ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Κρατική ενίσχυση αριθ. SA (2014/NN) Ελλάδα Αναβάθμιση λιμένα Πατρών (5η νηοδόχος)

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, C(2014) 4078 final ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ Το παρόν έγγραφο αποτελεί εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής που διατίθεται μόνο για ενημέρωση. Θέμα: Κρατική ενίσχυση αριθ. SA (2014/NN) Ελλάδα Αναβάθμιση λιμένα Πατρών (5η νηοδόχος) Κύριε Υπουργέ, 1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ (1) Με κοινοποίηση της 20ής Δεκεμβρίου 2013, η Ελλάδα κοινοποίησε δημόσια χρηματοδότηση για επενδυτικό σχέδιο λιμενικής υποδομής στην πόλη της Πάτρας στη Δυτική Ελλάδα. (2) Η Επιτροπή ζήτησε επιπλέον στοιχεία με τις επιστολές της 27ης Ιανουαρίου 2014 και της 8ης Απριλίου 2014, καθώς και με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της 28ης Απριλίου Η Ελλάδα υπέβαλε τα επιπρόσθετα στοιχεία με τις επιστολές που απέστειλε στις 17 Μαρτίου 2014 και στις 12 Μαΐου (3) Καθώς από τα διαθέσιμα στοιχεία προέκυψε ότι η δημόσια χρηματοδότηση είχε ήδη εκταμιευθεί, στις 8 Απριλίου 2014 η Επιτροπή ενημέρωσε την Ελλάδα ότι το μέτρο είχε καταχωριστεί ως παράνομη ενίσχυση (2014/ΝΝ) και ότι οι ισχύοντες διαδικαστικοί κανόνες ήταν οι προβλεπόμενοι στο Κεφάλαιο ΙΙΙ του κανονισμού αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου 1. 1 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου 1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 93 της συνθήκης ΕΚ (ΕΕ L 83 της , σ. 4), άρθρο 3. Κύριο Ευάγγελο Βενιζέλο Υπουργό Εξωτερικών Βασιλίσσης Σοφίας 5 Grèce Αθήνα Commission européenne, B-1049 Bruxelles/Europese Commissie, B-1049 Brussel Belgium Telephone: (0)

2 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 2.1. Περιγραφή του λιμένα Πατρών (4) Ο λιμένας Πατρών βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή της Πελοποννήσου, στην περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας και δίπλα στην πόλη της Πάτρας. Η Δυτική Ελλάδα έχει χαρακτηριστεί ενισχυόμενη περιφέρεια βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο α) της Συνθήκης. 2 (5) Ο λιμένας Πατρών εξυπηρετεί κυρίως επιβατηγά πλοία και οχηματαγωγά πλοία ro-ro 3 που εκτελούν δρομολόγια μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των ιταλικών λιμένων της Αδριατικής θάλασσας (Μπρίντιζι, Μπάρι, Ανκόνα, Βενετία και Τεργέστη). Δευτερεύουσες γραμμές συνδέουν την ηπειρωτική Ελλάδα με τις παρακείμενες ελληνικές νήσους Κεφαλονιά και Ιθάκη. Τα δρομολόγια που εξυπηρετεί αφορούν δραστηριότητες αναψυχής καθώς και εμπορικές δραστηριότητες. Ο λιμένας Πατρών συνδέεται με την υπόλοιπη Ελλάδα μέσω αυτοκινητόδρομων και περιφερειακών οδών. (6) Η υποδομή του λιμένα Πατρών ανήκει στο κράτος. Από τις 12 Δεκεμβρίου 2002, το κράτος έχει παραχωρήσει με σύμβαση τη διαχείριση, λειτουργία και συντήρηση της ζώνης και της υποδομής του λιμένα στον Οργανισμό Λιμένος Πατρών Α.Ε. («ΟΛΠΑ») έως το Ο ΟΛΠΑ αποδίδει στο κράτος ετήσια εισφορά, η οποία ανέρχεται στο 2% του ετησίου κύκλου εργασιών της εταιρείας. Ο ΟΛΠΑ είναι υπεύθυνος για την παροχή κάθε είδους λιμενικών υπηρεσιών και τη συλλογή κάθε σχετικού τέλους από τα σκάφη ή τους επιβάτες. Ο μόνος μέτοχος του ΟΛΠΑ είναι το ελληνικό κράτος μέσω του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε. (7) Στο παρελθόν, η βασική υποδομή του λιμένος Πατρών βρισκόταν κοντά στο κέντρο της πόλης της Πάτρας («βόρειος λιμένας»). Ωστόσο, η κίνηση του λιμένα σημείωσε σημαντική αύξηση μεταξύ των δεκαετιών του 1980 και του 2000 προκαλώντας συμφόρηση στον λιμένα και τους δρόμους της πόλης. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι το μέγεθος των οχηματαγωγών πλοίων ro-ro που χρησιμοποιούν τον λιμένα Πατρών αυξήθηκε σταδιακά, λόγω της εξέλιξης του κλάδου και της ανάγκης εξυπηρέτησης περισσότερων οχημάτων μεταφοράς εμπορευμάτων. Σήμερα, τα πλοία που επισκέπτονται συνήθως τον λιμένα της Πάτρας έχουν μήκος 200 μέτρων. (8) Λόγω του αυξημένου μεγέθους των πλοίων, ο λιμένας Πατρών μπορούσε να εξυπηρετήσει μόνο έως και τέσσερα πλοία ταυτόχρονα σε οποιαδήποτε δεδομένη χρονική στιγμή, παρόλο που θεωρητικά διέθετε 18 θέσεις ελλιμενισμού. Η πραγματοποίηση ελιγμών των πλοίων στον λιμένα προκαλούσε επίσης προβληματισμούς ως προς την ασφάλεια. (9) Το 1992, το ελληνικό κράτος αποφάσισε την αναβάθμιση του λιμένος Πατρών και τη μεταφορά της κίνησης εξωτερικού προς τους ιταλικούς λιμένες σε νέα υποδομή, που θα κατασκευαζόταν νοτιότερα, κοντά σε πιο 2 Βλ. απόφαση της Επιτροπής αριθ. SA.38450, της 7ης Μαΐου Roll-on, roll-off: πλοία που καθιστούν δυνατή την πρόσβαση τροχοφόρων οχημάτων που μεταφέρουν εμπορεύματα. 2

3 αραιοκατοικημένες περιοχές της πόλης («νότιος λιμένας»). Το κοινοποιηθέν έργο εντάσσεται στην αναβάθμιση αυτή, η οποία χρηματοδοτείται εν μέρει από κοινοτικά κονδύλια. ον 2.2. Στόχος του κοινοποιηθέντος έργου (10) Στόχος του κοινοποιηθέντος επενδυτικού έργου είναι η ολοκλήρωση της μεταφοράς της κίνησης εξωτερικού προς τους ιταλικούς λιμένες στον νότιο λιμένα. Ειδικότερα, το έργο περιλαμβάνει (i) την κατασκευή μιας πέμπτης νηοδόχου, (ii) την επέκταση κυματοθραύστη για την κάλυψη της πέμπτης νηοδόχου, (iii) έργα οδοποιίας στην περιοχή του λιμένα και λοιπά έργα στον περιβάλλοντα χώρο, καθώς και κατασκευή βοηθητικών παροχών και υποδομής αποστράγγισης των ομβρίων υδάτων, (iv) δύο κτίρια τερματικών σταθμών και ένα βοηθητικό κτίριο, (v) κατασκευή πύργου ελέγχου κυκλοφορίας πλοίων στον νότιο λιμένα. (11) Σύμφωνα με τον κανονισμό για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών (ΔΕΔ- Μ), ο λιμένας Πατρών θεωρείται τμήμα του διαδρόμου του κεντρικού δικτύου και τερματικός σταθμός για τις σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές. 4 (12) Η Ελλάδα παρέσχε ανάλυση της προσδοκώμενης αύξησης της κίνησης κατά την περίοδο αναφοράς. Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι ήδη από το 2015, έτος ολοκλήρωσης της κατασκευής της κοινοποιούμενης υποδομής, ο λιμένας Πατρών θα χρειάζεται έως και έξι νηοδόχους για την εξυπηρέτηση της κίνησης εξωτερικού κατά τους θερινούς μήνες με υψηλή πυκνότητα κυκλοφορίας και τέσσερις νηοδόχους για τους φθινοπωρινούς μήνες, κατά τους οποίους παρατηρείται μειωμένη κίνηση. Στο τέλος της περιόδου αναφοράς, ο λιμένας Πατρών θα χρειάζεται έως και οκτώ νηοδόχους για την εξυπηρέτηση της κίνησης κατά τους θερινούς μήνες με υψηλή πυκνότητα κυκλοφορίας και πέντε νηοδόχους για τους μήνες κατά τους οποίους παρατηρείται μειωμένη κίνηση. (13) Η αναβαθμισμένη υποδομή θα δώσει στον λιμένα Πατρών τη δυνατότητα να αξιοποιήσει καλύτερα τη χωρητικότητά του και να εξυπηρετήσει της κίνηση εξωτερικού, ιδίως στον νότιο λιμένα, που θα διαθέτει συνολικά 5 νηοδόχους, διατηρώντας παράλληλα τον βόρειο λιμένα για τα εγχώρια δρομολόγια και ως εφεδρική υποδομή για τυχόν κίνηση εξωτερικού που δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από τις 5 νηοδόχους του νοτίου λιμένα. (14) Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατασκευή του πύργου ελέγχου δεν συμπεριλαμβάνεται στην κοινοποίηση, διότι οι ελληνικές αρχές θεωρούν ότι είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των ελιγμών των πλοίων και δεν σχετίζεται με τις οικονομικές δραστηριότητες του λιμένα, ως εκ τούτου ισχυρίζονται ότι εμπίπτει στις αρμοδιότητες του κράτους. Επιπλέον, διευκρίνισαν ότι ο πύργος ελέγχου θα χρησιμοποιηθεί για το τοπικό Κέντρο Ελέγχου & Διαχείρισης Θαλάσσιας Κυκλοφορίας (που καλύπτει το Ιόνιο πέλαγος), το οποίο εντάσσεται στο ελληνικό σύστημα διαχείρισης της κυκλοφορίας των σκαφών και σχετικής πληροφόρησης. Επί του παρόντος, 4 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, περί των προσανατολισμών της Ένωσης για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, ΕΕ L 348, της , σ. 1. 3

4 τα καθήκοντα ελέγχου κυκλοφορίας εκτελούνται από ανεπαρκείς εγκαταστάσεις Προγραμματισμένες επενδύσεις (15) Το έργο περιλαμβάνει επενδύσεις συνολικού ύψους 52,8 εκατομμυρίων ευρώ 5 και καλύπτει τις εξής κατασκευαστικές και επενδυτικές δαπάνες: Έργο Προϋπολογισμός (σε ευρώ - ακριβές ποσό) (i) (ii) Λιμενικά έργα (πέμπτη νηοδόχος) και κυματοθραύστης ,22 (iii) Έργα οδοποιίας και αποστράγγισης ομβρίων υδάτων, έργα διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου, βοηθητικές παροχές, ηλεκτρικός υποσταθμός και σχετικές υποδομές, δημοσιότητα των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ έργων, δαπάνες για σύμβουλο διαχείρισης έργου ,51 (iv) Τερματικός σταθμός ,29 (iv) Τερματικός σταθμός ,00 (iv) Βοηθητικό κτίριο ,05 Σύνολο έργου (i) + (ii) + (iii) + (iv) ,07 (v) Πύργος ελέγχου , Χρηματοδότηση του επενδυτικού έργου (16) Το συνολικό κόστος της κοινοποιούμενης επένδυσης ανέρχεται στα 52,2 εκατομμύρια ευρώ. Η δημόσια χρηματοδότηση θα καλύψει το 100% του επενδυτικού κόστους, ήτοι 52,2 εκατομμύρια ευρώ, και θα προέλθει κατά ένα μέρος από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) (85%) και κατά ένα μέρος από τον εθνικό προϋπολογισμό (15%). (17) Οι ελληνικές αρχές πραγματοποίησαν επικαιροποιημένη χρηματοοικονομική και οικονομική ανάλυση κόστους-οφέλους, καθώς και ανάλυση της Καθαρής Παρούσας Χρηματοοικονομικής Αξίας (Financial Net Present Value - «FNPV»). 6 Η FNPV υπολογίστηκε με βάση την αναβάθμιση του λιμένος Πατρών σε ό,τι αφορά μέρος των υπηρεσιών που παρέχει. Τούτο σημαίνει πως οι αρχές έχουν συνεκτιμήσει μόνον τα διαφορικά έσοδα και το κόστος που προκύπτει από την κατασκευή και την εκμετάλλευση των έργων. (18) Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου αναφοράς 27 ετών, το έργο παρουσιάζει αρνητική καθαρή παρούσα χρηματοοικονομική αξία ευρώ. Η αρνητική FNPV οδηγεί σε αντίστοιχο χρηματοδοτικό κενό, ήτοι ένα ποσό χρηματοδότησης που απαιτείται για την υλοποίηση της επένδυσης, αλλά που δεν μπορεί να ανακτηθεί από τα έσοδα εκμετάλλευσης της ίδιας της επένδυσης κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς. 5 Όλα τα ποσά που αναφέρονται στο κείμενο είναι στρογγυλοποιημένα, εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά. 6 Η καθαρή παρούσα αξία ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ των προεξοφλημένων εσόδων εκμετάλλευσης και των προεξοφλημένων επενδυτικών δαπανών κατά τη δεδομένη περίοδο αναφοράς, η οποία για το εν λόγω έργο διαρκεί 27 έτη. 4

5 (19) Η νέα υποδομή θα τεθεί στη διάθεση του ΟΛΠΑ. Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι ο ΟΛΠΑ δεν είχε τη δυνατότητα να συνεισφέρει στο κόστος της επένδυσης, επειδή το χρηματοδοτικό κενό υπερβαίνει το κόστος της επένδυσης. 7 Συνεπώς, ο ΟΛΠΑ δεν θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την επένδυση, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανάκτησης του ποσού αυτού από τα έσοδα εκμετάλλευσης. (20) Επιπλέον, εάν ο ΟΛΠΑ διατηρούσε τις χρεώσεις στο ισχύον επίπεδο, η λειτουργία ολόκληρου του νοτίου λιμένα θα δημιουργούσε λειτουργικές ζημιές, ήτοι τα έξοδα που θα προέκυπταν από τη λειτουργία της υποδομής θα υπερέβαιναν τα έσοδά της. Συνεπώς, ο ΟΛΠΑ σχεδιάζει να προβεί σε σταδιακή αύξηση των χρεώσεών του κατά 1,21% ετησίως για την περίοδο Σύμφωνα με την κοινοποίηση, με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί εξισορρόπηση των λειτουργικών δαπανών και εσόδων για το σύνολο του λιμένα Περιβάλλον ανταγωνισμού (21) Όπως προαναφέρθηκε στην ανωτέρω αιτιολογική σκέψη (5), ο λιμένας Πατρών δραστηριοποιείται στις αγορές μεταφοράς επιβατών και οχημάτων μεταφοράς εμπορευμάτων, ιδίως μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των ιταλικών λιμένων της Αδριατικής, και, σε μικρότερο βαθμό, μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των παρακείμενων ελληνικών νήσων Κεφαλονιάς και Ιθάκης. (22) Ωστόσο, το κοινοποιούμενο έργο αφορά μόνο στα δρομολόγια εξωτερικού προς τους ιταλικούς λιμένες της Αδριατικής. Υπό αυτήν την έννοια, η Ελλάδα διευκρίνισε ότι το κοινοποιούμενο έργο αναμένεται να επηρεάσει κυρίως άλλους ελληνικούς ηπειρωτικούς λιμένες που εξυπηρετούν τους ιταλικούς λιμένες της Αδριατικής. (23) Ο μόνος άλλος ελληνικός λιμένας που εξυπηρετεί τα εν λόγω δρομολόγια είναι ο λιμένας της Ηγουμενίτσας, στη βόρεια Ελλάδα. Ορισμένα πλοία στο δρομολόγιο μεταξύ Πατρών και ιταλικών λιμένων πραγματοποιούν ενδιάμεση στάση στην Ηγουμενίτσα. (24) Η Ελλάδα παρέσχε συγκριτική ανάλυση της κίνησης από τους λιμένες της Πάτρας και Ηγουμενίτσας προς τους ιταλικούς λιμένες της Αδριατικής από το 1987, σε ό,τι αφορά τόσο τους επιβάτες όσο και τα οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων. Το 1987, το 80% της συνολικής κίνησης μεταξύ ελληνικών και ιταλικών λιμένων εξυπηρετήθηκε από τον λιμένα Πατρών, ενώ μόλις το 20% των δρομολογίων εξυπηρετήθηκε από τον λιμένα Ηγουμενίτσας. Για την περίοδο ο όγκος της κίνησης που εξυπηρέτησαν αμφότεροι οι λιμένες αυξήθηκε, ενώ η αύξηση αυτή ήταν μεγαλύτερη για την Ηγουμενίτσα σε σχέση με την Πάτρα. Ο όγκος της κίνησης που δέχθηκε ο λιμένας Πατρών μειώθηκε κατά την περίοδο , ενώ ο όγκος της κίνησης που δέχθηκε ο λιμένας Ηγουμενίτσας παρουσίασε διαρκή αύξηση και μειώθηκε μόνο το 7 Τούτο σημαίνει ότι τα επιπρόσθετα έσοδα που θα προκύψουν από το έργο είναι αρνητικά, δηλαδή αναμένεται ότι η 5η νηοδόχος θα παρουσιάσει λειτουργική ζημία. Ωστόσο, λόγω του ότι η 5η νηοδόχος θα λειτουργεί στο πλαίσιο ολόκληρου του λιμένα Πατρών, οι ελληνικές αρχές διευκρίνισαν ότι τα κέρδη εκμετάλλευσης από τα άλλα τμήματα του λιμένα θα συνεισφέρουν στο κόστος εκμετάλλευσης της 5ης νηοδόχου και, ως εκ τούτου, ο ΟΛΠΑ δεν θα παρουσιάσει ζημία. 5

6 2012. Ως εκ τούτου, το 2012 μόνο το 37% της συνολικής κίνησης μεταξύ ελληνικών και ιταλικών λιμένων εξυπηρετήθηκε από τον λιμένα Πατρών, ενώ το 63% των της κίνησης εξυπηρετήθηκε από τον λιμένα Ηγουμενίτσας. (25) Σύμφωνα με την Ελλάδα, η αλλαγή αυτή οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες που δεν εμπίπτουν στον έλεγχο των λιμενικών αρχών. Ειδικότερα, φαίνεται ότι η γεωγραφική θέση του λιμένα Ηγουμενίτσας του προσφέρει τη δυνατότητα να προσελκύσει δρομολόγια από τη βόρεια Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Τουρκία. Επίσης, ο λιμένας Ηγουμενίτσας επωφελήθηκε από την κρίση στη Γιουγκοσλαβία κατά τη δεκαετία του 1990, η οποία οδήγησε σε αναγκαστική χρήση της θαλάσσιας σύνδεσης με τη δυτική Ευρώπη αντί για την οδική σύνδεση μέσω των Βαλκανίων. Επιπλέον, ο εν λόγω λιμένας επωφελήθηκε από την κατασκευή της Εγνατίας Οδού, ενός αυτοκινητόδρομου μεγάλης χωρητικότητας που συνδέει τον λιμένα Ηγουμενίτσας με περιφέρειες μεγάλης οικονομικής παραγωγής στη βόρεια Ελλάδα. (26) Αντιθέτως, ο λιμένας Πατρών εξυπηρετείται από αυτοκινητόδρομους μικρότερης χωρητικότητας και προσελκύει κίνηση από μικρότερη περιοχή, ήτοι την Πελοπόννησο και την Αθήνα. (27) Συνεπώς, η Ελλάδα ισχυρίστηκε ότι η αναβάθμιση του λιμένος Πατρών δεν αναμένεται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στον ανταγωνισμό με τον λιμένα Ηγουμενίτσας, καθώς η ποιότητα ή το μέγεθος της υποδομής δεν φαίνεται να διαδραματίζει μείζονα ρόλο στην αύξηση της κίνησης. Ομοίως, το γεγονός ότι τα πλοία πραγματοποιούν ενδιάμεση στάση και στους δύο λιμένες δεν έχει επιπτώσεις στον ανταγωνισμό, δεδομένου ότι ο λιμένας στον οποίο πραγματοποιείται ενδιάμεση στάση καθορίζεται από την εισερχόμενη και εξερχόμενη κίνηση και όχι από την ποιότητα ή το μέγεθος της υποδομής Νομική βάση (28) Το εν λόγω έργο θα κατασκευαστεί στο πλαίσιο των δημόσιων επενδύσεων της Ελλάδας και ειδικότερα στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Δυτικής Ελλάδας - Πελοποννήσου Ιονίων Νήσων για την περίοδο («ΠΕΠ-ΔΕΠΙΝ» - Άξονας προτεραιότητας 1 - Υποδομές και υπηρεσίες προσπελασιμότητας για τη Δυτική Ελλάδα) του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς («ΕΣΠΑ»), που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης («ΕΤΠΑ») Μορφή και διάρκεια της ενίσχυσης (29) Η κρατική χρηματοδότηση για το εν λόγω έργο λαμβάνει τη μορφή άμεσης επιχορήγησης από το ΕΤΠΑ και τον εθνικό προϋπολογισμό. (30) Η κατασκευή του έργου πραγματοποιείται σε στάδια και έχει ήδη χορηγηθεί μέρος της χρηματοδότησης.τον Ιανουάριο του 2014, η Ελλάδα είχε ήδη καταβάλει ,14 ευρώ για το εν λόγω έργο. Αναμένεται ότι η κατασκευή ολόκληρου του έργου θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του Η χρηματοδότηση του ΕΤΠΑ για το ΠΕΠ ΔΕΠΙΝ εγκρίθηκε με την απόφαση E(2007) 5441 της Επιτροπής, της (CCI 2007 GR 161 PO 007). Για τις γενικές διατάξεις των κοινοτικών ταμείων βλ. κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2006 (ΕΕ L 210 της , σ. 25). 6

7 2.8. Σώρευση (31) Η Ελλάδα δεσμεύεται ότι η ενίσχυση που θα ληφθεί για το εν λόγω έργο δεν θα σωρευθεί με ενίσχυση από άλλες τοπικές, εθνικές ή ενωσιακές πηγές για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες. 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 3.1. Ύπαρξη ενίσχυσης (32) Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης, ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από ένα κράτος μέλος ή μέσω κρατικών πόρων και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής µεταχειρίσεως ορισµένων επιχειρήσεων ή ορισµένων κλάδων παραγωγής είναι ασυµβίβαστες µε την εσωτερική αγορά και επηρεάζουν τις µεταξύ των κρατών µελών συναλλαγές. (33) Προκύπτει ότι, για να αποτελέσει ένα μέτρο κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης, πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα σωρευτικά κριτήρια: α) το μέτρο πρέπει να χορηγείται από το κράτος ή μέσω κρατικών πόρων, β) να παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα στην(ις) δικαιούχο(ους) επιχείρηση(εις), γ) να ευνοεί ορισμένες επιχειρήσεις ή την παραγωγή ορισμένων αγαθών (επιλεκτικότητα), δ) να στρεβλώνει ή να απειλεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό και να επηρεάζει τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών. (34) Στην παρούσα περίπτωση, η ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης πρέπει να εξεταστεί στο επίπεδο του ΟΛΠΑ, που είναι ο σημερινός και ο μελλοντικός φορέας εκμετάλλευσης της υποδομής Έννοια της επιχείρησης (35) Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, 9 όποτε ένας φορέας ενέχεται σε οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το νομικό του καθεστώς και τον τρόπο χρηματοδότησής του, μπορεί να θεωρείται επιχείρηση για τους σκοπούς της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού της ΕΕ. Η Επιτροπή, με μια σειρά αποφάσεων, έκρινε ότι η εκμετάλλευση ορισμένων μορφών υποδομών μπορεί να θεωρηθεί οικονομικού χαρακτήρα Βλ. π.χ. υπόθεση C-41/90 Hofner και Elsner (Συλλογή 1991, σ. I-1979, σκέψη 21) υπόθεση C- 160/91 Poucet και Pistre κατά AGF και Cancava (Συλλογή 1993, σ. I-637, σκέψη 17) υπόθεση C- 35/96, Επιτροπή κατά Ιταλίας (Συλλογή 1998, σ. I-3851). 10 Βλ. π.χ. απόφαση της Επιτροπής, της , στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. N 385/2009 Δημόσια χρηματοδότηση των λιμενικών υποδομών στον λιμένα Ventspils, ΕΕ C 72, της απόφαση της Επιτροπής στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. 44/2010 Δημόσια χρηματοδότηση των λιμενικών υποδομών στον λιμένα Krievu Sala Δημοκρατία της Λετονίας, ΕΕ C 215 της , σ. 19 απόφαση της Επιτροπής στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. 7

8 (36) Μετά τη δικαστική απόφαση στην υπόθεση Leipzig-Halle, 11 η μελλοντική χρήση των υποδομών, δηλαδή το αν οι υποδομές θα αποτελούν αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης ή όχι, είναι εκείνη που καθορίζει εάν η χρηματοδότηση της κατασκευής ανάλογων υποδομών εμπίπτει ή όχι στο πεδίο αρμοδιότητας των ενωσιακών κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων. (37) Το κοινοποιηθέν έργο αφορά την κατασκευή υποδομών στον λιμένα Πατρών, τις οποίες θα διαχειρίζεται και θα εκμεταλλεύεται εμπορικά ο ΟΛΠΑ μέσω της παροχής υπηρεσιών σε οχηματαγωγά πλοία ro-ro και επιβατηγά πλοία. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ΟΛΠΑ θα διεξάγει οικονομική δραστηριότητα και ως εκ τούτου θεωρείται επιχείρηση για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης Υποδομές γενικού και ειδικού χαρακτήρα (38) Η Ελλάδα θεωρεί ότι μέρος των δαπανών για το εν λόγω επενδυτικό έργο και, πιο συγκεκριμένα, τα έξοδα κατασκευής ενός πύργου ελέγχου (βλ. αιτιολογική σκέψη (14) παραπάνωανωτέρω) συνδέονται με την άσκηση δραστηριοτήτων εκ μέρους του ΟΛΠΑ που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του κράτους. 12 (39) Σύμφωνα με τη νομολογία, οι δραστηριότητες που συνήθως εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του κράτους κατά την άσκηση των καθηκόντων του ως δημόσιας αρχής δεν είναι οικονομικού χαρακτήρα και δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. 13 Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να αφορούν δαπάνες για την εκτέλεση καθηκόντων διασφάλισης της προστασίας και της ασφάλειας, τις αστυνομικές υπηρεσίες 14 ή την εποπτεία των λιμένων για την καταπολέμηση της ρύπανσης 15, στον βαθμό που δεν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα ενός έργου με εμπορικό σκοπό. Η χρηματοδότηση τέτοιων δραστηριοτήτων πρέπει να περιορίζεται στο κόστος που προκύπτει από αυτές και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση άλλων δραστηριοτήτων. (40) Στην προκειμένη περίπτωση, η Ελλάδα διευκρίνισε ότι η κατασκευή ενός πύργου ελέγχου είναι απαραίτητη ανεξάρτητα από το έργο αναβάθμισης του λιμένος Πατρών, επειδή ο πύργος ελέγχου θα εκτελεί καθήκοντα σχετικά με την πραγματοποίηση ελιγμών των πλοίων στον λιμένα Πατρών, αλλά θα ελέγχει επίσης τη θαλάσσια κυκλοφορία σε μεγάλο τμήμα του Ιονίου SA (N/2010) Λιθουανία Κατασκευή υποδομών για τον τερματικό σταθμό πορθμείου επιβατών και φορτίων στον λιμένα Klaipeda, ΕΕ C 121 της , σ. 1 απόφαση της Επιτροπής C(2012) 9468 τελικό της στην υπόθεση κρατικής ενίσχυσης SA (2012/N) Λιμένας Augusta, ΕΕ C 77 της Συνεκδικαζόμενες υποθέσεις T-455/08 Flughhafen Leipzig-Halle GmbH και Mitteldeutsche Flughafen AG κατά Επιτροπής και T-443/08 Feistaat Sachsen και Land Sachsen Anhalt κατά Επιτροπής (Συλλογή 2011, σ. II-0000), που επιβεβαιώθηκαν από το ΔΕΚ, υπόθεση C-288/11 P Mitteldeutsche Flughafen και Flughafen Leipzig-Halle κατά Επιτροπής, ECLI:EU:C:2012:821 βλ. επίσης υπόθεση T-128/89 Aéroports de Paris κατά Επιτροπής (Συλλογή 2000, σ. II-3929), που επιβεβαιώθηκε από το ΔΕΚ, υπόθεση C-82/01P (Συλλογή 2002, σ. I-9297, και υπόθεση T-196/04 Ryanair κατά Επιτροπής (Συλλογή 2008, σ. II-3643, σκέψη 88). 12 Βλ. π.χ. απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τον λιμένα Ventspils, EE L 319 της , σ Βλ. π.χ. συνεκδικαζόμενες υποθέσεις T-455/08 Flughhafen Leipzig-Halle GmbH και Mitteldeutsche Flughafen AG κατά Επιτροπής και T-443/08 Feistaat Sachsen και Land Sachsen Anhalt κατά Επιτροπής Συλλογή 2011, σ. ΙΙ Απόφαση N309/2002 της Επιτροπής, της 19ης Μαρτίου 2003, σχετικά με την Αεροπορική ασφάλεια αντιστάθμιση του κόστους μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου Υπόθεση C-343/95 Diego Cali & Figli Συλλογή 1997, σ. 1547, σκέψεις 22 και 23 8

9 πελάγους. Επί του παρόντος, τα καθήκοντα ελέγχου κυκλοφορίας εκτελούνται από ανεπαρκείς εγκαταστάσεις. (41) Η Ελλάδα επιβεβαίωσε ότι η χρηματοδότηση της κατασκευής του πύργου ελέγχου περιορίζεται στο απαραίτητο επίπεδο για την υλοποίηση της σχετικής υποδομής και δεν αφορά άλλες οικονομικές δραστηριότητες του λιμένα. (42) Η Επιτροπή συμφωνεί με την αξιολόγηση της Ελλάδας, σύμφωνα με την οποία πράγματι η κατασκευή του πύργου ελέγχου δεν αφορά την οικονομική δραστηριότητα του λιμένα. Συνεπώς, η δημόσια χρηματοδότηση του εν λόγω κόστους κατασκευής δεν θα πρέπει να θεωρηθεί κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης, λαμβάνοντας υπόψη ότι καλύπτει μόνο τις δαπάνες που απαιτούνται για τις δραστηριότητες που εμπίπτουν στη δημόσια αποστολή Κρατικοί πόροι και δυνατότητα καταλογισμού (43) Σε ό,τι αφορά το τμήμα του έργου που αφορά τις οικονομικές δραστηριότητες του ΟΛΠΑ, χρηματοδοτείται για το συνολικό ποσό των 52,2 εκατομμυρίων ευρώ αποκλειστικά μέσω δημόσιων πόρων. Οι πόροι της ΕΕ που διατίθενται για τη συγχρηματοδότηση του εν λόγω έργου τίθενται στη διάθεση των ελληνικών αρχών και, ως εκ τούτου, ισοδυναμούν με κρατικούς πόρους. Οι ίδιες οι ελληνικές αρχές παρέχουν επίσης χρηματοδότηση για το εν λόγω έργο μέσω του εθνικού προϋπολογισμού. (44) Όσον αφορά τον καταλογισμό της δημόσιας χρηματοδότησης στο κράτος, επισημαίνεται ότι οι ελληνικές αρχές απολαμβάνουν μεγάλο βαθμό ελέγχου ως προς την επιλογή, σε εθνικό επίπεδο, των έργων ανάλογου χαρακτήρα που χρηματοδοτούνται εν μέρει με πόρους της ΕΕ. Το κοινοποιηθέν έργο επελέγη άμεσα από το ελληνικό κράτος. Επομένως, το κοινοποιηθέν μέτρο καταλογίζεται στο κράτος Επιλεκτικότητα (45) Η δημόσια χρηματοδότηση παρέχεται συγκεκριμένα στον ΟΛΠΑ, επομένως το μέτρο είναι επιλεκτικό Οικονομικό πλεονέκτημα του αναδόχου (46) Η δημόσια χρηματοδότηση που θα χορηγηθεί για το έργο παρέχει σαφώς οικονομικό πλεονέκτημα στον ΟΛΠΑ, στον βαθμό που το μέτρο καλύπτει το επενδυτικό κόστος με το οποίο θα είχε διαφορετικά επιβαρυνθεί ο ΟΛΠΑ για την υλοποίηση του έργου. (47) Λόγω του αρνητικού κενού χρηματοδότησης είναι απίθανο ο ΟΛΠΑ να είχε διασφαλίσει την απαραίτητη χρηματοδότηση για την εν λόγω επένδυση στην αγορά χωρίς καμία κρατική στήριξη. (48) Συνεπώς, συνάγεται το συμπέρασμα ότι το μέτρο παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα στον ΟΛΠΑ. 9

10 Στρέβλωση του ανταγωνισμού και επιπτώσεις στις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών (49) Σύμφωνα με πάγια νομολογία, όταν η οικονομική στήριξη που χορηγείται από ένα κράτος μέλος ενισχύει τη θέση μιας επιχείρησης σε σύγκριση με άλλες επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο πλαίσιο του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών, υπάρχουν τουλάχιστον δυνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό και το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών 16. (50) Οι ελληνικές αρχές εξήγησαν ότι ο λιμένας Πατρών αποτελεί περιφερειακό λιμένα που ανταγωνίζεται κυρίως έναν παρόμοιο ελληνικό λιμένα, εκείνον της Ηγουμενίτσας. Ωστόσο, η Επιτροπή επισημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η χορήγηση χρηματοδότησης στον λιμένα Πατρών να επηρεάσει και άλλους λιμένες στην Ευρώπη. Πράγματι, δεδομένου ότι ο ΟΛΠΑ παρέχει υπηρεσίες σε μεταφορικές εταιρείες και επιβάτες οποιασδήποτε προέλευσης, το μέτρο ενδέχεται να προσελκύσει την παροχή ναυτιλιακών και μεταφορικών υπηρεσιών, τομέων που είναι ανοικτοί στον ανταγωνισμό και τις εμπορικές συναλλαγές σε ενωσιακό επίπεδο. (51) Κατά συνέπεια, το χορηγηθέν μέτρο ενισχύει τη θέση του ΟΛΠΑ στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών Συμβατότητα της ενίσχυσης (52) Σύμφωνα με την καθιερωμένη πρακτική, 17 η κατάλληλη νομική βάση για την αξιολόγηση της συμβατότητας της κρατικής ενίσχυσης για λιμενικά επενδυτικά έργα είναι το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της Συνθήκης, το οποίο προβλέπει ότι «οι ενισχύσεις για την προώθηση της αναπτύξεως ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο που θα αντέκειτο προς το κοινό συμφέρον» δύνανται να θεωρηθούν ότι συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά. (53) Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξεταστεί αν η κοινοποιηθείσα δημόσια χρηματοδότηση ανταποκρίνεται σε έναν σαφώς προσδιορισμένο στόχο κοινού συμφέροντος, λειτουργεί ως κίνητρο, είναι απαραίτητη και ανάλογη του στόχου αυτού και δεν επηρεάζει τον ανταγωνισμό και το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών κατά τρόπο που αντίκειται στο κοινό συμφέρον Στόχος κοινού συμφέροντος (54) Σύμφωνα με τον κανονισμό για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών (ΔΕΔ- Μ), ο λιμένας Πατρών θεωρείται τμήμα του ευρωπαϊκού διαδρόμου κεντρικού δικτύου. 16 Βλ. π.χ. υπόθεση 730/79, Philip Morris κατά Επιτροπής (Συλλογή 1980, σ. 2671, σκέψη 11) και υπόθεση C-372/97, Ιταλία κατά Επιτροπής (Συλλογή 2004, σ. I-3679, σκέψη 44). 17 Βλ. αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις αριθ. SA (N/2010) - Λιθουανία Κατασκευή υποδομής για τον τερματικό σταθμό επιβατηγών και εμπορευματικών οχηματαγωγών της Klaipeda, ΕΕ C 121 της , σ. 1 SA (2012/N) Ελλάδα Επέκταση του λιμένα του Πειραιά, ΕΕ C 256 της , σ. 2 SA (2013/N) Ισπανία Λιμενική αρχή του Bahía de Cádiz, ΕΕ C 335 της , σ. 1 SA (2014/N) Ιταλία - Ενίσχυση για επενδύσεις στον λιμένα του Salerno, δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη. 10

11 (55) Κατά την ανάπτυξη του εκτεταμένου δικτύου, «δίδεται γενική προτεραιότητα σε μέτρα που είναι απαραίτητα για [...] την προώθηση της αποτελεσματικής και βιώσιμης χρήσης της υποδομής και, όπου είναι απαραίτητο, την αύξηση της ικανότητας, [καθώς επίσης και] τη βελτίωση ή τη διατήρηση της ποιότητας των υποδομών όσον αφορά την ασφάλεια, την προστασία, την απόδοση [...]». Τέλος, κατά την προώθηση έργων κοινού συμφέροντος που αφορούν θαλάσσιες υποδομές, «δίδεται προτεραιότητα [...] στον εκσυγχρονισμό και την επέκταση της χωρητικότητας της αναγκαίας υποδομής για εργασίες μεταφορών εντός της λιμενικής περιοχής». (56) Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Λιμένες: κινητήρας οικονομικής μεγέθυνσης» 18, η Επιτροπή επεσήμανε (Τμήμα 2) τη σημασία της αναβάθμισης των υφιστάμενων λιμενικών υποδομών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σχετικά με την τεχνολογία, τη βιομηχανία, την ασφάλεια, την προστασία και άλλους τομείς. (57) Το κοινοποιούμενο έργο θα καταστήσει δυνατή την αναβάθμιση του λιμένος Πατρών με στόχο την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση οχηματαγωγών πλοίων ro-ro αυξημένου μεγέθους, καθώς επίσης και την αντιμετώπιση της αναμενόμενης αύξησης της κίνησης υπό ασφαλέστερες συνθήκες, συμβάλλοντας παράλληλα στη βελτίωση της κίνησης στο κέντρο της πόλης της Πάτρας. Επίσης, θα βελτιώσει τις συνδέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας εντός του συγκεκριμένου τμήματος του δικτύου ΔΕΔ-Μ. (58) Μέσω της στήριξης των μεταφορικών δραστηριοτήτων στον λιμένα Πατρών, το έργο θα επηρεάσει θετικά και σε ευρύτερο επίπεδο την περιφερειακή οικονομία στη Δυτική Ελλάδα. (59) Από τα ανωτέρω στοιχεία συνάγεται το συμπέρασμα ότι το έργο συμβάλλει στην υλοποίηση στόχου κοινού ενδιαφέροντος Αναγκαιότητα και αναλογικότητα της ενίσχυσης (60) Σε ό,τι αφορά την αναγκαιότητα της ενίσχυσης, η καθαρή παρούσα χρηματοοικονομική αξία χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της οικονομικής βιωσιμότητας της επένδυσης. Ο δείκτης αυτός μετρά το τρέχον (προεξοφλημένο) ποσό της εισροής καθαρών εσόδων που προέρχονται από την επένδυση και την ικανότητα των καθαρών εσόδων να καλύψουν το επενδυτικό κόστος. (61) Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου αναφοράς 27 ετών, το κοινοποιούμενο έργο παρουσιάζει αρνητική καθαρή παρούσα χρηματοοικονομική αξία ευρώ. Από το γεγονός αυτό προκύπτει ότι τα καθαρά έσοδα που θα προκύψουν κατά την περίοδο αναφοράς δεν καλύπτουν το επενδυτικό κόστος και ότι, ως εκ τούτου, η επένδυση παρουσιάζει χρηματοδοτικό κενό. (62) Η Επιτροπή έχει θεωρήσει επανειλημμένως ότι τα έργα λιμενικών υποδομών απαιτούν σημαντικές επενδύσεις κεφαλαίων που μπορούν να ανακτηθούν μόνον σε πολύ μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα και η οικονομική βιωσιμότητά τους ενδέχεται να μη διασφαλίζεται χωρίς δημόσια 18 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Λιμένες: κινητήρας οικονομικής μεγέθυνσης», COM/2013/0295 τελικό, 23/05/

12 χρηματοδότηση 19. Με βάση τα αποτελέσματα του χρηματοδοτικού κενού, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η επένδυση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί από ιδιώτη επενδυτή σε παρόμοια κατάσταση. (63) Συνεπώς, η δημόσια χρηματοδότηση είναι απαραίτητη για την υλοποίηση του έργου και έχει χαρακτήρα κινήτρου. (64) Σε ό,τι αφορά την αναλογικότητα (δηλαδή τον περιορισμό της δημόσιας χρηματοδότησης στο ελάχιστο απαραίτητο επίπεδο), η δημόσια χρηματοδότηση που χορηγήθηκε για το εν λόγω τμήμα του έργου ανέρχεται στα 52,2 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή θα καλύψει το 100% του επενδυτικού κόστους. Ωστόσο, το ποσό αυτό είναι μικρότερο από το χρηματοδοτικό κενό που έχει εντοπιστεί στο εν λόγω έργο, το οποίο ανέρχεται περίπου στα - 57,7 εκατομμύρια ευρώ. 20 Η χορήγηση ενίσχυσης σε μια υποδομή έως και την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού συνάδει με την πρακτική της Επιτροπής. (65) Οι ελληνικές αρχές προσκόμισαν επίσης αποδείξεις (βλ. αιτιολογική σκέψη (20) ανωτέρω) από τα οποία προκύπτει ότι ο ΟΛΠΑ θα αυξήσει τις χρεώσεις προς τους χρήστες του λιμένα, ώστε να εξισορροπήσει τις λειτουργικές δαπάνες με τα έσοδα ολόκληρου του λιμένα. (66) Στο παρελθόν, η Επιτροπή έχει εγκρίνει ενισχύσεις για επενδύσεις σε λιμένες με ένταση ενίσχυσης έως και 50%. 21 Πρόσφατα, στις περιπτώσεις όπου τα κράτη απέδειξαν την οικονομική ανάγκη για υψηλότερη ένταση ενίσχυσης, η Επιτροπή ήταν πρόθυμη να την αποδεχθεί σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις. 22 (67) Στην προκειμένη περίπτωση, οι ελληνικές αρχές κοινοποίησαν μέτρο που προβλέπει ένταση ενίσχυσης της τάξης του 100% υπέρ του ΟΛΠΑ. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αναγκαιότητα δημόσιας χρηματοδότησης για κάθε έργο πρέπει να καθορίζεται σε συνάρτηση με συγκεκριμένες μεταβλητές, όπως το είδος των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται με τις υποδομές, τον όγκο της κίνησης, τα αναμενόμενα έσοδα, τις δαπάνες για την κατασκευή των υποδομών κ.λπ., οι οποίες αντιστοιχούν στα χαρακτηριστικά κάθε μεμονωμένου έργου υποδομών. (68) Πράγματι, η Επιτροπή επισημαίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση, η ένταση ενίσχυσης σε τόσο υψηλό επίπεδο θεωρείται αιτιολογημένη κυρίως λόγω του ότι το κοινοποιούμενο έργο αφορά τη μεταφορά της κίνησης εξωτερικού προς τους ιταλικούς λιμένες στον νότιο λιμένα. Η μεταφορά αυτή ήταν απαραίτητη 19 Βλ. πρόσφατες αποφάσεις της Επιτροπής για τα λιμενικά έργα υποδομής που παρατίθενται στην υποσημείωση Βλ. υποσημείωση Βλ. π.χ. την απόφαση της Επιτροπής, της 18ης Σεπτεμβρίου 2013, για την υπόθεση κρατικής ενίσχυσης αριθ. SA (2013/N) Ισπανία Λιμενική αρχή του Bahía de Cádiz, ΕΕ C 335 της , σ Βλ. απόφαση της Επιτροπής της 20ής Δεκεμβρίου 2011, για την υπόθεση SA.33434, Γαλλία - Aide au financement d'un chantier multimodal sur le Grand port maritime du Havre απόφαση της Επιτροπής, της 17ης Οκτωβρίου 2012, για την υπόθεση SA.34501, Γερμανία Επέκταση του εσωτερικού λιμένα του Königs Wusterhausen/Wildau απόφαση της Επιτροπής, της 19ης Ιουνίου 2013, για την υπόθεση SA.35738, Ελλάδα - Ενίσχυση για την αναβάθμιση του λιμένα Κατακόλου απόφαση της Επιτροπής, της 2ας Ιουλίου 2013, για την υπόθεση SA.35418, Ελλάδα - Επέκταση του λιμένα του Πειραιά. 12

13 για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ασφάλειας και αποδοτικότητας που είχαν προκύψει μέχρι τούδε ως προς τη λειτουργία του βόρειου λιμένα (βλ. αιτιολογικές σκέψεις (7) και (8) ανωτέρω). Η μεταφορά αυτή συνεπάγεται μεγάλες δαπάνες λόγω της κατασκευής νέας υποδομής, ενώ αναμένεται ότι τα επιπρόσθετα έσοδα από τη νέα υποδομή δεν θα επαρκέσουν για την κάλυψη του τόσο υψηλού επενδυτικού κόστους. (69) Εν πάση περιπτώσει, ο ΟΛΠΑ θα διασφαλίσει ότι οι δαπάνες λειτουργίας ολόκληρου του λιμένα καλύπτονται από τα έσοδά του. (70) Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι η ενίσχυση έχει χαρακτήρα κινήτρου και είναι απαραίτητη και αναλογική για την επίτευξη του στόχου κοινού συμφέροντος Στρέβλωση του ανταγωνισμού και επιπτώσεις στις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών (71) Ο λιμένας Πατρών είναι περιφερειακός λιμένας που εξυπηρετεί περιορισμένη περιοχή της Δυτικής Ελλάδας. Από τη γεωγραφική θέση και την ιστορική χρήση του λιμένος Πατρών προκύπτει ότι ο κίνδυνος μετατόπισης κίνησης από άλλους λιμένες της ΕΕ προς τον λιμένα Πατρών είναι περιορισμένος, επειδή πρόκειται για τον μόνο λιμένα, εκτός από εκείνον της Ηγουμενίτσας, που μπορεί να εξυπηρετήσει την κίνηση που προέρχεται από τις συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας (βλ. αιτιολογική σκέψη (25) παραπάνω). Λόγω της θέσης του, είναι εξαιρετικά απίθανο στο μέλλον οποιοσδήποτε άλλος λιμένας της ΕΕ και της Μεσογείου να βρεθεί σε ανταγωνισμό με τον λιμένα Πατρών για σημαντικό μέρος της κίνησής του. (72) Επιπλέον, οι ελληνικές αρχές προσκόμισαν στοιχεία (βλ. αιτιολογικές σκέψεις (21)-(27) ανωτέρω) με τα οποία απέδειξαν ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ του λιμένος Πατρών και του βασικού ανταγωνιστή του δεν επηρεάζεται ουσιαστικά από την ποιότητα ή το μέγεθος των λιμενικών υποδομών. Όντως, από τα στοιχεία προκύπτει ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο λιμένων επηρεάζεται από άλλους παράγοντες που δεν μεταβάλλονται από την κοινοποιηθείσα επένδυση, όπως από τη γεωγραφική θέση, την οικονομική παραγωγή των παρακείμενων περιοχών που εξυπηρετεί ο κάθε λιμένας και την προσβασιμότητά του. (73) Τούτο συμβαίνει διότι για τη μετακίνηση των επιβατών και των οχημάτων μεταφοράς εμπορευμάτων μεταξύ των δύο περιοχών (Ελλάδα και ανατολικότερα, αφενός, Ιταλία και δυτικότερα, αφετέρου) πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες, μεταξύ των οποίων οι σημαντικότεροι φαίνεται να είναι η ποιότητα της οδικής σύνδεσης προς τον λιμένα και η εγγύτητα προς το σημείο αρχικής αναχώρησης ή τελικού προορισμού (π.χ. βιομηχανικές ζώνες, κυριότερες καταναλωτικές αγορές). Μπορεί, συνεπώς, να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η βελτίωση της υποδομής σε έναν λιμένα δεν δύναται να οδηγήσει σε άμεση αύξηση της κίνησης μέσω αυτού του λιμένα. (74) Τα προαναφερθέντα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση για το εν λόγω έργο δεν επηρεάζει τον ανταγωνισμό και το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών κατά τρόπο που αντίκειται στο κοινό συμφέρον. 13

14 3.3. Συμπέρασμα (75) Με βάση τα ανωτέρω πορίσματα, η Επιτροπή συνάγει το συμπέρασμα ότι το ποσό των ,07 ευρώ για την αναβάθμιση του λιμένος Πατρών αποτελεί κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης, η οποία είναι ωστόσο συμβατή με τη Συνθήκη βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ). 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η Επιτροπή δεν συμφωνεί με το γεγονός ότι η Ελλάδα έθεσε σε ισχύ την ενίσχυση για την αναβάθμιση του λιμένος Πατρών (Φάση Α, ενότητα 3), κατά παράβαση του άρθρου 3 παράγραφος 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η Επιτροπή αποφάσισε, βάσει της ανωτέρω εκτίμησης, να μην προβάλει αντιρρήσεις ως προς την εν λόγω ενίσχυση, λόγω του ότι είναι συμβατή με την εσωτερική αγορά δυνάμει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παρούσα απόφαση λαμβάνεται με την επιφύλαξη τυχόν πιθανών ελέγχων σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς κανόνες ή τους κανόνες των διαρθρωτικών ταμείων. Ομοίως, η απόφαση δεν προδικάζει οποιαδήποτε πιθανή περαιτέρω ανάλυση από την Επιτροπή όσον αφορά την συμμόρφωση με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις. Εάν η παρούσα επιστολή περιλαμβάνει απόρρητες πληροφορίες, οι οποίες δεν πρέπει να αποκαλυφθούν σε τρίτους, παρακαλείστε να ενημερώσετε σχετικά την Επιτροπή εντός δεκαπέντε εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει σχετικό αιτιολογημένο αίτημα εντός της οριζόμενης προθεσμίας, θα θεωρήσει ότι συμφωνείτε με την κοινολόγησή της σε τρίτους και με τη δημοσίευση του πλήρους κειμένου της επιστολής, στη γλώσσα του πρωτοτύπου, στον δικτυακό τόπο Το αίτημά σας πρέπει να αποσταλεί με συστημένη επιστολή ή με φαξ στη διεύθυνση: European Commission Directorate-General for Competition State aid Greffe 1049 Brussels Βέλγιο Αρ. Φαξ: +32 (0) Με εκτίμηση, Για την Επιτροπή Joaquín ALMUNIA Αντιπρόεδρος 14

15 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ 15