ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥΧΑΝΙΩΝ DESTINATION IMAGE OF THE CITY OFCHANIA ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ :ΔΡ. ΜΑΜΑΛΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΙΡΗΝΗ Σ. ΧΡΙΣΤΙΝΑΚΗ Α.Μ.3895 ΚΑΒΑΛΑ 2013 2
Στην οικογένεια μου και τους φίλους μου. 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ολοκληρώνοντας τον κύκλο σπουδών μου στη Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας μου ανατέθηκε η σύνταξη πτυχιακής εργασίας με θέμα «Η Εικόνα Προορισμού του Νομού Χανίων». Αντικείμενο της παρούσας έρευνας αποτελεί η παρουσίαση και μελέτη της εικόνας του νομού Χανίων ως τουριστικό προορισμό, το πώς δηλαδή αντιλαμβάνονται τα Χανιά οι τουρίστες ως προορισμό των διακοπών τους. Στα τέσσερα πρώτα κεφάλαια γίνονται εισαγωγικές παρατηρήσεις, εισάγονται έννοιες ορισμοί και παρουσιάζονται στοιχεία, τα οποία αποτελούν το θεωρητικό υπόβαθρο της εργασίας. Στο τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα δεδομένα που συλλέχθηκαν με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου. Τα ερωτηματολόγια απαντήθηκαν από άτομα που έχουν επισκεφθεί τον νομό Χανίων και μέσα από τα αποτελέσματα της έρευνας ελπίζουμε να βοηθήσουμε τους αρμόδιους φορείς του νομού ώστε με μία πιο εμπεριστατωμένη και λεπτομερή έρευνα από την πλευρά τους, να προχωρήσουν στην χάραξη μιας στρατηγικής για τον τουρισμό στην περιοχή των Χανίων. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καθηγητή μου, Καθηγητή Μάμαλη Σπυρίδων για την καθοδήγηση του σε όλα τα στάδια της μελέτης και την έμπρακτη βοήθεια του στην εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Ακόμα ευχαριστώ όλους τους καθηγητές του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων για τις διδακτικές συμβουλές τους. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου Σταύρο και Κλειώ για τη συνεχή βοήθεια και την αγάπη τους. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ....11 1.1. Τουρισμός....12 1.2. Οι προσδοκίες των τουριστών... 12 1.3. Είδη τουρισμού....13 1.4. Ο τουρισμός στην Ελλάδα....15 1.4.1. Ο τουρισμός στην πόλη των Χανίων....16 2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ....18 2.1. Ορισμοί και Αξία....18 2.1.1. Σχηματισμός Εικόνας....19 2.1.2. Η Συμπεριφορά του Αποδέκτη... 20 2.1.3. Παράγοντες που Επηρεάζουν τον Σχηματισμό της Εικόνας Προορισμού... 23 2.1.4. Πηγές Πληροφόρησης....24 2.1.5. Προσωπικοί Παράγοντες....26 2.2. ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ.. 28 2.2.1. Η Επιρροή της Εικόνας πριν την Επίσκεψη....28 2.2.2. Η Επιρροή της Εικόνας κατά τη Διάρκεια της Επίσκεψης....29 2.2.3. Η Επιρροή της Εικόνας στην Συμπεριφορά μετά την Επίσκεψη....30 3. Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ....31 3.1. Γεωγραφική Θέση και Κλίμα....31 3.2. Η Φύση του Νομού Χανίων... 3.2.1. Παραλίες... 32 32 3.2.2. Φαράγγια....32 3.2.3. Χλωρίδα και Πανίδα... 33 3.2.4. Αρωματικά Φυτά και Βότανα....34 3.2.5. Κρητική Διατροφή και Προϊόντα... 34 5
3.3. Πολιτιστική Κληρονομιά... 35 4. ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ... 37 4.1. Διαμονή... 37 4.2. Μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού στην Πόλη των Χανίων...39 4.2.1. Αγροτουρισμός... 41 4.2.2. Θρησκευτικός Τουρισμός... 41 4.2.3. Πολιτιστικός Τουρισμός... 42 4.2.4. Γαστρονομικός Τουρισμός... 42 4.2.5. Συνεδριακός Τουρισμός... 42 4.3. Υποδομές Μεταφοράς... 43 4.4. Υποδομές Υγείας... 46 4.5. Υποδομές Ενέργειας... 46 4.6. Υποδομές Ύδρευσης-Αποχέτευσης-Απορριμμάτων... 47 4.7. Πολιτιστικές Υποδομές... 47 5. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ...50 5.1. Παρουσίαση αποτελεσμάτων στατιστικής ανάλυσης...52 5.2. Αποτελέσματα παραγοντικής ανάλυσης (Factor Analysis)... 68 5.3. Συμπεράσματα παραγοντικής ανάλυσης... 72 6
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1. Κατηγοριοποίηση χαρακτηριστικών ενός τουριστικού προορισμού...12 Πίνακας 1.2. Οφέλη που προσδοκούν να επιτύχουν οι τουρίστες... 12 Πίνακας 1.3. Κατηγορίες τουρισμού... 14 Πίνακας 1.4. Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού για το έτος 2012.16 Πίνακας 2.1. Παράγοντες επιρροής συμπεριφοράς αποδέκτη...22 Πίνακας 2.2. Μοντέλο σχηματισμού της εικόνας προορισμού...24 Πίνακας 4.1. Ξενοδοχειακό Δυναμικό κατά Κατηγορίες για το Νομό Χανίων για το έτος 2010... 39 Πίνακας 4.2. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού... 40 Πίνακας 4.3. Ποσοστό Αφίξεων Αλλοδαπών Τουριστών με Charters στο αεροδρόμιο Χανίων για την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2012...44 Πίνακας 5.1. Μοντέλο υποθέσεων... 51 Πίνακας 5.2. Το φύλο του δείγματος... 73 Πίνακας 5.3. Η ηλικία του δείγματος... 73 Πίνακας 5.4 Η οικογενειακή κατάσταση του δείγματος... 73 Πίνακας 5.5. Επίπεδο εκπαίδευσης δείγματος... 74 Πίνακας 5.6. Επάγγελμα... 74 Πίνακας 5.7. Νομός μόνιμης κατοικίας... 74 Πίνακας 5.8 Πίνακες που δηλώνουν την κατανομή ενηλίκων και ανηλίκων μελών στις οικογένειες των ερωτηθέντων... 76 Πίνακας 5.9. Καθαρό ατομικό εισόδημα/μήνα... 77 Πίνακας 5.10. Σας αρέσουν τα ταξίδια... 77 Πίνακας 5.11 Ταξιδεύετε συχνά... 77 7
Πίνακας 5.12 Με ποιο τρόπο ταξιδεύετε... 78 Πίνακας 5.13 Πόσες μέρες διαμένετε συνήθως...79 Πίνακας 5.14 Ποιο τρόπο διαμονής επιλέγετε...80 Πίνακας 5.15 Τρόπος εύρεσης διαμονής... 81 Πίνακας 5.16 Η επίσκεψη στον υπό μελέτη προορισμό... 82 Πίνακας 5.17. Η πόλη των Χανίων διαθέτει ελκυστικά τοπία... 82 Πίνακας 5.18. Τα Χανιά παρέχουν σύγχρονες και Λειτουργικές εγκαταστάσεις... 82 Πίνακας 5.19. Διατήρηση φυσικού τοπίου... 83 Πίνακας 5.20 Στην πόλη των Χανίων παρατηρείται διατήρηση αρχιτεκτονικής κληρονομιάς... 83 Πίνακας 5.21. Τα Χανιά είναι ασφαλής προορισμός... 83 Πίνακας 5.22. Στην πόλη των Χανίων υπάρχουν εναλλακτικά σημεία ενδιαφέροντος... 84 Πίνακας 5.23 Στα Χανιά υπάρχουν επαρκείς υποδομές... 84 Πίνακας 5.24 Υπάρχει ευκολία πρόσβασης στη πόλη των Χανίων... 84 Πίνακας 5.25 Στην πόλη των Χανίων υπάρχουν ικανοποιητικοί εναλλακτικοί τρόποι μεταφοράς... 85 Πίνακας 5.26 Στα Χανιά υπάρχει ικανοποιητική πρόσβαση στα σημεία ενδιαφέροντος... 85 Πίνακας 5.27. Στα καταστήματα των Χανίων συναντάμε καλή εμφάνιση προσωπικού εξυπηρέτησης... 85 Πίνακας 5.28. Στα καταστήματα των Χανίων η παροχή υπηρεσιών γίνεται στο υποσχόμενο χρόνο... 86 Πίνακας 5.29. Η πόλη των Χανίων παρέχει σωστές πληροφορίες στους τουρίστες... 86 Πίνακας 5.30. Στα καταστήματα των Χανίων υπάρχει ανταπόκριση προσωπικού στα παράπονα των πελατών... 87 Πίνακας 5.31. Στα καταστήματα των Χανίων υπάρχει προσαρμογή του προσωπικού στα θέλω των πελατών... 87 8
Πίνακας 5.32. Τα καταστήματα των Χανίων διαθέτουν άριστη ικανότητα εξυπηρέτησης τουριστών... 87 Πίνακας 5.33. Στα καταστήματα των Χανίων υπάρχει καλή εξυπηρέτηση των τουριστών... 88 Πίνακας 5.34. Στα καταστήματα των Χανίων υπάρχει σωστή αντιμετώπιση στις ερωτήσεις των τουριστών... 88 Πίνακας 5.35 Τα καταστήματα των Χανίων παρέχουν ενημέρωση στους τουρίστες για τα προσφερόμενα προϊόντα... 88 Πίνακας 5.36. Τα καταστήματα των Χανίων διαθέτουν συνεπές Προσωπικό... 89 Πίνακας 5.37.Τα καταστήματα των Χανίων διαθέτουν ευγενικό προς τους τουρίστες προσωπικό... 89 Πίνακας 5.38. Το προσωπικό των καταστημάτων των Χανίων είναι ικανό να απαντάει στις ερωτήσεις των τουριστών...90 Πίνακας 5.39. Το προσωπικό των καταστημάτων των Χανίων παρέχει προσωπική φροντίδα στον τουρίστα... 90 Πίνακας 5.40. Το προσωπικό των καταστημάτων των Χανίων δείχνει κατανόηση στις ανάγκες του τουρίστα... 90 Πίνακας 5.41. Στην πόλη των Χανίων υπάρχει επαρκής πληροφόρηση για τα σημεία ενδιαφέροντος... 91 Πίνακας 5.42. Η πόλη των Χανίων διαθέτει ικανοποιητικό αριθμό ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων... 91 Πίνακας 5.43. Η πόλη των Χανίων διαθέτει σημεία διασκέδασης... 92 Πίνακας 5.44 Η πόλη των Χανίων διαθέτει ικανοποιητικό αριθμό σημείων διασκέδασης... 92 Πίνακας 5.45. Η πόλη των Χανίων παρέχει ικανοποιητικό αριθμό δραστηριοτήτων... 92 Πίνακας 5.46. Η πόλη των Χανίων παρέχει ικανοποιητικό αριθμό υπηρεσιών στους τουρίστες... 93 Πίνακας 5.47. Η πόλη των Χανίων διαθέτει ασφαλείς εγκαταστάσεις... 93 Πίνακας 5.48 Η πόλη των Χανίων διαθέτει ιατρικές υποδομές... 93 9
Πίνακας 5.49 Η πόλη των Χανίων διαθέτει υποδομές ασφάλειας... 94 Πίνακας 5.50 Η πόλη των Χανίων διαθέτει ικανοποιητική αγορά...94 Πίνακας 5.51 Στην πόλη των Χανίων υπάρχει ικανοποιητικό ωράριο καταστημάτων... 94 Πίνακας 5.52 Τα καταστήματα των Χανίων διαθέτουν ικανοποιητικές τιμές... 95 Πίνακας 5.53 Τα μέρη διαμονής στα Χανιά διαθέτουν ικανοποιητικές τιμές... 95 Πίνακας 5.54. Η ποιότητα υπηρεσιών που παρέχεται από την πόλη των Χανίων είναι άξια των χρημάτων που δίνονται... 95 \ 10
1.Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 1.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ως έννοια ο τουρισμός περιλαμβάνει όλα τα είδη ταξιδιών, για λόγους διασκέδασης, επαγγελματικούς, εκπαιδευτικούς, υγείας ενώ εξαιρούνται οι περιπτώσεις αντίστοιχων μετακινήσεων για λιγότερο χρόνο από 24 ώρες. Τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά ανάπτυξης του τουριστικού τομέα είναι υψηλότερα από εκείνα της συνολικής παγκόσμιας οικονομίας και σύμφωνα με τη Eurostat (Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία) η τάση αυτή είναι απίθανο να αντιστραφεί στο εγγύς μέλλον. Η ανάπτυξη αυτή επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως η αναπτυσσόμενη κοινωνική ευημερία, η αύξηση του ελεύθερου χρόνου, οι νέοι τρόποι επικοινωνίας και η αύξηση του πληθυσμού. Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση και η ανάδυση νέων τουριστικών προορισμών παγκοσμίως, έχουν δημιουργήσει περισσότερο ανταγωνισμό. Ταυτόχρονα, ο τουρισμός είναι μία ιδιαίτερα ευαίσθητη βιομηχανία που είναι ευπαθής σε διεθνή γεγονότα και παγκόσμιες καταστροφές, όπως είναι οι δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες, οι βομβιστικές επιθέσεις ή οι επιδημίες.(www.wttc.org) Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη και διάδοση του Διαδικτύου έχει μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο οι τουρίστες αναζητούν, ενημερώνονται, συγκρίνουν και επιλέγουν τουριστικά προϊόντα. Οι καταναλωτές μπορούν πλέον να ενημερωθούν, να συγκρίνουν και να επιλέξουν τις καλύτερες τουριστικές προτάσεις ανάλογα με τις απαιτήσεις και την οικονομική τους κατάσταση. Επίσης, το νέο αυτό κανάλι επικοινωνίας τους έφερε σε άμεση επαφή με τους τουριστικούς προμηθευτές. Κατά συνέπεια, εάν ένας προορισμός ή μία τουριστική επιχείρηση δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και επιθυμίες των τουριστών, χάνει τη στρατηγική του θέση στην τουριστική αλυσίδα αξιών. Ως εκ τούτου ο τουρισμός αποτελεί μία ειδική υπηρεσία η οποία παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά (Γούναρης, 2001) : Εποχικότητα και Διακυμάνσεις Ζήτησης Αλληλεξάρτηση επιμέρους Τουριστικών Προϊόντων -Τομέων Υψηλό Σταθερό Κόστος Όπως αναφέρεται και στον ορισμό, βασικά συστατικά του τουρισμού αποτελούν ο προορισμός και ο τουρίστας. Οι τρεις διαστάσεις που αντιπροσωπεύουν την εικόνα ενός προορισμού: 11
Πίνακας 1.1. Κατηγοριοποίηση χαρακτηριστικών ενός τουριστικού προορισμού Λειτουργικά / Φυσικά / Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά Κοινά / Μοναδικά Χαρακτηριστικά Συνολική Εικόνα Ως φυσικά χαρακτηριστικά νοούνται οι καιρικές συνθήκες, οι υποδομές, κλπ, ενώ τα ψυχολογικά στοιχεία είναι άυλα και δύσκολα μπορούν να μετρηθούν (π.χ. ατμόσφαιρα ρομαντισμού που δημιουργεί ένας προορισμός) Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ενδέχεται να είναι είτε κοινά, που σημαίνει ότι μπορούν να συγκριθούν με άλλους προορισμούς, είτε μοναδικά, που σημαίνει ότι πρόκειται για εικόνες ή/και γεγονότα που αποτελούν αποκλειστικότητα της εικόνας ενός συγκεκριμένου προορισμού. Η συνολική εικόνα παρουσιάζεται ως ένας συνδυασμός των προαναφερθέντων χαρακτη ριστικών. 1.2. ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ Σε γενικές γραμμές, η «ωφέλιμη εικόνα» (beneficial image) ενός προορισμού αφορά τις αντιλήψεις ή τις εντυπώσεις που έχουν οι τουρίστες για κάποιον προορισμό, σε σχέση με το προσδοκώμενο όφελος, το οποίο συμπεριλαμβάνει τα λειτουργικά, κοινωνικά, συναισθηματικά, επιστημονικά και περιστασιακά οφέλη ενός προορισμού (consumption values). (Morriso, 1999) Αυτές οι αντιλήψεις / εντυπώσεις με τη σειρά τους μετατρέπουν την απόφαση για ταξίδι αναψυχής των τουριστών σε επιλογή του προορισμού. Η κατηγοριοποίηση των προσδοκιών των τουριστών παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 1.2. Οφέλη που προσδοκούν να επιτύχουν οι τουρίστες 12
Λειτουργικό Όφελος Functional Profit Βασίζεται στην υπόθεση ότι ένας πελάτης θα επιλέξει την εναλλακτική που παρουσιάζει την καλύτερη εικόνα όσον αφορά στα λειτουργικά και χρηστικά χαρακτηριστικά, ή τουλάχιστον την εναλλακτική που συμπεριλαμβάνει την πλειοψηφία των χαρακτηριστικών αυτών. Κοινωνικό Όφελος Social Profit Βασίζεται στην υπόθεση ότι ο πελάτης θα προτιμήσει έναν προορισμό του οποίου η εικόνα σχετίζεται με τις ομάδες στις οποίες ανήκει, ή με τις οποίες ταυτίζεται, ή στις οποίες αποβλέπει. Συναισθηματικό Όφελος Emotional Profit Στην περίπτωση αυτή ο πελάτης θα επιλέξει τον προορισμό ο οποίος έχει την δυνατότητα να του προκαλέσει συγκεκριμένα συναισθήματα. Επιστημονικό Όφελος Scientific profit Πρόκειται για τις αξίες που προσδοκά ο πελάτης να αποκομίσει από έναν προορισμό και συμπεριλαμβάνουν έννοιες όπως η καινοτομία, η διαφορετικότητα και η μόδα. Περιστασιακό Όφελος Occasional Profit Η έννοια αυτή σημαίνει ότι ο πελάτης θα επιλέξει κάποιο προορισμό σε συνάρτηση με προηγούμενη εμπειρία του. 1.3. ΕΙΔΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός αποτελεί πολυσύνθετο φαινόμενο, έχει διακριτά χαρακτηριστικά και μπορεί να κατηγοριοποιηθεί. Παίρνοντας ως βάση για τον διαχωρισμό ποιοτικά αλλά και ποσοτικά χαρακτηριστικά, τον 13
διακρίνουμε σε επιμέρους κατηγορίες. Στην ελληνική βιβλιογραφία σημειώνονται έξι βασικές κατηγορίες τουρισμού: ο μαζικός, ο ατομικός (μη μαζικός), ο εσωτερικός, ο εξωτερικός, ο εποχιακός και ο συνεχής τουρισμός. Πίνακας 1.3. Κατηγορίες Τουρισμού ΤΟΥΡΙΣΜΟΙ Χρονική τοποθέτηση τουρ. δραστηριότητας Μαγικό» αριθμός τουριστών I Μη Μ««ικό» τόπος προορισμού Ο αριθμός των τουριστών που συμμετέχουν σε μια συγκεκριμένη τουριστική δραστηριότητα ή μετακινούνται σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία αποτελεί την κύρια διαφοροποίηση μεταξύ «μαζικού» και «ατομικού» (ή μη μαζικού) τουρισμού. Ο «μαζικός» τουρισμός χαρακτηρίζεται από την ομαδική συμμετοχή των τουριστών στις διάφορες φάσεις της τουριστικής δραστηριότητας, τον τρόπο οργάνωσης του ταξιδιού και τον επιλεγμένο τόπο διακοπών, ενώ ο «ατομικός» από την ατομική και ανεξάρτητη οργάνωση του ταξιδιού (δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η παρέμβαση ενός tour operator, ή χρήση ενός οργανωμένου ταξιδιού). Ανάλογα με τον τόπο προορισμού ο τουρισμός κατηγοριοποιείται σε εσωτερικό και εξωτερικό. Ο «εσωτερικός» τουρισμός χαρακτηρίζει την περίπτωση όπου κάτοικοι μιας χώρας ταξιδεύουν εντός των συνόρων αυτής, ενώ ο όρος «εξωτερικός» χρησιμοποιείται όταν κάτοικοι μιας χώρας επισκέπτονται μια άλλη, ξένη χώρα. Τέλος, από τη διάρκεια-έκταση μιας τουριστικής δραστηριότητας σε ένα ημερολογιακό έτος προκύπτει ο διαχωρισμός ανάμεσα στον «συνεχή» και τον «εποχιακό» τουρισμό. Χαρακτηριστική διάκριση του «συνεχούς» τουρισμού είναι πως διαρκεί όλο το έτος και δεν επηρεάζεται από τις εκάστοτε κλιματολογικές συνθήκες (πχ. αστικός τουρισμός), ενώ ο «εποχιακός» τουρισμός περιλαμβάνει 14
δραστηριότητες που επηρεάζονται και αναστέλλονται από τις κλιματολογικές συνθήκες.(morriso, 1999) 1.4. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ακμάζων τουρισμός στην Ελλάδα, στη χώρα του ευρώ που αντιμετωπίζει κρίση, αποφέρει υψηλά έσοδα και αποτελεί αυτή τη στιγμή τη μοναδική κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας που βρίσκεται στον έκτο κατά σειρά χρόνο ύφεσης. Μέσα στον Ιούνιο του 2013 τα έσοδα από τον τουρισμό αυξήθηκαν κατά 21% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι, στα 16 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το πρώτο εξάμηνο φέτος ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε κατά 18 % στα 3,3 δισεκατομμύρια. Ο τουρισμός αποτελεί για την ελληνική οικονομία έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες ανάπτυξης και εισροής εσόδων και αυτό γιατί: Η συμμετοχή στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) είναι σταθερά πάνω από 15% και κατά περιόδους ξεπέρασε το 18%. Δημιουργεί απασχόληση σε ένα ευρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων, σε διαφορετικά επίπεδα γνώσεων και ειδίκευσης, κατά πρώτιστο λόγο στους νέους και στην περιφέρεια. Ένας στους πέντε (1/5) κατοίκους της χώρας μας απασχολείται άμεσα ή έμμεσα στον τουριστικό τομέα. Κάθε ευρώ που καταναλώνεται στον τουρισμό δημιουργεί υπερδιπλάσια δευτερογενή κατανάλωση στην υπόλοιπη οικονομία. Αν και ο τουρισμός τα τελευταία 30 χρόνια αποτελεί για την Ελλάδα έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες ανάπτυξης, έχει παράλληλα πολλά χρονίζοντα προβλήματα: Σαράντα οκτώ πρόσωπα πέρασαν από την πολιτική ηγεσία του ελληνικού τουρισμού στο διάστημα 1992-2010. Η σημερινή υπερπροσφορά ανέρχεται σε 400.000 κλίνες περίπου ή το 30% του συνολικού δυναμικού της χώρας σε κλίνες. Στο τρίμηνο Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος εξακολουθούμε να υποδεχόμαστε περισσότερο από το 50% των διεθνών αφίξεων. Το 65% της τουριστικής δραστηριότητας στην Ελλάδα (υπέρ-) συγκεντρώνεται σε 4 περιοχές. Με τις σημερινές συνθήκες ο ελληνικός τουρισμός λειτουργεί σχεδόν στο 80% των δυνατοτήτων του. Η σύγχυση μεταξύ πνεύματος εξυπηρέτησης και αίσθησης δουλοπρέπειας δημιουργεί το σύνδρομο του anti-service, το οποίο διακατέχει σημαντικό τμήμα των άμεσα κι έμμεσα ασχολουμένων με το τουρισμό. 15
Το πρωτογενές τουριστικό προϊόν της Ελλάδας είναι εξαιρετικό. Η προστιθέμενη αξία όμως δεν είναι το ίδιο καλή. Αποτέλεσμα, μέτριο τελικό προϊόν, πολλές φορές υπερτιμημένο, άρα μη ανταγωνιστικό. Πίνακας 1.4. Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού για το έτος 2012 Συμμετοχή στο ΑΕΠ Contribution To GDP Συμμετοχή στην Απασχόληση Contribution to Employment Απασχολού μενοι Employment Διεθνείς Ταξιδιωτικές Εισπράξεις International Tourism Receipts Διεθνείς Τουριστικές Αφίξεις International Tourist Arrivals Μέση Κατά Κεφαλή Δαπάνη Average per Capita Tourism Expenditure Μερίδιο Ευρωπαϊκής Αγοράς European Market Share Μερίδιο Παγκόσμιας Αγοράς World Market Share 16,4% 18,3% 688.800 10,0 δις /bi. 15,5 εκατ./mi. 646 2,9% 15% Πηγή: ΣΕΤΕ, Επεξεργασία Στοιχείων Τράπεζα της Ελλάδος 1.4.1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ Η πιο ποιοτική πόλη της Κρήτης, ένας τόπος γεμάτος φυσικές ομορφιές, ιστορία, μνήμες και πολιτισμό αφήνει μία ευχάριστη γεύση ομορφιάς στους επισκέπτες της, για τον λόγο αυτό βρίσκεται στις πρώτες θέσεις προτιμήσεων για διακοπές. Τα Χανιά αποτελούν εδώ και χρόνια ξεχωριστό προορισμό διακοπών και φημίζονται για τις όμορφες τοποθεσίες τους και τους φιλόξενους κατοίκους τους. Καλοκαίρι, ως επί των πλείστων, αλλά και τους χειμερινούς μήνες τα Χανιά υποδέχονται χιλιάδες επισκέπτες πρόθυμους να εξερευνήσουν τα φυσικά τοπία, τις αμέτρητες παραλίες, τα γραφικά χωριά, την παραδοσιακή κουζίνα, την πολιτιστική κληρονομιά και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα σημεία. Σε παρακάτω κεφάλαιο θα αναλύσουμε τους τρόπους μεταβίβασης, τα καταλύματα και τις διαφορετικές κατηγορίες τους καθώς και τα εναλλακτικά είδη τουρισμού που προσφέρει ο νομός. 16
Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα του ΜΑΙΧ - Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης (Πολυτεχνείο Κρήτης)- Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο μέσος τουρίστας που προτιμάει την Κρήτη ως τελικό προορισμό των διακοπών του θεωρεί τις τιμές κανονικές σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, ενώ προτιμά τις οικογενειακές διακοπές. Αναλύοντας τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, παρατηρείται ότι φέτος η τουριστική κίνηση βρέθηκε σε πολύ καλύτερο επίπεδο, συγκριτικά με την περυσινή τουριστική περίοδο. Στο μισό έχει πέσει το ποσοστό των αλλοδαπών επισκεπτών που περιορίζει τις δαπάνες τους, σε σχέση με πέρυσι και πιο συγκεκριμένα, μόνο ένας στους πέντε πραγματοποιεί περικοπές στις προγραμματισμένες δαπάνες του κατά τη διάρκεια των διακοπών του. Έτσι, με βάση την παρούσα έρευνα, μπορούμε να προβούμε σε μια εκτίμηση αύξησης εσόδων στην τοπική τουριστική αγορά κατά 19,3%, ποσοστό που κρίνεται πολύ ικανοποιητικό.(www.tovima.gr) Οι ξενοδόχοι, ιδιοκτήτες εστιατορίων και άλλοι που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών στον τουρισμό, έχουν μειώσει τις τιμές τους και έχουν βελτιώσει τις υπηρεσίες τους για να προσελκύσουν τουρίστες. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 1ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Σκοπός του κεφαλαίου είναι να αποτυπώσουμε τα οφέλη που προσδοκεί να έχει ένα επισκέπτης μετά από ένα ταξίδι, ταξιδεύοντας είτε ατομικά είτε μαζικά. Αναλύοντας τους τρόπους με τους οποίους συμβάλλει ο τουρισμός στην ελληνική οικονομία, συμπεραίνουμε ότι είναι η κινητήριος δύναμη της οικονομίας για την επόμενη δεκαετία. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων ο στόχος για 24 εκατομμύρια αφίξεις τουριστών μέσω συγκεκριμένου σχεδιασμού μέχρι το 2021 χαρακτηρίζεται απόλυτα εφικτός. Για το έτος 2012 οι αφίξεις αλλοδαπών έφτασαν τα 16,9 εκατομμύρια. Η πόλη των Χανίων με τον πολιτισμό, τα τοπία, τα παραδοσιακά της προϊόντα και πολλά ακόμη φαίνεται να έχει κερδίσει μία θέση στην καρδιά των τουριστών, επιλέγοντας την για τις διακοπές τους. 17
2.Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ 2.1.ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΞΙΑ Από τότε που εμφανίστηκαν οι πρώτες μελέτες, περίπου τέσσερις δεκαετίες πριν, η εικόνα τουριστικού προορισμού έχει αναγνωριστεί ως κρίσιμος παράγοντας για την τουριστική ανάπτυξη μια περιοχής και έχει γίνει βασικό κομμάτι της στρατηγικής μάρκετινγκ ενός προορισμού. Στην βιβλιογραφία του μάρκετινγκ, πολλοί συγγραφείς σημειώνουν ότι η εικόνα του τουριστικού προορισμού είναι ένα θέμα που χρησιμοποιείται ευρέως στο εμπειρικό κομμάτι, αλλά δεν είναι σαφώς ορισμένο και στερείται μιας πλήρους εννοιολογικής δομής. Παρά το γεγονός ότι οι μελετητές έχουν καταγράψει ένα αυξημένο όγκο βιβλιογραφίας για την εικόνα τουριστικού προορισμού οι Echtner & Ritchie υποστήριξαν ότι σε πολλές μελέτες ακριβείς ορισμοί αποφεύγονται ή δεν αναφέρονται με σαφήνεια. (Echtner. 1993) Ο Hunt (1971), που υπήρξε πρωτοπόρος στις μελέτες για την εικόνα τουριστικού προορισμού, πρώτος την όρισε ως την εντύπωση που έχουν ένα ή περισσότερα άτομα για έναν προορισμό στον οποίο δεν κατοικούν. Εντούτοις, ο πιο συχνά αναφερόμενος ορισμός είναι από τον Crompton (1979), ο οποίος υποστήριξε ότι εικόνα προορισμού είναι το σύνολο των πεποιθήσεων, των ιδεών, των εντυπώσεων και των προσδοκιών που έχει ένας τουρίστας για μία περιοχή προορισμού τουριστών. Σύμφωνα με τους Echtner και Ritchie (1991), η εικόνα προορισμού ορίζεται όχι μόνο ως οι αντιλήψεις των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του προορισμού αλλά επίσης και η ολιστική εντύπωση που κατασκευάζεται από τον ίδιο τον προορισμό. Ο Kotler (1994) όρισε την εικόνα ενός προορισμού ως το τελικό αποτέλεσμα των πεποιθήσεων, των ιδεών, των συναισθημάτων, των προσδοκιών και των εντυπώσεων που έχει το άτομο για τον προορισμό, ο οποίος είναι παρόμοιος με τον ορισμό του Crompton. Γενικά οι συγγραφείς τείνουν να θεωρούν ότι η εικόνα σχηματίζεται από τις λογικές και συναισθηματικές ερμηνείες των ατόμων, από: α) τις αντιληπτές/ γνωστικές εκτιμήσεις, οι οποίες αφορούν τις ατομικές γνώσεις και τις πεποιθήσεις για τον προορισμό και β) τις συναισθηματικές εκτιμήσεις, που αφορούν τα ατομικά συναισθήματα απέναντι στον προορισμό 18
Όσον αφορά τα άυλα προϊόντα όπως είναι τα ταξίδια και ο τουρισμός οι καταναλωτές επιδίδονται σε ένα συνεχές ψάξιμο πληροφοριών. Με τη συλλογή αυτών των πληροφοριών ο καταναλωτής δημιουργεί μια εικόνα ή «ένα φανταστικό πρωτότυπο» του πώς θα έμοιαζε, πώς θα ήταν η ταξιδιωτική εμπειρία (αντιληπτή εικόνα τουριστικού προορισμού). Για τους πιθανούς ταξιδιώτες λοιπόν, η εικόνα τουριστικού προορισμού αποτελεί το κλειδί για την επιλογή ενός προορισμού. Κατ αρχάς, και βασιζόμενοι στο γεγονός ότι οι τουρίστες συνήθως έχουν μια περιορισμένη γνώση γύρω από τους τουριστικούς προορισμούς, αφού δεν τους έχουν επισκεφθεί κατά το παρελθόν, η εικόνα εκπληρώνει μια σημαντική λειτουργία στο μέτρο που οι προορισμοί με δυνατές, θετικές, χαρακτηριστικές και αναγνωρίσιμες εικόνες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να επιλεχθούν από τους τουρίστες. Δεύτερον, η αντιληπτή εικόνα προορισμού μετά την επίσκεψη στον προορισμό, επηρεάζει επιπλέον την ικανοποίηση των τουριστών και την πρόθεση τους να επαναλάβουν το ταξίδι ξανά στο μέλλον, ανάλογα με την ικανότητα του προορισμού να προσφέρει εμπειρίες που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους και θα ταιριάζει με την εικόνα που είχαν για τον προορισμό αυτό πριν τον επισκεφθούν. (Beerli, 2004) Συνοψίζοντας η εικόνα ενός τουριστικού προορισμού είναι σημαντική εξαιτίας του ρόλου που παίζει στην διαδικασία λήψης απόφασης των τουριστών. Είναι επίσης σημαντική εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο επηρεάζει το επίπεδο ικανοποίησης της τουριστικής εμπειρίας, το οποίο είναι πολύ σημαντικό από την άποψη ότι ενθαρρύνει τις θετικές από στόμα σε στόμα συστάσεις και κάνει τους τουρίστες να επιστρέφουν και να επισκέπτονται ξανά τον προορισμό. 2.1.1.ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΑΣ Ο σχηματισμός εικόνας ορίζεται ως η «κατασκευή» μίας νοητικής αναπαράστασης ενός προορισμού στη βάση των στοιχείων που μας παρέχουν τα πρακτορεία και επιλέγονται από ένα άτομο (Alhemoud και Armstrong et al.1996). Υπάρχουν δύο στόχοι στη μετάδοση πληροφοριών για τον σχηματισμό εικόνας προορισμού : ο προορισμός και ο αποδέκτης. Ο Mackay και ο Fesenmaier ισχυρίζονται ότι η εικόνα προορισμού είναι μία «σύνθεση από ατομικές και αγοραστικές εισαγωγές». Οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την εικόνα προορισμού προέρχονται από ένα απέραντο φάσμα πηγών σε αντίθεση με τις πληροφορίες που απαιτούνται για τα καταναλωτικά προϊόντα ή άλλες υπηρεσίες (Alhemoud και Armstrong,1996). 19
Βιβλία πού αναφέρονται στον προορισμό αποκαλύπτουν τρεις παράγοντες πού επηρεάζουν την εικόνα προορισμού: 1. Την πλευρά της προσφοράς ή τον προορισμό. 2. Ανεξάρτητες ή αυτόνομες. 3. Την πλευρά της ζήτησης ή τους αποδέκτες την εικόνας. Οι υπεύθυνοι στο μάρκετινγκ προορισμού προσπαθούν για τη δημιουργία μίας θετικής εικόνας ή για την αλλαγή μίας ήδη υπάρχουσας εικόνας μέσα από την διαφήμιση και άλλες μορφές δημοσιότητας (Bramwell και Rawding 1996 et al). Ωστόσο, η προβαλλόμενη εικόνα δεν είναι πάντα η ίδια με την λαμβανόμενη. Το αρχικό μήνυμα μπορεί να τροποποιηθεί από την ίδια την πηγή μετάδοσης του μηνύματος (Bramwell and Rawding,1996; Young 1999), μπορεί να τροποποιηθεί από τον αποδέκτη (Court and Lupton,1997), και πιο σημαντικό,ο αποδέκτης λαμβάνει και άλλα μηνύματα εκτός από το δικό μας. Ο σχηματισμός εικόνας προκύπτει μέσα από την προσωπική εμπειρία (Baloglu και Brinberg 1997 ;et al), μπορεί να διαμορφωθεί μόνο μέσω των πηγών πληροφόρησης (Bojanic 1991;Court και Lupton 1997;Gartner 1993;Gunn 1972), η ακόμη και από την απουσία οποιοδήποτε εμπορικών πληροφοριών ^lhem oud και Armstrong 1996). Οι Gartner και Hunt (1987) βασιζόμενοι σε έρευνα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι θα ήταν αδύνατο να διαχωριστεί η επίδραση της κάθε πιθανής αιτίας που οδηγεί σε μία θετική αλλαγή στον εκάστοτε προορισμό. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «Αν δεν υπάρχει περίπτωση καταστροφικής επίπτωσης διεθνούς σημασίας, η εικόνα ενός προορισμού θα συνεχίσει να εξελίσσεται σε ένα ποσοστό ανάλογο με τις δυνάμεις της περιοχής και τους οργανικούς παράγοντες της.» 2.1.2. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΠΟΔΕΚΤΗ Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι αυτόνομοι και οι οργανικοί παράγοντες δεν είναι οι μόνες πηγές που καθορίζουν την εικόνα προορισμού. Μία άλλη πηγή που καθορίζει την εικόνα προορισμού φέρεται να είναι οι καταναλωτές που φιλτράρουν τις πληροφορίες και σχηματίζουν εικόνες για τους διάφορους προορισμούς. Όπως διακρίνεται από τον BramweΠ και τον Rawding (1996), η προβαλλόμενη εικόνα είναι ο συνδυασμός των μηνυμάτων και των εντυπώσεων που δημιουργούνται για έναν προορισμό, ενώ η λαμβανόμενη εικόνα είναι η μοναδική «νοητική κατασκευή» ή εκπροσώπηση του προορισμού που δημιουργείται από τον καταναλωτή μέσω του πώς κατανοεί και ερμηνεύει τα μηνύματα που δέχεται. Τα δημογραφικά στοιχεία καθώς 20
και προηγούμενη ταξιδιωτική συμπεριφορά, θεωρείται ότι παίζουν ρόλο στη διαδικασία σχηματισμού εικόνας, και συνεπώς έχουν διερευνηθεί. Οι Litvin και Kar (2003) θεωρούν ότι τα δημογραφικά στοιχεία των καταναλωτών διευκολύνουν την αύξηση της αγοράς. Παρομοίως, ο Hunt (1975) αποδέχεται τον πιθανό συστηματικό αποκλεισμό ορισμένων ομάδων κατά την επιλογή του δείγματος της έρευνας και υποστηρίζει ότι «το είδος ή η εικόνα του προϊόντος πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την κοινωνικοοικονομική τάξη του καταναλωτή». Από την άλλη, o Hirschman και ο Holbrook (1982) προτείνουν ότι για να δέχονται πιο ευχάριστα την εικόνα των προϊόντων θα πρέπει να είναι διαφορετική για τις διαφορετικές πολιτιστικές υποομάδες, ειδικά για τις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, το φύλο και τις κοινωνικές τάξεις. Ο Dann (1996) υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχουν δύο άτομα που βλέπουν έναν προορισμό με τον ίδιο ακριβώς τρόπο». Πολλοί ερευνητές έχουν συζητήσει και διερευνήσει την επιρροή των αποδεκτών σχετικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, την ηλικία, το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση, την εκπαίδευση, το εισόδημα και την πόλη μόνιμης κατοικίας. Η επίδραση της απόστασης από την άποψη των επιπτώσεων της στη συνολική εξοικείωση, και τη γνώση και την τάση με την οποία ταξιδεύουν σε έναν προορισμό αποτέλεσε το επίκεντρο ενός αριθμού μελετών. Οι Walmsley και Young (1998 )προέβλεψαν ότι οι τοπικές εικόνες βασίζονται σε προσωπική εμπειρία και γνώση, μέσω της «μακροπρόθεσμης απορρόφησης του τόπου που σχετίζεται με πληροφορίες προερχόμενες από διάφορες καθημερινές πηγές»,λαμβάνοντας υπόψη ότι οι διεθνείς εικόνες είναι πιο πιθανό να αναπτυχθούν μέσω αυτού που προκαλείται από τους παράγοντες σχηματισμού. Οι MacKay και Fesenmaier (2000) ερεύνησαν την επίδραση της κουλτούρας στην περιβαλλοντική προτίμηση από την στιγμή που θα ξεχωρίσουμε το όνομα και μένει μόνο το καθαρό τοπίο. Η εικόνα προορισμού δεν βασίζεται μόνο στην ερμηνεία οπτικών και λεκτικών πληροφοριών. Περιλαμβάνει τις προκαταλήψεις, τις παραδοχές, τις φαντασιώσεις και τις πραγματικές ιστορίες, ιδίως σε διεθνές επίπεδο. Οι Reisinger και Turner (2002) καθορίζουν τον πολιτισμό και την σχέση του με τον τουρισμό ως «διαφορές και ομοιότητες σε κανόνες αξιών, κανόνες συμπεριφοράς και αντιλήψεων, που επηρεάζουν τις διαπροσωπικές επαφές μεταξύ των διεθνών τουριστών και των οικοδεσποτών και την μεταξύ τους ικανοποίηση». Ακόμα οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι ο πολιτισμός, σε συνδυασμό με τις περίπλοκες σχέσεις του με διάφορες δομές, μπορεί να είναι ένας καθοριστικός παράγοντας στις αντιλήψεις των ανθρώπων. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι πολιτισμικές διαφορές είναι πολύ χρήσιμες δομές για τη 21
διεθνή προώθηση του τουρισμού και μπορούν να προσφέρουν πολύ ακριβή κριτήρια για την στοχευόμενη τοποθέτηση. Πίνακας 2.1. Παράγοντες επιρροής συμπεριφοράς αποδέκτη Πολιτιστικοί Κοινωνικοί Προσωπικοί Ηλικία Ψυχολογικοί Κουλτούρα Ομάδες αναφοράς Στάδιο ζωής κύκλου Αντίληψη Επάγγελμα Μάθηση Υποκουλτούρα Οικογένεια Οικονομική κατάσταση Πεποιθήσεις Κοινωνική Τάξη Ρόλοι & Κύρος Τρόπος ζωής Συμπεριφορά Φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, εκπαίδευση, κύκλος ζωής, τόπος κατοικίας. Ανάπτυξη τουριστικού τομέα στη χώρα προέλευσης, θεσμικό πλαίσιο στα θέματα των πληρωμένων αδειών κτλ., θεσμικό πλαίσιο που διέτει τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. 22
2.1.3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ Ο σχηματισμός εικόνας ορίζεται ως η «κατασκευή» μίας νοητικής αναπαράστασης ενός προορισμού στη βάση των στοιχείων που μας παρέχουν τα πρακτορεία και επιλέγονται από ένα άτομο (Alhemoud και Armstrong et al.1996). Υπάρχουν δύο στόχοι στη μετάδοση πληροφοριών για τον σχηματισμό εικόνας προορισμού : ο προορισμός και ο αποδέκτης. Ο Mackay και ο Fesenmaier ισχυρίζονται ότι η εικόνα προορισμού είναι μία «σύνθεση από ατομικές και αγοραστικές εισαγωγές». Οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την εικόνα προορισμού προέρχονται από ένα απέραντο φάσμα πηγών σε αντίθεση με τις πληροφορίες που απαιτούνται για τα καταναλωτικά προϊόντα ή άλλες υπηρεσίες. Οι υπεύθυνοι στο μάρκετινγκ προορισμού προσπαθούν για τη δημιουργία μίας θετικής εικόνας ή για την αλλαγή μίας ήδη υπάρχουσας εικόνας μέσα από την διαφήμιση και άλλες μορφές δημοσιότητας..ωστόσο, η προβαλλόμενη εικόνα δεν είναι πάντα η ίδια με την λαμβανόμενη εικόνα. Το αρχικό μήνυμα μπορεί να τροποποιηθεί από την ίδια την πηγή μετάδοσης του μηνύματος, μπορεί να τροποποιηθεί από τον αποδέκτη, και πιο σημαντικό,ο αποδέκτης λαμβάνει και άλλα μηνύματα εκτός από το δικό μας. Ο σχηματισμός εικόνας προκύπτει μέσα από την προσωπική εμπειρία, μπορεί να διαμορφωθεί μόνο μέσω των πηγών πληροφόρησης, η ακόμη και από την απουσία οποιοδήποτε εμπορικών πληροφοριών ^lhemoud και Armstrong 1996). Μία ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αποκαλύπτει την ύπαρξη μίας σειράς παραγόντων που επηρεάζουν τον σχηματισμό της εικόνας προορισμού, οι οποίοι σύμφωνα με το μοντέλο που πρότειναν οι Stern & Krakover (1993), περιλαμβάνουν τις πληροφορίες που λαμβάνονται από διάφορες πηγές καθώς επίσης και τα χαρακτηριστικά των ατόμων. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο που παρουσιάζεται συνοπτικά από τους Beerli και Martin, οι διάφορες πηγές πληροφόρησης καθώς και άλλοι προσωπικοί παράγοντες, όπως είναι τα κίνητρα, η ταξιδιωτική εμπειρία και τα κοινωνικόδημογραφικά χαρακτηριστικά δημιουργούν γνωστικές και συναισθηματικές εικόνες οι οποίες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και τελικά δημιουργούν την συνολική αντιληπτή εικόνα. (Beerli, 2004) 23
Πίνακας 2.2. Μοντέλο σχηματισμού της εικόνας προορισμού (A. Beerli & J.D.Martin, 2004) 2.1.4.ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Σύμφωνα με τον Gartner (1993) η διαδικασία σχηματισμού της εικόνας προορισμού μπορεί να θεωρηθεί ως η συνεχής επίδραση διαφορετικών πηγών πληροφόρησης που δρουν ανεξάρτητα για να σχηματίσουν μία μοναδική εικόνα στο μυαλό του ατόμου. Αυτές τις πηγές πληροφόρησης τις ταξινομεί: α) σε εμφανώς προκληθείσες, που βρίσκονται στις συνηθισμένες διαφημίσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τις πληροφορίες που δίνονται από τους ίδιους τους προορισμούς ή τους tour operators. 24
β) σε συγκαλυμμένα προκληθείσες, που βρίσκονται στις προωθητικές δραστηριότητες του προορισμού ή σε εκθέσεις για τον προορισμό ή σε άρθρα. γ) σε αυτόνομες, που περιλαμβάνονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στις ειδήσεις, τα ντοκιμαντέρ, τις ταινίες, τα τηλεοπτικά προγράμματα κ.ά. και αφορούν τον προορισμό, δ) σε οργανικές, που αφορούν ανθρώπους όπως είναι οι συγγενείς και οι φίλοι, που δίνουν πληροφορίες για μέρη, βασισμένοι στη δική τους γνώση ή εμπειρία και είτε οι πληροφορίες έχουν ζητηθεί είτε όχι, και ε) η επίσκεψη στον προορισμό. Η εικόνα που σχηματίζεται από οργανικές, προκληθείσες και αυτόνομες πηγές πληροφόρησης είναι βασικά αυτή που γίνεται αντιληπτή πριν επισκεφθεί κάποιος τον προορισμό και την οποία ο Phelps (1986) την αποκαλεί δευτερογενής εικόνα. Οι πληροφορίες που αποκτώνται μέσω της προσωπικής εμπειρίας ή με την επίσκεψη στον ίδιο τον προορισμό σχηματίζουν την πρωτογενή εικόνα, η οποία μπορεί να διαφέρει από την δευτερογενή. Πράγματι, μερικοί συγγραφείς, όπως οι Gartner, Hunt (1987) και ο Phelps (1986) σημειώνουν ότι όταν τα άτομα επισκεφτούν έναν προορισμό, η εικόνα η οποία σχηματίζουν μετά το ταξίδι τείνει να είναι πιο ρεαλιστική, σύνθετη και διαφορετική από την εικόνα που είχαν σχηματίσει πριν μέσω των δευτερογενών πηγών πληροφόρησης. Στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετές εμπειρικές μελέτες οι οποίες αποδεικνύουν ότι η εξοικείωση, ο αριθμός των επισκέψεων και ο χρόνος παραμονής σε έναν τουριστικό προορισμό επηρεάζει την αντιληπτή εικόνα. Ένας από τους παράγοντες που σχετίζεται με την προσωπική εμπειρία είναι και ο βαθμός αλληλεπίδρασης του ατόμου με τον προορισμό. Για παράδειγμα, κάποιοι μπορεί να αφιερώσουν χρόνο για να εξερευνήσουν πολλά αξιοθέατα σε βάθος, ενώ άλλοι μπορεί να προτιμήσουν να περάσουν τον χρόνο τους χαλαρώνοντας και συμμετέχοντας σε λιγότερο βαθμό σε δραστηριότητες που τους προσφέρει ο προορισμός. Επομένως, οι πρωτογενείς πηγές πληροφόρησης που σχηματίζονται από προσωπικές εμπειρίες θα επηρεάσουν την αντιληπτή εικόνα του επισκέπτη ανάλογα με τον αριθμό των επισκέψεων και την διάρκειά τους ή ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής του τουρίστα με το μέρος κατά την διάρκεια της παραμονής του εκεί. Παρ όλα αυτά είναι απαραίτητο να ξεχωρίσουμε εκείνους που επισκέπτονται για πρώτη φορά έναν τόπο, από εκείνους που τον έχουν ξανά επισκεφθεί στο παρελθόν, καθώς για να μετρήσουμε τον βαθμό της εμπειρίας των τελευταίων θα πρέπει να υπολογίσουμε και τον αριθμό των προηγούμενων επισκέψεών τους στον προορισμό. 25
2.1.5. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Πέραν όμως από τις πηγές πληροφόρησης, τα προσωπικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου επηρεάζουν την διαμόρφωση της εικόνας προορισμού καθώς, σύμφωνα με τους Um και Crompton (1990) οι απόψεις για τα χαρακτηριστικά ενός προορισμού διαμορφώνονται από τα άτομα που εκτίθενται σε εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά η φύση αυτών των απόψεων θα ποικίλει ανάλογα με τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ατόμων. Επομένως η αντιληπτή εικόνα ενός προορισμού θα διαμορφωθεί μέσω της εικόνας που προβάλλεται από τον ίδιο τον προορισμό, από άλλες πηγές πληροφόρησης όπως αναφέραμε παραπάνω αλλά και από τους προσωπικούς παράγοντες. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα διαμορφώνουν τη δική τους νοερή εικόνα για τον τουριστικό προορισμό, η οποία αποτελεί την προσωπική αντιληπτή εικόνα τους Um (1990). Λέγοντας προσωπικούς παράγοντες, αναφερόμαστε στα κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά των ατόμων, όπως είναι το φύλο, η ηλικία, το επίπεδο μόρφωσης, η οικογενειακή κατάσταση, ο τόπος κατοικίας κλπ.. Επίσης αναφερόμαστε και στα χαρακτηριστικά εκείνα που είναι που είναι ψυχολογικής φύσεως όπως τα κίνητρα, οι αξίες, η προσωπικότητα, η κοινωνική ζωή κλπ. Κίνητρα. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι τα κίνητρα επηρεάζουν την διαμόρφωση της εικόνας προορισμού αλλά και την επιλογή του προορισμού αυτού. Γενικά η λέξη κίνητρο αναφέρεται στην ανάγκη που οδηγεί ένα άτομο στο να δρα με ένα συγκεκριμένο τρόπο για να επιτύχει την επιθυμητή ικανοποίηση. Όταν τα άτομα παίρνουν την απόφαση να ταξιδέψουν, το κάνουν για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, για διαφορετικά κίνητρα. Οι Gartner (1993), Dann (1996) και Baloglu (1997) υποστήριξαν ότι τα κίνητρα ασκούν μία ευθεία επιρροή στο συναισθηματικό κομμάτι της εικόνας. Στο κομμάτι που οι συναισθηματικές εικόνες αναφέρονται στα συναισθήματα που προκαλεί ένας τόπος, άνθρωποι με διαφορετικά κίνητρα μπορεί να αξιολογήσουν ένα τουριστικό προορισμό με παρόμοιους τρόπους εάν αντιληφθούν ότι ο προορισμός τους παρέχει τα αναζητούμενα οφέλη. Ταξιδιωτική Εμπειρία Προηγούμενη ταξιδιωτική εμπειρία μπορεί επίσης να επηρεάσει την μετά την επίσκεψη εικόνα προορισμού, καθώς, σύμφωνα με τους Schreyer, Lime 26
και WiΠiams (1984) οι παρούσες καταστάσεις ερμηνεύονται σε σχέση με προηγούμενες εμπειρίες, εξαιτίας της σύνδεσης μεταξύ των πληροφοριών που έρχονται από παλιές εμπειρίες και της υποκειμενική ερμηνείας τους ταξιδιού αναψυχής. Στον τομέα του τουρισμού, η προηγούμενη εμπειρία μπορεί να είναι πιο σημαντική από τις πληροφορίες που λαμβάνονται από εξωτερικούς παράγοντες, καθώς τα άτομα τείνουν να δίνουν περισσότερη βαρύτητα στις προηγούμενες εμπειρίες απ ότι στις πληροφορίες από τις εξωτερικές πηγές. Αυτό γίνεται επειδή όταν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία, η ανάγκη να ληφθούν οι πληροφορίες από εξωτερικές πηγές είναι πιο μικρή. Κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά Πολλά μοντέλα της διαδικασίας απόφασης για την επιλογή ενός τουριστικού προορισμού δείχνουν ότι τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ατόμων, όπως είναι το φύλο, η ηλικία, το επάγγελμα, το επίπεδο μόρφωσης, η κοινωνική τάξη, η οικονομική κατάσταση επηρεάζουν τις αντιλήψεις που έχουν οι τουρίστες για τους προορισμούς. Η αντίληψη, που θεωρείται η διαδικασία μέσω της οποίας ένα άτομο επιλέγει, οργανώνει και ερμηνεύει τις εισερχόμενες πληροφορίες προκειμένου να δημιουργήσει μία εικόνα, εξαρτάται όχι μόνο από συγκεκριμένα ερεθίσματα, αλλά και από ερεθίσματα που λαμβάνονται γενικά από το περιβάλλον, τα ατομικά χαρακτηριστικά και τις περιστάσεις. Τα άτομα αντιλαμβάνονται τα διάφορα ερεθίσματα μέσα από τις αισθήσεις, αλλά η προσοχή, η οργάνωση και η ερμηνεία των πληροφοριών που λαμβάνονται από τις αισθήσεις είναι απόλυτα προσωπική και υποκειμενική. Οι εμπειρικές μελέτες που έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν τις διαφορές στην αντιληπτή εικόνα ενός προορισμού που εξαρτώνται από τα κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά έχουν παρουσιάσει αντιφατικά αποτελέσματα. Ο Baloglu (1993) στην έρευνά του δεν βρήκε καμία διαφορά στην αντιληπτή εικόνα που να οφείλεται στο φύλο, στο εισόδημα και στο επίπεδο μόρφωσης. Αντίθετα άλλες μελέτες βρήκαν αρκετές διαφορές στην αντιληπτή εικόνα που εξαρτιόνταν από το φύλο, την ηλικία, το επίπεδο μόρφωσης, την απασχόληση, το εισόδημα, η οικογενειακή κατάσταση και τη χώρα προέλευσης (Βα1ο 1υ, 1997) 27
2.2.ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ Περαιτέρω σπουδαιότητα της εικόνας προορισμού μπορεί να βρεθεί στην λογοτεχνία της τουριστικής συμπεριφοράς. Πώς η εικόνα επηρεάζει τί κάνουν ή τι θέλουν να κάνουν οι τουρίστες κατά την διάρκεια του ταξιδιού είναι σημαντικά στοιχεία για να σχεδιαστεί το σωστό πρόγραμμα σχηματισμού εικόνας. Η εικόνα προορισμού έχει τεθεί ως αξίωμα ότι επηρεάζει ποικίλος τις μεταβλητές συμπεριφοράς του ταξιδιώτη.μερικές έρευνες έχουν ερευνήσει την εικόνα προορισμού ως μία ανεξάρτητη μεταβλητή που επηρεάζει εκατοντάδες μεταβλητές της συμπεριφοράς καταναλωτή που αναφέρονται όχι μόνο πριν, αλλά και κατά την διάρκεια και μετά την επίσκεψη ενός προορισμού. 2.2.1.Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ Ο Chen και ο Kerstetter (1999) βασιζόμενοι σε έρευνα, απέδειξαν ότι άτομα που ρωτήθηκαν για κάποιον προορισμό τον οποίο είχαν σκοπό να επισκεφτούν μέσα στους επόμενους 12 μήνες, είχαν θετικότερη εικόνα σε σύγκριση με άτομα που δεν είχαν αισθήματα επίσκεψης. Ομοίως, ο Court και ο Lupton (1997) ανακάλυψαν ότι συγκεκριμένες διαστάσεις επηρεάζουν την πιθανότητα να επισκεφτούμε ένα συγκεκριμένο προορισμό. Ο Goodrich (1978) συνοψίζει αυτό το επιχείρημα δηλώνοντας ότι «Όσο πιο ευνοϊκή είναι η αντίληψη ενός προορισμού για διακοπές, τόσο προτιμότερος θα είναι αυτός ο προορισμός». Δεδομένου ότι τα ταξιδιωτικά προϊόντα προορισμού είναι μάλλον άυλα και ο καταναλωτής έχει περιορισμένη γνώση βασισμένη στην εμπειρία και τα πραγματικά γεγονότα, η εικόνα θεωρείται να αντιπροσωπεύει τον προορισμό και να επηρεάζει τις αποφάσεις των καταναλωτών. Όχι μόνο διαφορετικοί τύποι εικόνων αλλά επίσης διαφορετικά συστατικά και διαστάσεις της εικόνας προορισμού προτείνονται για να υπάρχουν πολλαπλά επίπεδα επιρροής στην απόφαση του καταναλωτή. Για παράδειγμα, προτείνεται από μερικούς ερευνητές ότι εκτιμώμενες εικόνες, σε σχέση με τις περιγραφικές εικόνες, επηρεάζουν την απόφαση του ταξιδιού (Crompton 1979,et al). H εικόνα προορισμού πιστεύεται ακράδαντα ότι επηρεάζει την απόφαση ενός τουρίστα για τον προορισμό. Μερικοί ερευνητές συγγενεύουν την επιλογή προορισμού με μία θετική, συνολική εικόνα. Ο Chen και ο Kerstetter (1999) θέτουν ως αξίωμα ότι οι τουρίστες διαλέγουν έναν προορισμό «πάνω» στον άλλον μόνο όταν η όψη των θετικών εικόνων ξεπερνάει αυτή των αρνητικών. 28
Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές μία εικόνα προορισμού για να επιλεχθεί πρέπει: Όχι μόνο να είναι θετική αλλά και δυνατή. (Alhemoud και Armstrong 1996; Hunt 1975; Ross 1993) Να προτείνει διαφορετικές εμπειρίες από αυτές που ζει ο τουρίστας καθημερινά. (Bramwell και Rawding 1996) Προορισμοί με ακαθάριστες εικόνες μπερδεύουν και δυσανασχετούν τους ενδεχόμενους ταξιδιώτες. (Hunt,1975;MacKay και Fesenmaier 1997) Να καλύπτει τις ανάγκες και τα «θέλω» των τουριστών. (Joppe, Martin και Waalen 2001) Να προσφέρει ένα προνομιακό πακέτο εξασφαλίζοντας την μεγαλύτερη ανταμοιβή για τον ταξιδιώτη. (Gartner 1989) Σημαντική είναι η αναφορά των Baloglu 2001 et al οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η εξοικείωση με έναν προορισμό μέσω πληροφοριών παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις προτιμήσεις των τουριστών καθώς και ένα σημαντικό μάρκετινγκ (Court και Lupton 1997). 2.2.2.Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ Η εικόνα προορισμού επηρεάζει την συμπεριφορά του επισκέπτη κατά την διάρκεια της επίσκεψης, γεγονός που στερείται σημαντικής έρευνας. Η μέτρηση της επίδρασης της εικόνας ανάλογα με τον χρόνο που ξοδεύουμε σε αυτή θα μπορούσε να συγχέεται με μία αιτιότητα διπλής κατεύθυνσης ανάμεσα στην εικόνα και τον χρόνο που δαπανάται σε έναν προορισμό. Έχει παρατηρηθεί ότι εκείνοι που ξόδεψαν περισσότερο χρόνο απέκτησαν μία καλύτερη και πιο αληθινή αντίληψη του προορισμού, από εκείνους που έμειναν μικρότερο χρονικό διάστημα. Αυτό το είδος της αιτιότητας αναφέρθηκε από τον Fakeye και τον Crompton (1991), οι οποίοι απέδειξαν ότι οι τουρίστες μακράς διαμονής «βαθμολογούν» υψηλότερα σε ορισμένες διαστάσεις σε σχέση με τους τουρίστες που μένουν σύντομα χρονικά διαστήματα. Η απόλαυση και η ικανοποίηση είναι κάποιες άλλες μεταβλητές που φέρεται να επηρεάζουν την εικόνα προορισμού. Ο Ross (1993) θεωρητικολογεί ότι η εικόνα που περιλαμβάνει κάποιο είδος φιλικότητας είναι πιο ισχυρή και σχετίζεται με ευχάριστες εμπειρίες και θετικές αξιολογήσεις. 29
2.2.3. Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ Η επιρροή της εικόνας μετά την επίσκεψη είναι το μέρος με τις περισσότερες όψεις στη θεωρία της εικόνας προορισμού, όμως μόνο λίγοι ερευνητές έχουν εξετάσει αυτή τη θεωρία εμπειρικά. Ο Ross (1993) ανακάλυψε ότι αν οι επισκέπτες σχηματίσουν μία θετική εικόνα για τον προορισμό είναι πιο πρόθυμοι να τον επισκεφτούν ξανά. Ο Milman και ο Pizam (1995) δηλώνουν ότι άπαξ και οι τουρίστες είναι ικανοποιημένοι με την εμπειρία τους μπορεί να θελήσουν να επισκεφτούν ξανά τον προορισμό, ενώ οι Joppe, Martin και Waalen (2001) έρχονται να συμπληρώσουν ότι «Διαφορετικές εμπειρίες κουλτούρας και η βολική μεταβίβαση είναι απόλυτα συνδεδεμένες με την «πίστη» σε έναν προορισμό.» ΕΠΙΛΟΓΟΣ 2ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Η άνευ προηγουμένου ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων έχει δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις στο μάρκετινγκ του τουρισμού. Καθώς όλο και περισσότερες περιοχές αναπτύσσονται για τον τουρισμό, τόσο οι επιλογές προορισμού που διατίθενται στους καταναλωτές συνεχίζουν να επεκτείνονται. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύσαμε την έννοια της εικόνας προορισμού και τον σημαντικό ρόλο που παίζει στην διαδικασία λήψης απόφασης των τουριστών. Ακόμα, διατυπώσαμε την συμπεριφορά του αποδέκτη, τις πηγές μέσω των οποίων πληροφορούμαστε και τους προσωπικούς παράγοντες που επηρεάζουν την τελική απόφαση των αποδεκτών. Στις τελευταίες σελίδες του κεφαλαίου διαβάζουμε για το πώς επηρεάζει η εικόνα την συμπεριφορά του καταναλωτή πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επίσκεψη στον εκάστοτε προορισμό. Τελειώνοντας συμπεραίνουμε ότι οι ερευνητές άσχετα του πώς θα προσεγγίσουν το θέμα, σχετίζονται με την σπουδαιότητα της εικόνας ενός προορισμού και την επιτυχία του στον τουρισμό. 30
3.Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ 3.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ Η γεωγραφική θέση και η γεωμορφολογία του εδάφους της Κρήτης επηρεάζουν δραστικά το κλίμα της ευρύτερης περιοχής. Όπως ακριβώς και η θέση, έτσι και το κλίμα επηρεάζεται από τα κλιματολογικά χαρακτηριστικά τριών ηπείρων σε συναρμογή με το νησιωτικό χαρακτήρα και τις τοπικές μεταβολές που προκαλεί η ορεινή διαμόρφωση, ιδιαίτερα μεταξύ των βόρειων και νότιων θέσεων του νησιού. Τα Χανιά είναι παραλιακή πόλη της βορειοδυτικής Κρήτης και πρωτεύουσα του νομού Χανίων. Καταλαμβάνει έκταση περίπου 11 τετραγωνικών χιλιομέτρων και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 108.310 κατοίκους. Συνορεύει ανατολικά με το Νομό Ρεθύμνης ενώ βρέχεται στις τρεις άλλες πλευρές του, σε έκταση 350 χιλιόμετρων ακτής, από την Μεσόγειο θάλασσα, το Κρητικό Πέλαγος στο βορρά και το Λιβυκό πέλαγος στο νότο.(www.wikipedia.org) Η θέση της Κρήτης στο κέντρο της Μεσογείου και η μορφολογία του εδάφους έχουν άμεση απήχηση στο κλίμα του νομού Χανίων, που χαρακτηρίζεται εύκρατο μεσογειακό με την ηλιοφάνεια να καλύπτει το 70% των ημερών του έτους και με μεγαλύτερη ένταση τους μήνες από Απρίλιο μέχρι Οκτώβριο. Ο χειμώνας, που, συνήθως, ξεκινά από τα μέσα Δεκεμβρίου, είναι ήπιος με ψυχρότερους μήνες τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο. Η μορφολογία του κρητικού εδάφους χαρακτηρίζεται ως έντονα ορεινή, με μια εκτεταμένη οροσειρά να το διασχίζει με κατεύθυνση δυτική προς ανατολική. Τα όρη που διαμορφώνουν την γεωμορφολογία του νησιού είναι τα Λευκά Όρη (νομός Χανίων) με μέγιστο υψόμετρο 2.452 μέτρα, η οροσειρά του Ψηλορείτη(νομός Ρεθύμνου) με μέγιστο υψόμετρο τα 2.456 μέτρα και το όρος Δίκτη (νομός Λασιθίου), με μέγιστο υψόμετρο τα 2.148 μέτρα.(www.morflislands.com) 31
3.2.Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ 3.2.1. ΠΑΡΑΛΙΕΣ Ο νομός διαθέτει ονειρικές παραλίες (415 χιλιόμετρα ακτές) από τις οποίες πολλές είναι οργανωμένες ως ακτές λουομένων και συνδυάζονται με τις εξαιρετικές ξενοδοχειακές μονάδες που υπάρχουν εκεί. Οι παραλίες των Χανίων είναι αναμφισβήτητα οι καλύτερες της Κρήτης. Καταρχήν γιατί προσφέρονται για κάθε γούστο ταξιδιώτη (θα βρείτε πολύβουες και ερημικές, με βότσαλο και με άμμο, μικρές και μεγάλες) και κατά δεύτερον γιατί είναι όλες πεντακάθαρες, με υπέροχα χρώματα και κρυστάλλινα νερά. Δημοφιλέστερες είναι η παραλία των Φαρσάλων με εκτεταμένη αμμουδερή παραλία και γαλαζοπράσινα νερά, το Ελαφονήσι το οποίο είναι ένα μικρό νησάκι με λευκή άμμο, που το χωρίζει από τη στεριά μια λιμνοθάλασσα με βάθος 1 μέτρο το πολύ και δυτικά στο ένα χιλιόμετρο βρίσκεται το Κεδρόδασος μία παραλία γεμάτη με δέντρα αρκεύθου, που μοιάζουν με κέδρους, και θυμίζουν τις τροπικές παραλίες του Λίβανου.(www.chania.eu) Στα βορειοδυτικά της Κρήτης βρίσκεται η Γραμβούσα. Πρόκειται για μια χερσόνησο στα δυτικά της οποίας απλώνεται η μαγευτική παραλία του Μπάλου. Στη χερσόνησο της Γραμβούσας υπάρχει ένα κάστρο το οποίο έχτισαν οι Βενετοί και το χρησιμοποιούσαν ως φρούριο ενάντια στους επίδοξους κατακτητές που κατά καιρούς θέλησαν να το καταπατήσουν. Για να φτάσουν οι επισκέπτες ως την Γραμβούσα και την παραλία του Μπάλου μπορούν να πάρουν ένα από τα καραβάκια που ξεκινούν καθημερινά από το Λιμάνι της Κίσσαμου ή οδικώς αν και ο δρόμος είναι δύσκολος και χωμάτινος. Οι παραπάνω είναι κάποιες από τις δημοφιλέστερες παραλίες του νομού και υπάρχουν άπειρες ακόμα για να τις εξερευνήσουν οι επισκέπτες.(www.incrediblecrete.gr) 3.2.2. ΦΑΡΑΓΓΙΑ Τα φαράγγια της Κρήτης, επιβλητικές «μαχαιριές» στους ορεινούς όγκους, με βασικό προσανατολισμό βορρά - νότου, προκαλούν δέος και θαυμασμό ενώ παράλληλα συνιστούν τόπους με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εδάφους, βιοποικιλότητας και τοπικών μικροκλιματικών συνθηκών. Η περιοχή των Σφακίων, στους πρόποδες των αλπικών Λευκών Όρεων έχει τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια. Το γνωστότερο από αυτά, το φαράγγι της Σαμαριάς στο νομό Χανίων, μήκους 16 περίπου χιλιομέτρων, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα φαράγγια της Ευρώπης και μια περιβαλλοντική και ιστορική κοιτίδα, διεθνούς αναγνωρισμένης σημασίας. Πλούσια βλάστηση έχει το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης στο Σέλινο που το μήκος του φθάνει στα 7,5 χιλιόμετρα, από τα πιο επιβλητικά το φαράγγι της 32
Ίμβρου στα Σφακιά με μήκος 7 χιλιόμετρα και άγριο με την ξεχωριστή ηχώ χαρακτηρίζεται το Τοπολιανό φαράγγι στον Δήμο Κισσάμου. Άλλα άγρια φαράγγια είναι της Τρυπητής, του Κλάδου του Ελυγιά, της Αράδαινας, του Κουρέ, του Ασφένδου, του Αγίου Νεκταρίου και του Καλλικράτη στα Σφακιά, του Θερίσου κοντά στα Χανιά το οποίο είναι το μοναδικό που διασχίζεται με αυτοκίνητο, της Ρόκκας και της Πολυρρήνιας στην Κίσσαμο, των Μποριανών στα Καράνου και του Δικτάμου στα Κεραμειά που είναι το μόνο με κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή. (www.incrediblecrete.gr και «Ανακαλύψτε την Ελλάδα», Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ) 3.2.3 ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑ H διαμόρφωση του εδάφους και το κλίμα, καθιστούν την περιοχή των Χανίων παράδεισο για χιλιάδες φυτά και ζώα. Στο νομό οι λάτρεις της φύσης έχουν την δυνατότητα να ανακαλύψουν και να θαυμάσουν πολλά από τα ενδημικά και σπάνια φυτά τα οποία τα συναντούμε στα πανέμορφα φαράγγια στα νότια του νομού και στις φαινομενικά αφιλόξενες κορυφές των Λευκών Ορέων. Κύρια καλλιεργούμενα είδη είναι η ελιά (Olea europaea) και τα αμπέλια (Vitis vinifera), σε όλο το νομό, τα εσπεριδοειδή (Citrus spp.) και τα αβοκάντο (Persea Americana) στις βόρειες πεδινές περιοχές του νομού, και λιγότερες εκτάσεις με κηπευτικά είδη και άλλα οπωροφόρα δένδρα, κ.α. Τα δάση που απαντώνται στο νομό Χανίων, είναι κυρίως δάση με κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens var.horizontalis) και βρίσκονται κυρίως στην ανατολική πλευρά των Λευκών Ορέων, συχνά μαζί με σφενδάμια (Acer sempervirens), πουρνάρια ή πρίνους (Quercus coccifera) και κέδρους (Juniperus oxycedrus subsp.oxycedrus). Ένα μεγάλο τμήμα των εκτάσεων με φυσική βλάστηση είναι οι περιοχές με φρύγανα (κυρίως αρωματικούς θάμνους όπως θυμάρι, φασκόμηλο, λαδανιές, κ.α.) και μακία βλάστηση (ένας τύπος με σχοίνους σε πιο ξηρές συνθήκες κι ένας άλλος τύπος με κουμαριές και ρείκια κυρίως στις πιο δυτικές περιοχές σε πιο υγρές συνθήκες). Η Κρητική πανίδα φαίνεται καταρχήν φτωχή λόγω απουσίας των μεγάλων θηλαστικών και των άγριων σαρκοβόρων ζώων. Έχει όμως εξαιρετικά πλούσια ορνιθοπανίδα. Ο δε ενδημισμός φτάνει σε ποσοστά 60% για κάποιες κατηγορίες όπως τα σαλιγκάρια και τα αρθρόποδα. Στην ευρύτερη περιοχή των Λευκών Ορέων ζει ο κρητικός αίγαγρος ή αγρίμι (Capra aegagrus creticus) ενδημικό θηλαστικό μοναδικό στο κόσμο. 33