Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ενότητα 1: Εισαγωγικές έννοιες Οργάνωσης και Διοίκησης Παραγωγής Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Διοίκηση Παραγωγής Ενότητα 1: Εισαγωγή
Περιεχόμενα Ενότητας Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές -Περιοχές απόφασης Α -Περιοχές απόφασης Β -Περιοχές απόφασης Γ -Περιοχές απόφασης Δ 2
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές 1 1. Σχεδιασμός προϊόντων και υπηρεσιών 2. Διοίκηση ποιότητας 3. Σχεδιασμός διαδικασιών και δυναμικότητας 4. Επιλογή θέσης εγκατάστασης 5. Χωροταξικός σχεδιασμός
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές 2 6. Ανθρώπινοι πόροι και σχεδιασμός εργασίας 7. Διοίκηση εφοδιαστικής αλυσίδας 8. Διαχείριση αποθεμάτων 9. Χρονικός προγραμματισμός 10.Συντήρηση 4
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές Περιοχές απόφασης - Α 1. Σχεδιασμός προϊόντων & υπηρεσιών: Τι προϊόν ή υπηρεσία πρέπει να προσφερθεί; Πώς πρέπει να σχεδιαστεί; 2. Διοίκηση (διασφάλιση) ποιότητας: Πώς ορίζεται η ποιότητα; Πως μετριέται; Ποιος είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο ποιότητας; 3. Σχεδιασμός διαδικασιών και δυναμικότητας: Τι διαδικασίες θα χρειαστούν; Τι δυναμικότητα θα απαιτηθεί; Τι εξοπλισμός; Ποια τεχνολογία; 5
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές Περιοχές απόφασης - Β 4. Επιλογή Θέσης: Πού να τοποθετηθούν οι εγκαταστάσεις; Με ποια κριτήρια να γίνει η επιλογή της θέσης; 5. Χωροταξικός σχεδιασμός: Πώς να οργανωθεί χωροταξικά μια επιχείρηση; Ποιος εξοπλισμός, ποιες μηχανές, που να τοποθετηθούν; Ποια η αναγκαία χωρητικότητα των κτιρίων ώστε να ικανοποιηθεί το βασικό επιχειρηματικό σχέδιο; 6. Ανθρώπινοι πόροι & σχεδιασμός εργασίας: Πώς να επιτευχθεί ένα αποδεκτό περιβάλλον εργασίας; Πόσα πολλά περιμένουμε από το προσωπικό μας; 6
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές Περιοχές απόφασης - Γ 7. Διοίκηση εφοδιαστικής αλυσίδας: Να κατασκευάσουμε ή να αγοράσουμε αυτό το προϊόν; Ποιοι είναι οι προμηθευτές μας; Πώς να σχεδιάσω το δίκτυο εφοδιασμού των πελατών μου; Ποιοι μπορούν να ενοποιηθούν σε σύστημα e-εμπορίου; Πώς να δρομολογήσω καλύτερα τον στόλο των οχημάτων διανομής; Ποιο το καλύτερο χρονοδιάγραμμα διανομής; 8. Διαχείριση αποθεμάτων (MRP, JIT): Πόσο απόθεμα από κάθε είδος πρέπει να διατηρούμε; Πότε να παραγγείλουμε νέα ποσότητα; Πόσο να παραγγείλουμε; 7
Οι 10 κρίσιμες στρατηγικές Περιοχές απόφασης - Δ 9. Χρονικός προγραμματισμός: Να απολύσω ή να προσλάβω νέο προσωπικό; Σε ποιον εργαζόμενο (μηχανή) να ανατεθεί αυτή η εργασία; Με ποια σειρά να εκτελεστούν οι εργασίες; Πόσο θα διαρκέσει η εκτέλεση ενός έργου; Ποιες οι κρίσιμες εργασίες; Πώς να μικρύνω τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου; Ποιο το καλύτερο χρονοδιάγραμμα εργασίας για το προσωπικό; Π.χ. ημέρες/ώρες εργασίας νοσοκόμων, γιατρών. Ποιο το καλύτερο χρονοδιάγραμμα πτήσεων για την εταιρεία μας; Ποιο το καλύτερο ωρολόγιο πρόγραμμα για το Τμήμα μας; 10. Συντήρηση: Ποιος είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση; Πότε εκτελούμε εργασίες συντήρησης; 8
Εισαγωγή στη Διοίκηση Παραγωγής 9
Περιεχόμενα ενότητας Εισαγωγή στο πεδίο, ορισμοί Σημασία της διοίκησης λειτουργιών (ΔΛ) Επίπεδα λήψης επιχειρηματικών αποφάσεων Ο ρόλος και η συμβολή της παραγωγής Ιστορική εξέλιξη της ΔΛ Λειτουργίες στον τομέα υπηρεσιών 10
Τι ονομάζουμε παραγωγή; Παραγωγή είναι η κάθε οργανωμένη δραστηριότητα που αποσκοπεί στην αύξηση της αξίας ή της χρησιμότητας υλικών αγαθών (προϊόντων) ή της παροχής υπηρεσιών με την ανάλωση κάποιων πόρων (π.χ. υλικών, εργασίας, μηχανών, κ.α.). 11
Τι ονομάζουμε Διοίκηση Παραγωγής; - 1 Είναι το σύνολο εκείνων των δραστηριοτήτων που αφορούν τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό, τον έλεγχο και τη βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας (σε ένα σύστημα παραγωγής) με την οποία, κάποιο πόροι μετασχηματίζονται σε προϊόντα ή υπηρεσίες. 12
Τι ονομάζουμε Διοίκηση Παραγωγής; - 2 Ο όρος Διοίκησης Παραγωγής συνδέθηκε ιστορικά με το χώρο της βιομηχανικής παραγωγής. Σήμερα, ο όρος αυτός αντικαταστάθηκε από τον όρο Διοίκηση Λειτουργιών (Operations management) προκειμένου να συμπεριληφθεί και ο χώρος των Υπηρεσιών. 13
Λιμάνια Εικόνα 1 Εργοστάσια Εικόνα 2 Όλα είναι λειτουργίες Μουσεία ικόνα 3 Εστιατόρια Εικόνα 4 14
Κατανοώντας την έννοια των Λειτουργιών - 1 Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε τη φύση των λειτουργιών είναι να κοιτάξουμε γύρω μας Όλα όσα βλέπουμε γύρω μας είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας κάποιας λειτουργίας 15
Κατανοώντας την έννοια των Λειτουργιών - 2 Κάθε υπηρεσία που καταναλώνουμε (χρήση κινητού, χρήση γυαλιών ηλίου, απόλαυση ενός παγωτού, παρακολούθηση μιας ταινίας ή μια διάλεξης, ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ, περιπλάνηση στο διαδίκτυο, κλπ.) έχουν παραχθεί από μία λειτουργία Οι υπεύθυνοι λειτουργιών δημιουργούν κάθε τι που αγοράζουμε (υλικό προϊόν ή 16 υπηρεσία)
Γιατί διδασκόμαστε το μάθημα της Διοίκησης Παραγωγής; 17
Είναι μια από τις 3 βασικές διοικητικές δραστηριότητες κάθε επιχείρησης - 1 δημιουργία ζήτησης (διαφήμιση, προώθηση) σχεδιασμός, κατασκευή προϊόντος (ή υπηρεσίας), έλεγχος παραγωγής, έλεγχος ποιότητας, συντήρηση, επανασχεδιασμός διαδικασιών. 18
παρακολούθηση απόδοσης επιχείρησης (χρηματοοικονομικές εισροές/εκροές), έλεγχος κόστους παραγωγής, πληρωμές λογαριασμών, έλεγχος εισπράξεων. Είναι μια από τις 3 βασικές διοικητικές δραστηριότητες κάθε επιχείρησης - 2 19
Σημασία της Διοίκησης Λειτουργιών - 1 Οικονομική προέκταση: Ο τομέας της παραγωγής απασχολεί το μεγαλύτερο % εργαζομένων της επιχείρησης και το μεγαλύτερο % κεφαλαίου επένδυσης σε εξοπλισμό, κτίρια, εγκαταστάσεις, μισθούς, υλικά, ενέργεια, κλπ. Κοινωνική προέκταση: Το επίπεδο ικανοποίησης των εργαζομένων από την εργασιακή τους ζωή, επιφέρει επιπτώσεις στις σχέσεις εργοδότη-εργαζομένων-κράτους. 20
Σημασία της Διοίκησης Λειτουργιών - 2 Οικολογική προέκταση: ο τρόπος παραγωγής των προϊόντων καθορίζει το βαθμό ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος. Το ίδιο ισχύει και στον τομέα των υπηρεσιών με επιπτώσεις στο περιβάλλον από τομείς π.χ. τουρισμού, ναυτιλίας, κ.α. 21
Η ΔΛ κοστίζει: Υποθετικό παράδειγμα 3 προτάσεις για αύξηση των κερδών (σε ) Επιλογή Μάρκετινγκ Αύξηση Πωλήσεων κατά 50% Επιλογή Χρηματ. Τμήματος Μείωση λειτουργικών εξόδων κατά 50% Επιλογή ΟΜ Μείωση Κόστους Παραγωγής κατά 20% Σημερινή Κατάσταση Αξία Πωλήσεων 100.000 150.000 100.000 100.000 Κόστος Πωληθέντων -80.000-120.000-80.000-64.000 Λειτουργικά Έξοδα -6.000-6.000-3.000-6.000 Κέρδη προ Φόρων 14.000 24.000 17.000 30.000 Φόροι x 25% 3.500 6.000 4.250 7.500 Κέρδη 10.500 18.000 12.750 22.500 22
Η ΔΛ κοστίζει: Υποθετικό παράδειγμα 3 προτάσεις για αύξηση των κερδών (σε ) Επιλογή Μάρκετινγκ Αύξηση Πωλήσεων κατά 50% Επιλογή Χρηματ. Τμήματος Μείωση λειτουργικών εξόδων κατά 50% Επιλογή ΟΜ Μείωση Κόστους Παραγωγής κατά 20% Σημερινή Κατάσταση Αξία Πωλήσεων 100.000 150.000 100.000 100.000 Κόστος Πωληθέντων -80.000-120.000-80.000-64.000 Λειτουργικά Έξοδα -6.000-6.000-3.000-6.000 Κέρδη προ Φόρων 14.000 24.000 17.000 30.000 Φόροι x 25% 3.500 6.000 4.250 7.500 Κέρδη 10.500 18.000 12.750 22.500 23
Η ΔΛ κοστίζει: Υποθετικό παράδειγμα 3 προτάσεις για αύξηση των κερδών (σε ) Επιλογή Μάρκετινγκ Αύξηση Πωλήσεων κατά 50% Επιλογή Χρηματ. Τμήματος Μείωση λειτουργικών εξόδων κατά 50% Επιλογή ΟΜ Μείωση Κόστους Παραγωγής κατά 20% Σημερινή Κατάσταση Αξία Πωλήσεων 100.000 150.000 100.000 100.000 Κόστος Πωληθέντων -80.000-120.000-80.000-64.000 Λειτουργικά Έξοδα -6.000-6.000-3.000-6.000 Κέρδη προ Φόρων 14.000 24.000 17.000 30.000 Φόροι x 25% 3.500 6.000 4.250 7.500 Κέρδη 10.500 18.000 12.750 22.500 24
Η ΔΛ κοστίζει: Υποθετικό παράδειγμα 3 προτάσεις για αύξηση των κερδών (σε ) Επιλογή Μάρκετινγκ Αύξηση Πωλήσεων κατά 50% Επιλογή Χρηματ. Τμήματος Μείωση λειτουργικών εξόδων κατά 50% Επιλογή ΟΜ Μείωση Κόστους Παραγωγής κατά 20% Σημερινή Κατάσταση Αξία Πωλήσεων 100.000 150.000 100.000 100.000 Κόστος Πωληθέντων -80.000-120.000-80.000-64.000 Λειτουργικά Έξοδα -6.000-6.000-3.000-6.000 Κέρδη προ Φόρων 14.000 24.000 17.000 30.000 Φόροι x 25% 3.500 6.000 4.250 7.500 Κέρδη 10.500 18.000 12.750 22.500 Ανδρέας Νεάρχου 25 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων
Οι Λειτουργίες ως Παραγωγικό Σύστημα 26
Το Σύστημα Παραγωγής Σύστημα παραγωγής καλείται κάθε οργανωμένο σύνολο το οποίο μέσα από προκαθορισμένες διαδικασίες δημιουργεί προϊόντα ή υπηρεσίες μετασχηματίζοντας δεδομένα εισόδου σε επιθυμητές εξόδους. Διοίκηση Παραγωγής ΕΣΡΟΕΣ Παραγωγική διαδικασία (μετασχηματισμός) 27 ΕΚΡΟΕΣ
Το Σύστημα Παραγωγής Σύστημα παραγωγής καλείται κάθε οργανωμένο σύνολο το οποίο μέσα από προκαθορισμένες διαδικασίες δημιουργεί προϊόντα ή υπηρεσίες μετασχηματίζοντας δεδομένα εισόδου σε επιθυμητές εξόδους. Διοίκηση Παραγωγής ΕΣΡΟΕΣ Παραγωγική διαδικασία (μετασχηματισμός) 28 ΕΚΡΟΕΣ
Το Σύστημα Παραγωγής Η λειτουργία της παραγωγής προσθέτει αξία στις εισροές με ένα από τους πιο κάτω τρόπους: 1. Μέσω της μεταποίησης (πρώτες ύλες τελικό προϊόν) 2. Με τη μεταφορά (από το εργοστάσιο στο κατάστημα λιανικής) 3. Μέσω αποθήκευσης (φύλαξη ετοίμων πριν τη διανομή) 4. Με την επιθεώρηση, Διοίκηση έλεγχο Παραγωγής ποιότητας ΕΣΡΟΕΣ Παραγωγική διαδικασία (μετασχηματισμός) 29 ΕΚΡΟΕΣ
Παραδείγματα παραγωγικών συστημάτων - 1 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΞΟΔΟΣ Τράπεζα Εστιατόριο Νοσοκομείο Ταμίες, προσωπικό, Η/Υ, πελάτες, εγκαταστάσεις, ενέργεια Μαγείρεμα, σερβιτόροι, φαγητά, πελάτες, εγκαταστάσεις, ενέργεια Γιατροί, νοσοκόμες,λοιπό προσωπικό, ασθενείς, φάρμακα,γνώση, εγκαταστάσεις, ενέργεια 30 Δάνεια, αναλήψεις, διαφύλαξη, κ.α. Γεύματα, διασκέδαση, ικανοποιημένοι πελάτες Υπηρεσίες υγείας, εξιτήρια ασθενών
Παραδείγματα παραγωγικών συστημάτων - 2 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΞΟΔΟΣ Εργοστάσιο Αερογραμμές Πανεπιστήμιο Εξοπλισμός-μηχανές, εργατικό δυναμικό, πρώτες ύλες, αποθέματα προϊόντων, εγκαταστάσεις, ενέργεια Αεροπλάνα, εγκαταστάσεις, πιλότοι, αεροσυνοδοί, μηχανικοί, λοιπό προσωπικό εδάφους, πελάτες, ενέργεια. Καθηγητές, προσωπικό, φοιτητές, γνώση, 31 συγγράμματα, τελικά προϊόντα Πτήσεις από ένα μέρος σε ένα άλλο επιστήμονες, έρευνα, δημόσια γνώση
Παραδείγματα παραγωγικών συστημάτων - 3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΞΟΔΟΣ Αγροτική μονάδα Χρήσης γης, σπόροι, φυτά, λιπάσματα, γεωργικά μηχανήματα Λαχανικά, γάλα, μαλλί, κρέας, λουλούδια Μονάδα λιανικού εμπορίου Έτοιμα φυσικά αγαθά, χρήση εγκαταστάσεων, μεταφορικών μέσων, αποθήκες, αποθέματα 32 Ικανοποίηση καταναλωτών μέσω της δυνατότητας άμεσης εξυπηρέτησης τους
Βασικά χαρακτηριστικά λειτουργιών σε ένα σύστημα παραγωγής 1 Ο όγκος (ποσότητα) (Volume) των εκροών Η ποικιλία (Variety) των εκροών Η μεταβολή (Variation) στη ζήτηση των εκροών Ο βαθμός ορατότητας (Visibility) των πελατών σε σχέση με τις διαδικασίες μετασχηματισμού των εισροών σε εκροές 33
Βασικά χαρακτηριστικά λειτουργιών σε ένα σύστημα παραγωγής 2 Η επαναληπτικότητα μιας διαδικασίας Η συστηματοποίηση. Ο βαθμός στον οποίο καθορίζονται και περιγράφονται (τυποποιούνται) με σαφήνεια οι βασικές διαδικασίες. 34
Το προφίλ δύο λειτουργιών παραγωγής σε σχέση με τα 4 V s Low Volume High High Variety Low High Variation Low High Μικρή ξενοδοχειακή μονάδα Visibility 35 Low Αλυσίδα ξενοδοχείων Πηγή: Operations management / N. Slack, S. Chambers, R. Johnston. 6th edition, Pearson, 2010. Σχεδιάγραμμα 1
Λειτουργίες και επίπεδα αποφάσεων Στρατηγικό: Θέματα σχεδιασμού παραγωγικών συστημάτων, έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο σύστημα και στο περιβάλλον του και απαιτούν τη διάθεση σημαντικών πόρων. Τακτικό: Θέματα οργάνωσης και λειτουργίας των παραγωγικών συστημάτων, έχουν μεσοπρόθεσμες & βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις και δεν απαιτούν μεγάλους πόρους. Λειτουργικό: Θέματα που αφορούν την καθημερινή λειτουργία του συστήματος παραγωγής. 36
Τέλος Ενότητας 37
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.