«ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ 1:5.000 ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΠΑΡΟΥ» Από: Δρ. Β. Τσελεπίδη Δ/ΓΓΧ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ι.Γ.Μ.Ε.) ΕΡΓΟ: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΕΡΓΟ 6 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ Υπεύθυνος Έργου: Κ. Λασκαρίδης Δ/Κ Υπεύθυνος Υποέργου: Β. Αγγελάτου Δ.Τ.Ε.Μ./Ι.Γ.Μ.Ε. «ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ 1:5.000 ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΠΑΡΟΥ» Από: Δρ. Β. Τσελεπίδη Δ/ΓΓΧ ΑΘΗΝΑ, Φεβρουάριος 2016

«ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ 1:5.000 ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΠΑΡΟΥ» ΕΡΓΟ 69330006 ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ (ΜΕΟΠΥ) του υποέργου 6 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΠΗΓΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ Από Δρ. Βασίλη Τσελεπίδη Δ/ΝΣΗ ΓΕΝ. ΓΕΩΛ. & ΓΕΩΛ. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ-ΙΓΜΕ Αθήνα ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2016 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στο πλαίσιο του έργου 69330006 πραγματοποιήθηκε αναλυτική χαρτογράφηση 1:5.000 σε περιοχές των παγκοσμίως γνωστών Αρχαίων Λατομείων της νήσου Πάρου. Η γεωλογική χαρτογράφηση περιορίστηκε μόνο στις περιοχές που εμφανίζονται τα λατομεία και μάλιστα στην άμεση περιοχή αυτών. Οι περιοχές αυτές αφορούν κύρια τη διαδρομή Παροικιά-Μαράθι-Θάψανα, όπου και επικεντρώνονται τα κύρια εξ αυτών, και περισσότερο μάλιστα περί την περιοχή του οικισμού του Μραθιού, όπου απαντώνται τα πλέον γνωστά εξ αυτών. Η χαρτογράφηση της ευρύτερης περιοχής περί των λατομείων νότια του οικισμού Μαραθιού πραγματοποιήθηκε διότι πρόκειται να προταθεί και ως γεωδιαδρομή και περιλαμβάνει μέρος της εν λόγω εργασίας. Τα Αρχαία Λατομεία της νήσου Πάρου συγκεντρώνονται, κυρίως, στην περιοχή νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά του οικισμού του Μαραθιού μέχρι την περιοχή Βουνιά του οικισμού των Θαψάνων καθώς και ακριβώς νότια του Μαραθιού - διαδρομή προς Αγ. Μηνά - και στην περιοχή βόρεια της Ιεράς Μονής Θάψανης. Τα υπόλοιπα Αρχαία Λατομεία ή παλιά λατομεία βρίσκονται διάσπαρτα στη νήσο και απ ότι φαίνεται, μέχρι σήμερα, θεωρούνται μικρότερης σημασίας απ ότι τα προαναφερόμενα και δεν μελετήθηκαν περεταίρω. Καινούργιας γενιάς λατομεία, επιφανειακής εκμετάλλευσης υπάρχουν επίσης στη νήσο με σημαντικότερο αυτό των Α φών Ρήγα ανατολικά των Αρχαίων λατομείων του Μαραθιού, όπου εξορύσσεται Παριανό Μάρμαρο καθώς και αδρανή υλικά. Εικ. 1: Γενική άποψη της διαδρομής κατά μήκος των λατομείων-μεταλλείων νοτιοδυτικά του Μαραθιού από τον κεντρικό δρόμο Πάρου-Μαραθιού κατεύθυνση προς Θάψανα. Κανείς μπορεί να διαχωρίσει τα λατομεία της Πάρου, γεωλογικά, ως επιφανειακά και υπόγεια. Τα περισσότερα υπόγεια λατομεία προέκυψαν από την εκμετάλλευση μαρμάρου από την Αρχαία Εποχή, όπως αυτό των «Νυμφών» και του «Πάνονα» για την εκμετάλλευση κυρίως του «λυχνίτη» είδος μαρμάρου, από το οποίο κατασκευάστηκαν διάσημα μνημεία, όπως ο Ερμής του Πραξιτέλους, η Νίκη του Παιώνου, η Αφροδίτη της Μήλου, και αρκετοί σημαντικοί ναοί της αρχαιότητας. 3

Επίσης άλλος διαχωρισμός μπορεί να περιλαμβάνει το είδος εκμετάλλευσης του λατομείου και της μεταλλευτικής ιδιότητας, δηλ. αν πρόκειται για εξόρυξη ποιοτικών μαρμάρων και εξόρυξη μαγγανίου ή σμύριδας, κλπ. Εικ.2: Γενική άποψη των Αρχαίων λατομείων επιφανειακά και υπόγεια της φωτ. 1, νοτιοανατολικά του οικισμού Χωριδάκιο. Κατά την χαρτογράφηση 1:5.000 έγινε προσπάθεια να χαρτογραφηθούν όσο το δυνατόν λεπτομερέστερα όλοι οι σχηματισμοί που απαντώνται στη στενότερη περιοχή των λατομείων-μεταλλείων και κυρίως οι άμεσοι σχηματισμοί που περιλαμβάνουν στην δομή τους τα λατομεία-μεταλλεία. Επίσης δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στη σημερινή τελική κατάσταση που βρίσκονται τα μεταλλεία-λατομεία μετά την εκμετάλλευσή τους, δηλ. όλες οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις ή συνέπειες-αλλοιώσεις που υπέστη η περιοχή από τη μέχρι σήμερα εκμετάλλευσή τους. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και τα υπολείμματα από τις εξορύξεις μαρμάρων που έλαβαν χώρα μέχρι σήμερα στην άμεση περιοχή. Στις περιοχές αυτές παρατηρούνται παντού μεγάλοι όγκοι υπολειμμάτων των εξορύξεων έτσι που ο επισκέπτης να αντικρίζει μία εικόνα τύπου χωματερής κυρίως από υλικά απόρριψης εξορύξεων. Επίσης η πρόσβαση προς τα γνωστά Λατομεία θεωρείται ως δύσβατη από ένα σημείο και μετά. Μόνο ένα τμήμα του μονοπατιού προς τα πρώτα Λατομεία, είναι πλακοστρωμένο με σύγχρονες πλάκες μαρμάρων (φωτ. 4). Εικ. 3: Πινακίδες-σημάνσεις επί του δρόμου Παροικιάς-Λευκών προς τα Αρχαία λατομεία κατά μήκος της κοιλάδας νοτιοανατολικά του οικισμού Μαραθιού. 4

Εικ. 4: Πινακίδα επί του δρόμου Λευκών-Παροικιάς προς τα Αρχαία Λατομεία, μερικά των οποίων φαίνονται ήδη από τον κεντρικό δρόμο και στα οποία περιλαμβάνονται τα πιο σημαντικά υπόγεια Αρχαία λατομεία των «Νυμφών» και του «Πάνονα». Εικ. 5: Είσοδος της κοιλάδας που βρίσκονται τα περίφημα Αρχαία Λατομεία των «Νυμφών» και του«πάνονα» νοτιοανατολικά του Μαραθιού Εικ. 3. Το πλακόστρωτο δρομάκι αποτελεί ένα μικρό τμήμα-προβλέπεται να ολοκληρωθεί- της όλης διαδρομής προς τα Αρχαία Λατομεία και κατασκευάστηκε για την εξυπηρέτηση-πρόσβαση των επισκεπτών σε αυτά. Εικ. 6: Είσοδος του 1 ου υπόγειου Αρχαίου λατομείου των «Νυμφών» ΝΑ του Μαραθιού. 5

Εικ. 7: Είσοδος του 2 ου υπόγειου Αρχαίου λατομείου των «Νυμφών» ΝΑ του Μαραθιού. Εικ. 8: Είσοδος του Αρχαίου λατομείου του «Πάνονα» και δεξιά από πολύ κοντινή απόσταση. Επίσης εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν και νεότερα λατομεία στην ευρύτερη περιοχή του Μαραθιού. Αξιοπρόσεκτο είναι και το γεγονός της εν γένει καλής κατάστασης των παλιών κτηρίων-εγκαταστάσεων που υποστήριζαν και εξυπηρετούσαν την εκμετάλλευση των λατομείων-μεταλλείων. Εικ. 9: Μακρινή άποψη, από τον κεντρικό δρόμο Παροικιάς-Λευκών όπου φαίνονται τα παλιά κτήρια ( εγκαταστάσεις) που υποστήριζαν την εκμετάλλευση των Λατομείων. 6

Εικ. 10: Περιοχή των λατομείων στην περιοχή νότια του οικισμού του Μαραθιού με τη διατήρηση των παλιών εγκαταλελειμμένων κτηρίων-εγκαταστάσεων που σκόπευαν στην εξυπηρέτηση της εκμετάλλευσής τους. Εικ. 11: Σύγχρονα λατομεία στην ευρύτερη περιοχή νότια του οικισμού του Μαραθιού. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΩΝ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που απαντώνται στις περιοχές των λατομείων διακρίνονται από τους νεότερους προς τους παλαιότερους σε: 1. ΑΛΟΥΒΙΑΚΕΣ ΑΠΟΘΕΣΕΙΣ: Πρόκειται για σύγχρονες αποθέσεις κατά μήκος ρυακιών και ποταμοχειμάρρων που αποτελούνται από αργιλικά ή αργιλοψαμμιτικά υλικά έως λατυποκροκαλοπαγή ανάλογα με τα υλικά διάβρωσης και την ταχύτητα των επιφανειακών ροών των υδάτων που τα μεταφέρουν. Απαντώνται στις περιοχές που διασχίζονται από ρυάκια και ποταμοχειμάρρους δημιουργώντας μικρές κοιλάδες, κατά μήκος των οποίων βρίσκονται, γενικά, τα μεταλλεία. 2. ΕΔΑΦΙΚΟΣ ΜΑΝΔΥΑΣ: Πρόκειται για μανδύα κυρίως σε επιφάνειες καλλιέργειας των χωραφιών πάνω σε γνωστό υποκείμενο και αποτελούνται από υπολείμματα (κορήματα) από το ίδιο το υποκείμενο αναμεμειγμένο με αργιλικά, κυρίως, υλικά τα οποία υπόκεινται σε επεξεργασία προτού την καλλιέργεια. Επίσης μπορεί να έχουμε δημιουργία εδαφικού μανδύα από διαβρωτικά υλικά των πέριξ υψηλών περιοχών προς τις χαμηλότερες. 7

Εικ. 12: Γενική άποψη της εισόδου της κοιλάδας νοτιοανατολικά του Μαραθιού με εμφανή την καλλιέργεια των χωραφιών προ της εμφάνισης των Αρχαίων Λατομείων. 3. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ: Πρόκειται για οποιαδήποτε παρέμβαση ανθρώπινης επιρροής που επηρεάζει έντονα την περιοχή και την αλλοίωσή της (τοπογραφική-γεωλογική) επικαλύπτοντας το υποκείμενο πέτρωμα. Απαντάται σχεδόν σε όλες τις περιοχές εκμετάλλευσης των λατομείωνμεταλλείων των οποίων τα υπολείμματα εξόρυξης αποτίθενται στην άμεση περιοχή ή οποιουδήποτε άλλου είδους απορριμμάτων (σκουπιδιών) σε μεγάλους όγκους και σε μεγάλη συσσώρευση. Συνήθως πρόκειται για παλιές χωματερές που έχουν καλυφθεί και αποκατασταθεί ή συνεχίζουν να δέχονται ακόμη όγκο σκουπιδιών. Η στρωματογραφική θέση τους εξαρτάται από το είδος της χωματερής (σύγχρονης ή παλιάς με επικάλυψη και αποκατάσταση). Επίσης η δημιουργία τεχνιτών αναβαθμίδων επί γνωστού γεωλογικού σχηματισμού επί του οποίου αποτέθηκαν ξένα υλικά, με σκοπό τη γεωργική καλλιέργεια, οι οποίες ανήκουν επίσης στο σχηματισμό αυτό. Εικ. 13: Υπολείμματα εξόρυξης λατομείων της περιοχής νοτιοδυτικά του Μαραθιού. 8

Εικ.14: Ανθρωπογενείς επιρροές στην άμεση περιοχή του λατομείου. Υπολείμματα εξόρυξης και απορρίμματα (σκουπίδια). Εικ. 15: Υπολείμματα εξόρυξης μεταλλείου στην περιοχή νοτιοδυτικά του Μαραθιού. Εικ. 16: Πανοραμική άποψη των λατομείων της περιοχής νοτιοδυτικά του Μαραθιού με τις ανθρωπογενείς επιρροές και τεχνιτή αλλοίωση του τοπίου. 9

4. ΔΙΛΟΥΒΙΑΚΕΣ ΑΠΟΘΕΣΕΙΣ: Πρόκειται για συνεκτικά πλευρικά κορήματα και αναβαθμίδες παλαιότερων ρυακιών και ποταμοχειμάρρων. Δημιουργία (συσσώρευση) κοκκινοχώματος (terra rossa) σε περιοχές, κυρίως, γόμωσης δολίνων. Γενικά, εδώ ανήκουν επίσης τα συνεκτικά κροκαλοπαγή, παλαιοί κώνοι κορημάτων και εν γένει διαβρωτικά υλικά μεγάλης συσσώρευσης. Εικ. 17: Αναβαθμίδες, με μεγάλη κλίση, αποτελούμενες από μικρολατύπες και αργιλοψαμμιτικό συγκολλητικό υλικό, του ποταμοχειμάρρου προς Θάψανα, στα Αρχαία Λατομεία. Αριστερά συνύπαρξη αναβαθμίδων με υπολείμματα εξόρυξης. Δεξιά λεπτομέρεια των αναβαθμίδων. Εικ.18: Συνύπαρξη πλευρικών κορημάτων, αναβαθμίδων και ανθρωπογενών επιρροών. 10

Εικ. 19: Δημιουργία κοκκινοχώματος (terra rossa) στην περιοχή του Αρχαίου Λατομείου των «Νυμφών» νοτιανατολικά του Μαραθιού. 5. ΜΥΛΟΝΙΤΗΣ- ΜΥΛΟΝΙΤΙΩΜΕΝΗ ΖΩΝΗ: Σε περιοχές με έντονη τεκτονική, όπου απαντώνται ρήγματα διαφορετικών διευθύνσεων και συγκεκριμένα στη διασταύρωση αυτών, δηλ. ρηξιγενών περιοχών, παρατηρείται έντονη εξαλλοίωση των πετρωμάτων με αποτέλεσμα τη δημιουργία μυλονίτη και τη δημιουργία ευρύτερης μυλονιτίωσης κατά μήκος της ρηξιγενούς ζώνης. Εικ. 20: Ρηξιγενής περιοχή με δημιουργία μυλονίτη, δηλ. μυλονιτιωμένη ζώνη επί του δρόμου Παροικιάς-Μαραθιού νότια του οικ. Χωριδάκιο ή ανατολικά του οικ. του Μαραθιού. 11

Τέτοιες ρηξιγενείς ζώνες απαντώνται επί των νότιων πρανών του κεντρικού δρόμου Παροικιάς-Μαραθιού προ της διασταύρωσης προς Θαψανά (φωτ. 19). Επίσης έντονη μυλονιτίωση παρατηρείται στην άμεση περιοχή των Αρχαίων Λατομείων νοτιοανατολικά του Μαραθιού (φωτ. 20). Εικ. 21: Δημιουργία μυλονίτη σε ρηξιγενή περιοχή στα Αρχαία λατομεία νοτιανατολικά του οικ. Μαραθιού. Αριστερά λεπτομερής άποψη της εξαλλοιωμένης ζώνης και δεξιά ο μυλονίτης. 6. ΜΑΡΜΑΡΑ Τα μάρμαρα της περιοχής του Μαραθιού αποτελούν την κύρια μεταμορφωμένη ενότητα από την οποία δομείται κύρια η ευρύτερη περιοχή. Πρόκειται για αδροκρυσταλλικά, λευκά μάρμαρα με ενδιάμεσες ενστρώσεις πυριτικών και δολομιτικών μαρμάρων. Επίσης παρατηρούνται και ορισμένοι ορίζοντες ασβεστιτικών, αμφιβολιτικών, μαρμαρυγιακών σχιστολίθων. Πιθανή ηλικία των μαρμάρων τριαδική, από τη σύγκρισή τους με τις ευρύτερες εμφανίσεις μαρμάρων της αττικοκυκλαδικής γεωτεκτονικής ζώνης και ιδιαίτερα με αυτά της γείτονας νήσου Νάξου. Εικ. 22: Μπλοκ μαρμάρων και υπολείμματα μαρμάρων στην περιοχή περί των Αρχαίων Λατομείων που εξορύχτηκαν σε νεότερη λατόμηση στην περιοχή νότια του οικισμού Μαράθι 12

Η εκμετάλλευση του μαρμάρου της περιοχής πραγματοποιούνταν υπογείως λόγω της Δ/νσης και κλίσης της στρώσης τους που στην περιοχή νοτιοανατολικά του Μαραθιού παρουσιάζει Δ/νση και κλίση 110/14 0 ΒΑ. Άλλες μετρήσεις διεύθυνσης και κλίσης μαρμάρων από την ευρύτερη περιοχή νοτιοανατολικά του Μαραθιού έδειξαν: 130/8 0 ΝΔ, 18/16 0 ΝΔ. Στην απέναντι πλευρά της κοιλάδας (δυτική πλευρά) μετρήθηκαν επίσης διεύθυνση και κλίση των μαρμάρων των μεταλλείων-λατομείων 100/16 0 Ν, 100/18 0 Ν, 20/10 0 Α, 10/12 0 Α, Στο Αρχαίο λατομείο των «Νυμφών» διεύθυνση και κλίση μαρμάρων είναι 110/14 0 ΒΑ, Στην περιοχή των Θαψάνων μετρήθηκαν επίσης οι στρώσεις των μαρμάρων στα λατομεία-μεταλλεία με διεύθυνση και κλίση 170/27 0 Δ, 170/18 0 Δ. Το πάχος των μαρμάρων είναι ασταθές και κυμαίνεται ανάλογα με το βαθμό παραμόρφωσης από 80 έως και 500μ. πάχος Εικ. 23: Ενδεικτικά, διάφορες εμφανίσεις μεμονωμένων μαρμάρων και οριζόντων μαρμάρων από τις περιοχές χαρτογράφησης των μεταλλείων-λατομείων της νήσου Πάρου. 7. ΑΜΦΙΒΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΑΜΦΙΒΟΛΙΤΙΚΟΙ ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΟΙ: Οι αμφιβολίτες και οι αμφιβολιτικοί σχιστόλιθοι αποτελούν μια άλλη μεγάλη ενότητα που δομεί την περιοχή και εμφανίζει μεγάλη επιφανειακή εξάπλωση. Η σχέση της με την ενότητα των μαρμάρων φαίνεται να είναι κυρίως τεκτονική με διεύθυνση επαφής ΒΒΔ-ΝΝΑ. Πρόκειται για αμφιβολίτες αμφιβολιτικής μέχρι άνω πρασινοσχιστολιθικής φάσης με παρεμβολές μαρμαρυγιακών γνευσίων, μαρμαρυγιακών σχιστολίθων και λεπτών οριζόντων μαρμάρων. Διάφορες μετρήσεις διεύθυνσης και κλίσης των σχιστολίθων έδωσαν τιμές, όπως στην περιοχή ΝΑ του Μαραθιού 118/50 0. Εικ. 24: Επαφή μαρμάρων με αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους επί του κεντρικού δρόμου Παροικιάς- Μαραθιού προ της διασταύρωσης με το δρόμο προς Θάψανα. 13

Εικ. 25: Τεκτονική επαφή μαρμάρων με τους αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους επί του κεντρικού δρόμου Παροικιάς-Μαραθιού προ του οικισμού του Μαραθιού. Εικ. 26: Κανονική επαφή μαρμάρων με αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους στην περιοχή νοτιοδυτικά του Μαραθιού προς Θάψανα. Στην αριστερή φωτογραφία το ταβάνι του λατομείου σχηματίζουν οι αμφιβολιτικοί σχιστόλιθοι ενώ όλος ο σχηματισμός διακόπτεται από ρήγμα. Εικ. 26: Αμφιβολιτικοί σχιστόλιθοι στην περιοχή των Αρχαίων λατομείων της περιοχής νοτιοανατολικά του οικισμού του Μαραθιού, δεξιά έντονα πτυχωμένοι 14

ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Έντονη παρουσιάζεται η τεκτονική στην άμεση περιοχή των λατομείων-μεταλλείων του Μαραθιού και των Θαψάνων. Παρατηρούνται ρήγματα, κυρίως, κανονικά με διαφορετικές διευθύνσεις. Η κυρίαρχη διεύθυνση ρηγμάτων είναι γενικά Α-Δ και Β-Ν. Όλες οι άλλες διευθύνσεις αποτελούν μικρής απόκλισης διευθύνσεις ως προς τις κυρίαρχες, όπως ΒΒΔ- ΝΝΔ, ΒΒΑ-ΝΝΔ διεύθυνση. Σε σημεία διασταυρωμένων ρηγμάτων παρατηρούνται ρηξιγενείς ζώνες με τη δημιουργία μυλονίτη. Έντονα πτυχωμένα στρώματα παρατηρούνται στους αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους και στα μάρμαρα με πτυχές όλων των ειδών και διευθύνσεων των κυρίως αξόνων. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Από τις παραπάνω γενικές περιγραφές και από τις επιτόπιες αναγνωριστικές επισκέψεις και τη χαρτογράφηση 1:5.000 προκύπτει ότι η νήσος Πάρος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον ως προς την ανάδειξη όλων των παραπάνω γεωλογικών εμφανίσεων (Αρχαίων Μεταλλείων- Λατομείων, κλπ.). Αυτό το πιστοποιούν οι μέχρι σήμερα ιστορικές αναφορές, οι οποίες συνεχίζουν μέχρι των ημερών μας κρατώντας επίκαιρο το ενδιαφέρον της αξίας των μνημείων των λατομείων-μεταλλείων και των κτηριακών εγκαταστάσεων περί τα λατομείαμεταλλεία. Επίσης η αμείωτη συρροή επισκεπτών από σχολεία, πανεπιστήμια και από τουρίστες καθιστούν πλέον αναγκαία οποιαδήποτε πρόταση και υλοποίηση ενός προγράμματος για την αξιοποίησή τους. Ως προς τα συμπεράσματα της χαρτογράφησης 1:5.000 μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι χρίζει μεγαλύτερης κλίμακας (π.χ. 1:1.000) στις περιοχές ενδιαφέροντος ώστε να χρησιμοποιηθούν και για άλλους σκοπούς, όπως π.χ. ανάδειξη μνημείων, γεωτόπων και γεωδιαδρομών. Επίσης για να αποτυπωθούν αναλυτικά όλα τα στοιχεία γεωλογικά και παρεμβατικά (κυρίως από ανθρώπινες παρεμβάσεις) καθώς και πιο αναλυτική αποτύπωση ακόμη και γεωλογικών οριζόντων μέσα στους ίδιους σχηματισμούς, όπως π.χ. του «λυχνίτη» ως κατ εξοχήν ιδιαίτερου ορίζοντα μέσα στον σχηματισμό των μαρμάρων με αναλυτική δειγματοληψία-στρωματογραφία εκάστου ορίζοντα χωριστά, ώστε νε γίνει μία σωστή αποτύπωση της ποιότητας, ποσότητας και της αναλυτικής δομής τους. Επίσης μπορεί να γίνει ιδιαίτερος διαχωρισμός των επιρροών από υπολείμματα εξόρυξης καθώς και καταγραφή κάθε διαφοροποίησης του τοπίου από εξωγενείς παράγοντες. Η κάθε λεπτομέρεια μπορεί να προσδώσει την κατάλληλη πληροφορία για την ανάδειξη και αξιοποίηση των γεωδιαδρομών και αναλυτική περιγραφή των γεωτόπων σε όλη την περιοχή ενδιαφέροντος. 15

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΛΑΤΟΜΕΙΟΥ ΤΩΝ «ΝΥΜΦΩΝ» ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΟΤΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΜΑΡΑΘΙ ΠΑΡΟΥ Γεωμορφολογικά η περιοχή του Αρχαίου Λατομείου των «Νυμφών» βρίσκεται στις παρυφές του λόφου Γούρλες, στην πλαγιά μιας μικρής κοιλάδας, η οποία εκτείνεται με διεύθυνση περίπου Βοράς-Νότος, νοτιοανατολικά του Μαραθιού (εικ. 27). Η άμεση και ευρύτερη περιοχή του Αρχαίου λατομείου δομείται αποκλειστικά από μέσο- έως παχυστρωματώδη, λεπτόκοκκα, υπόλευκα, ασβεστιτικά μάρμαρα. Τα μάρμαρα καθώς και οι αμφιβολίτες και οι αμφιβολιτικοί σχιστόλιθοι ανήκουν στην Ενότητα Μαραθιού, της Αττικοκυκλαδικής γεωτεκτονικής ζώνης. Η Ενότητα Μαραθιού θεωρείται παραυτόχθονη στην Πάρο και είναι μεσοζωικής ηλικίας και η σχέση της με τη θεωρούμενη ως Αυτόχθονη Ενότητα (Ενότητα Παροικιάς) είναι τεκτονική. Εικ. 27: Άποψη της περιοχής των Αρχαίων Λατομείων των Νυμφών και Πάνονα καθώς και των σύγχρονων λατομείων νοτιοανατολικά του οικισμού Μαράθι (δορυφορική λήψη). Από μακροσκοπικής άποψης πρόκειται για μία μεταμορφωμένη ενότητα που αποτελείται από λευκά αδροκρυσταλλικά μάρμαρα με ορίζοντες πυριτικών ενδιαστρώσεων και δολομιτικών μαρμάρων. Η ηλικία τους θεωρείται εν μέρει τριαδική, λόγω συσχετισμού τους με τα αντίστοιχα μάρμαρα της Νάξου (Παπανικολάου Δ., γεωλ. χάρτης ΙΓΜΕ 1:50.000, 1982). Για τη μικροσκοπική ανάλυση των μαρμάρων του λατομείου των Νυμφών πάρθηκαν δείγματα από ενστρώσεις των μαρμάρων από το λατομείο εσωτερικά της στοάς και εξωτερικά για τη σύγκριση και διάκριση μεταξύ των ενστρώσεων που υπόκεινται και υπέρκεινται του ορίζοντα που εμφανίζεται ο «λυχνίτης», ο οποίος εξορύχτηκε κατά την αρχαιότητα από το εν λόγω λατομείο. Η είσοδος του λατομείου βρίσκεται στα 211μ. υψόμετρο. Τα πρώτα δύο δείγματα πάρθηκαν από το εσωτερικό της στοάς του λατομείου. Το Νο 0 αποτελεί τη βάση της δειγματοληψίας μέσα στη στοά. Η διάταξη και κλίση των 16

μαρμάρων στο εν λόγω σημείο είναι: 160 0 /22 0 Ε. Το Νο 1 πάρθηκε λίγο πιο πάνω, λιθοστρωματογραφικά, δηλ. από τα υπερκείμενα στρώματα του λυχνίτη και συμπίπτει με την είσοδο του λατομείου. Η διεύθυνση και η κλίση εδώ μετρήθηκε με: 130 0 /28 0 Ε. Τα Νο 2 και Νο 3 πάρθηκαν σε υψόμετρο 187μ. πάνω στο λόφο Γούρλες, εξωτερικά της στοάς και αποτελούν, επίσης, τα υπερκείμενα στρωματογρφικά, μέλη του «λυχνίτη». Μετρήθηκε η διεύθυνση και κλίση των στρώσεων: 80 0 /10 0 SE. Το Νο 4, ανώτερα στρωματογρφικά μέλη, πάρθηκε σε υψόμετρο 192μ. και αποτελεί το τελευταίο υπερκείμενο στρώμα. Το δείγμα με το Νο 10 αποτελεί το πρώτο δείγμα από τις ενστρώσεις του «λυχνίτη». Το Νο 20 αποτελεί το ταβάνι του «λυχνίτη» ενώ το Νο 30 πάρθηκε πιο πάνω από το Νο 20 και αποτελεί, πιθανώς, επίσης δείγμα από «λυχνίτη». Τα δείγματα δόθηκαν για μικροσκοπική ανάλυση, μελετήθηκαν ορυκτολογικά-πετρογραφικά και εξετάσθηκαν μάκρο- και μικροσκοπικά από την Μπαντούνα Ιωάννα MSc Γεωλόγος στο ΙΓΜΕ. Από την ορυκτολογική-πετρογραφική ανάλυση προέκυψε ότι: Δείγμα Νο 0: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Μάρμαρο υπόλευκο έως τεφρόφαιο, με κατά τόπους κίτρινες αποχρώσεις. Λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με συμπαγή υφή και ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Δεν παρατηρούνται μικροπόροι ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,2 έως 1 mm. Η υφή του είναι συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν ο δολομίτης, αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά (μαγνητίτης, τιτανομαγνητίτης), ο μοσχοβίτης και αργιλικά ορυκτά. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0246 NO-0 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 97 Muscovite KAl 3 Si 3 O 10 (OH) 2 3 Σχήμα 1: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-0. 17

Εικ. 28: Μακροσκοπική εικόνα του δείγματος (Νο 0) και λεπτοτομές του ιδίου δείγματος (φωτ. 1 & 2): 1 (Nicols ) 2 (Nicols //) πολωτικού μικροσκοπίου: Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (1, 2). Επίσης εντοπίζεται η συμμετοχή του μοσχοβίτη (1) όπως επίσης και η συμμετοχή του μαγνητίτη και τιτανομαγνητίτη στο πέτρωμα (2). Δείγμα Νο 1: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Υπόλευκο, λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο. Η υφής είναι συμπαγής. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις, δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός, οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,07 έως 0,7 mm. Στο πέτρωμα διακρίνονται αποστρογγυλεμένα τεμάχη 0,02 mm πιθανώς υπερβασικής προέλευσης. Η υφή είναι συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 97%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν ο χαλαζίας, ο δολομίτης, ο απατίτης, ο μοσχοβίτης και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0242 NO-1 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 98 Muscovite (K 0.82 Na 0.18 )(Fe 0.03 Al 1.97 )(AlSi 3 )O 10 (OH) 2 2 Σχήμα 2: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-1. 18

Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Επιπλέον, οι κρύσταλλοι ασβεστίτη παρουσιάζουν κυματοειδή κατάσβεση, αποτέλεσμα της τεκτονικής καταπόνησης του πετρώματος. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Εικ. 29: Φωτογραφία μακροσκοπική δείγματος N-1: Υπόλευκο λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με προσμίξεις. Φωτ. 1 & 2 (Nicols ) πολωτικού μικροσκοπίου: Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται και η συμμετοχή του χαλαζία και του μοσχοβίτη στο πέτρωμα (φωτ. 1, 2). Δείγμα Νο2 ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ημίλευκο, μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο, συμπαγής υφή, παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις, Δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, μεσοκρυσταλλικός, Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,2 έως 1,2 mm. Συμπαγής υφή. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν ο χαλαζίας, ο δολομίτης, ο απατίτης, ο μοσχοβίτης και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ είναι τα εξής: Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0243 NO-2 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) 19

Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 100 Σχήμα 3: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-2. Εικ. 30: Φωτογραφία μακροσκοπική δείγματος N-2: Ημίλευκο λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με κιτρινοκάστανες οξειδώσεις στην επιφάνεια. Φωτ. 1 & 2 (Nicols ) πολωτικού μικροσκοπίου: Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα (φωτ. 2). Επίσης εντοπίζεται και η εμφάνιση χαλαζία (2) και μοσχοβίτη (1) στο πέτρωμα. Δείγμα Νο3 ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ημίλευκο έως υποκίτρινο, λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρου, συμπαγής υφή. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός έως μεσοκρυσταλλικός. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,15 έως 1,0 mm.η υφή είναι συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 97%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν ο μοσχοβίτης και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0244 NO-3 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 98 Muscovite KAl 3 Si 3 O 10 (OH) 2 2 Σχήμα 4: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-3. 20

Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Εικ. 31: Μακροσκοπική εικόνα του δείγματος (Νο 0) και λεπτοτομές του ιδίου δείγματος (φωτ. 1 & 2): 1 (Nicols ), 2 (Nicols //) πολωτικού μικροσκοπίου: Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται και η συμμετοχή του μαγνητίτη στο πέτρωμα (φωτ. 2), όπως επίσης και η συμμετοχή του μοσχοβίτη (1). Δείγμα Νο4 ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ροδόλευκο, μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με συμπαγή υφή. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις, δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, μεσοκρυσταλλικός, κατακλαστικός κατά τόπους. Εντοπίζεται θρυμματισμένο λεπτόκοκκο υλικό, λόγω τεκτονικής καταπόνησης, στα όρια μεταξύ των μεγαλύτερων κρυστάλλων. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,2 έως 2,0 mm. Η υφή είναι συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν ο χαλαζίας, ο απατίτης, άστριοι, αργιλικά ορυκτά και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0245 NO-4 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) 21

Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 97.5 Quartz KAl 3 Si 3 O 10 (OH) 2 0.5 Potassium Feldspar K. 871 Na.120 Rb.008 Al 0.94 Si 3.06 O 2 8 Σχήμα 5: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-4. Εικ. 32: Φωτογραφία μακροσκοπική δείγματος N-4: Ροδόλευκο μεσόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με καστανοκίτρινες φλέβες. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται και η συμμετοχή του μαγνητίτη στο πέτρωμα (φωτ. 2), όπως επίσης και η συμμετοχή του χαλαζία (φωτ. 1). Δείγμα Νο 10 (δείγμα «λυχνίτη») ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Υπόλευκο, λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με συμπαγή υφή. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός έως μεσοκρυσταλλικός, κατακλαστικός κατά τόπους. Εντοπίζεται θρυμματισμένο λεπτόκοκκο υλικό, λόγω τεκτονικής καταπόνησης, στα όρια μεταξύ των μεγαλύτερων κρυστάλλων. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,2 έως 2,0 mm. Υφή συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 95% και δολομίτη 3%. Ως επουσιώδη (2%), συμμετέχουν ο χαλαζίας, άστριοι, αργιλικά ορυκτά και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts 40000 XRD 2014_C0247 NO-10 LASKARIDIS 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) 22

Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 95 Dolomite CaMg(CO 3 ) 3 Quartz KAl 3 Si 3 O 10 (OH) 2 1 Potassium Feldspar K. 871 Na.120 Rb.008 Al 0.94 Si 3.06 O 8 1 Σχήμα 6: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-10. Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Εικ. 33: Φωτογραφία μακροσκοπική δείγματος N-10: Υπόλευκο λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με τεφρό φλεβίδιο. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται και η συμμετοχή του μαγνητίτη και του τιτανομαγνητίτη στο πέτρωμα (φωτ. 2), όπως επίσης και η συμμετοχή του μοσχοβίτη (φωτ. 1). Δείγμα Νο 20 (άμεσα υπερκείμενο του «λυχνίτη») ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Λευκό, λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με συμπαγή υφή. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ εμφανίζονται και επιμηκυνσμένοι. Οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,15 έως 0,5 mm. Η υφή είναι συμπαγής. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν αργιλικά ορυκτά. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. 23

Counts XRD 2014_C0248 NO-20 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 100 Σχήμα 7: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-20. Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Εικ. 34: Φωτογραφία μακροσκοπική 3.1 δείγματος N-20: Λευκό λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται και η συμμετοχή του μαγνητίτη και του τιτανομαγνητίτη στο πέτρωμα (φωτ. 2), όπως επίσης και η συμμετοχή του μοσχοβίτη (φωτ. 1). Δείγμα Νο 30 (υπερκείμενο του «λυχνίτη») ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Λευκό, λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο με συμπαγή υφή. Παρατηρούνται ελάχιστες μικροδιακλάσεις. Δεν παρατηρούνται μικροπόροι. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ο ιστός του δείγματος χαρακτηρίζεται ετεροκοκκώδης, λεπτοκρυσταλλικός. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ εμφανίζονται και επιμηκυνσμένοι. Οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, ευθύγραμμα τμήματα και καμπύλα τμήματα. Το μέγεθος των κρυστάλλων του πετρώματος κυμαίνεται από 0,15 έως 0,5 mm. Συμπαγής υφή. Η κύρια ορυκτολογική 24

σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν αργιλικά ορυκτά. Περιθλασιμετρία Ακτίνων Χ: Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση του δείγματος με τη μέθοδο περιθλασιμετρίας ακτίνων Χ δίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Counts XRD 2014_C0249 NO-30 LASKARIDIS 40000 10000 0 10 20 30 40 50 60 Position [ 2Theta] (Copper (Cu)) Colour Compound Name Chemical Formula SemiQuant (%) Calcite Ca(CO 3 ) 98 Illite-Muscovite K 0.94 Al 1.96 (Al0.95Si 2.85 O 10 )((OH) 1.744 F 0.256 ) 2` Σχήμα 8: Ακτινοδιάγραμμα του δείγματος N-30. Παρουσιάζει ελάχιστους πόρους. Παρατηρούνται μικροδιακλάσεις. Με βάση τα ιστολογικά στοιχεία, την υφή και την ορυκτολογική σύσταση, το πέτρωμα ταξινομείται ως Ασβεστιτικό μάρμαρο. Εικ. 35: Φωτογραφία μακροσκοπική 3.1 δείγματος N-20: Λευκό λεπτόκοκκο ασβεστιτικό μάρμαρο. Οι κρύσταλλοι εμφανίζονται υπιδιόμορφοι έως αλλοτριόμορφοι κατά τόπους, ενώ οι τρόποι σύνδεσης των κρυστάλλων είναι κυρίως τριπλά σημεία επαφής, καμπύλα τμήματα και λοβοειδής (φωτ. 1, 2). Επίσης εντοπίζεται η εισχώρηση αργιλικών ορυκτών και πιθανώς βιτουμενίων (φωτ. 2). 25

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ Από την μάκρο- και μικροσκοπική εξέταση των δειγμάτων στα υποκείμενα και υπερκείμενα στρώματα του ορίζοντα του «λυχνίτη» διαπιστώνεται ότι οι ενστρώσεις αυτές των μαρμάρων αποτελούνται κατά κύριο λόγο από ασβεστιτικά μάρμαρα με συμμετοχή του ασβεστίτη που κυμαίνεται από 95 έως 98%. Σαν συνωδά στοιχεία παρατηρούνται, μεταξύ των άλλων, ο δολομίτης, αργιλικά ορυκτά, ο χαλαζίας, άστριοι, ο απατίτης, ο μοσχοβίτης και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά, κλπ. Η σύσταση αυτή διαφέρει πολύ λίγο μεταξύ των δειγμάτων. Παρατηρείται η έλλειψη ή η συμμετοχή εν μέρει ή εξ ολοκλήρου στα διάφορα δείγματα. Η ταύτιση ή ομοιότητα μεταξύ τους είναι καταφανής. Στα αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά συγκαταλέγεται, συνήθως, ο μαγνητίτης και ο τιτανομαγνητίτης. Τα αργιλικά υλικά παρατηρούνται περισσότερο στις εγγύτερες στρώσεις του ορίζοντα του «λυχνίτη». Ο «λυχνίτης» σαν ορίζοντας μαρμάρου περιέχει μέγεθος κρυστάλλων του πετρώματος που κυμαίνεται από 0,2 έως 2,0 mm. Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 95% και δολομίτη 3%. Ως επουσιώδη (2%), συμμετέχουν ο χαλαζίας, άστριοι, αργιλικά ορυκτά και αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά. Στα εγγύτερα στρώματα (υπερκείμεναυποκείμενα) λείπουν τα συνωδά αυτά στοιχεία, και κυρίως η συμμετοχή του δολομίτη σε μεγάλο ποσοστό 3% για τις υπερκείμενες και υποκείμενες στρώσεις του «λυχνίτη». Επίσης το μέγεθος των κρυστάλλων του «λυχνίτη» (0,2 έως 2,0 mm) φαίνεται να είναι πολύ μεγαλύτερο όλων των άλλων άμεσων στρώσεων (0,15 έως 0,5 mm) περί τον «λυχνίτη». Εικ. 36: Δορυφορική εικόνα με αναφορά στην περιοχή έρευνας. 26

Εικ.37: Γεωλογικός χάρτης 1:5.000, γεωλογική τομή και υπόμνημα της ευρύτερης περιοχής του οικισμού Μαραθιού με τα αρχαία λατομεία-μεταλλεία που απαντώνται εδώ. Ο γεωλόγος της Δ/ΓΓΧ Δρ. Βασίλης Τσελεπίδης 27