Εισήγηση του Κ. Γεωργίου Πολ. Μηχανικού υπεύθυνου ποιότητας της ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ Δ.Υ. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων βασίζονται σε κανόνες και νόμους. Κριτής για το αν κάποιος συμπεριφέρθηκε ή ενήργησε σύμφωνα ή παρά το νόμο, είναι ο Δικαστής. Ο Δικαστής επιβάλλει ποινές, αποζημιώσεις ή αθωώνει. Ο Δικαστής, εκτός των άλλων, πρέπει να είναι αμερόληπτος, ακέραιος και δίκαιος. Στα υλικά και τα έργα τη θέση των νόμων έχουν τα πρότυπα και οι κανονισμοί. Τη θέση του Δικαστή έχει το Εργαστήριο. Το Εργαστήριο με τα αποτελέσματά του θα αποφανθεί εάν ένα έργο είναι ασφαλές, επαρκές και μπορεί να δοθεί σε δημόσια ή ιδιωτική χρήση με ασφάλεια. Εάν υπάρχει απόκλιση από την απαιτούμενη τιμή προς τα κάτω, το εργαστήριο ορίζει την απόκλιση. Σύμφωνα με αυτή την απόκλιση ορίζονται πρόστιμα, αποζημιώσεις κλπ. Γι αυτό το λόγο, το Εργαστήριο πρέπει να είναι αμερόληπτο, ακέραιο και δίκαιο. Επειδή όμως αντικείμενό του είναι η επιστήμη και η τεχνολογία του υλικού, το Εργαστήριο πρέπει να έχει τεχνική επάρκεια (μέσα, προσωπικό, εξοπλισμό, κατάρτιση). Δηλαδή πρέπει να διασφαλίζεται με αδιάβλητα κριτήρια ότι οι δοκιμές που κρίνουν τα υλικά και τα έργα γίνονται αμερόληπτα, αδιάβλητα και τεχνικά σωστά, δηλαδή σύμφωνα με το εκάστοτε πρότυπο. Δεν επιτρέπεται δηλαδή απόκλιση ούτε προς τα πάνω (ευνοϊκό αποτέλεσμα), ούτε προς τα κάτω (δυσμενές αποτέλεσμα). Πρέπει επίσης να έχει εσωτερικές διαδικασίες που να εξασφαλίζουν και να ελέγχουν όλα τα παραπάνω (αμεροληψία, ακεραιότητα, τεχνική επάρκεια), δηλαδή να έχει ένα σύστημα που να τα εξασφαλίζει και το οποίο να το τηρεί. Η ικανότητά του πρέπει να προκύπτει από αντικειμενικά κριτήρια, όπως είναι οι διεργαστηριακοί έλεγχοι ανά δοκιμή και η εξωτερική επιθεώρηση από ελεγκτές γνώστες των δοκιμών. Δηλαδή συγκεντρωτικά το Εργαστήριο για να κάνει καλά τη δουλειά του πρέπει να έχει: Τεχνική επάρκεια: Επαρκές προσωπικό σε αριθμό, εκπαίδευση, ακεραιότητα και τεχνική ικανότητα (επίπεδο γνώσεων). Επαρκείς και κατάλληλες εγκαταστάσεις, κατάλληλο εξοπλισμό, ο οποίος να ελέγχεται τακτικά για το οτι λειτουργεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές (διακρίβωση). Ο ρόλος των Κρατικών Εργαστηρίων στην επιδίωξη ποιότητας υλικών και έργων, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Νοεμβρίου, 2005 1
Το προσωπικό να έχει τις κατάλληλες γνώσεις για την εκάστοτε δοκιμή. Εσωτερικές διαδικασίες Να διασφαλίζεται με συγκεκριμένο τρόπο ότι χρησιμοποιούνται οι κατάλληλες μέθοδοι, δεν υπάρχουν παρεκκλίσεις από αυτές και γίνεται αμερόληπτος χειρισμός των δειγμάτων και των αποτελεσμάτων. Εξωτερικός έλεγχος Να υπάρχει εξωτερικός έλεγχος για τη σωστή λειτουργία του εργαστηρίου, Να υπάρχουν διεργαστηριακοί έλεγχοι, οι οποίοι εξασφαλίζουν την ορθή λειτουργία του όλου συστήματος. Η δομή που υπάρχει σήμερα είναι η εξής. Κάθε εργαστήριο ΚΕΔΕ ή ΠΕΔΕ είναι ξεχωριστή οντότητα. Το ΚΕΔΕ υπάγεται στο ΥΠΕΧΩΔΕ και τα ΠΕΔΕ στις αντίστοιχες περιφέρειες του Υπ. Εσωτερικών και είναι τεχνικά και διοικητικά ανεξάρτητα μεταξύ τους.. Το προσωπικό είναι διορισμένο με τα κριτήρια των δημοσίων υπαλλήλων (πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια) Δεν υπάρχει κεντρική υπηρεσία για την εκπαίδευσή του στις δοκιμές, ούτε εσωτερική διαδικασία (πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια) Δεν υπάρχει κεντρικός μηχανισμός, που να επιβάλει εσωτερικές διαδικασίες και ελεγκτικούς μηχανισμούς για την εξασφάλιση της σωστής λειτουργίας και εκτέλεσης των δοκιμών (πρόβλημα στις εσωτερικές διαδικασίες). Δεν υπάρχει κεντρική υπηρεσία παροχής τεχνικών γνώσεων στα εργαστήρια, κάθε εργαστήριο πρέπει μόνο του να ενημερώνεται για όλα (πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια και στις εσωτερικές διαδικασίες). Δεν υπάρχει θεσμοθετημένος εξωτερικός έλεγχος (πρόβλημα στον εξωτερικό έλεγχο). Δεν υπάρχουν θεσμοθετημένοι διεργαστηριακοί έλεγχοι (πρόβλημα στον εξωτερικό έλεγχο). Δεν υπάρχει ισοκατανομή πόρων στα εργαστήρια, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Εξαρτώνται από την ευαισθησία της κάθε περιφέρειας και συνήθως δεν έχουν πόρους και έχουν μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα (πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια). Ο εξοπλισμός είναι συνήθως παλαιός, ασυντήρητος και όχι διακριβωμένος (μήτρες, επιπεδότητα πλακών, συνθήκες θαλάμων συντήρησης κλπ), (πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια). Αποτέλεσμα αυτών είναι να αφήνεται η επάρκεια και η αξιοπιστία του κάθε εργαστηρίου στη φιλοτιμία του προσωπικού και στις διαθέσεις της εκάστοτε Περιφέρειας, με προφανές αποτέλεσμα για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των εργαστηρίων. Σημειώνεται οτι όλα τα αποτελέσματα ελέγχου των κρατικών εργαστηρίων έχουν ίδια αξία για το δικαστήριο, το οποίο δεν γνωρίζει από τεχνική ή μη επάρκεια, αλλά μόνον τη στρογγυλή σφραγίδα και την επιγραφή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Έτσι ένα καλό εργαστήριο χάνεται και υποβαθμίζεται και μπαίνει στην ίδια μοίρα με ένα «κακό» εκ των πραγμάτων και όχι μόνον εργαστήριο. Παραθέτουμε δύο παραδείγματα: Ο ρόλος των Κρατικών Εργαστηρίων στην επιδίωξη ποιότητας υλικών και έργων, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Νοεμβρίου, 2005 2
Παράδειγμα καλού εργαστηρίου Σύγχρονη μηχανή θλίψης με καταγραφικό (τεχνική επάρκεια και ακεραιότητα) Άρτιος θάλαμος (τεχνική επάρκεια) με συνεχώς βρεγμένα τα δοκίμια (τεχνική επάρκεια και εσωτερικές διαδικασίες) Ο ρόλος των Κρατικών Εργαστηρίων στην επιδίωξη ποιότητας υλικών και έργων, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Νοεμβρίου, 2005 3
Παράδειγμα κακού εργαστηρίου Έλεγχος σε θλίψη καρότου, αποκλίσεις από το πρότυπο: Η κάτω προσθήκη για την ανύψωση της πλάκας είναι από κομμάτι μαντέμι κομμένο, μη κατεργασμένο ως προς επιπεδότητα (εκτός προτύπου, σοβαρή απόκλιση από το πρότυπο, σοβαρή απόκλιση του αποτελέσματος πρόβλημα στην τεχνική επάρκεια σε συνδυασμό με την μη ύπαρξη διαδικασίας εξασφάλισης της σωστής εφαρμογής της δοκιμής). Η πλάκα από μαντέμι σκεπάζει τις χαραγές κεντραρίσματος της κάτω πλάκας, με αποτέλεσμα το δοκίμιο να κεντράρεται με το μάτι. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία είναι τοποθετημένο έκκεντρα τουλάχιστον κατά 30 mm με πρόχειρη μέτρηση. Το πρότυπο ορίζει ότι η κέντρωση πρέπει να γίνει με μέγιστο σφάλμα 1/100 της διαμέτρου δηλαδή 1 mm, δηλ η απόκλιση είναι 30 φορές μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη!! Σύμφωνα με έρευνες η απόκλιση στο αποτέλεσμα μπορεί να είναι έως της τάξης του 50%, (ισχύουν και εδώ ακόμη περισσότερο όσα αναφέρονται στην προηγούμενη παρατήρηση). Σε προφορική διαμαρτυρία σε κεντρική αρχή, μας είπαν ότι δεν έχουν διοικητική αρμοδιότητα να ελέγξουν άλλα εργαστήρια, άρα ούτε και το συγκεκριμένο, γιατί είναι διοικητικά ανεξάρτητα (δεν υπάρχει Εξωτερικός έλεγχος) Σημειώνεται ότι τα αποτελέσματα και των δύο εργαστηρίων, για το ελληνικό νομοθετικό σύστημα, έχουν την ίδια βαρύτητα. Το παραπάνω παράδειγμα είναι μία από τις αιτίες της δημιουργίας κακού ονόματος για τα κρατικά εργαστήρια γενικά. Ο ρόλος των Κρατικών Εργαστηρίων στην επιδίωξη ποιότητας υλικών και έργων, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Νοεμβρίου, 2005 4
Προτείνουμε τη δημιουργία δικτύου κρατικών εργαστηρίων, τα οποία να υπάγονται σε κεντρικό φορέα παροχής γνώσης, διαδικασιών, εκπαίδευσης, εξοπλισμού και ελέγχου τήρησης των διαδικασιών. Τον ρόλο αυτό μπορεί κάλλιστα να αναλάβει το ΚΕΔΕ, το οποίο αν και αποκομμένο από όλες τις αρμοδιότητες, ακόμη είναι η κορυφαία πηγή τεχνολογικής γνώσης όσον αφορά το ΥΠΕΧΩΔΕ. Θα πρέπει κατά τη άποψή μας να δημιουργηθούν: Κανονισμός λειτουργίας εργαστηρίων (εσωτερικές διαδικασίες) Επάνδρωση και εξοπλισμός όπου απαιτείται (αριθμός προσωπικού - τεχνική επάρκεια). Εκπαίδευση από τον κεντρικό φορέα (τεχνική επάρκεια). Θεσμοθετημένος έλεγχος από τον κεντρικό φορέα (εξωτερικός έλεγχος). Υποχρεωτική εφαρμογή σε διεργαστηριακά σχήματα (εξωτερικός έλεγχος). Μερική χρηματοδότηση μπορεί να γίνει από τα ίδια έσοδα των εργαστηρίων. Επίσης χορήγηση διαπίστευσης από ανεξάρτητο φορέα π.χ. το ΕΣΥΔ. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει ένα αξιόπιστο δίκτυο κρατικών εργαστηρίων, τα οποία κατά το δυνατό θα καλύπτουν τις απαιτήσεις της τεχνικής επάρκειας, αμεροληψίας και ακεραιότητας και θα μπορούν να είναι οι άξιοι σύμβουλοι της πολιτείας, όσον αφορά την ποιότητα των έργων. Ο ρόλος των Κρατικών Εργαστηρίων στην επιδίωξη ποιότητας υλικών και έργων, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Νοεμβρίου, 2005 5