φαίνεται ότι έχει αυξήσει την αξία των πωλήσεων που πραγµατοποιούνται και, εποµένως, το µέγεθος της αγοράς. Αυτή την εικόνα αντανακλά η πιο πρόσφατη µελέτη για τον κλάδο που έδωσε στη δηµοσιότητα η Hellastat. Τα στοιχεία αναφέρονται στο 2011, ωστόσο οι συγγραφείς της επισηµαίνουν ότι, σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, η κυρίαρχη τάση επικράτησε και το 2012. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 2011 παρατηρήθηκε άνοδος της αξίας της αγοράς λόγω της ανοδικής πορείας των τιµών των προϊόντων κατά τη διάρκεια του έτους. Συγκεκριµένα, προέκυψαν έντονες ανατιµήσεις, µε τα κυριότερα λιπάσµατα να εµφανίζουν αύξηση από 2 έως 5 ευρώ το σακί σε σχέση µε την προηγούµενη περίοδο. Την ίδια στιγµή, η κατανάλωση υποχώρησε λόγω των υψηλών τιµών και της δεινής οικονοµικής θέσης των αγροτών (µείωση εισοδήµατος, περικοπή πιστώσεων, υψηλό κόστος παραγωγής). Η άνοδος των τιµών συνεχίστηκε και το 2012. Ενδεικτικά, τον Απρίλιο η τιµή της κοκκώδους ουρίας είχε ενισχυθεί στα 650 δολάρια/τόνο, η prilled ουρία αυξήθηκε κατά 225 δολάρια στα 585 δολάρια/ τόνο, ενώ το UAN (διάλυµα ουρίας και νιτρικής αµµωνίας σε υγρή µορφή) διαµορφώθηκε στα 395 δολάρια/τόνο. Η Hellastat δεν παραλείπει στη µελέτη της να χαρακτηρίσει ως «αρνητική εξέλιξη για τον κλάδο» τη µειωµένη παραγωγή της ELFE, η οποία προκάλεσε το ελλείψεις στην αγορά που δεν αντισταθµίστηκαν επαρκώς από εισαγωγές. Βάσει εκτιµήσεων της IFA που επικαλείται η µελέτη, η συνολική κατανάλωση λιπασµάτων στην Ελλάδα θα διαµορφωνόταν το 2012 τους 500.000 τόνους θρεπτικών στοιχείων από 650.000 τόνους το 2010 και 708.000 τόνους το 2009. Κύρια µειονεκτήµατα του κλάδου αποτελούν οι παράνοµες εισαγωγές λιπασµάτων (κυρίως από τη Βουλγαρία) και οι συνεχείς διακυµάνσεις των τιµών. Χρηµατοοικονοµική εικόνα Στη µελέτη της Hellastat αναλύονται οι οικονοµικές καταστάσεις 26 επιχειρήσεων. Τα βασικά συµπεράσµατα που προκύπτουν συνοψίζονται στα εξής: Ο συνολικός Κύκλος Εργασιών των εταιρειών λιπασµάτων σηµείωσε άνοδο κατά 17%. Το 68% βελτίωσαν τις Πωλήσεις, µε τη µέση αντίστοιχη µεταβολή να φτάνει στο +2,8%. Προέκυψε σηµαντική µείωση των λειτουργικών κερδών ( 12,82 εκ.) και υψηλές προ φόρων ζηµιές (σχεδόν 52 εκ.), κυρίως λόγω της ηγετικής εταιρείας ELFE A.E. Το περιθώριο ΚΠΤΦΑ ενισχύθηκε σε 8,2%, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης ΚΠΦ υποδιπλασιάστηκε, φθάνοντας στο 0,4%. Το περιθώριο της µικτής κερδοφορίας παρέµεινε σταθερό στο 17,4%. Η γενική ρευστότητα υποχώρησε οριακά σε 1,20, ενώ η άµεση παρέµεινε στο 0,93. Οι Απαιτήσεις εισπράττονται σε διάστηµα µεγαλύτερο των 200 ηµερών, ενώ τα Αποθέµατα διακρατούνται για 4 περίπου µήνες, οδηγώντας τον Εµπορικό Κύκλο στις 172 ηµέρες. Η κεφαλαιακή µόχλευση κυµαίνεται σε υψηλά επίπεδα, αν και το 2011 βελτιώθηκε ελαφρά σε 2 προς 1. Ο δείκτης κάλυψης τόκων παρέµεινε στις 1,9 φορές λόγω της υψηλής δανειακής επιβάρυνσης και της χαµηλής λειτουργικής κερδοφορίας. Η µέση αποδοτικότητα των Ιδίων Κεφαλαίων (RoE) υποχώρησε οριακά σε 4,5%. 10-15_elliniki_agora.indd 12 4/16/13 4:45 PM

10-15_elliniki_agora.indd 13 4/16/13 3:45 PM

14 FERTILIZER Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΤΗ ΕΠΑ Ε ΩΣΕ ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΑΝΑΣΑ ΣΤΗΝ ELFE > O συµβιβασµός για τις οφειλές στο... παρά πέντε επανέφερε σε παραγωγική λειτουργία την εταιρεία > Προσπάθειες για µόνιµη λύση στα προβλήµατα ρευστότητας µέσω της αναζήτησης στρατηγικού επενδυτή ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ A πό χίλια κύµατα πέρασε η ELFE Φωσφορικά Λιπάσµατα στις αρχές Φλεβάρη, πριν µια συµφωνία, που κλείστηκε στο παρά πέντε και ύστερα από αγωνιώδεις πολιτικές παρεµβάσεις, εξασφαλίσει τη συνέχιση της λειτουργίας τους, τουλάχιστον µέχρι νεοτέρας. Η µονάδα της Νέας Καρβάλης «έπαιξε» για µέρες µε το οριστικό λουκέτο, καθώς η ΕΠΑ είχε διακόψει στο ελάχιστο την παροχή φυσικού αερίου, λόγω συσσωρευµένων, µε τον κίνδυνο να προκληθεί ανεπανόρθωτη ζηµιά στο εργοστίασιο. Εν τέλει, µπροστά στη σοβαρότητα της κατάστασης και τις απρόβλεπτες συνέπειες στην αγροτική παραγωγή, η διοίκηση της ELFE (επικεφαλής της οποίας είναι η σύζυγος του φυλακισµένου επιχειρηµατία, Λαυρέντη Λαυρεντιάδη) έφερε στο τραπέζι µια ενδιαφέρουσα πρόταση αποπληρωµής των υποχρεώσεων προς τη ΕΠΑ παραχωρώντας ακόµα και µέρος της διοικητικής της αυτονοµίας. Κι αυτό γιατί αποδέχθηκε να ελέγχεται από ανεξάρτητη ελεγκτική εταιρεία που θα κρίνει τελικά και τη βιωσιµότητα του εργοστασίου. Πιο συγκεκριµένα, η πρόταση της ELFE, πάνω στην οποία δοµήθηκε η συµφωνία µε τη ΕΠΑ, προέβλεπε µεταξύ άλλων, την καταβολή 20 εκατ. ευρώ µέχρι το τέλος Μαρτίου, προκειµένου για την κάλυψη του κόστους τροφοδοσίας σε φυσικό αέριο και µέρος των συσσωρευµένων οφειλών, καθώς επίσης και κάλυψη προκαταβολικά των αναγκών τροφοδοσίας του εργοστασίου σε φυσικό αέριο από τον Απρίλιο. Ως εγγύηση, η λιπασµατοβιοµηχανία δεσµεύονταν να εκχωρήσει µέρος των εσόδων από συµβόλαιο εξαγωγών ύψους 100 εκατ. ευρώ. Υπενθυµίζεται ότι οι συνολικές οφειλές της ELFE προς τη ΕΠΑ ανέρχονταν στο ποσό των 75 εκ. ευρώ, εκ των οποίων τα περίπου 17 εκ. ευρώ αφορούσαν ληξιπρόθεσµες έως τις 31 Ιανουαρίου του 2013. Πάντως, οι πληροφορίες επιµένουν ότι η εταιρεία βρίσκεται σε αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή προκειµένου να βρεθεί µια µόνιµη λύση στο πρόβληµα της ρευστότητας και η µονάδα να µπορεί να λειτουργεί απρόσκοπτα χωρίς τη δαµόκλειο σπάθη της διακοπής του αερίου από τη ΕΠΑ να κρέµεται διαρκώς πάνω από το κεφάλι της. Ενδιαφερόµενοι υπάρχουν αρκετοί, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό ενώ, όπως είχε αποκαλύψει η εφηµερίδα Agrenda, στο τραπέζι έχει πέσει και πρόταση για διάσπασή της σε «καλή» και «κακή» εταιρεία. Νέα εποχή για την K+S Νitrogen υπό την αιγίδα της Eurochem > Στο ρωσικό όµιλο, έναν εκ των 10 κορυφαίων του κλάδου παγκοσµίως, οι τζίρου 1,2 δισ. ευρώ δραστηριότητες Την άνοιξη του 2012 άρχισαν να κάνουν την εµφάνισή τους στην αγορά οι πρώτες φήµες περί ενδιαφέροντος της ρωσικής Eurochem για το Τµήµα Νιτρικών λιπασµάτων της K+S AG, Κ+S Nitrogen. Η γερµανική µητρική επιθυµούσε να επικεντρωθεί στην παραγωγή καλίου και αλατιού. Οι Ρώσοι είχαν λίγους µήνες πριν εξαγοράσει µονάδες παραγωγής λιπασµάτων της BASF στην Αµβέρσα και δεν είχαν πρόθεση να σταµατήσουν εκεί. Το Μάιο οι φήµες επιβεβαιώθηκαν µε τη συµφωνία να ανακοινώνεται, αφού πρώτα πήρε το «πράσινο φως» του.σ. της K+S AG. Η Eurochem απέκτησε έναν όµιλο µε τζίρο της τάξης των 1,2 δισ. ευρώ και, βεβαίως, ένα έτοιµο κι έµπειρο παγκόσµιο δίκτυο για τη διανοµή των λιπασµάτων της. Και η ίδια, βεβαίως, κάθε άλλο παρά αµελητέο µέγεθος α- ποτελεί για την αγορά. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη ρώσικη εταιρεία παραγωγής λιπασµάτων, µια από τις τρεις µεγαλύτερες στην Ευρώπη και ανάµεσα στις 10 µεγαλύτερες του κόσµου σε παραγωγή προϊόντων θρέψης. Πλήρως καθετοποιηµένη, διαθέτει άµεση πρόσβαση σε πρώτες ύλες (φυσικό αέριο, φώσφορο και κάλιο), καθώς επίσης και ιδιόκτητο σύστηµα διανοµής µέσω σιδηροδρόµου και δύο ιδιωτικών λιµανιών στη Μαύρη θάλασσα και στη Βαλτική α- ντίστοιχα. H Eurochem ανήκει κατά 95% στον Ρώσο πολυεκατοµµυριούχο Andrey Melnichenko, έναν εκ των βασικότερων µετόχων και της Κ+S AG, µε ποσοστό της τάξης του 10%. Κάποια στιγµή, µάλιστα, πληροφορίες τον είχαν φέρει µεταξύ των ενδιαφεροµένων για τη «δική» µας ELFE. 10-15_elliniki_agora.indd 14 4/16/13 3:45 PM

FERTILIZER 15 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ TRITON H COMPO Η αναδιάρθρωση δραστηριοτήτων στην οποία αποφάσισε να προχωρήσει πριν από µια τριετία η K+S είχε ως αποτέλεσµα ένα νέο στρατηγικό πλάνο, στο οποίο δεν «χωρούσε» πλέον η Compo. H τελευταία, βεβαίως, κάθε άλλο παρά «κακόπεσε», αφού το καλοκαίρι του 2011 και, µετά από πολύµηνες διαπραγµατεύσεις, βρήκε καταφύγιο στην αγκαλιά της Triton, ενός ευρωπαϊκού fund µε µια δεξαµενή κεφαλαίων της τάξης των 1,5 δισ. ευρώ το οποίο επενδύει σε γερµανόφωνες κυρίως εταιρείες µε µεγάλες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Οι νέοι ιδιοκτήτες πλήρωσαν περί τα 205 εκατ. ευρώ για να αποκτήσουν την Compo µε την K+S να δηλώνει µέσω του προέδρου της, Ν. Στάινερ- ότι στην Triton βρήκαµε «έναν πολύ καλό νέο ιδιοκτήτη για την Compo. Με τη δέσµευση και τη στρατηγική της, έστειλε ένα σαφές και ξεκάθαρο µήνυµα για ένα θετικό µέλλον της εταιρείας». Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι επενδυτές των κεφαλαίων της Triton είναι γνωστοί µεγάλοι θεσµικοί επενδυτές, συνταξιοδοτικά ταµεία, µεγάλες οικογένειες και ιδρύµατα. Για την Compo, βεβαίως, δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις: Πρόκειται για έναν από τους κορυφαίους προµηθευτές επώνυµων προϊόντων θρέψης για τον επαγγελµατία καλλιεργητή και τον ερασιτέχνη καταναλωτή, µε γκάµα προϊόντων που περιλαµβάνει: προϊόντα θρέψης, λιπάσµατα, φυτοπροστατευτικά προϊόντα, υψηλής ποιότητας φυτοχώµατα και ειδικά προϊόντα για τους δηµόσιους χώρους πρασίνου, την επαγγελµατική κηπουρική, προϊόντα ειδικών καλλιεργειών και άλλων εφαρµογών στη γεωργία. O ετήσιος κύκλος εργασιών της ξεπερνάει τα 400 εκατ. ευρώ και απασχολεί περί τους 1.300 εργαζόµενους παγκοσµίως. Υπεύθυνος τριών ηπείρων ο Χαµακιώτης Από τον Απρίλιο του 2012, καθήκοντα επικφαλής της Compo στην ευρύτερη περιοχή της Νότιας Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής µε έδρα τη Βαρκελώνη έχει αναλάβει ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Compo Eλλάς (θυγατρικής του γερµανικού οµίλου), Παναγιώτης Χαµακιώτης. Αναµφισβήτητα πρόκειται για µια επιβράβευση των ηγετικών ικανοτήτων του Έλληνα µάνατζερ καθώς επίσης και της αποτελεσµατικής λειτουργίας της οµάδας στελεχών της Compo Ελλάς που µέσα σε δύο χρόνια και υπό αντίξοες συνθήκες κατάφερε να καθιερώσει την εταιρεία στη συνείδηση των επαγγελµατιών του χώρου. Σύµφωνα µε τα δεδοµένα µετρήσεων του Σ.Π.Ε.Λ. κατά τα 3 τελευταία καλλιεργητικά έτη (2009/10-2011/12) είχαµε µία σοβαρή µείωση της συνολικής κατανάλωσης λιπασµάτων στην ελληνική γεωργία, από 906.150 χιλ. τον σε 780.250 χιλ.τον. (-13,9%) µε τάσεις περαιτέρω µείωσης, όπως προκύπτει από τα δεδοµένα του ηµερολογιακού έτους 2012. Οι ποσότητες θρεπτικών στοιχείων µεταξύ 2010/11 και 2011/12 µειώθηκαν κατά 10% για το Ν, 17,2% για το Ρ2Ο5 και 16,1% για το Κ2Ο. Oι εξελίξεις αυτές ήταν µάλλον αναµενόµενες, εν όψει του ιδιαίτερα αρνητικού µακροοικονοµικού περιβάλλοντος της χώρας. Τα αρνητικά και σε κάθε περίπτωση πενιχρά οικονοµικά αποτελέσµατα και η συνακόλουθη έλλειψη ρευστότητας των αγροτικών εκµεταλλεύσεων καθιστά άκρως προβληµατική την προµήθεια των απαραιτήτων καλλιεργητικών εισροών, συµπεριλαµβανοµένων βέβαια και των λιπασµάτων. Ασφαλώς, η ελάττωση της αζωτούχου λίπανσης περιορίζει τις ποσοτικές αποδόσεις, ενώ η µείωση και των υπόλοιπων 2 κύριων θρεπικών στοιχείων εγκυµονεί συγχρόνως και κινδύνους υποβιβασµού της γονιµότητας των γεωργικών εδαφών της χώρας σ ε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα. Οι εξελίξεις αυτές έρχονται σε αντίθεση µε τα πρόσφατα δεδοµένα των περισσοτέρων χωρών της ΕΕ και δεν επιτρέπουν αισιοδοξία για το άµεσο µέλλον. Η νεα ΚΑΠ θα µπορούσε να στηρίξει την επιβεβληµένη προσπάθεια ανάκαµψης των λιπάνσεων και της ελληνικής γεωργίας γενικότερα. F 10-15_elliniki_agora.indd 15 4/16/13 3:58 PM

16 FERTILIZER Η ΘΡΕΨΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΚΑΠ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ > Του δρ. ηµήτρη Αναλογίδη, πρώην Αναπληρωτή Καθηγητή Γεωπονικού Παναπιστηµίου Αθηνών και Τεχνικού Συµβούλου ΣΠΕΛ Το λίπασµα αποτελεί µία αναντικατάστατη εισροή της γεωργικής παραγωγής, παρά το γεγονός ότι η χρήση του έχει «δαιµονοποιηθεί» σε µεγάλο µέρος της κοινής γνώµης. εν υπάρχει αµφιβολία ότι η αλόγιστη χρήση των λιπασµάτων ασκεί αρνητικές επιδράσεις στο φυσικό περιβάλλον εντείνοντας το φαινόµενο του θερµοκηπίου, τον ευτροφισµό των υδάτων, τη ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων, ακόµη και στη βιοποικιλότητα. Όµως οι ειδήµονες εµµένουν στην άποψη, και µάλιστα µε αδιάσειστα επιχειρήµατα, ότι χωρίς τα λιπάσµατα η αγροτική παραγωγή καταρρέει και ο επισιτισµός της ανθρωπότητας απειλείται άµεσα. Πράγµατι, η διατροφική ανεπάρκεια, τόσο ποσοτική όσο και ποιοτική, πλήττει σήµερα µε αυξανόµενη ένταση ένα µεγάλο ποσοστό της ανθρωπότητας και ειδικότερα του Τρίτου Κόσµου. Οι εµπειρογνώµονες συγκλίνουν στην άποψη ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, το υπαρξιακό θα λέγαµε αυτό πρόβληµα δεν οφείλεται σε συνολική υστέρηση της παγκόσµιας αγροτικής παραγωγής, αλλά µάλλον σε οργανικές αδυναµίες του συστήµατος διανοµής και κατανοµής των αγροτικών προϊόντων µεταξύ πλούσιων και φτωχών περιοχών του πλανήτη και σε τελευταία ανάλυση σε έλλειµµα πολιτικής βούλησης των ισχυρών του πλανήτη. Παράλληλα όµως η πληθυσµιακή «έκρηξη» στις χώρες του Τρίτου Κόσµου συνεχίζεται. Ανακύπτει εποµένως το φλέγον ερώτηµα αν, ακόµη και στο εγγύς µέλλον, ο πλανήτης µας θα µπορεί να ανταποκριθεί στις ολοένα διευρυνόµενες διατροφικές ανάγκες της ανθρωπότητας. Αναντίρρητα η παραγωγή της τροφής στο µέγιστο ποσοστό της εκπορεύεται από τα γεωργικά εδάφη. Οµως, οι δυνατότητες παραπέρα αύξησης των καλλιεργουµένων εκτάσεων χωρίς Πληθυσµιακή έκρηξη Κατά τις πλέον έγκυρες εκτιµήσεις, στα προσεχή 25 έτη ο πληθυσµός της Γης αναµένεται να προσεγγίσει, ή να υπερβεί τα 8,5 δισεκατοµµύρια, από τα 6,5 δισεκατοµµύρια που είναι σήµερα. πλήρη κατάρρευση του αγρο-οικολογικού συστήµατος είναι πολύ περιορισµένες. Καθίσταται εποµένως ορατός ο κίνδυνος να οδηγηθεί η ανθρωπότητα σε συνολικό επισιτιστικό αδιέξοδο, ίσως και µέσα στο δεύτερο ήµισυ του αιώνα που διανύουµε. Πώς µπορεί να αποφευχθεί η ζοφερή αυτή προοπτική; Ήδη προ 20ετίας η Παγκόσµια ιάσκεψη Περιβάλλοντος του Rio de Janeiro διαπίστωσε επί λέξει τα εξής: «Η ικανότητα του πλανήτη µας να διαθρέψει τον ολοένα αυξανόµενο πληθυσµό είναι αµφίβολη... Στην πρόκληση αυτή η γεωργία πρέπει να ανταποκριθεί αυξάνοντας την παραγωγή σε ήδη καλλιεργούµενα εδάφη και αποφεύγοντας τη βίαιη επέκταση σε γαίες οριακά κατάλληλες για γεωργική χρήση...». Όµως, αύξηση της παραγωγής ανα µονάδα επιφανείας εδάφους συνεπάγεται, µεταξύ άλλων, και εντατικοποίηση των λιπάνσεων. Αυτό όµως δεν ισχύει κατ ανάγκη σε όλες τις περιοχές της Γης. Ευρωπαϊκή γεωργία και ΚΑΠ Η Ευρώπη, λόγω εδαφοκλιµατικών πλεονεκτηµάτων και προηγµένης αγροτικής τεχνολογίας είναι όχι µόνο αυτάρκης, αλλά και εξαγωγική περιοχή σε διατροφικά αγαθά. Εκείνο που πρυτανεύει στην ευρωπαϊκή γεωργική εκµετάλλευση είναι η οικονοµική βιωσιµότητα της παραγωγής σε συνδυασµό µε τη συντήρηση του οικολογικού περιβάλλοντος και µε την ποιότητα των τροφίµων. Οι στρατηγικοί αυτοί στόχοι αντανακλούν τη φιλοσοφία της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ. Η νέα ΚΑΠ χαρακτηρίζεται από τους ακόλουθους στόχους: Γίνεται πιο «πράσινη». ιατηρεί στο ακέραιο όλα τα εργαλεία περιβαλλοντικής προστασίας που έχουν θεσµοθετηθεί µέχρι σήµερα, τα οποία και ενισχύει. Επιβραβεύει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία και Παρέχει συγκριτικά µεγαλύτερη οικονοµική στήριξη στις µικρές και µικροµεσαίες εκµεταλλεύσεις όπου εντάσσεται σχεδόν το σύνολο της ελληνικής γεωργίας. Η αναθεώρηση της ΚΑΠ και η συνεχιζόµενη ανάπτυξη των πολιτικών βιοενέργειας της ΕΕ αναµένεται να επιδράσουν στην κατανάλωση των λιπασµάτων κατά την προσεχή 10ετία. Οι πιέσεις που ασκούνται εξελικτικά στους τοµείς παραγωγής ενέργειας και γεωργικών προϊόντων αναµένεται να επηρεάσουν τόσο τις τιµές τροφίµων, όσο και τις τιµές των λιπασµάτων. Εξάλλου στη ζήτηση των λιπασµάτων θα επιδράσει καθοριστικά και η συνεχιζόµενη πληθυσµιακή αύξηση. F 16-21_agora.indd 16 4/16/13 3:42 PM

FERTILIZER 17 16-21_agora.indd 17 4/16/13 3:42 PM

18 FERTILIZER ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΕ 27 ΠΟΙΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΙ > Οι προβλέψεις της Fertilizers Europe για σιτηρά, ελαιοκράµβη, ζαχαρότευτλα και πατάτα κατά τη δεκαετία 2012-2022 Στο πρόσφατο παρελθόν οι ακραίες αυξήσεις των τιµών των λιπασµάτων στη διεθνή αγορά σε συνδυασµό µε τη διατάραξη ισορροπίας µεταξύ προσφοράς και ζήτησης των λιπασµάτων προκάλεσαν όπως είναι γνωστό µία σηµαντική πτώση κατανάλωσης του φωσφόρου (P 2 O 5 ) και του καλίου (Κ 2 Ο). Ωστόσο, οι δοσολογίες εφαρµογής του αζώτου (Ν) επηρεάστηκαν πολύ λιγότερο, γεγονός που καταδεικνύει τη σχετική ανελαστικότητα ζήτησης του θρεπτικού αυτού στοιχείου ως προς την τιµή του. Οι τιµές του φωσφόρου και του καλίου είναι προς το παρόν σχετικά σταθεροποιηµένες, αλλά σε επίπεδα κάπως υψηλότερα σε σχέση µε την προ «αιχµής τιµών» εποχής. Αντίστοιχα, κατά την τελευταία περίοδο (2012/13) αποκαταστάθηκε και η ζήτηση των 2 αυτών θρεπτικών στοιχείων στη διεθνή αγορά, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο κα προβλεφθεί η σταθερότητα αυτής της ανάκαµψης. Οι προβλέψεις (forecasting) που πραγµατοποιούν σε ετήσια βάση η οργάνωση της Ευρωπαϊκής Λιπασµατοβιοµηχανίας («Fertilizers Europe»), καθώς και διάφοροι διεθνείς Οργανισµοί είναι «παραµετρικές», προκύπτουσες από το συνδυασµό των εκτιµωµένων εκτάσεων των καλλιεργειών, των εκταρικών τους αποδόσεων και της αντίστοιχης δοσολογίας θρεπτικών στοιχείων που εφαρµόζεται καθώς και της δοσολογίας που εκτιµάται ότι θα εφαρµοστεί στα προσεχή έτη. Η «Fertilizers Europe» προβλέπει ότι κατά τη 10ετία 2012-2022 η συνολική έκταση σιτηρών των 27 χωρών της ΕΕ (ΕU27) θα υποχωρήσει ελαφρά, κατά 0,6%. Μέσα στην έκταση σιτηρών το σιτάρι θα αυξηθεί κατά 0,4%, αλλά το κριθάρι και τα λοιπά είδη σιτηρών (σίκαλη, βρώµη, ρύζι) θα µειωθούν κατά 0,5% και κατά 7% αντίστοιχα. Η έκταση του καλαµποκιού για σπόρο θα αυξηθεί κατά 8%, κυρίως λόγω της ζήτησης για παραγωγή βιοαιθανόλης. Από το άλλο µέρος οι εκταρικές αποδόσεις των δηµητριακών µέσα στην ίδια περίοδο αναµένεται να αυξηθούν σηµαντικά, κατά µέσο όρο 9%, ώστε η συνολική ετήσια παραγωγή στο τέλος της 10ετίας θα είναι αυξηµένη κατά 8%. Η έκταση της ελαιοκράµβης προβλέπεται να αυξηθεί κατά 6,5% ενώ συγχρόνως θα υπάρξει και σηµαντική αύξηση της εκταρικής απόδοσης, κατά 12%, έτσι ώστε αναµένεται να προκύψει µία θεαµατική αύξηση του όγκου παραγωγής του ελαιοσπόρου κατά 20%. Η έκταση των ζαχαρότευτλων αναµένεται να αυξηθεί κατά 5,5%, κυρίως σαν πηγή παραγωγής βιοαιθανόλης. Πρέπει πάντως να σηµειωθεί ότι αυτό δεν προβλέπεται να ισχύσει για την ελληνική γεωργία λόγω του µη ανταγωνιστικού κόστους παραγωγής ζαχαρότευτλων. Η έκταση της πατάτας προβλέπεται να µειωθεί κατά 8%, αλλά λόγω αύξησης των εκταρικών αποδόσεων θα υπάρξει µόνο ελαφρά µείωση της παραγωγής, της τάξεως του -2%. F 16-21_agora.indd 18 4/16/13 4:01 PM

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΣΙΜΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΕΘΝΕΙΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΛΙΟ Τη διορθωτική πορεία που ακολούθησε καθ όλη τη διάρκεια του 2012 συνεχίζει η τιµή του καλίου στη διεθνή αγορά και το πρώτο τρίµηνο του 2013. Η διεθνής τιµή του καλίου, όπως καταγράφεται στην αγορά του Βανκούβερ στον Καναδά, διαµορφώνεται κάτω από τα 420 δολάρια ο τόνος, φτάνοντας έτσι στα χαµηλότερα επίπεδα από τον Ιούνιο του 2011, όταν και είχε ξεκινήσει µια ανοδική πορεία που έφερε τις τιµές µέχρι και τα 500 δολάρια ο τόνος. Πρόκειται για µια σηµαντική µείωση που αφορά γενικότερα την παγκόσµια αγορά, ωστόσο αποδίδεται στην συµφωνία που πέτυχε η Κίνα, ο µεγαλύτερος εισαγωγέας καλίου παγκοσµίως, να απορροφήσει µια µεγάλη ποσότητα στα επίπεδα των 400 δολαρίων ο τόνος. Συνήθως η τιµή αγοράς της Κίνας αποτελεί ορόσηµο και για τις υπόλοιπες αγοραπωλησίες στη διεθνή αγορά. ΑΜΜΩΝΙΑ Σε µια κρίσιµη περίοδο για την εξέλιξη των τιµών βρίσκεται η διεθνής αγορά της αµµωνίας, καθώς δείχνει να ολοκληρώνει έναν τριετή κύκλο ανοδικής πορείας, που έφερε τις τιµές από τα επίπεδα των 200 δολαρίων ο τόνος τον Μάρτιο του 2009, στα 705 δολάρια ο τόνος το καλοκαίρι του 2012. Η σταθερά ικανοποιητική ζήτηση για την αζωτούχο πρώτη ύλη, σε συνδυασµό µε τα προβλήµατα που σηµειώθηκαν στην παραγωγή σε διάφορες περιοχές του κόσµου, οδήγησαν σε αυτή τη σηµαντική αύξηση των τιµών. Ωστόσο πλέον η αγορά δείχνει να εισέρχεται σε φάση αποκλιµάκωσης των τιµών, καθώς η παραγωγή δείχνει να αποκαθίσταται, ενώ παράλληλα παρατηρείται και µια σταθερή διόρθωση των τιµών τόσο στις υπόλοιπες αζωτούχες πρώτες ύλες όπως η ουρία, όσο και στα άλλα θρεπτικά στοιχεία. ΦΩΣΦΟΡΙΚΟ ΙΑΜΜΩΝΙΟ Σε αύξηση του δυναµικού της παραγωγής προχωράνε όλο και περισσότερες από τις ήδη υπάρχουσες βιοµηχανίες εξόρυξης φωσφορικών πετρωµάτων. Η τιµή του φωσφορικού διαµµώνιου διαµορφώνεται στα 480 δολάρια ο τόνος, υποχωρώντας κάτω από τα 500 δολάρια για πρώτη φορά µετά από 2 χρόνια, την ώρα που τόσο η προσφορά του στη διεθνή αγορά, όσο και η ζήτηση, κινούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Στη Λατινική Αµερική, µε επίκεντρο τη Βραζιλία, η παραγωγή αυξάνεται για να καλύψει την ολοένα αυξανόµενη εγχώρια ζήτηση, ενώ στο Περού η αύξηση της παραγωγής έχει στόχο να καλύψει τη ζήτηση από το διεθνές εµπόριο. Σύµφωνα µε την PotashCorp, την επόµενη πενταετία αναµένεται σηµαντική αύξηση της προσφοράς φωσφορικών πρώτων υλών, παρά το γεγονός πως ακόµα δεν µπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς τοθεί η παραγωγή.. ΟΥΡΙΑ Στα χαµηλά των τελευταίων 20 µηνών βρίσκονται πλέον οι τιµές της ουρίας στην παγκόσµια αγορά, καθώς ούτε η εαρινή περίοδος δεν βοήθησε στην ανάκαµψη της ζήτησης στο βαθµό που περίµεναν οι παραγωγοί των πρώτων υλών των λιπασµάτων. Στις ασιατικές αγορές η κοκκώδης ουρία πωλείται στα 420 δολάρια ο τόνος, στην Ταϊλάνδη, και στα 400 δολάρια ο τόνος στις αγορές της Μέσης Ανατολής. Οι προσφορές για την ουκρανική prilled ουρία διαµορφώνονται στα επίπεδα των 350 δολαρίων ο τόνος για παράδοση τον µήνα Μάιο. Σε ό,τι αφορά το UAN (διάλυµα ουρίας και νιτρικής αµµωνίας σε υγρή µορφή) διαµορφώνεται στα 310 δολάρια ο τόνος, έχοντας αποµακρυνθεί αρκετά από τα επίπεδα των 395 δολαρίων ο τόνος, που έφτασε πριν από 11 µήνες στην παγκόσµια αγορά πρώτων υλών. 16-21_agora.indd 19 4/16/13 4:05 PM

20 FERTILIZER ιεθνείς τιµές λιπασµάτων και αγροτικών προϊόντων Υπό την προϋπόθεση επάρκειας προσφοράς, η ζήτηση και οι διεθνείς τιµές των λιπασµάτων βρίσκονται σε άµεση σχέση µε τις διεθνείς τιµές των αγροτικών προϊόντων, καθώς και µε το κόστος της ενέργειας. Από τους αναλυτές εκτιµάται ότι οι διεθνείς τιµές των λιπασµάτων θα παραµείνουν υψηλότερα των µέσων ιστορικών επιπέδων. Μία υψηλή τιµή του αζώτου δεν αναµένεται να επηρεάσει αισθητά την κατανάλωση του θρεπτικού αυτού στοιχείου στις χώρες «ΕU-15» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τιµή του Ν θα παραµείνει σε στενή συσχέτιση µε το κόστος του φυσικού αερίου/αργού πετρελαίου. Οι τιµές του Ρ2Ο5 παρουσίασαν πτώση από την µέγιστη αιχµή του πρόσφατου παρελθόντος, αλλά αναµένεται να σταθεροποιηθούν σε επίπεδο αισθητά υψηλότερο των ιστορικών µέσων τιµών και µάλιστα µε ανοδική τάση κατά την προσεχή 10ετία. Τέλος, η τιµή του Κ2Ο επίσης σηµείωσε πτώση από την πρόσφατη ανοδική αιχµή, αλλά η υφιστάµενη οριακή ισορροπία προσφοράς/ζήτησης θεωρείται πιθανό να διατηρηθεί για την προσεχή 5ετία. Βραχυ-µεσοπρόθεσµα η σταθεροποίηση των διεθνών τιµών λιπασµάτων εκτιµάται ότι θα διατηρηθεί σε επίπεδο αρκετά πάνω από το ιστορικό µέσο επίπεδο. Στις χώρες ΕU-12, όπου συµπεριλαµβάνεται και η χώρα µας, οι γεωργοί αντιδρούν περισσότερο στο αυξηµένο κόστος προµήθειας των λιπασµάτων περιορίζοντας τη δοσολογία εφαρµογής. Λαµβάνοντας υπόψη την προαναφερθείσα εκτίµηση εξέλιξης των τιµών είναι δυσκολότερη η πρόβλεψη της εκταρικής δοσολογίας των λιπασµάτων, ιδιαίτερα δε των φωσφοροκαλιούχων, δεδοµένου ότι, όπως προανεφέρθη το άζωτο παρουσιάζει µικρότερη ελαστικότητα ζήτησης σε σχέση µε την τιµή του. Σε ό,τι αφορά τις τιµές των αγροτικών προϊόντων ευρείας κατανάλωσης (commodities), όπως σιτηρά, αραβόσιτος, ελαιούχου σπόροι, βαµβάκι, όσπρια, σύµφωνα και µε τις εκτιµήσεις του αγροοικονοµικού Ινστιτούτου FAPRI, προβλέπεται να παραµείνουν σταθερές, ή να ισχυροποιηθούν, εξαιτίας της συνεχώς αυξανόµενης σίτισης τροφίµων και βιοενέργειας. F Αύξηση κατανάλωσης θρεπτικών στοιχείων στην ίδια έκταση έως το 2022 > Σοβαρή βελτίωση του βαθµού αποτελεσµατικότητας της λίπανσης Η µέση ετήσια κατανάλωση λιπασµάτων στις τελευταίες καλλιεργητικές περιόδους (2009/10-2011/12) των 27 χωρών της ΕΕ περιέλαβε τις ακόλουθες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων: Αζωτο 10,5 εκατοµµύρια τόνους, φωσφόρος (Ρ2Ο5) 2,4 εκατοµµύρια τόνους και κάλι (Κ2Ο) 2,7 εκατοµµύρια τόνους. Οι ποσότητες αυτές προστέθηκαν σε συνολικά σε 134 εκατοµµύρια ε- κτάρια καλλιεργήσιµης γης ανά καλλιεργητική περίοδο. Οι εµπειρογνώµονες της «Fertilizers Europe» εκτι- µούν ότι τα µέχρι το 2021/22 µεγέθη κατανάλωσης θρεπτικών στοιχείων θα διαµορφωθούν σε: 10,8, 2,6 και 3,2 εκατοµµύρια τόνους αντίστοιχα, ενώ δεν θα µεταβληθεί η λιπαινόµενη γεωργική έκταση (134 ε- κατοµµύρια εκτάρια). Προβλέπεται δηλαδή αύξηση κατανάλωσης θρεπτικών στοιχείων κατά 2,8%, 8,3% και 18,5% για το άζωτο, φώσφορο και κάλι αντίστοιχα. Η σηµαντική αύξηση που προβλέπεται για το φωσφόρο και κάλι οφείλεται στα πολύ χαµηλά αντίστοιχα µεγέθη κατανάλωσης της 3ετούς περιόδου αναφοράς 2009/10-2011/12, όπως σηµειώσαµε και πιο πάνω. Ουσιαστικά πρόκειται για µία φυσιολογική ανάκαµψη της εκταρικής χρήσης των θρεπτικών αυτών στοιχείων υπό τον όρο βέβαια ότι δεν θα υπάρξουν δραµατικές οικονοµικές εξελίξεις. Μέση ετήσια κατανάλωση λιπασµάτων τις τρεις τελευταίες καλλιεργητικές περιόδους (2009/10-2011/12) των 27 χωρών της ΕΕ Μέση κατανάλωση 2009/10 2011/12 (εκατ. τόνους) Εκτίµηση κατανάλωσης 2021/22 Άζωτο (Ν) 10,5 10,8 +2,8 Φωσφόρος (Ρ 2 Ο 5 ) 2,4 2,6 +8,3 Κάλι (Κ 2 Ο) 2,7 3,2 +18,5 Ποσοστιαία Μεταβολή % Εάν συγκριθούν οι µέσες αναµενόµενες αυξήσεις ε- κταρικών αποδόσεων των καλλιεργειών στη γεωργία της ΕΕ µε τις αντίστοιχες αυξήσεις δοσολογίας των θρεπτικών στοιχείων και ιδιαίτερα του αζώτου, προκύπτει επίσης ότι αναµένεται µία σοβαρή βελτίωση του βαθµού αποτελεσµατικότητας της λίπανσης. Bαθ- µός αποτελεσµατικότητας (nutrient use efficiency- NUE) είναι το ποσοστό ανάκτησης από τις καλλιέργειες του προστιθέµενου θρεπτικού στοιχείου και για το άζωτο κυµαίνεται ευρέως µεταξύ 40% και 75%. Ένας εναλλακτικός δείκτης αποτελεσµατικότητας της λίπανσης είναι η αγροκοµική αποτελεσµατικότητα (agronomic efficiency) που προκύπτει α- πό την αύξηση παραγωγής ανά µονάδα προστιθε- µένου θρεπτικού στοιχείου. Η πρόοδος της επιστή- µης και της γεωργικής τεχνολογίας επέτρεψε τη σηµαντική βελτίωση των δεικτών αποτελεσµατικότητας της λίπανσης κατά τα τελευταία έτη, µε πολύ καλές προοπτικές περαιτέρω βελτίωσης, γεγονός που συγχρόνως επιτρέπει και την ουσιαστική µείωση των ρυπογόνων επιδράσεων των λιπασµάτων στο αγροοικολογικό περιβάλλον. 16-21_agora.indd 20 4/16/13 3:42 PM

16-21_agora.indd 21 4/16/13 3:42 PM

22 FERTILIZER ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α > Ποιες επιχειρήσεις και πρόσωπα µπορούν να εισάγουν και να πουλήσουν λίπασµα > Το προεδρικό διάταγµα για την έναρξη άσκησης εµπορίας τύπου Α και Β Μόνο υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις µπορεί ένα φυσικό πρόσωπο ή µία επιχείρηση να εισάγει και να πουλήσει λίπασµα στην ελληνική αγορά. Μετά τα τελευταία κρούσµατα αγνώστου ταυτότητας προϊόντων που κυκλοφορούν ως «λιπάσµατα», τα κατά τόπους ΚΕΠΠΥΕΛ εξέδωσαν ανακοίνωση, µε την οποία ξεκαθαρίζουν ποιος µπορεί και τι πρέπει να κάνει, για να πουλήσει νόµιµα λίπασµα. Επίσης, για όσους θέλουν να ξεκινήσουν τώρα την εµπορία λιπασµάτων, έχουν βγει καινούριες προϋποθέσεις µε το προεδρικό διάταγµα του 2012. Ποιοι µπορούν να διακινούν ιακίνηση λιπασµάτων µε σκοπό την εµπορία τους επιτρέπεται: 1) από φυσικά και νοµικά πρόσωπα που διαθέτουν ειδική άδεια εµπορίας και η έδρα της επιχείρησής τους βρίσκεται στην Ελλάδα, τα οποία µε την άφιξη του προϊόντος πρέπει να καταθέσουν αίτηση και τα απαραίτητα πιστοποιητικά (ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης και βεβαίωση επιτυχούς δοκιµής εκρηκτικότητας) για την άσκηση εποπτείας. 2) από φυσικά και νοµικά πρόσωπα που έχουν την έδρα της επιχείρησής τους σε άλλο κράτος µέλος της Ε.Ε., τα οποία έχουν λάβει έγγραφη βεβαίωση από το Υπ.Α.Α. & Τρ. µετά από αίτησή τους. 3) από µεµονωµένους παραγωγούς, αλλά µόνο για κάλυψη ιδίων αναγκών, µε την υποχρέωση να ενηµερώνουν αµέσως κατά την άφιξη του λιπάσµατος και εγγράφως το ΚΕΠΠΥΕΛ της περιοχής τους (υποβάλλοντας και ορισµένα δικαιολογητικά), προκειµένου να γίνουν οι προβλεπόµενοι έλεγχοι. Άδειες έναρξης Στο Προεδρικό διάταγµα (ΦΕΚ Β 2692/2012) µε θέµα «καθορισµός των προϋποθέσεων και της διαδικασίας της έναρξης άσκησης εµπορίας λιπασµάτων τύπου Α και Β» (άρθρο 2) αναφέρονται τα εξής: 1. Απαγορεύεται η άσκηση εµπορίας λιπασµάτων τύπου Α και Β χωρίς αναγγελία για τον σκοπό αυτό στην αρµόδια αρχή. 2. Για την άσκηση εµπορίας λιπασµάτων τύπου Α και Β από φυσικά και νοµικά πρόσωπα πρέπει: α) Να απασχολείται σε κάθε κατάστηµα πώλησης λιπασµάτων όλες τις ώρες και ηµέρες λειτουργίας αυτού, υπεύθυνος επιστήµονας ο οποίος να κατέχει πτυχίο Γεωπόνου ή ασολόγου Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος (Α.Ε.Ι.) ή να κατέχει πτυχίο Α.Ε.Ι. άλλων κλάδων και µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών µε ειδίκευση στους τοµείς της εδαφολογίας θρέψης φυτών ή πτυχίο των Τµηµάτων Φυτικής Παραγωγής ή Θερµοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκοµίας ή ιοίκησης Γεωργικών Εκµεταλλεύσεων ή Τεχνολογίας Βιολογικής Γεωργίας και Τροφίµων Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος (Τ.Ε.Ι.) της ηµεδαπής ή πτυχίο αντίστοιχων ειδικοτήτων σχολών άλλου κράτους µέλους της ΕΕ ή ισότιµο πτυχίο ή δίπλωµα αντίστοιχων ειδικοτήτων σχολών χωρών εκτός ΕΕ. Όταν ο αναγγέλλων, φυσικό πρόσωπο, πληροί τις προϋποθέσεις του προηγούµενου εδαφίου, δύναται να ορίζεται ο ίδιος υπεύθυνος επιστήµονας ενός καταστήµατος και δεν υποχρεούται να απασχολεί άλλο πρόσωπο για τον σκοπό αυτό. β) Να διασφαλίζονται κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης των λιπασµάτων και να τηρούνται οι όροι ασφαλείας και προστασίας του περιβάλλοντος σύµφωνα µε την κείµενη νοµοθεσία και γ) Η επιχείρηση να κατέχει άδεια λειτουργίας από τη ιεύθυνση Ανάπτυξης της οικείας Περιφερειακής Ενότητας, στις περιπτώσεις που απαιτείται, ήτοι αν η επιχείρηση παράγει, συσκευάζει, αναµιγνύει ή τυποποιεί λιπάσµατα, σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις. F 22-23_thesmika_PETROS.indd 22 4/16/13 3:37 PM

22-23_thesmika_PETROS.indd 23 4/16/13 3:37 PM

24 FERTILIZER ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ > Πώς εξελίχθηκε η έννοια του χηµικού λιπάσµατος στο χώρο και το χρόνο > Τα εννέα βασικά στοιχεία που χρησιµοποιούν τα φυτά για να αναπτυχθούν ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΕΝΙΟΣ Με τον γενικό όρο «λίπασµα» αναφέρεται οποιαδήποτε ουσία, φυσική ή τεχνητά παρασκευασµένη, βελτιώνει την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών. Τα λιπάσµατα είτε ενισχύουν τη φυσική περιεκτικότητα του εδάφους σε ορισµένα χηµικά στοιχεία είτε αναπληρώνουν τις ποσότητες αυτών των στοιχείων που απορροφήθηκαν από φυτά προηγουµένων γενεών. Φυσικές ουσίες, όπως φύλλα σε αποσύνθεση ή κοπριά ζώων, άρχισαν να χρησιµοποιούνται ως λιπάσµατα σχεδόν από την εποχή που ξεκίνησαν οι πρώτες καλλιέργειες από τον άνθρωπο (Αγροτική Επανάσταση). Η χρήση τεχνητών λιπασµάτων, όµως, είναι πολύ πιο πρόσφατη και φαίνεται ότι ξεκίνησε στις αρχές του 17ου αιώνα κατά την Αγροτική Βρετανική Επανάσταση, αν και η χρήση τους γενικεύτηκε κατά τη Βιοµηχανική Επανάσταση. Η επίδραση των λιπασµάτων τόσο στα φυτά όσο και, κυρίως, στο περιβάλλον άρχισε να ερευνάται κατά την Πράσινη Επανάσταση στις αρχές του δεύτερου µισού του 20ού αιώνα. Τα λιπάσµατα εν γένει διακρίνονται σε οργανικά (περιέχουν άνθρακα στη σύνθεσή τους) και σε ανόργανα (δεν περιέχουν άνθρακα στη σύνθεσή τους). Από την άποψη της σύνθεσης υπάρχουν φυσικά και τεχνητά λιπάσµατα και των δύο συστάσεων. Τα βασικά στοιχεία της ανάπτυξης Όταν ένα φυτό αναπτύσσεται, χρησιµοποιεί εννέα βασικά στοιχεία: Υδρογόνο, οξυγόνο, άνθρακα, άζωτο, φωσφόρο, µαγνήσιο, κάλιο,ασβέστιο και θείο. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τα βασικά θρεπτικά συστατικά για ένα φυτό. Χρησιµοποιεί, επίσης, σε πολύ µικρότερες όµως ποσότητες, βόριο, χλώριο, χαλκό, µαγγάνιο, ψευδάργυρο και µολυβδαίνιο. Αυτά αποτελούν τα δευτερεύοντα θρεπτικά συστατικά. Από τα πιο πάνω στοιχεία, ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο λαµβάνονται από τα φυτά µέσω της ατµόσφαιρας: Το φυτό απορροφά το νερό που έπεσε στο έδαφος ως βροχή (πηγή υδρογόνου και οξυγόνου) και δεσµεύει το διοξείδιο του άνθρακα (πηγή άνθρακα) από την ατµόσφαιρα. Με τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης µετατρέπει τα συστατικά αυτά σε υδατάνθρακες (κατά κύριο λόγογλυκόζη). Τα υπόλοιπα στοιχεία περιέχονται, υπό µορφήν ενώσεων, στο έδαφος. F 24_33_anaptixi_fyton.indd 24 4/16/13 3:57 PM