ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 19.06.2013 C(2013) 3548 final ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ Το παρόν έγγραφο αποτελεί εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής που διατίθεται μόνο για ενημέρωση. Θέμα: Κρατική ενίσχυση SA.35738 (2012/N) Ελλάδα Ενίσχυση για την αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου Κύριε Υπουργέ, 1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ (1) Με κοινοποίηση της 19ης Νοεμβρίου 2012, οι ελληνικές αρχές ενημέρωσαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (εφεξής, η «Επιτροπή») για την πρόθεσή τους να χορηγήσουν ποσό 11.190.240 ευρώ για ένα έργο υποδομής στον λιμένα Κατακόλου. (2) Η Επιτροπή ζήτησε πρόσθετες πληροφορίες από τις ελληνικές αρχές με τις επιστολές της 27ης Νοεμβρίου 2012, της 18ης Φεβρουαρίου 2013 και της 29ης Απριλίου 2013 και με τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της 30ής Μαΐου 2013 και της 3ης Ιουνίου 2013. Οι ελληνικές αρχές παρέσχον πρόσθετες πληροφορίες με τις επιστολές της 8ης Φεβρουαρίου 2013, της 15ης Μαρτίου 2013 και της 27ης Μαΐου 2013 και με τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της 3ης και της 4ης Ιουνίου 2013. 2. ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΣ (3) Ο λιμένας Κατακόλου βρίσκεται στην Πελοπόννησο, στη Δυτική Ελλάδα. Απέχει 14 χλμ από τον Πύργο και 33 χλμ από τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ολυμπίας. Άλλοι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι της περιοχής (Μυκήνες), το αεροδρόμιο του Αράξου καθώς και ο λιμένας και η πόλη της Πάτρας βρίσκονται Κύριο Δημήτρης Λ. Αβραμόπουλος Υπουργό Εξωτερικών Βασιλίσσης Σοφίας 5 Grèce - 10671 Αθήνα Commission européenne, B-1049 Bruxelles/Europese Commissie, B-1049 Brussel Belgium Telephone: 00-32 (0) 2 299.11.11.
σε απόσταση περίπου 200 χλμ από τον λιμένα Κατακόλου. Ο λιμένας συνδέεται με το περιφερειακό οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. (4) Σύμφωνα με το Β.Δ. 14/19.1.1939 (άρθρο 63 παράγραφος 7) 1, το επακόλουθο Π.Δ. 195/2001 2, τον Ν. 2738/1999 3 και την Κ.Υ.Α. 41414/01 4, η χρήση και η εκμετάλλευση του λιμένα Κατακόλου έχουν παραχωρηθεί στο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (εφεξής «ΝΠΔΔ») με την επωνυμία Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Πύργου (εφεξής, το «ΔΛΤΠ»). (5) Επί του παρόντος, ο λιμένας Κατακόλου λειτουργεί κυρίως ως ενδιάμεσος λιμένας για κρουαζιερόπλοια προερχόμενα κυρίως από ιταλικούς λιμένες επιβίβασης/αποβίβασης 5. Τα κρουαζιερόπλοια ελλιμενίζονται συνήθως το πρωί και, μετά την ολοκλήρωση των επισκέψεων στους παρακείμενους χώρους, αναχωρούν για τον επόμενο προορισμό τους. Επί του παρόντος, στον λιμένα μπορούν να ελλιμενιστούν ταυτόχρονα έως 3 κρουαζιερόπλοια μήκους περίπου 200 μέτρων. Το 2011 ο λιμένας υποδέχθηκε συνολικά 819.943 επιβάτες από ελλιμενισμούς 429 κρουαζιερόπλοιων. (6) Η κίνηση των κρουαζιερόπλοιων έχει έντονα εποχιακό χαρακτήρα, οι περισσότεροι δε ελλιμενισμοί πραγματοποιούνται μεταξύ Απριλίου και Νοεμβρίου. (7) Ο λιμένας Κατακόλου διαθέτει επίσης μαρίνα δυναμικότητας 235 θαλαμηγών. Η λειτουργία και η δυναμικότητα της μαρίνας δεν επηρεάζονται από τα έργα υποδομής που αξιολογούνται στο πλαίσιο της παρούσας κοινοποίησης. 3. ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΘΕΝ ΣΧΕΔΙΟ 3.1. Στόχος (8) Οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι στόχος του κοινοποιηθέντος σχεδίου είναι η βελτίωση των υφιστάμενων λιμενικών εγκαταστάσεων. Η περιοχή δεν διαθέτει πολλές λιμενικές εγκαταστάσεις και ο συγκεκριμένος λιμένας αποτελεί σημαντική πύλη εισόδου στην ΕΕ για σκάφη προερχόμενα από την Ανατολική Μεσόγειο ή τη Μαύρη Θάλασσα. Ο λιμένας Κατακόλου χρησιμοποιείται επί του παρόντος από κρουαζιερόπλοια, αλλά δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον από άλλους τύπους σκαφών, όπως ελαφρά φορτηγά πλοία, εάν αλλάξουν οι συνθήκες και η σχετική αγορά. (9) Ειδικοί στόχοι του κοινοποιηθέντος σχεδίου είναι η βελτίωση των συνθηκών ελλιμενισμού, η εξυπηρέτηση των επιβατών (ασφάλεια και άνεση) και η αύξηση της δυναμικότητας του λιμένα. Ειδικότερα, η αναβάθμιση του λιμένα θα βελτιώσει την ασφάλεια του ελλιμενισμού, η οποία επηρεάζεται από την εμφάνιση ρεστίας, ένα φυσικό φαινόμενο που προκαλείται από τους νοτιοανατολικούς ανέμους και καθιστά δυσχερή, ακόμη και επικίνδυνο, τον ελλιμενισμό. Η οδική ασφάλεια και η ασφάλεια των πεζών θα βελτιωθούν επίσης με την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου και των δημόσιων χώρων. ον 1 ΦΕΚ 24/A/1939. 2 ΦΕΚ 159/A/2001. 3 ΦΕΚ 180/A/1999. 4 ΦΕΚ 1209/B/2002. 5 Στον κλάδο της κρουαζιέρας, «ενδιάμεσος λιμένας» είναι ο λιμένας στον οποίο οι επιβάτες της κρουαζιέρας αποβιβάζονται για σύντομο χρονικό διάστημα, προκειμένου να επισκεφθούν παρακείμενο χώρο ή περιοχή, και επιβιβάζονται στη συνέχεια για να συνεχίσουν την κρουαζιέρα. Το αντίθετο είναι ο «λιμένας επιβίβασης/αποβίβασης» από τον οποίο ξεκινά και στον οποίο ολοκληρώνεται η κρουαζιέρα. 2
(10) Επιπλέον, τα έργα θα επιτρέψουν τον ασφαλή ελλιμενισμό σκαφών «νέας γενιάς» μήκους 300 μ. Σημειώνεται ότι σκάφη «νέας γενιάς» επισκέπτονται ήδη το Κατάκολο, αλλά ο ελλιμενισμός τους επηρεάζεται επί του παρόντος από τις καιρικές συνθήκες, έναν παράγοντα τον οποίο το ΔΛΤΠ επιθυμεί να βελτιώσει, επεκτείνοντας τον προσήνεμο μόλο. (11) Η αναβάθμιση του λιμένα αναμένεται επίσης να προαγάγει την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής στους επισκέπτες επιβάτες. Θα συμβάλει επίσης στην οικονομική σύγκλιση της περιοχής με την υπόλοιπη ΕΕ, δεδομένου ότι ο τουρισμός αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα στη Δυτική Ελλάδα, ενισχυόμενη περιοχή βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο α) της ΣΛΕΕ 6. (12) Με τα συγκεκριμένα έργα, προβλέπεται ότι η δυναμικότητα του λιμένα Κατακόλου θα αυξηθεί σταδιακά σε 1.250.000 επιβάτες από 550 ελλιμενισμούς κρουαζιερόπλοιων μέχρι το 2025. (13) Το σχέδιο θα κατασκευαστεί στο πλαίσιο επενδύσεων του ελληνικού Δημοσίου και ειδικότερα του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Ιονίων Νήσων 2007-2013 (εφεξής, το «ΠΕΠ ΔΕΠΙΝ»), στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (εφεξής, το «ΕΣΠΑ»), το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (εφεξής, το «ΕΤΠΑ») 7. (14) Η αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου περιλαμβάνεται στον κατάλογο των έργων προτεραιότητας που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, τα οποία επέλεξαν οι ελληνικές αρχές βάσει της ωριμότητας, του μεγέθους και του αντικτύπου τους στην ελληνική οικονομία. Οι εργασίες αναβάθμισης αναμένεται να ξεκινήσουν κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2013 και να ολοκληρωθούν έως την 31η Δεκεμβρίου 2015. 3.2. Οι εργασίες (15) Σύμφωνα με την κοινοποίηση των ελληνικών αρχών, το σχέδιο θα περιλαμβάνει τις ακόλουθες εργασίες: Υποδομή ελλιμενισμού σκαφών α. επέκταση προσήνεμου μόλου (νότια πλευρά) κατά 160 μ. β. επέκταση υφιστάμενου κρηπιδώματος και κατασκευή νέου κρηπιδότοιχου έμπροσθεν καταστημάτων κατά μήκος του λιμένα (δυτική πλευρά). Το κρηπίδωμα προβλέπεται να επεκταθεί κατά 8 μ. σε μήκος και κατά 206 μ. σε πλάτος. Ο κρηπιδότοιχος προβλέπεται να έχει μήκος 63 μ. γ. συμπληρωματικές εργασίες στον υφιστάμενο κεντρικό προβλήτα και κατασκευή νέας νησίδας παραβολής για την επέκταση του υφιστάμενου προβλήτα. Υποδομή υποδοχής επιβατών 6 Απόφαση Ε(2006) 3867 της Επιτροπής της 31.8.2006 Κρατική ενίσχυση N 408/2006 Ελλάδα Χάρτης περιφερειακών ενισχύσεων 2007-2013. 7 Η χρηματοδότηση του ΕΤΠΑ για το ΠΕΠ ΔΕΠΙΝ εγκρίθηκε με την απόφαση Ε(2007) 5441 της Επιτροπής της 5.11.2007 (CCI 2007 GR 161 PO 007). Για τις γενικές διατάξεις των κοινοτικών ταμείων, βλ. κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου της 11ης Ιουλίου 2006, ΕΕ L 210 της 31.7.2006, σ. 25. 3
δ. κατασκευή νέου κτιρίου υποδοχής επιβατών. Το κτίριο θα έχει δύο ορόφους και θα περιλαμβάνει αίθουσα αναμονής, χώρο εστίασης, αίθουσα πληροφορικής και γραφείο ενημέρωσης τουριστών ε. επέκταση και ανακαίνιση παλαιάς αποθήκης, η οποία θα λειτουργεί ως μουσείο, στο οποίο η είσοδος θα είναι δωρεάν, φιλοξενώντας εκθέσεις σχετικές με την ιστορία της περιοχής στ. κατασκευή υπαίθριου θεάτρου, το οποίο θα χρησιμοποιείται για θεατρικές παραστάσεις και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ζ. ανάπλαση περιβάλλοντος χώρου και δημόσιων χώρων η. κατασκευή νέου κτιρίου ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων, το οποίο θα χρησιμοποιείται από τη λιμενική αρχή και τις αρμόδιες για την τήρηση της δημόσιας τάξης αρχές. (16) Αναπαράσταση του λιμένα Κατακόλου και των προβλεπόμενων εργασιών παρατίθεται στο παράρτημα της παρούσας απόφασης. 3.3. Νέο κτίριο ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων (17) Σημειώνεται ότι η κατασκευή του νέου κτιρίου ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων δεν περιλαμβάνεται στην κοινοποίηση, επειδή οι ελληνικές αρχές ισχυρίζονται ότι δεν αφορά τις οικονομικές δραστηριότητες του λιμένα Κατακόλου. (18) Το εν λόγω κτίριο θα έχει δύο ορόφους και θα στεγάζει αίθουσα ελέγχου διαβατηρίων, γραφεία για τις αρμόδιες για την τήρηση της δημόσιας τάξης αρχές (αστυνομία), τελωνείο, το γραφείο του λιμενάρχη, το γραφείο του διαχειριστή του λιμένα και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις. Στόχος του νέου κτιρίου είναι να συμμορφώνεται προς τα διεθνή πρότυπα και τις κρατικές υποχρεώσεις, όπως τον Διεθνή Κώδικα για την ασφάλεια στα πλοία και στις λιμενικές εγκαταστάσεις 8, τη συμφωνία του Σένγκεν και άλλες υποχρεώσεις σχετικές με την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και προσώπων. Οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις δεν πληρούν τα εθνικά και τα διεθνή πρότυπα για την άσκηση των ως άνω δραστηριοτήτων. Για παράδειγμα, οι ελληνικές αρχές επισήμαναν ότι επί του παρόντος δεν διενεργείται έλεγχος ασφάλειας και ανίχνευσης μεταλλικών αντικειμένων σε χειραποσκευές και άλλες αποσκευές, επειδή δεν υπάρχει κτίριο διαθέσιμο για τη στέγαση των εν λόγω δραστηριοτήτων. (19) Τέλος, η κατασκευή του συγκεκριμένου κτιρίου δεν θα επηρεάσει καμία οικονομική δραστηριότητα. 3.4. Κόστος και χρηματοδότηση (20) Το συνολικό κόστος της κοινοποιηθείσας επένδυσης, δηλαδή εξαιρουμένου του νέου κτιρίου ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων, ανέρχεται σε 12.265.965 ευρώ. Οι ελληνικές αρχές κοινοποίησαν συνολικό ποσό 11.190.240 ευρώ για αξιολόγηση κρατικής ενίσχυσης. Βάσει της κοινοποίησης, η λεπτομερής χρηματοδότηση του κόστους της επένδυσης και η συνεισφορά των εμπλεκόμενων μερών είναι οι ακόλουθες (στρογγυλοποιημένα ποσά): 8 Τέθηκε σε ισχύ με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 725/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, για τη βελτίωση της ασφάλειας στα πλοία και στις λιμενικές εγκαταστάσεις, ΕΕ L 129 της 29.4.2004, σ. 6. 4
Πίνακας 1: Ανάλυση κόστους και συνεισφερόντων (σε ευρώ) Εργασία Συνολικό κόστος Κρατικός προϋπολογισμός Χρηματοδότηση ΕΤΠΑ μέσω ΕΣΠΑ Ίδια συνεισφορά δικαιούχου α. Επέκταση προσήνεμου μόλου 5.000.000 684.225 3.877.275 438.500 β. Επέκταση υφιστάμενου κρηπιδώματος 1.000.000 136.845 775.455 87.700 γ. Συμπληρωματικές εργασίες σε υφιστάμενο κεντρικό προβλήτα 500.000 68.423 387.728 43.850 Τεχνικές μελέτες 260.000 35.580 201.618 22.802 δ. Νέο κτίριο υποδοχής επιβατών 1.995.298 273.047 1.547.264 174.988 ε. Παλαιά αποθήκη 1.193.809 163.367 925.745 104.697 στ. Υπαίθριο θέατρο 888.249 121.552 688.797 77.899 ζ. Περιβάλλων χώρος 1.428.609 195.498 1.107.822 125.289 Συνολικό ποσό 12.265.965 1.678.536 9.511.704 11.190.240 1.075.725 (21) Η δημόσια χρηματοδότηση θα έχει τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων στο ΔΛΤΠ, οι οποίες θα καταβάλλονται σταδιακά ανάλογα με την πρόοδο των εργασιών αναβάθμισης. Οι εργασίες θα ανατεθούν σε ανάδοχο βάσει δημόσιας ανοικτής διαδικασίας υποβολής προσφορών χωρίς διακρίσεις, σύμφωνα με την ενωσιακή και την ελληνική νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις. (22) Οι ελληνικές αρχές παρέσχον χρηματοοικονομική και οικονομική ανάλυση κόστους/οφέλους για το κοινοποιηθέν σχέδιο καθώς και χρηματοοικονομικό υπολογισμό της καθαρής παρούσας αξίας της κοινοποιηθείσας επένδυσης. Σε περίοδο αναφοράς 25 ετών, το σχέδιο εμφανίζει αρνητική χρηματοοικονομική καθαρή παρούσα αξία (έλλειμμα χρηματοδότησης) 10.166.284 ευρώ. Ο δείκτης ελλείμματος χρηματοδότησης, υπολογιζόμενος ως η σχέση μεταξύ της ως άνω αναφερόμενης χρηματοοικονομικής καθαρής παρούσας αξίας του σχεδίου και του προεξοφλημένου συνολικού κόστους του σχεδίου, το οποίο ανέρχεται σε 11.143.388 ευρώ, είναι 91,23%. (23) Ο υπολογισμός αυτός δείχνει ότι το επενδυτικό σχέδιο δεν είναι οικονομικά βιώσιμο και ότι δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς σημαντική δημόσια στήριξη, καθώς σε διάστημα 25 ετών τα αναμενόμενα έσοδα δεν θα καλύψουν το αρχικό κόστος επένδυσης του σχεδίου. (24) Το ΔΛΤΠ θα αναλάβει μέρος του κόστους της επένδυσης υπό μορφή ίδιας συνεισφοράς, η οποία θα ανέλθει σε 1.075.725 ευρώ. Το Δημόσιο θα συνεισφέρει 11.190.240 ευρώ. Από την κρατική συνεισφορά, 9.511.704 ευρώ θα προέλθουν από πόρους του ΕΤΠΑ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε συντελεστή συγχρηματοδότησης 85% των επιλέξιμων δημόσιων δαπανών. Συνολικά, οι ελληνικές αρχές κοινοποίησαν ένταση ενίσχυσης 91,23%, ήτοι οι κρατικοί πόροι ως ποσοστό των συνολικών επιλέξιμων εξόδων για αξιολόγηση κρατικής ενίσχυσης. 5
3.5. Πλαίσιο ανταγωνισμού (25) Οι ελληνικές αρχές ισχυρίζονται ότι η ενίσχυση για την αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου δεν θα επιφέρει σημαντική στρέβλωση του ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ μπορεί να έχει ακόμη και θετικές συνέπειες στο επίπεδο των ταξιδιών με κρουαζιερόπλοιο στη Μεσόγειο γενικά. Καταρχάς, οι ελληνικές αρχές ισχυρίζονται ότι το σχέδιο δεν θα αυξήσει τον αριθμό των θέσεων ελλιμενισμού στον λιμένα Κατακόλου. Αναγνωρίζουν, ωστόσο, ότι η αναβάθμιση θα επιτρέπει τον ασφαλή ελλιμενισμό μεγαλύτερων σκαφών και ενδέχεται να επιμηκύνει την περίοδο κατά την οποία ο λιμένας μπορεί να χρησιμοποιείται με ασφάλεια από μεγάλα σκάφη, λόγω βελτίωσης της ασφάλειας (επέκταση προσήνεμου μόλου). Πράγματι, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη (12) παραπάνω, με το συγκεκριμένο σχέδιο, η δυναμικότητα του λιμένα Κατακόλου θα αυξηθεί και αναμένεται να ανέλθει σε μέγιστο συνολικό ετήσιο αριθμό 1.250.000 επιβατών από 550 ελλιμενισμούς κρουαζιερόπλοιων μέχρι το έτος 2025. (26) Δεύτερον, οι ελληνικές αρχές εξήγησαν τις ιδιαιτερότητες της αγοράς κρουαζιέρας και τις λειτουργίες των ενδιάμεσων λιμένων. Ο λιμένας Κατακόλου χρησιμοποιείται κυρίως από κρουαζιερόπλοια και είναι ένας από τους πολλούς ενδιάμεσους λιμένες στη Μεσόγειο, μιας από τις σημαντικότερες περιοχές για την πραγματοποίηση κρουαζιερών παγκοσμίως. Οι ελληνικές αρχές υποστήριξαν περαιτέρω ότι, όταν ορισμένοι λιμένες στη Μεσόγειο βελτιώνουν το επίπεδο των υπηρεσιών τους, αυτό μπορεί να έχει θετικές συνέπειες για τους άλλους λιμένες στην περιοχή, καθώς η Μεσόγειος γενικότερα καθίσταται ελκυστικότερος προορισμός για κρουαζιέρες. (27) Οι ελληνικές αρχές εξήγησαν επίσης ότι ο λιμένας Κατακόλου βρίσκεται σε ιδανική απόσταση από ορισμένους ιταλικούς λιμένες επιβίβασης/αποβίβασης (Βενετία, Τεργέστη, Γένοβα, Ρώμη-Civitavecchia) για στάση στη διαδρομή μεταξύ Αδριατικής και Ανατολικής Μεσογείου 9. Τα κρουαζιερόπλοια που προέρχονται από τους ως άνω λιμένες μπορούν να επιλέξουν να σταματήσουν είτε στο Κατάκολο είτε στους γειτονικούς λιμένες της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς, αλλά κατά κανόνα δεν σταματούν σε άλλους ενδιάμεσους λιμένες (όπως η Κέρκυρα, το Dubrovnik ή το Split) που είναι πλησιέστεροι στον λιμένα αναχώρησης. (28) Τρίτον, όσον αφορά τα τέλη που χρεώνει ο λιμένας Κατακόλου, υπάρχουν δύο κατηγορίες: i) λιμενικά τέλη επιβατών, τα οποία βασίζονται στην αρχική τιμή εισιτηρίου, θεσπίζονται με εθνική νομοθετική πράξη 10 και επιβάλλονται σε όλους τους λιμένες στην Ελλάδα ii) δικαιώματα προσόρμισης σκαφών, τα οποία χρεώνει ο λιμένας Κατακόλου (περίπου 600 ευρώ/σκάφος). (29) Η κοινοποίηση των ελληνικών αρχών αναφέρει ότι τα λιμενικά τέλη επιβατών (υπό i) ανωτέρω) είναι ίδια για όλα τα λιμενικά ταμεία της Ελλάδας και ειδικότερα για τους λιμένες που ανταγωνίζονται το Κατάκολο, δηλαδή τους λιμένες της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς. Τα τέλη δεν αναμένεται να αυξηθούν και, σε κάθε περίπτωση, κάθε αλλαγή θα ισχύει για όλους. 9 Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, κατά κανόνα, ένα συνηθισμένο κρουαζιερόπλοιο χρειάζεται να ελλιμενιστεί σε ενδιάμεσο λιμένα κάθε 250-350 μίλια, απόσταση που αντιστοιχεί περίπου σε ταξίδι 24 ωρών, και το Κατάκολο βρίσκεται σε απόσταση αυτής της τάξης από τους ιταλικούς λιμένες επιβίβασης/αποβίβασης. 10 Π.Δ. 195, ΦΕΚ 236/Α/30.09.2005. 6
(30) Τα δικαιώματα προσόρμισης (υπό ii) ανωτέρω) ρυθμίζονται οριζόντια από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, το οποίο επιβλέπει όλα τα λιμενικά ταμεία της Ελλάδας, όπως το ΔΛΤΠ. Επιπλέον, οι ελληνικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι τα δικαιώματα προσόρμισης που χρεώνει το ΔΛΤΠ δεν μπορούν να θεωρηθούν έμμεσο μειονέκτημα για τον λιμένα και τούτο επειδή τα δικαιώματα προσόρμισης στο Κατάκολο είναι ίδια με τα δικαιώματα που χρεώνουν οι άμεσοι ανταγωνιστές του και παρόμοια με εκείνα που χρεώνουν άλλοι συγκρίσιμοι λιμένες της ΕΕ. Επιπλέον, ο λιμένας Κατακόλου καλύπτει τα λειτουργικά του έξοδα μέσω των εσόδων από τα δικαιώματα προσόρμισης. Τέλος, οι ελληνικές αρχές διευκρίνισαν ότι οι τελικοί χρήστες των νέων υποδομών, δηλαδή τα κρουαζιερόπλοια και οι εταιρείες εκμετάλλευσής τους, θα τυγχάνουν ίσης πρόσβασης χωρίς διακρίσεις στις νέες υποδομές. (31) Συμπερασματικά, παρά την αναβάθμιση, οι ελληνικές αρχές δεν αναμένουν ότι ο λιμένας Κατακόλου θα επηρεάσει δυσμενώς τον ανταγωνισμό, λόγω ιδίως της γεωγραφικής θέσης του και του περιορισμένου ανταγωνισμού με τους γειτονικούς ενδιάμεσους λιμένες. 3.6. Σώρευση (32) Οι ελληνικές αρχές δεσμεύτηκαν ότι η ενίσχυση που χορηγείται για το συγκεκριμένο σχέδιο δεν θα σωρευτεί με ενίσχυση χορηγούμενη από άλλες τοπικές, εθνικές ή ενωσιακές πηγές για τα ίδια επιλέξιμα έξοδα. 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 4.1. Ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης (33) Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη μέλη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές. (34) Επομένως, για τη διαπίστωση της ύπαρξης κρατικής ενίσχυσης πρέπει να αξιολογηθεί κατά πόσον πληρούνται τα σωρευτικά κριτήρια που απαριθμούνται στο άρθρο 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ (δηλαδή μεταβίβαση κρατικών πόρων, επιλεκτικό πλεονέκτημα, δυνητική στρέβλωση του ανταγωνισμού και επηρεασμός των συναλλαγών εντός της ΕΕ) για καθένα από τα προσδιορισθέντα μέτρα. 4.1.1. Ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης στο επίπεδο του ΔΛΤΠ (της λιμενικής αρχής) 4.1.1.1.Έννοια επιχείρησης (35) Βάσει των νομοθετικών πράξεων που περιγράφονται στην αιτιολογική σκέψη (4) παραπάνω, το ΔΛΤΠ είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου το οποίο εκμεταλλεύεται τον λιμένα Κατακόλου και θα είναι υπεύθυνο για την υλοποίηση του κοινοποιηθέντος σχεδίου. 7
(36) Σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου 11, κάθε φορέας ο οποίος ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς που τον διέπει και τον τρόπο της χρηματοδοτήσεώς του, μπορεί να θεωρηθεί επιχείρηση για τους σκοπούς του δικαίου του ανταγωνισμού της ΕΕ. Σύμφωνα με την υπόθεση Leipzig- Halle 12, η κατασκευή υποδομής που θα αποτελέσει αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης συνιστά εμπορική δραστηριότητα. Επομένως, η χρηματοδότηση της κατασκευής μιας τέτοιας υποδομής υπάγεται στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ. Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή διαπίστωσε σε σειρά αποφάσεών της ότι η κατασκευή και η εκμετάλλευση λιμενικών υποδομών είναι οικονομική δραστηριότητα 13. (37) Το κοινοποιηθέν σχέδιο αφορά την αναβάθμιση υποδομών στον λιμένα Κατακόλου, τις οποίες εκμεταλλεύεται και θα συνεχίσει να εκμεταλλεύεται εμπορικά το ΔΛΤΠ μέσω της χρέωσης δικαιωμάτων για την προσόρμιση των σκαφών. Επομένως, το ΔΛΤΠ θεωρείται επιχείρηση για τους σκοπούς της κατασκευής και της εκμετάλλευσης των λιμενικών υποδομών που θα αποτελέσουν αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης. (38) Οι ελληνικές αρχές επιβεβαίωσαν επίσης ότι το ΔΛΤΠ εκμεταλλεύεται επί του παρόντος και θα συνεχίσει να εκμεταλλεύεται τον λιμένα Κατακόλου. Επομένως, το σχέδιο δεν συνεπάγεται κανένα πλεονέκτημα για οποιαδήποτε άλλη οντότητα εκμετάλλευσης του λιμένα. 4.1.1.2. Γενικές υποδομές έναντι ειδικών υποδομών του σχεδίου (39) Οι ελληνικές αρχές θεωρούν ότι μέρος των δαπανών για το συγκεκριμένο έργο υποδομής, και ειδικότερα η δαπάνη για το νέο κτίριο ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων (βλ. αιτιολογική σκέψη (15) στοιχείο η. και ενότητα 3.3 παραπάνω), συνδέεται με την άσκηση δραστηριοτήτων δημόσιου χαρακτήρα από το ΔΛΤΠ και άλλες αρχές αρμόδιες για την τήρηση της δημόσιας τάξης. (40) Σύμφωνα με τη νομολογία, δραστηριότητες οι οποίες υπάγονται κανονικά στην αρμοδιότητα του κράτους κατά την άσκηση των εξουσιών του ως δημόσιας αρχής και οι οποίες δεν έχουν οικονομικό χαρακτήρα δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις 14. Αυτό μπορεί να αφορά δαπάνες για την εκτέλεση καθηκόντων διασφάλισης της προστασίας και της ασφάλειας, 11 Βλ. π.χ. υπόθεση C-41/90, Hofner και Elsner, Συλλογή 1991, σ. I-1979, σκέψη 21 υπόθεση C-160/91, Poucet και Pistre κατά AGF και Cancava, Συλλογή 1993, σ. I-637, σκέψη 17 υπόθεση C-35/96, Επιτροπή κατά Ιταλίας, Συλλογή 1998, σ. I-3851. 12 Συνεκδικαζόμενες υποθέσεις T-455/08, Flughhafen Leipzig-Halle GmbH και Mitteldeutsche Flughafen AG κατά Επιτροπής και T-443/08, Feistaat Sachsen και Land Sachsen Anhalt κατά Επιτροπής, Συλλογή 2011, σ. II-0000, βλ. επίσης υπόθεση T-128/89, Aéroports de Paris κατά Επιτροπής, Συλλογή 2000, σ. II-3929, επιβεβαιωθείσα από το Δικαστήριο, υπόθεση C-82/01P, Συλλογή 2002 σ. I-9297, και υπόθεση T-196/04, Ryanair κατά Επιτροπής, Συλλογή 2008, σ. II-3643, σκέψη 88. 13 Βλ. π.χ. απόφαση Ε(2009) 9949 της Επιτροπής, της 15.12.2009, στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. N 385/2009 Δημόσια χρηματοδότηση λιμενικών υποδομών στον λιμένα Ventspils, ΕΕ C 72 της 20.3.2010 απόφαση Ε(2011) 3052 τελικό της Επιτροπής, της 15.6.2011, στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. N 44/2010 Δημόσια χρηματοδότηση λιμενικών υποδομών στο Krievu Sala, ΕΕ C 215 της 21.7.2011, σ. 19 απόφαση C(2012) 939 τελικό της Επιτροπής της 22.2.2012 στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. SA.30742 (N/2010) Κατασκευή υποδομών για τον τερματικό σταθμό επιβατικών και φορτηγών σκαφών στο Klaipeda, ΕΕ C 121 της 26.4.2012, σ. 1 απόφαση C(2012) 9468 τελικό της Επιτροπής, της 19.12.2012, σχετικά με την κρατική ενίσχυση SA.34940 (2012/N) Λιμένας Augusta, ΕΕ C 77 της 15.3.2013. 14 Βλ. π.χ. συνεκδικαζόμενες υποθέσεις T-455/08, Flughhafen Leipzig-Halle GmbH και Mitteldeutsche Flughafen AG κατά Επιτροπής και T-443/08, Feistaat Sachsen και Land Sachsen Anhalt κατά Επιτροπής, Συλλογή 2011, σ. II-0000. 8
αστυνομικές υπηρεσίες 15 ή λειτουργίες προστασίας του περιβάλλοντος στον βαθμό που δεν αποτελούν εγγενές στοιχείο σχεδίου με εμπορικό σκοπό. Η χρηματοδότηση τέτοιων δραστηριοτήτων πρέπει να περιορίζεται στα έξοδα που αυτές συνεπάγονται και δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση άλλων δραστηριοτήτων. (41) Εν προκειμένω, οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι η κατασκευή νέου κτιρίου ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων είναι απαραίτητη, ανεξάρτητα από το σχέδιο αναβάθμισης του λιμένα Κατακόλου. Στόχος του νέου κτιρίου είναι η συμμόρφωση προς διεθνή πρότυπα και κρατικές υποχρεώσεις, οι οποίες εκτελούνται επί του παρόντος σε επίπεδο που υπολείπεται του βέλτιστου. (42) Επιπλέον, οι ελληνικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι η χρηματοδότηση των εν λόγω δραστηριοτήτων περιορίζεται στην αναγκαία για την εγκαθίδρυση των οικείων εγκαταστάσεων και δεν αφορά άλλες οικονομικές δραστηριότητες του λιμένα. (43) Η Επιτροπή συμφωνεί με την αξιολόγηση των ελληνικών αρχών ότι, πράγματι, η κατασκευή του νέου κτιρίου ελέγχου της κίνησης του λιμένα και ελέγχου διαβατηρίων δεν σχετίζεται με την οικονομική δραστηριότητα του λιμένα. Επομένως, η δημόσια χρηματοδότηση των οικείων εξόδων δεν πρέπει να ισοδυναμεί με κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αφορούν μόνον έξοδα αναγκαία για τις δραστηριότητες δημόσιου χαρακτήρα. 4.1.1.3. Κρατικοί πόροι και καταλογισμός (44) Όπως προαναφέρθηκε, το σχέδιο θα χρηματοδοτηθεί εν μέρει μέσω δημόσιων πόρων έως το συνολικό ποσό των 11.190.240 ευρώ. Οι πόροι του ΕΤΠΑ οι οποίοι θα διατεθούν για συγχρηματοδότηση του σχεδίου τίθενται στη διάθεση των ελληνικών αρχών και ειδικότερα της οικείας διαχειριστικής αρχής. Ως εκ τούτου, ισοδυναμούν με κρατικούς πόρους. (45) Όσον αφορά τον καταλογισμό στο Δημόσιο της δημόσιας χρηματοδότησης που προαναφέρθηκε, σημειώνεται ότι οι ελληνικές αρχές απολαύουν υψηλού βαθμού ελέγχου, όσον αφορά την επιλογή σε εθνικό επίπεδο, των σχεδίων της συγκεκριμένης φύσης που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν. Η κοινοποιηθείσα χρηματοδότηση για το συγκεκριμένο σχέδιο επιλέγηκε απευθείας από το ελληνικό Δημόσιο και, ως εκ τούτου, καταλογίζεται σε αυτό. 4.1.1.4. Επιλεκτικότητα (46) Δεδομένου ότι η δημόσια χρηματοδότηση χορηγείται ειδικά στο ΔΛΤΠ, το μέτρο είναι επιλεκτικό. 4.1.1.5. Οικονομικό πλεονέκτημα (47) Για να διαπιστώσει κατά πόσον οι δημόσιοι πόροι που χορηγούνται στο ΔΛΤΠ του παρέχουν οικονομικό πλεονέκτημα, η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον το μέτρο θα είχε αναληφθεί υπό τους ίδιους όρους από ιδιώτη επενδυτή (αρχή του ιδιώτη επενδυτή ο οποίος ενεργεί υπό συνθήκες οικονομίας της αγοράς). Εν προκειμένω, η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει εάν η δημόσια επένδυση στις λιμενικές υποδομές είναι πιθανό να έχει συντελεστή απόδοσης ο οποίος θα ήταν αποδεκτός από ιδιώτη επενδυτή ο οποίος ενεργεί υπό κανονικές συνθήκες αγοράς. 15 Υπόθεση C-343/95, Diego Cali & Figli, Συλλογή 1997, σ. 1547. 9
(48) Ο οδηγός ανάλυσης κόστους-ωφέλειας των επενδυτικών σχεδίων της Επιτροπής 16 (εφεξής, ο «οδηγός») προτείνει ορισμένους χρηματοοικονομικούς δείκτες για την αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής βιωσιμότητας της επένδυσης, όπως η χρηματοοικονομική καθαρή παρούσα αξία (ΧΚΠΑ). (49) Εν προκειμένω, τα χρηματοοικονομικά δεδομένα δίνουν αρνητική τιμή στη ΧΚΠΑ, δηλαδή τα αναμενόμενα έσοδα δεν καλύπτουν το κόστος επένδυσης του σχεδίου. Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης που παρέσχον οι ελληνικές αρχές, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η επένδυση δεν θα είχε αναληφθεί από ιδιώτη επενδυτή. Ως εκ τούτου, το κοινοποιηθέν μέτρο παρέχει στο ΔΛΤΠ ένα πλεονέκτημα το οποίο δεν θα είχε αποκτήσει υπό κανονικές συνθήκες αγοράς. (50) Επομένως, υπό το πρίσμα των προαναφερθέντων και λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές δεν ισχυρίζονται ότι ικανοποιείται η αρχή του ιδιώτη επενδυτή ο οποίος ενεργεί υπό συνθήκες οικονομίας της αγοράς, εξάγεται το συμπέρασμα ότι, εν προκειμένω, το Δημόσιο δεν ενεργεί ως επενδυτής της αγοράς, το δε μέτρο απονέμει οικονομικό πλεονέκτημα στο ΔΛΤΠ. 4.1.1.6. Στρέβλωση του ανταγωνισμού και επηρεασμός των συναλλαγών (51) Σύμφωνα με πάγια νομολογία, όταν χρηματοδοτική ενίσχυση χορηγηθείσα από κράτος μέλος καθιστά ισχυρότερη τη θέση μιας επιχειρήσεως σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις που την ανταγωνίζονται στο ενδοενωσιακό εμπόριο, υπάρχουν τουλάχιστον δυνητικές συνέπειες στις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών και στον ανταγωνισμό 17. (52) Βάσει των πληροφοριών που διαβίβασαν οι ελληνικές αρχές (βλ. αιτιολογική σκέψη (25)), η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αναβάθμιση έχει ως αποτέλεσμα αύξηση της δυναμικότητας του λιμένα Κατακόλου. Συγκεκριμένα, αναμένεται να ανέλθει συνολικά ετησίως κατά μέγιστο σε 1.250.000 επιβάτες από 550 ελλιμενισμούς κρουαζιερόπλοιων μέχρι το έτος 2025. Μολονότι ο λιμένας Κατακόλου δεν αναμένεται να αυξήσει το παρόν μερίδιο αγοράς του, και ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες της αγοράς κρουαζιέρας, η πρόσθετη μεταφορική δυναμικότητα του λιμένα Κατακόλου μπορεί, παρ όλα αυτά, να επηρεάσει τόσο τον ανταγωνισμό όσο και τις συναλλαγές στο εσωτερικό της Ένωσης, καθώς διάφοροι λιμένες σε αρκετά κράτη μέλη ανταγωνίζονται, τουλάχιστον δυνητικά, τον λιμένα Κατακόλου για την προσέλκυση κίνησης. (53) Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, η κίνηση κρουαζιερόπλοιων στη Μεσόγειο μπορεί να αυξηθεί συνολικά όταν βελτιώνονται οι υποδομές οποιουδήποτε ενδιάμεσου λιμένα, ενώ μόνον μερικοί λιμένες ανταγωνίζονται άμεσα τον λιμένα Κατακόλου. Ωστόσο, η Επιτροπή σημειώνει, πρώτον, ότι από τα ανωτέρω επιβεβαιώνεται ότι η ενίσχυση θα επηρεάσει την αγορά κρουαζιέρας και, δεύτερον, ότι αυτό δεν αντισταθμίζει το γεγονός ότι ο λιμένας Κατακόλου θα ενισχυθεί σε σχέση με ορισμένους ανταγωνιστές λόγω της αναβάθμισης των υποδομών του. Επομένως, το μέτρο μπορεί δυνητικά να προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού και να επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών. 16 Βλ. http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/guides/cost/guide02_el.pdf 17 Βλ. π.χ. υπόθεση 730/79, Philip Morris κατά Επιτροπής, Συλλογή 1980, σ. 2671, σκέψη 11, και υπόθεση C-372/97, Ιταλία κατά Επιτροπής, Συλλογή 2004, σ. I-3679, σκέψη 44. 10
(54) Οι ελληνικές αρχές δεσμεύτηκαν ότι, εάν παραχωρήσουν την εκμετάλλευση (μέρους) του λιμένα Κατακόλου σε άλλη οντότητα στο μέλλον, αυτό θα πραγματοποιηθεί μέσω ανοικτής πρόσκλησης υποβολής προσφορών η οποία θα χαρακτηρίζεται από διαφάνεια και θα απαγορεύει τις διακρίσεις. Στο παρόν στάδιο, δεν υπάρχουν τέτοια σχέδια. 4.1.2. Ύπαρξη ενίσχυσης στο επίπεδο των χρηστών του λιμένα (55) Όσον αφορά τους τελικούς χρήστες των νέων υποδομών, δηλαδή τους διοργανωτές κρουαζιερών, η Επιτροπή παρατηρεί ότι θα απολαύουν ίσης πρόσβασης χωρίς διακρίσεις στις νέες υποδομές. (56) Οι ελληνικές αρχές παρέσχον στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν ότι τα δικαιώματα προσόρμισης που χρεώνει το ΔΛΤΠ είναι παρόμοια με τα δικαιώματα που χρεώνουν άλλοι συγκρίσιμοι λιμένες στην ΕΕ και επιτρέπουν στο ΔΛΤΠ να καλύπτει τα λειτουργικά του έξοδα. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι τα δικαιώματα προσόρμισης που χρεώνει το ΔΛΤΠ δεν προσπορίζουν αθέμιτο πλεονέκτημα στους χρήστες του λιμένα Κατακόλου. Πράγματι, μια λιμενική αρχή θα επέλεγε να χρεώσει δικαιώματα προσόρμισης για να καλύψει τα λειτουργικά της έξοδα. (57) Επιπλέον, τα έξοδα προσόρμισης που χρεώνει το ΔΛΤΠ είναι ίδια με τα δικαιώματα προσόρμισης που χρεώνουν οι πιθανοί άμεσοι ανταγωνιστές του, δηλαδή οι λιμένες της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς. Όπως εξηγείται στις αιτιολογικές σκέψεις (30)-(31) ανωτέρω, το ύψος των δικαιωμάτων προσόρμισης για τους τρεις αυτούς λιμένες ρυθμίζεται κεντρικά και, επομένως, με βάση τα στοιχεία που παρασχέθηκαν, ο λιμένας Κατακόλου δεν θα έχει τη δυνατότητα να μεταβάλει τα δικαιώματα μονομερώς και να παράσχει ενδεχομένως πλεονέκτημα στους χρήστες του με τον τρόπο αυτό. Συνεπώς, στην προκειμένη περίπτωση, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το κοινοποιηθέν μέτρο δεν παρέχει πλεονέκτημα στους τελικούς χρήστες. (58) Ενόψει των προαναφερθέντων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν θα υπάρχει πλεονέκτημα υπέρ των τελικών χρηστών. 4.2. Συμβατότητα της ενίσχυσης (59) Στον βαθμό που το μέτρο που προσδιορίζεται ανωτέρω συνιστά κρατική ενίσχυση, κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, η συμβατότητά του πρέπει να αξιολογηθεί υπό το πρίσμα των εξαιρέσεων που προβλέπονται στις παραγράφους 2 και 3 του εν λόγω άρθρου. (60) Οι ελληνικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι το κοινοποιηθέν μέτρο είναι συμβατό βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, το οποίο ορίζει ότι «δύνανται να θεωρηθούν ότι συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά [ ] οι ενισχύσεις για την προώθηση της αναπτύξεως ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο που θα αντέκειτο προς το κοινό συμφέρον». Η Επιτροπή παρατηρεί ότι, σύμφωνα με πάγια πρακτική 18, η κατάλληλη νομική βάση για την αξιολόγηση της συμβατότητας της κρατικής ενίσχυσης προς σχέδια λιμενικών υποδομών είναι, πράγματι, το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ. 18 Βλ. τις πρόσφατες αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με σχέδια λιμενικών υποδομών, οι οποίες παρατίθενται στην υποσημείωση 5. 11
(61) Επομένως, πρέπει να εξεταστεί εάν η κοινοποιηθείσα δημόσια χρηματοδότηση ανταποκρίνεται σε ένα σαφώς προσδιορισμένο στόχο κοινού συμφέροντος, είναι αναγκαία και αναλογική προς τον εν λόγω στόχο, και δεν επηρεάζει τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές στο εσωτερικό της ΕΕ σε βαθμό που αντίκειται προς το κοινό συμφέρον. 4.2.1. Στόχος κοινού συμφέροντος (62) Τη στιγμή της κοινοποίησης, η Επιτροπή είχε περιγράψει τους στρατηγικούς στόχους της για την ευρωπαϊκή θαλάσσια πολιτική στην ανακοίνωση του 2009 με τίτλο Στρατηγικοί στόχοι και συστάσεις πολιτικής της ΕΕ για τις θαλάσσιες μεταφορές μέχρι το 2018 19, προσδιορίζοντας βασικούς τομείς στους οποίους η δράση της ΕΕ θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του κλάδου βελτιώνοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιδόσεις του. Η Επιτροπή υπογράμμισε ειδικότερα ότι οι λιμενικές υποδομές πρέπει να διασφαλίζουν την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των θαλάσσιων μεταφορών μικρών αποστάσεων και των υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες στην Ευρώπη. Συναφώς, η ανακοίνωση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η παροχή νέων λιμενικών υποδομών καθώς και η βελτίωση της χρήσης των υφιστάμενων δυνατοτήτων, μεταξύ άλλων για πορθμεία και κρουαζιερόπλοια, είναι σημαντικές ώστε να διασφαλίζεται ότι οι λιμένες είναι σε θέση να εκπληρώσουν αποτελεσματικά τις λειτουργίες τους ως πυλών και τις λειτουργίες διασύνδεσης που επιτελούν. (63) Η Επιτροπή σημειώνει ότι, μετά την προαναφερόμενη ανακοίνωση του 2009, έχει πλέον εκδώσει την ανακοίνωση με τίτλο Λιμένες: κινητήρας οικονομικής μεγέθυνσης 20 στο πλαίσιο νέας πρωτοβουλίας για τη βελτίωση των λιμενικών εργασιών και τη σύνδεσή τους με τα δίκτυα μεταφορών 319 μεγάλων θαλάσσιων λιμένων κατά μήκος των ευρωπαϊκών ακτών. Σχετικά, η Επιτροπή προσδιόρισε τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος των θαλάσσιων λιμένων, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης προσαρμογής των λιμένων στις νέες τεχνικές απαιτήσεις που επιβάλλονται από τους νέους τύπους πλοίων ή τα επικαιροποιημένα περιβαλλοντικά πρότυπα. (64) Οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι η αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου θα συμβάλει στον ασφαλέστερο ελλιμενισμό των κρουαζιερόπλοιων «νέας γενιάς» (μήκους 300 μ.), ιδίως όταν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι καλές. Θα συμβάλει επίσης στην ασφαλή επιβίβαση και αποβίβαση επιβατών και θα βελτιώσει το επίπεδο εξυπηρέτησης και άνεσης που παρέχεται στους επιβάτες. (65) Επιπλέον, ο αναβαθμισμένος λιμένας Κατακόλου θα λειτουργήσει ως υποδομή η οποία μπορεί δυνητικά να εξυπηρετήσει άλλους θαλάσσιους σκοπούς, ανάλογα με τη μελλοντική ζήτηση στις σχετικές αγορές. (66) Όσον αφορά άλλους στόχους της ΕΕ, οι ελληνικές αρχές παρέσχον στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου θα είναι επωφελής για τη διασύνδεση στη Δυτική Ελλάδα και ενδεχομένως σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Θα συμβάλει επίσης στην οικονομική σύγκλιση της περιφέρειας με την υπόλοιπη ΕΕ, καθώς ο τουρισμός αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα στη Δυτική Ελλάδα, ενισχυόμενη περιφέρεια βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο α) της ΣΛΕΕ. Η οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή είναι στόχοι της ΕΕ, οι οποίοι αναγνωρίζονται στα άρθρα 174-178 της ΣΛΕΕ. 19 Ανακοίνωση της 21ης Ιανουαρίου 2009, COM(2009) 8 τελικό. 20 Βρυξέλλες, 23.5.2013 COM(2013) 295 final, διατίθεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/kallas/headlines/news/2013/05/ports_en.htm. 12
(67) Τα ως άνω στοιχεία αποδεικνύουν ότι το σχέδιο συνεισφέρει στους στόχους κοινού συμφέροντος της ΕΕ και ειδικότερα στην πολιτική θαλάσσιων μεταφορών της ΕΕ και στην οικονομική σύγκλιση και συνοχή. Αυτό συμβαίνει επειδή η αναβάθμιση των υποδομών θα επιτρέψει την καλύτερη αξιοποίηση των υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών και ειδικότερα του κλάδου της κρουαζιέρας, στηρίζοντας παράλληλα την περιφερειακή ανάπτυξη. 4.2.2. Αναγκαιότητα της ενίσχυσης (68) Όπως εξηγήθηκε ανωτέρω, η αρνητική ΧΚΠΑ του συνολικού σχεδίου δείχνει ότι τα καθαρά έσοδα τα οποία θα αντληθούν σε διάστημα 25 ετών δεν αποφέρουν το κόστος της επένδυσης. Επομένως, είναι μάλλον απίθανο ένας επενδυτής της αγοράς να ήταν διατεθειμένος να χρηματοδοτήσει το ΔΛΤΠ για να αναλάβει το συγκεκριμένο σχέδιο. Επιπλέον, η Επιτροπή έχει δεχθεί επανειλημμένως ότι τα σχέδια λιμενικών υποδομών απαιτούν σημαντικές κεφαλαιακές επενδύσεις, οι οποίες μπορούν να ανακτηθούν μόνον πολύ μακροπρόθεσμα, η δε οικονομική τους βιωσιμότητα μπορεί να μην διασφαλίζεται κανονικά χωρίς δημόσια χρηματοδότηση 21. (69) Σημειώνεται επίσης ότι οι εργασίες του σχεδίου δεν ξεκίνησαν προ της υποβολής αίτησης εξασφάλισης δημόσιας χρηματοδότησης, οι δε χρηματοοικονομικές προβλέψεις δείχνουν ότι η επένδυση δεν θα πραγματοποιηθεί απουσία κρατικής ενίσχυσης (βλ. αιτιολογική σκέψη (14) παραπάνω). (70) Επομένως, η δημόσια χρηματοδότηση είναι αναγκαία και αποτελεί κίνητρο στον βαθμό που επιτρέπει στο ΔΛΤΠ να αναλάβει ένα επενδυτικό σχέδιο το οποίο, απουσία δημόσιας στήριξης, δεν θα μπορούσε να αναλάβει ούτε το ΔΛΤΠ ούτε οποιοσδήποτε άλλος επενδυτής της αγοράς μόνος. 4.2.3. Αναλογικότητα της ενίσχυσης (71) Όσον αφορά την αναλογικότητα (δηλαδή τη διατήρηση της δημόσιας χρηματοδότησης στο ελάχιστο αναγκαίο επίπεδο), μια ένταση ενίσχυσης 91,23% φαίνεται σχετικά υψηλή. Για παράδειγμα, στην πρόσφατη υπόθεση του λιμένα Klaipeda, η ένταση ενίσχυσης που αξιολόγησε η Επιτροπή ανερχόταν σε 65%. Ομοίως, στην υπόθεση του λιμένα Augusta, η ένταση της ενίσχυσης ήταν 68,9% 22. (72) Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι οι εντάσεις ενίσχυσης διαφορετικών έργων υποδομών σε διαφορετικούς λιμένες δεν είναι άμεσα συγκρίσιμες. Η αναγκαιότητα δημόσιας χρηματοδότησης κάθε σχεδίου είναι συνάρτηση ορισμένων μεταβλητών, όπως το είδος των δραστηριοτήτων που θα ασκούνται με τις υποδομές, οι όγκοι κίνησης, τα αναμενόμενα έσοδα, τα έξοδα κατασκευής των υποδομών κ.λπ., οι οποίες αντιστοιχούν στα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά κάθε συγκεκριμένου έργου υποδομής. (73) Εν προκειμένω, οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι τα προβλεπόμενα έσοδα επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της κίνησης κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς και από γεγονός ότι ακόμη και μεγάλα κρουαζιερόπλοια (σε χωρητικότητα) μεταφέρουν περιορισμένο αριθμό επιβατών. Δεν ισχύει το ίδιο στους λιμένες φορτηγών πλοίων, όπου τα σκάφη αποδίδουν πολύ υψηλότερα έσοδα σε συνάρτηση με τη χωρητικότητά τους. Αυτό σημαίνει ότι οι κοινοποιηθείσες υποδομές έχουν υψηλό αρχικό κόστος, αλλά δεν υπάρχει ισορροπημένη ζήτηση 21 Βλ. τις πρόσφατες αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με σχέδια λιμενικών υποδομών οι οποίες παρατίθενται στην υποσημείωση 5. 22 Ibid. 13
καθ όλη τη διάρκεια του έτους και η στοχευόμενη αγορά δεν παρέχει επαρκή έσοδα. (74) Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να σημειωθεί ότι η δημόσια χρηματοδότηση η οποία παρέχεται για το συγκεκριμένο σχέδιο είναι σύμφωνη προς τον δείκτη ελλείμματος χρηματοδότησης που προσδιορίστηκε για το σχέδιο, ο οποίος ανέρχεται ειδικότερα σε 91,23%. Επομένως, η ενίσχυση περιορίζεται στην αναγκαία για την υλοποίηση του σχεδίου. (75) Επιπλέον, το γεγονός ότι η μελέτη και οι εργασίες κατασκευής του σχεδίου θα ανατεθούν σε ανάδοχο κατόπιν δημόσιας ανοικτής πρόσκλησης υποβολής προσφορών χωρίς διακρίσεις και ότι θα επιλεγεί η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά δείχνει επίσης ότι η δημόσια χρηματοδότηση θα διατηρηθεί στο ελάχιστο αναγκαίο επίπεδο και μπορεί ενδεχομένως να μειωθεί, ως αποτέλεσμα εκπτώσεων από τους προσφέροντες αναδόχους. (76) Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι το ΔΛΤΠ θα συνεισφέρει στο συγκεκριμένο σχέδιο 1 εκατομμύριο ευρώ από ίδιους πόρους. (77) Επιπλέον, η Επιτροπή παρατήρησε ήδη στις αιτιολογικές σκέψεις (56)-(59) ανωτέρω ότι δεν θα υπάρξει κανένα πλεονέκτημα για τους τελικούς χρήστες του λιμένα. (78) Εν όψει των προαναφερθέντων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση προς το ΔΛΤΠ για την αναβάθμιση των υποδομών του λιμένα Κατακόλου είναι αναλογική. 4.2.4. Στρέβλωση του ανταγωνισμού και επηρεασμός των συναλλαγών στο εσωτερικό της ΕΕ (79) Με το συγκεκριμένο σχέδιο, ο λιμένας Κατακόλου θα αναβαθμίσει τις υποδομές του, γεγονός που θα του επιτρέψει να υποδέχεται μεγαλύτερα σκάφη με περισσότερη ασφάλεια και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του έτους. Αυτό θα αυξήσει επακόλουθα τη δυναμικότητά του. Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη (25) ανωτέρω, ο λιμένας Κατακόλου δεν αναμένεται να αυξήσει το μερίδιο αγοράς του, αλλά το σχέδιο μπορεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό. Κύριος πόλος έλξης της κίνησης στον λιμένα Κατακόλου δεν είναι οι υποδομές του λιμένα αφ εαυτές, αλλά μάλλον η θέση του και οι παρακείμενοι αρχαιολογικοί χώροι, παράγοντες οι οποίοι δεν επηρεάζονται από το σχέδιο αναβάθμισης. Τέλος, τα δικαιώματα προσόρμισης που χρεώνει ο λιμένας δεν θα καταστούν πιο ελκυστικά για τα σκάφη που τον επισκέπτονται. (80) Επομένως, εν όψει των προαναφερθέντων, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό η πρόσθετη δυναμικότητα η οποία θα δημιουργηθεί με το συγκεκριμένο σχέδιο να επιτρέψει στον λιμένα Κατακόλου να αποκτήσει σημαντικό μερίδιο στη σχετική αγορά ως ενδιάμεσος λιμένας. (81) Επιπλέον, όπως επισήμαναν οι ελληνικές αρχές, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν δυνητικές θετικές συνέπειες για την αγορά κρουαζιέρας στη Μεσόγειο γενικότερα, η οποία θα επωφεληθεί από τη βελτίωση των υποδομών στην περιοχή. (82) Τα ως άνω στοιχεία επιτρέπουν στην Επιτροπή να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση προς το συγκεκριμένο σχέδιο δεν επηρεάζει τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές στο εσωτερικό της ΕΕ σε βαθμό που θα αντέκειτο στο κοινό συμφέρον. 14
4.3. Συμπέρασμα (83) Βάσει των ως άνω διαπιστώσεων, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το κοινοποιηθέν μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση. Ωστόσο, η ενίσχυση συνολικού ύψους 11.190.240 ευρώ είναι αναγκαία για την επίτευξη ενός σαφώς καθορισμένου στόχου κοινού συμφέροντος, το πλεονέκτημα που απονέμει η ενίσχυση προς το ΔΛΤΠ δεν είναι δυσανάλογο, η δε ενίσχυση δεν επηρεάζει τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές στο εσωτερικό της ΕΕ σε βαθμό που θα αντέκειτο στο κοινό συμφέρον. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση είναι συμβατή με τη Συνθήκη βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ). 5. ΑΠΟΦΑΣΗ Η Επιτροπή αποφάσισε, επομένως, ότι η δημόσια χρηματοδότηση συνολικού ύψους 11.190.240 ευρώ για την αναβάθμιση των υποδομών στον λιμένα Κατακόλου συνιστά κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης. Ωστόσο, η ενίσχυση είναι συμβατή με τη Συνθήκη βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της Συνθήκης. Η παρούσα απόφαση δεν επηρεάζει τη διενέργεια τυχόν ελέγχων στο πλαίσιο περιβαλλοντικών κανόνων ή κανόνων για τα διαρθρωτικά ταμεία. Ομοίως, η απόφαση δεν επηρεάζει τυχόν περαιτέρω ανάλυση της Επιτροπής όσον αφορά τη συμμόρφωση προς τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις. Εάν η παρούσα επιστολή περιέχει εμπιστευτικές πληροφορίες που δεν πρέπει να γνωστοποιηθούν σε τρίτους, καλείστε να ενημερώσετε την Επιτροπή εντός προθεσμίας 15 εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία λήψης της παρούσας. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει σχετικό αιτιολογημένο αίτημα εντός της προκαθορισμένης ημερομηνίας, θα θεωρήσει ότι συμφωνείτε με τη γνωστοποίηση σε τρίτους και τη δημοσίευση του πλήρους κειμένου της επιστολής στην αυθεντική γλώσσα στον δικτυακό τόπο http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm. Το αίτημά σας πρέπει να διαβιβασθεί με συστημένη επιστολή ή με τηλεομοιοτυπία στη διεύθυνση: European Commission Directorate-General for Competition State aid Greffe B-1049 Brussels Belgium Αριθ. τηλεομοιοτυπίας: +32 (0)2 2961242 Με εκτίμηση, Για την Επιτροπή Joaquín ALMUNIA Αντιπρόεδρος 15
Παράρτημα: Αναπαράσταση του σχεδίου αναβάθμισης του λιμένα Κατακόλου που παρέσχον οι ελληνικές αρχές. Η αναπαράσταση περιλαμβάνει έναν προβλεπόμενο τρίτο προβλήτα, ο οποίος δεν εντάσσεται στο παρόν κοινοποιηθέν σχέδιο αναβάθμισης. 16