ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΓ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΓ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: «ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΗ ΝΟΜΗΚΔ ΓΗΑΣΑΔΗ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ» Δπηβιέπσλ: ΑΝΣΩΝΗΟ ΚΑΡΟΚΖ πνπδάζηξηα: ΑΡΣΔΜΗ ΔΜΜ. ΛΟΤΓΑΡΟΤ ΑΘΖΝΑ 2003

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Παξφιν πνπ ε πγεία απνηειεί κία ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα γηα ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο, νη εζληθέο πνιηηηθέο ζηνλ ηνκέα απηφ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε πνιηηηθή πγείαο ζηελ ΔΔ δηέπεηαη απφ ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε ΔΔ δελ κπνξεί λα παξέκβεη ζηε νξγάλσζε, ρξεκαηνδφηεζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ αξκνδηφηεηα απηή ζεσξείηαη φηη απνηειεί κία απφ ηηο θπξηαξρηθέο αξκνδηφηεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ. Απ ηελ άιιε πιεπξά, ην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ επηηξέπεη ζηα φξγαλα ηεο ΔΔ ηελ ελαζρφιεζε κε αξκνδηφηεηεο, πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ δεκφζηαο πγείαο. Ωζηφζν, κέζα ζε έλα κεηαβαιιφκελν επξσπατθφ γίγλεζζαη, πνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ απφ ηε ζεζκηθή κεηεμέιημε ηεο ΔΔ, ηελ επηθείκελε δηεχξπλζή ηεο, αιιά θαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηα δεκνγξαθηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά, ηα ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ δέρνληαη απμαλφκελεο επηδξάζεηο θαη πηέζεηο. ε απηφ έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ πξφζθαηεο απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, πνπ νπζηαζηηθά αλνίγνπλ ην δξφκν γηα ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε ησλ αζζελψλ ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηαο ηεο ΔΔ θαη ηελ πξφζβαζε ηνπο ζε θξνληίδα πγείαο ζε άιια θξάηε κέιε. Ζ παξνχζα εξγαζία, μεθηλψληαο απφ ηελ απνηχπσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο ΔΔ σο πξνο ηελ πνιηηηθή πγείαο, θαηαγξάθεη ηηο εμειίμεηο ζε δηάθνξεο πηπρέο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη ηελ αιιειεπίδξαζε απηψλ κε ηηο ζεκειηψδεηο ειεπζεξίεο ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο. ην πιαίζην απηφ αλαιχνληαη νη πξφζθαηεο απνθάζεηο ηνπ ΓΔΚ θαη ε επξχηεξε επίδξαζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ ζηελ πνιηηηθή πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ, θαζψο πνιιέο θνξέο νη απνθάζεηο ηνπ επεκβαίλνπλ ζην ζρεδηαζκφ αιιά θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ εξγαζία απηή απνζθνπεί, πέξα απφ ηελ θαηαγξαθή ησλ εμειίμεσλ ζε δηάθνξεο δηαζηάζεηο ηεο πνιηηηθή πγείαο, ζηελ δηεξεχλεζε ησλ πξννπηηθψλ αλάπηπμεο κίαο πνιηηηθήο πγείαο ζε επίπεδν ηεο ΔΔ, ή έζησ κίαο ζχγθιηζεο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε απνηειεζκαηηθφηεξε θαη πνηνηηθφηεξε παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο ζηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ. H έξεπλα βαζίζηεθε ζην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ πλζεθψλ, ζε άιιεο πεγέο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ (Καλνληζκνχο, Οδεγίεο), ζε θνηλνηηθά έγγξαθα (πρ. Αλαθνηλψζεηο ηεο Δπηηξνπήο) ζηε κειέηε θξίζηκσλ απνθάζεσλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ

Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ) θαη ζηελ ππάξρνπζα γχξσ απφ ην ζέκα βηβιηνγξαθία θαζψο θαη άξζξα επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Τγεία, πνιηηηθή πγείαο, δεκφζηα πγεία, ζχζηεκα πγείαο, Δπξσπατθή Έλσζε, πλζήθε ΔΔ, Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, λνκνινγία ΓΔΚ, θαξκαθεπηηθά πξντφληα, ηαηξηθά κεραλήκαηα, επξσπατθφ δίθαην αληαγσληζκνχ, επαγγεικαηίεο πγείαο, αλνηθηή κέζνδνο ζπληνληζκνχ, Γεκφζην Πξφγξακκα Τγείαο, παξάιιειν εκπφξην, επξσπατθφ θνηλσληθφ κνληέιν, αζθαιηζηηθφο θνξέαο πγείαο, δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο πςεινχ επηπέδνπ.

ABSTRACT Although health is a matter of high priority for citizens of Europe, national policies in this area appear to be rather fragmented. This may be attributed to the fact that health care policy in the EU is governed by the principle of subsidiarity, according to which EU cannot intervene in the organization, funding and function of the health care systems of the Member States. This competence is considered to be a sovereign national competence of the Member States themselves. On the other side, the EU institutional framework allows responsibilities of the EU, concerning mainly public health matters. However, the changing European environment, defined by structural changes, the impending enlargement, as well as important changes in the demographic characteristics of the EU population, has an increasing impact on the health care systems of the Member States and puts pressures on them. In addition, recent rulings of the European Court of Justice open the way to the cross- border mobility of patients across EU and their access to health care in other Member States. This study describes the EU health policy institutional framework, as defined in the Treaties, and the current developments in several aspects of the health care systems, as well as their interaction with the fundamental principles of the European Single Market. In this context, recent rulings of the European Court of Justice are examined and commented, as well as the wider impact of the case law of the Court, as several of these rulings seem to interfere with the planning and funding of the health care systems of the Member States. This study aims at, beyond writing down the developments occurring in several dimensions of health policy, seeking prospects of developing a single health policy at EU level, or at least a convergence of the health care systems of the Member States, so as to facilitate effective, efficient and quality health care for all European citizens. The research was based on the Treaties, Regulations, Directives and other Community documents (eg. Communications of the Commission) related with the topic, the study of important rulings of the European Court of Justice, the current bibliography and articles of scientific magazines concerning health care matters.

KEY WORDS Health, health policy, public health, health care system, European Union, Treaty, European Court of Justice (ECJ), rulings of ECJ, pharmaceuticals, medical devices, EU competition law, health care professionals, open method of coordination, Public Health Programme, parallel trade, European social model, health care institution, High level process of reflection.

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΜΔΡΟ Α ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η ΤΣΖΜΑΣΑ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΔ ΣΟ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖΝ ΔΔ & ΟΗ ΠΡΟΚΛΖΔΗ ΓΗΑ ΣΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΤΓΔΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΚΑΗ ΔΝΗΑΗΑ ΔΩΣΔΡΗΚΖ ΑΓΟΡΑ. ΜΔΡΟ Β Ζ ΓΗΑΓΡΟΜΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟΤ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΘΔΜΗΚΧΝ ΟΡΓΑΝΧΝ ΣΖ ΔΔ ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΖ ΤΝΘΖΚΖ ΣΖ ΔΔ Ο ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟ ΥΑΡΣΖ 1. Οη Ηδξπηηθέο πλζήθεο θαη νη πξψηεο ηδέεο ζηνλ ηνκέα πνιηηηθήο πγείαο 2. Ζ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ) 3. Ο Κνηλσληθφο Υάξηεο (1989) 4. Ζ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) 5. Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997) 5.1 Γεληθά 5.2 Ζ αξρή ηεο πξνθχιαμεο ζηελ πνιηηηθή δεκφζηαο πγείαο ζηελ ΔΔ

6. Ζ πλζήθε ηεο Νίθαηαο 7. Σν ρέδην πλζήθεο γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο ΔΔ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΘΔΜΗΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΖ ΔΔ ΣΖΝ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ 1. Οη πξσηνβνπιίεο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνψζεζε ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ 2. Ζ εηζαγσγή ηεο «αλνηθηήο κεζφδνπ ζπληνληζκνχ» 3. Οη κεηέπεηηα εμειίμεηο ζην θνηλνηηθφ επίπεδν ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ΜΔΡΟ Γ Ζ ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΚΤΚΛΟΦΟΡΗΑ ΠΡΟΧΠΧΝ, ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΖ ΤΓΔΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΔ ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η Ζ ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΚΤΚΛΟΦΟΡΗΑ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΩΝ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΔ 1. Δηζαγσγή 2. Σν Κνηλνηηθφ Ννκηθφ Πιαίζην 2.1. Γεληθά 2.2 Οη πξψηεο Οδεγίεο γηα ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο 2.3 Ζ Οδεγία 93/16/EEC ηνπ πκβνπιίνπ ΔΚ 3. Οη Οδεγίεο ζηελ πξάμε 4. Σν ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο θαη ε επίδξαζή ηνπ ζηνλ ηνκέα παξνρήο πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ Ζ ΔΛΔΤΘΔΡΗΑ ΓΗΑΚΗΝΖΖ ΑΘΔΝΩΝ ΣΖΝ Δ.Δ 1. Δηζαγσγή 1.1 ην θνηλνηηθφ πιαίζην γηα ηελ ειεπζεξία δηαζπλνξηαθήο κεηαθίλεζεο ησλ αζζελψλ 1.2 Ζ δηαζπλνξηαθή θηλεηηθφηεηα ησλ αζζελψλ ζηελ πξάμε

2. Οη απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ) 2.1 Οη απνθάζεηο Kohll θαη Decker i. Σν ηζηνξηθφ ηεο ππφζεζεο ii. Οη απνθάζεηο ηνπ ΓΔΚ 2.2 Οη απνθάζεηο Smits Peerbooms i. Δηζαγσγή ii. Σα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά ηεο ππφζεζεο Smits Peerbooms iii. Ζ απφθαζε ηνπ ΓΔΚ 2.3 Ζ απφθαζε Möller- Fauré θαη Van Riet 2.4 Ζ ππφζεζε Vanbraekel 3. πκπεξάζκαηα ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗΗ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ ΚΑΗ ΗΑΣΡΗΚΑ ΜΖΥΑΝΖΜΑΣΑ 1. Δηζαγσγή 2. Σν θνηλνηηθφ πιαίζην γηα ηα θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαη ηα ηαηξηθά κεραλήκαηα 3. Άδεηα θπθινθνξίαο πξντφληνο ζηελ αγνξά 3.1 Σν ζρεηηθφ πιαίζην ζηνλ ηνκέα ησλ θαξκάθσλ 3.2 Ο ηνκέαο ησλ ηαηξηθψλ κεραλεκάησλ 4. Θέκαηα ηηκνιφγεζεο θαη απνδεκίσζεο 4.1 Σν γεληθφ πιαίζην θαη ν ξφινο ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ 4.2 Ζ πξαθηηθή ηνπ παξάιιεινπ εκπνξίνπ 4.3 Σα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην θαξκαθεπηηθφ ηνκέα ηεο ΔΔ 4.4 Ο ξφινο ηνπ ΓΔΚ 5. πκπεξάζκαηα ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗV ΣΟ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΑΝΣΑΓΩΝΗΜΟΤ ΚΑΗ ΣΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΤΓΔΗΑ ΣΩΝ ΚΡΑΣΩΝ ΜΔΛΩΝ ΣΖ ΔΔ 1. Δηζαγσγή 2. Ζ ηδηφηεηα ησλ θνξέσλ πγείαο σο επηρεηξήζεσλ

3. Απαγνξεπκέλεο ζπκπεξηθνξέο επηρεηξήζεσλ ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Γίθαην Αληαγσληζκνχ 3.1 Απαγφξεπζε ζπκθσληψλ θαη απνθάζεσλ πνπ παξεκπνδίδνπλ ηνλ αληαγσληζκφ 3.2 Ζ θαηάρξεζε ηεο δεζπφδνπζαο ζέζεο ζηελ αγνξά 3.3 Ζ εηδηθή ζέζε ησλ θνξέσλ παξνρήο θξνληίδαο πγείαο 4. πκπεξάζκαηα ΜΔΡΟ Γ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΔ 1. ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΔ ΖΜΔΡΑ 1.1 Γεληθά 1.2. Οη επξχηεξεο επηδξάζεηο ηεο πξφζθαηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ 2. ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ ΔΔ 2.1 Γεληθά 2.2 Ζ «Αλνηθηή Μέζνδνο πληνληζκνχ» θαη ε ζπλεηζθνξά ηεο 2.3 Σν Πξφγξακκα ηεο Κνηλφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο Γεκφζηαο Τγείαο (2003-2008) 2.4 Ζ Γηαδηθαζία Γηαβνχιεπζεο Τςεινχ Δπηπέδνπ (High Level Process of Reflection)

ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη θηάζεη ζήκεξα ζε έλα θξίζηκν ζηαπξνδξφκη ηεο καθξάο ηζηνξηθήο ηεο πνξείαο, πνπ πξνζδηνξίδεηαη ηφζν απφ ηε ζεζκηθή ηεο κεηεμέιημε φζν θαη απφ ηελ πξν ησλ ππιψλ δηεχξπλζή ηεο. Μέζα ζε απηφ ην κεηαβαιιφκελν επξσπατθφ γίγλεζζαη, ηα ζπζηήκαηα πγείαο θαη θνηλσληθήο αζθάιηζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο, πνπ παξαδνζηαθά απνηεινχλ κία θξαηηθή θπξηαξρηθή αξκνδηφηεηα, πθίζηαληαη πηέζεηο, θαζψο πνιιέο πηπρέο απηψλ ππάγνληαη ζην επξσπατθφ θνηλνηηθφ δίθαην, φπσο απηφ πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηηο πλζήθεο αιιά θαη ηελ παξάγσγε θνηλνηηθή λνκνζεζία. Σα επξσπατθά ζπζηήκαηα πγείαο, αλεμάξηεηα απφ ηε δηαθνξεηηθή δνκή, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο, πνπ ζπλδέεηαη κε παξάγνληεο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζηελ ηζηνξηθή θαη πνιηηηζκηθή παξάδνζε θάζε θξάηνπο κέινπο, κνηξάδνληαη θνηλέο επξσπατθέο αμίεο θαη αξρέο, φπσο ε αιιειεγγχε, ε θαζνιηθφηεηα ηεο θάιπςεο θαη ε ηζφηεηα. Αμίεο πνπ ππνγξακκίδνπλ αιιά θαη αλαδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε ελφο επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ. Παξάιιεια, ην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ επηηξέπεη ζηα φξγαλα απηήο ηελ ελαζρφιεζε κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηε δεκφζηα πγεία θαη ηελ πξφιεςε ησλ αζζελεηψλ, θαζψο θαη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη δξάζεσλ πνπ θξίλεηαη φηη επηηπγράλνληαη θαιχηεξα ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Ζ παξνχζα κειέηε πξνβαίλεη ζε κία θαηαγξαθή ησλ εμειίμεσλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε δηάθνξεο πηπρέο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ζηελ ΔΔ, κε έκθαζε ζην δήηεκα ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ ηεο εληαίαο αγνξάο. ην πιαίζην απηφ, επηζεκαίλνληαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πνιιέο θνξέο αλαθχπηνπλ ιφγσ ησλ αληηζέζεσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη κεηαμχ ηνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ θαλφλσλ ηνπ επξσπατθνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ηδίσο ησλ θαλφλσλ ηεο εληαίαο αγνξάο. Σέινο, δηεξεπλψληαη ηξφπνη ππέξβαζεο ησλ πθηζηάκελσλ πξνβιεκάησλ, θαζψο θαη νη επξχηεξεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο ηεο πνιηηηθήο πγείαο ζηελ ΔΔ κέζα ζε έλα κεηεμειηζζφκελν επξσπατθφ πεξηβάιινλ. Ζ κειέηε ηνπ ζέκαηνο αθνινπζεί ηελ εμήο δηάξζξσζε: Σν πξψην κέξνο ηεο αλαθέξεηαη ζηα πιεζπζκηαθά θαη δεκνγξαθηθά δεδνκέλα ηεο ΔΔ, ζηα ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ηε γεληθφηεξε νξγάλσζε απηψλ, ζηηο λέεο πξνθιήζεηο πνπ ηίζεληαη γηα ηα ζπζηήκαηα απηά, θαζψο θαη ζηε ζπλχπαξμε

ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ κε ηηο ζεκειηψδεηο ειεπζεξίεο πνπ θαηνρπξψλνληαη ζηε πλζδδ. ην δεχηεξν κέξνο αλαιχεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ σο πξνο ηελ πνιηηηθή πγείαο, φπσο έρεη εμειηρζεί θαη δηακνξθσζεί απφ ηελ ηδξπηηθή πλζήθε ηεο Ρψκεο ην 1957 έσο ζήκεξα. ηε ζπλέρεηα θαηαγξάθνληαη νη εμειίμεηο πνπ επέθεξαλ ζηελ πνιηηηθή πγείαο ζε επξσπατθφ επίπεδν νξηζκέλα ζεκαληηθά Δπξσπατθά πκβνχιηα, κε έκθαζε ζηελ εθαξκνγή ηεο «Αλνηθηήο Μεζφδνπ πληνληζκνχ». ην ηξίην κέξνο απνηππψλνληαη νη επηκέξνπο πηπρέο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη ε δηαπινθή ηνπο κε ηελ εληαία εζσηεξηθή αγνξά. Δηδηθφηεξα εμεηάδνληαη ε ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ επαγγεικαηηψλ πγείαο ζηελ ΔΔ, ε δηαζπλνξηαθή κεηαθίλεζε αζζελψλ, ηα δεηήκαηα ησλ θαξκάθσλ θαη ησλ ηαηξηθψλ κεραλεκάησλ, θαζψο θαη ε επίδξαζε ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ ηνπ αληαγσληζκνχ ζηε ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο. Καηά ηελ εμέηαζε ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο αζζελψλ ζηελ ΔΔ, ηδηαίηεξε βαξχηεηα δίλεηαη ζηελ αλάιπζε ηεο πξφζθαηεο λνκνινγίαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ε επίδξαζε ηεο νπνίαο έρεη νδεγήζεη ζηε δηακφξθσζε κηαο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο ζηνλ ηνκέα απηφλ. Σέινο, ζην ηέηαξην κέξνο ηεο κειέηεο δηεξεπλψληαη νη πξννπηηθέο ηνπ ηνκέα πγείαο ζηελ ΔΔ, θαζψο θαη νη πξνυπνζέζεηο αλάπηπμεο πνιηηηθήο πγείαο ζε επίπεδν ηεο ΔΔ, κέζα ζην λέν πιαίζην πνπ νξηνζεηνχλ αθελφο ε επίδξαζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ θαη αθεηέξνπ ε επηθείκελε δηεχξπλζε απηήο. Γίλεηαη επίζεο αλαθνξά ζηελ αλάιεςε θνηλνηηθψλ δξάζεσλ, φπσο ην Νέν Πξφγξακκα γηα ηε Γεκφζηα Τγεία (2003-2008), θαζψο θαη ζηε λέα δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο πςεινχ επηπέδνπ γηα ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ αζζελψλ θαη ηηο εμειίμεηο ζηε θξνληίδα πγείαο ζηελ ΔΔ. Ζ έξεπλα ηνπ ζέκαηνο βαζίζηεθε ζην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ, φπσο απηφ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο πλζήθεο, ζε πεγέο παξάγσγνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ (Καλνληζκνχο, Οδεγίεο), ζε δηάθνξα αλεπίζεκα θαη επίζεκα θνηλνηηθά έγγξαθα (πρ. Αλαθνηλψζεηο ηεο Δπηηξνπήο), ζηε κειέηε θξίζηκσλ γηα ην ελ ιφγσ ζέκα απνθάζεσλ ηνπ ΓΔΚ, ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, θαζψο θαη ζε άξζξα επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ γηα ζέκαηα πνιηηηθψλ πγείαο. Σν πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε παξαηίζεηαη ζηε βηβιηνγξαθία ζην ηέινο ηνπ θεηκέλνπ. Σν ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ε εξγαζία απηή ελζσκαηψλεη πνιιέο πηπρέο ηεο πνιηηηθήο πγείαο ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε επίπεδν ΔΔ θαη ππάξρνπλ ζπλερείο εμειίμεηο, ελφςεη θαη ηεο ζεζκηθήο κεηεμέιημεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ηελ πξνζερή πηνζέηεζε ηνπ ρεδίνπ πληάγκαηνο απφ ηε επηθείκελε Γηαθπβεξλεηηθή.

Καηά ζπλέπεηα, ην ζέκα ζπγθεληξψλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν ην ελδηαθέξνλ ησλ δηακνξθσηψλ πνιηηηθήο ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε ππεξεζληθφ επίπεδν, ίζσο ιφγσ θαη ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ αιιά θαη ηεο ζρέζεο ηνπο κε ηελ πγεία, πνπ απνηειεί έλαλ επαίζζεην ηνκέα πνιηηηθήο γηα φιε ηελ Δπξψπε. ην πιαίζην απηφ εθηηκάηαη φηη ε κειέηε απηή ζα έρεη κία ηδηαίηεξε ρξεζηκφηεηα γηα ηελ ειιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε.

ΜΔΡΟ Α ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η ΤΣΖΜΑΣΑ ΤΓΔΗΑ ΣΖΝ Δ.Δ ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ Ο ηνκέαο ηεο πγείαο, σο βαζηθή έθθαλζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο πξφλνηαο είρε αλέθαζελ γηα ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ ηδηαίηεξε ζεκαζία, θαζψο ε πγεία απνηειεί κία ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ, πνπ ζπλδέεηαη κε ηε καθξνδστα θαη ηε γεληθφηεξε πνηφηεηα δσήο ηνπο. Ο ζεζκηθφο πξνζδηνξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ ζηελ πνιηηηθή πγείαο, φπσο απνηππψλεηαη ζηε πλζδδ, αλαζέηεη ζηα θ-κ ηελ αξκνδηφηεηα γηα ηελ νξγάλσζε, ρξεκαηνδφηεζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ηνπο, επηθπιάζζνληαο ζηελ Κνηλφηεηα ζπκπιεξσκαηηθφ ξφιν ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο, πνπ επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηνπο ηνκείο ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ηεο πξφιεςεο ησλ αζζελεηψλ. Οη θνηλνηηθέο δξάζεηο, πάλησο, πέξαλ ηνπ ζπκπιεξσκαηηθνχ ηνπο ξφινπ πξνζδίδνπλ θαη πξνζηηζέκελε αμία ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο, φπσο πρ. ζε ζέκαηα δηαζπλνξηαθήο κεηαθίλεζεο αζζελψλ ή ηαηξηθνχ πξνζσπηθνχ, πνπ ρξήδνπλ αληηκεηψπηζεο θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν 1. Δπηπξφζζεηα, ε πλζδδ δεζκεχεη ηελ Κνηλφηεηα Δπηπξφζζεηα, ε πλζδδ δεζκεχεη ηελ Κνηλφηεηα γηα εμαζθάιηζε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο θαηά ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή φισλ ησλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ ηεο (νξηδφληηα εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο πγείαο). Ζ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο θάζε θξάηνπο κέινπο ζπλδέεηαη, αιιά θαη αληαλαθιά κία ζεηξά παξαγφλησλ, πνπ έρνπλ επηδξάζεη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζεκειησδψλ ηνπ αξρψλ θαη ζηε ζπλνιηθφηεξε δηακφξθσζή ηνπ. Έηζη, ε νξγάλσζε θάζε ζπζηήκαηνο πγείαο ζπλδέεηαη θαηαξρήλ κε ηελ μερσξηζηή ηζηνξηθή δηαδξνκή θάζε θ-κ. Οη πθηζηάκελεο θνηλσληθέο δνκέο θάζε θξάηνπο, πνιηηηζκηθνί παξάγνληεο, νη ζπζρεηηζκνί αλάκεζα ζην θξάηνο θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο 1 http: // www.europa.eu.int/comm/health/ph_overview/ overview_el.htm, 1/9/2003.

δηακνξθψλνπλ ηηο αληηιήςεηο γηα ηε δφκεζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Σν είδνο ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ππνδειψλεη ηελ αληίιεςε γηα ηε ζρέζε αλάκεζα ζην άηνκν θαη ην θξάηνο. Γηα παξάδεηγκα, ηα εζληθά ζπζηήκαηα πγείαο (φπσο ηεο Μ. Βξεηαλίαο) ππνδειψλνπλ έλα είδνο ζρέζεο αλάκεζα ζην άηνκν θαη ην θξάηνο, ζηελ νπνία ν ξφινο ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλνο 2. ε ζπζηήκαηα πγείαο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζην θνξπνξαηηζηηθφ κνληέιν (ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο ηχπνπ Bismarck) εθθξάδεηαη ν ζεκαληηθφο ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη θνηλσληθνί εηαίξνη (εξγνδφηεο, ζπλδηθάηα εξγαδνκέλσλ) ζε ζρέζε κε ην θξάηνο 3. Σν επίπεδν ρξεκαηνδφηεζεο, απφ ηελ άιιε πιεπξά αληαλαθιά ην επίπεδν ηζνξξνπίαο κεηαμχ αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο θαζψο θαη ηνλ επηζπκεηφ βαζκφ αλαδηαλνκήο 4. Ζ επίδξαζε φισλ απηψλ ησλ παξαγφλησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ησλ θ-κ σο πξνο ηελ πνιηηηθή πγείαο, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ χπαξμε δηαθνξνπνηήζεσλ ζηα επηκέξνπο ζπζηήκαηα πγείαο σο πξνο ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Οη ζεζκηθέο απνθάζεηο γηα ζεκαληηθέο πηπρέο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο έρνπλ ζπλδπαζηεί θαηά ηέηνην ηξφπν ζε θάζε θ-κ, πνπ εθθξάδεη ηε κνλαδηθφηεηα θαζελφο απφ απηά, αιιά θαη ηηο δπζθνιίεο κίαο ελδερφκελεο ελαξκφληζήο ηνπο ζην κέιινλ 5. Ωζηφζν, παξά ηελ πνηθηινκνξθία ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ζηελ ΔΔ, ζηνλ ππξήλα απηψλ βξίζθνληαη θνηλέο ζεκειηψδεηο θνηλσληθνπνιηηηθέο αξρέο, φπσο ε θαζνιηθφηεηα ζηελ αζθάιηζε θαη ε θνηλσληθή αιιειεγγχε. Ζ αξρή ηεο θαζνιηθφηεηαο ζηελ αζθάιηζε δηαζθαιίδεηαη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ζε φια ζρεδφλ ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, θαηά ηξφπν πνπ λα κελ κέλνπλ πνιίηεο αλαζθάιηζηνη 6. Ωζηφζν, ν ηξφπνο εγγχεζεο ηεο θάιπςεο απηήο πνηθίιιεη ζε θάζε θ- κ. ε θάπνηα δε θξάηε -κέιε πθίζηαληαη εμαηξέζεηο ή θαη απνθιεηζκφο απφ ηελ ππνρξεσηηθή θάιπςε πγείαο γηα ηηο πςειέο εηζνδεκαηηθέο ηάμεηο, κε ην ζθεπηηθφ φηη ηα άηνκα απηά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ελαιιαθηηθήο πγεηνλνκηθήο θάιπςεο 7. Αθφκα 2 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), EU Law and the Social Character of Health Care, P.I.E Peter Lang, Brussels, ζει. 27 3 Μπνπξζαλίδεο, Υ. (2002), «Αλάιπζε πζηεκάησλ Τγείαο», Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ ΔΓΓ, ζει. 89 4 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 27 5 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 28 6 Μπνπξζαλίδεο Υ. (2002), νπ. παξ. ζει. 59 7 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 21

φκσο θαη ζηα θξάηε απηά, ιακβάλεηαη πξφλνηα γηα ηηο πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθηθψλ αζζελεηψλ, φπσο ζηελ Οιιαλδία. Οξηζκέλα θελά ππάξρνπλ αθφκα αλαθνξηθά κε θάπνηεο νκάδεο πιεζπζκνχ, φπσο νη παξάλνκνη κεηαλάζηεο 8. Ζ θνηλσληθή αιιειεγγχε εθδειψλεηαη θπξίσο κε ηελ χπαξμε αλαδηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ιακβάλεη ρψξα αλαδηαλνκή εηζνδεκάησλ κεηαμχ: α) ηνπ πγηνχο πιεζπζκνχ θαη ησλ αζζελψλ, β) κεηαμχ ησλ νηθνλνκηθά ηζρπξψλ θαη ησλ νηθνλνκηθά αζζελεζηέξσλ θαη γ) κεηαμχ ησλ λέσλ θαη γεληθφηεξα ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαη ησλ κε νηθνλνκηθά ελεξγψλ ζπλφισλ (άλεξγνη αιιά θπξίσο ειηθησκέλνη) 9. Οη θνηλέο απηέο θαηεπζπληήξηεο ησλ επξσπατθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο ζπλεγνξνχλ αιιά θαη αλαδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε ελφο επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ. Δλφο κνληέινπ πνπ έρεη ηελ απνδνρή ησλ επξσπατθψλ ιαψλ θαη αληηθαηνπηξίδεη, ηφζν ηηο ηζηνξηθέο ζπλζήθεο πνπ ην αλέδεημαλ, φζν θαη ηηο βαζηά ξηδσκέλεο ζηελ Δπξψπε αμίεο ηεο ζπιινγηθφηεηαο θαη ηεο αιιειεγγχεο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖΝ ΔΔ & ΟΗ ΠΡΟΚΛΖΔΗ ΓΗΑ ΣΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΤΓΔΗΑ Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ζηα θ-κ ηεο ΔΔ έρνπλ ζεκεησζεί ζεκαληηθέο δεκνγξαθηθέο κεηαβνιέο. Καηά πξψηνλ, ν πιεζπζκφο ηεο ΔΔ έρεη παξνπζηάζεη εληππσζηαθή αχμεζε, θηάλνληαο ην 2002 ηα 379 εθαηνκκχξηα ζε ζρέζε κε 280 πεξίπνπ εθαηνκκχξηα ην 1960 10.Ο ξπζκφο βέβαηα αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ παξνπζηάδεη δηαθνξεηηθή κεηαβιεηφηεηα αλά θ-κ, θαηλφκελν πνπ κπνξεί λα απνδνζεί ζηηο δηαθνξεηηθέο δεκνγξαθηθέο, αιιά θαη νηθνλνκηθέο πνιηηηθέο πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί απφ ηηο επξσπατθέο ρψξεο 11. Μία άιιε ζνβαξή δεκνγξαθηθή εμέιημε ζηελ ΔΔ απνηειεί ε πξννδεπηηθή γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ εθηηκάηαη φηη ζα απνηειέζεη ηηο πξνζερείο δεθαεηίεο ζεκαληηθφ 8 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 21 9 Μπνπξζαλίδεο Υ. (2002), νπ. παξ. ζει.61 10 Τθαληφπνπινο, Γ. (2003), «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Τγείαο Θεσξία θαη Πνιηηηθή», Βηβιηνζήθε Οηθνλνκίαο, Γηνίθεζεο θαη Πνιηηηθήο Τγείαο, Αζήλα, ζει. 113. 11 Τθαληφπνπινο. Γ. νπ. παξ. ζει. 113

πξφβιεκα γηα ηελ ΔΔ 12. Σν απμαλφκελν πνζνζηφ γήξαλζεο ηνπ επξσπατθνχ πιεζπζκνχ νθείιεηαη ζε έλα ζπλδπαζκφ παξαγφλησλ, φπσο ε αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο (life expectancy), σο απφξξνηα ηεο γεληθήο βειηίσζεο ηνπ επηπέδνπ δσήο, ην ρακειφ πνζνζηφ ησλ γελλήζεσλ ζηα θ-κ θαζψο θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο ζλεζηκφηεηαο 13. Σα ηειεπηαία 40 ρξφληα, ν αξηζκφο ησλ ειηθησκέλσλ έρεη ζρεδφλ δηπιαζηαζηεί θαη αλακέλεηαη λα απμεζεί ζεκαληηθά ηηο επφκελεο δεθαεηίεο 14. Απφ πιεπξάο επίδξαζεο ησλ δεκνγξαθηθψλ αιιαγψλ ζηα ζπζηήκαηα πγείαο θαη καθξνπξφζεζκεο θξνληίδαο πγείαο ησλ θ-κ, ηε θπξηφηεξε επίπησζε ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο ζα απνηειέζεη ε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ειηθησκέλσλ αηφκσλ, πνπ ζα ρξεηάδνληαη θξνληίδα πγείαο θαηά ηηο πξνζερείο δεθαεηίεο 15. Έλα άιιν δήηεκα πνπ ηίζεηαη γηα ηα ζπζηήκαηα πγείαο απνηειεί ε αλάγθε πξνζαξκνγήο ηνπο ζε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο αζζελεηψλ, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ αιιαγή ηνπ ειηθηαθνχ πξνθίι ησλ αζζελψλ (αζζέλεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην γήξαο είλαη πηζαλφλ λα ππεξηεξνχλ). Αλαθνξηθά κε ηε καθξνπξφζεζκε θξνληίδα πγείαο, νη απαηηήζεηο ησλ ειηθησκέλσλ γηα θξνληίδα, πρ. βνήζεηα ζηε εθηέιεζε ησλ θαζεκεξηλψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ, ζπρλά ζρεηίδνληαη πεξηζζφηεξν κε ηελ αδπλακία ηνπο παξά κε ην ζέκα ηεο ζλεζηκφηεηαο. 16 Δληνχηνηο, φζνλ αθνξά ηε θξνληίδα πγείαο ε απμεκέλε δήηεζε ελδέρεηαη λα κεηξηαζηεί απφ ηε βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ πγείαο ησλ ειηθησκέλσλ. χκθσλα κε θάπνηεο ζεσξίεο, νη ζνβαξέο αζζέλεηεο πνπ ρξήδνπλ εληαηηθήο θξνληίδαο ηείλνπλ λα 12 Τθαληφπνπινο, Γ. νπ. παξ.ζει. 117 13 Τθαληφπνπινο, Γ. νπ. παξ. ζει. 118 14 Τπάξρεη ε πξφβιεςε, φηη ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ ειηθίαο 65 θαη άλσ ζηελ ΔΔ ησλ 15 ζα απμεζεί απφ 61 εθαηνκκχξηα ην 2000 ζε πεξίπνπ 103 εθαηνκκχξηα ην 2050. Σελ ίδηα πεξίνδν, ν εξγαδφκελνο πιεζπζκφο αλακέλεηαη λα παξνπζηάζεη ζεκαληηθή κείσζε. Οη πξνβιέςεηο απηέο έρνπλ γίλεη απφ ηε Eurostat θαη βαζίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο εθηηκήζεηο, πνπ αθνξνχλ γηα παξάδεηγκα ην πνζνζηφ γνληκφηεηαο. COM (2002) 774 Final: Health care & care for the elderly: Supporting national strategies for ensuring a high level of social protection, ζει. 4 15 Communication from the European Commission (2002): Health care & care for the elderly: Supporting national strategies for ensuring a high level of social protection, COM (2002) 774 Final ζει. 4 16 Communication from the European Commission (2002), νπ. παξ. ζει. 4

εκθαλίδνληαη πξνο ην ηέινο ηελ δσήο ησλ ειηθησκέλσλ θαη θαζψο ή δσή επηκεθχλεηαη, αλαβάιιεηαη παξάιιεια θαη ε αλάγθε γηα εληαηηθή θξνληίδα. πσο αλαθέξζεθε πην πάλσ, ε γήξαλζε ζα νδεγήζεη ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη ηηο ππεξεζίεο πγείαο ζηελ αλάγθε λα πξνζαξκνζηνχλ ζε κεηαβαιιφκελεο κνξθέο αζζέλεηαο (αχμεζε ζηηο ρξφληεο παζήζεηο) θαη ζηηο δνκέο ησλ αζζελψλ. ην πιαίζην απηφ, ηα ζπζηήκαηα πγείαο ζα πξέπεη λα δψζνπλ έκθαζε ζην λα θαηαζηήζνπλ ηνπο ειηθησκέλνπο ηθαλνχο γηα δξαζηήξηα, πγηή θαη αλεμάξηεηε δσή κέρξη ηα βαζηά ηνπο γεξάκαηα. Πέξα απφ ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο, ηα ζπζηήκαηα πγείαο ζηελ ΔΔ θαινχληαη λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ ζε έλα πιαίζην πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ, ζεξαπεηψλ θαη ηερληθψλ. Οη ηειεπηαίεο πξνζθέξνπλ ηεξάζηηεο επθαηξίεο γηα βειηίσζε θαη επέθηαζε ηεο θξνληίδαο πγείαο 17. Δληνχηνηο, ε αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ζεξαπεηψλ ζέηεη γηα ηα ζπζηήκαηα πγείαο κία ζεκαληηθή πξφθιεζε: απφ ηελ κία πιεπξά, νη λέεο ηερληθέο κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ην θφζηνο γηα ηε ζεξαπεία νξηζκέλσλ αζζελεηψλ, απφ ηελ άιιε φκσο ελδέρεηαη λα απμήζνπλ ηηο δαπάλεο. Ζ πξφβιεςε ηεο ζπλνιηθήο επίπησζεο ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ ζηηο κειινληηθέο δαπάλεο πγείαο δελ είλαη επί ηνπ παξφληνο δπλαηή. Καηά ηηο πεξαζκέλεο δεθαεηίεο πάλησο, ε πξφνδνο ζηηο ηαηξηθέο ηερλνινγίεο θαη ζεξαπείεο εκθαλίδεηαη σο παξάγνληαο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο ησλ δαπαλψλ πγείαο. Πάλησο, κία πην ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε ησλ ζεξαπεηψλ θαη ηερλνινγηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ηεο ιήςεο απνθάζεσλ, ζε κία πξνζπάζεηα δηαζθάιηζεο φηη νη αχμεζε ησλ δαπαλψλ πεγαίλεη ζε πξαγκαηηθά λέεο ηερλνινγίεο 18. Έλα άιιν παξάγνληα αχμεζεο ηνπ θφζηνπο απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη πνιίηεο είλαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλνη θαη έρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο γηα ηαηξηθέο ζεξαπείεο θαη ηελ πνηφηεηα απηψλ. Ωο εθ ηνχηνπ, γίλνληαη απαηηεηηθφηεξνη έλαληη ησλ γηαηξψλ θαη ησλ θνξέσλ, πνπ ρξεκαηνδνηνχλ ηηο ππεξεζίεο πγείαο 19. 17 Communication from the European Commission (2002), νπ. παξ. ζει. 3 18 Communication from the European Commission (2002), νπ. παξ. ζει. 3 19 Communication from the European Commission (2002), νπ. παξ. ζει. 3

ηε λέα κεηαβαιιφκελε πξαγκαηηθφηεηα πνπ δηακνξθψλεηαη γηα ηα ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θ-κ, ηα ηειεπηαία πξνζπαζνχλ λα δηαζθαιίζνπλ ηξείο επξείο ζηφρνπο πνιηηηθήο: ηελ πξόζβαζε ζε ππεξεζίεο πγείαο γηα φινπο, αλεμάξηεηα απφ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε, πςειφ επίπεδν πνηόηεηαο θξνληίδαο θαη ηελ νηθνλνκηθή βησζηκόηεηα ησλ ζπζηεκάησλ ηνπο 20. Σα θ-κ πξνζπαζνχλ λα επηηχρνπλ ηελ θαιχηεξε δπλαηή ηζνξξνπία αλάκεζα ζηνπο ηξείο απηνχο ζηφρνπο, πνπ απνηειεί κία ζεκαληηθή πξφθιεζε γηα ηε ζπλνιηθή δηαρείξηζε ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ. Δηδηθφηεξα σο πξνο ηε δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο, ηα θ-κ ζα πξέπεη λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο ηε δηαζπλνξηαθή θηλεηηθφηεηα ησλ αζζελψλ ζηελ ΔΔ θαη ηελ αλάγθε κεγαιχηεξεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπο ζηνλ ηνκέα απηφ, ηφζν γηα ηελ θξνληίδα πγείαο, φζν θαη γηα ηε καθξνπξφζεζκε θξνληίδα πγείαο, ηδηαίηεξα ελφςεη ηεο δηεχξπλζεο. Σν πκβνχιην θαη νη αληηπξφζσπνη ησλ θ-κ αλαγλσξίδνπλ φηη ζην πιαίζην ηεο δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο πνπ απαηηείηαη γηα ηε δηαζπλνξηαθή θηλεηηθφηεηα ησλ αζζελψλ θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο πςειήο πνηφηεηαο, δηκεξείο ή πεξηθεξεηαθέο ζπκθσλίεο ησλ θ-κ, ζχκθσλεο κε ηε ζρεηηθή θνηλνηηθή λνκνζεζία κπνξνχλ λα παίμνπλ ζεκαληηθφ ξφιν θαη ππνγξακκίδνπλ ηε ζεκαζία ηέηνησλ πξσηνβνπιηψλ 21. Ζ ειεχζεξε θπθινθνξία αζζελψλ ζηα θ-κ ηεο ΔΔ ζέηεη ζπγθεθξηκέλεο πξνθιήζεηο σο πξνο ηελ αληαιιαγή θιηληθψλ θαη άιισλ πιεξνθνξηψλ, πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη ε εμαζθαιηζηεί ε ζπλέρηζε ηεο θξνληίδαο. Σν λέν πξφγξακκα ηεο Κνηλφηεηαο γηα ηε Γεκφζηα Τγεία (2003 2008), πνπ μεθίλεζε ηελ 1/1/2003, παξάιιεια κε ηε δηεμαγσγή λέαο έξεπλαο θαη πξνγξακκάησλ ηειεκαηηθήο παξέρνπλ έλα πιαίζην γηα ηελ επηδίσμε δεηεκάησλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ αζζελψλ. 20 Communication from the European Commission (2002), νπ. παξ. ζει. 2 21 High Level Committee on Health, Luxembourg, 4/7/2002: Draft Conclusions of the Council and of the Representatives of the Member States meeting in the Council on patient mobility and health care developments in the European Union, ζει. 4.

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ & ΔΝΗΑΗΑ ΔΧΣΔΡΗΚΖ ΑΓΟΡΑ Ο ραξαθηήξαο ηεο πνιηηηθήο πγείαο ζηα θ-κ σο κίαο θπξηαξρηθήο εζληθήο αξκνδηφηεηαο ζπλδέεηαη κε ηελ αληίιεςε φηη ε πγεία απνηειεί δεκφζην αγαζφ, ζην νπνίν δηθαηνχληαη ηζφηηκε πξφζβαζε φινη αλεμαηξέησο νη πνιίηεο. Ζ αληίιεςε απηή δείρλεη φηη ε πγεία δελ αληηκεησπίδεηαη απφ ηα θ-κ σο νπνηνδήπνηε εκπνξεχζηκν αγαζφ. Ζ ζπλαθφινπζε ηεο αληίιεςεο απηήο θξαηηθή πεξηθξνχξεζε ηνπ αγαζνχ ηεο πγείαο νθείιεηαη ζην φηη ε αγνξά παξνρήο πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο είλαη απφ ηε θχζε ηεο «αηειήο»: ηα άηνκα δελ έρνπλ ζπρλά ηελ απαξαίηεηε πξφζβαζε ζε φιεο ηηο αλαγθαίεο πιεξνθνξίεο πγείαο θαη ζπλεπψο δελ κπνξνχλ λα εθηηκήζνπλ ηηο αλάγθεο πγείαο ηνπο. Ζ αζπκκεηξία ζηελ πιεξνθφξεζε κεηαμχ ησλ αζζελψλ θαη ησλ παξνρέσλ πγείαο δπζρεξαίλεη ηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο «αγνξάο πγείαο». Σν γεγνλφο απηφ ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζεη πξφζθνξν έδαθνο ζε ζπκπεξηθνξέο εθκεηάιιεπζεο απφ ηελ πιεπξά ησλ παξνρέσλ πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο. Απηφο είλαη θαη έλαο ιφγνο πνπ ηα επξσπατθά ζπζηήκαηα πγείαο νξγαλψλνληαη θαη ζε κεγάιν βαζκφ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην θξάηνο 22. Δληνχηνηο, πνιιά απφ ηα ζηνηρεία πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο είλαη εκπνξεχζηκα. Έηζη, ηα θξάηε δελ παξάγνπλ, νχηε δηαλέκνπλ θαξκαθεπηηθά πξντφληα, κε κεξηθέο εμαηξέζεηο ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ εκβνιίσλ. Ο ηαηξηθφο εμνπιηζκφο θιηληθφο ή άιινο πσιείηαη ζηελ ειεχζεξε αγνξά. Δπηπιένλ, δεηήκαηα δηαθίλεζεο ππεξεζηψλ πγείαο, δηαζπλνξηαθήο κεηαθίλεζεο πνιηηψλ γηα ζέκαηα πγείαο θαζψο θαη ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ζηελ ΔΔ ησλ επαγγεικαηηψλ πγείαο ππάγνληαη ζηηο ζεκειηψδεηο ειεπζεξίεο ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο. Οη ειεπζεξίεο απηέο επηβάιινπλ δηαθάλεηα ζηηο ζρεηηθέο ζπλαιιαγέο θαη απαγνξεχνπλ νπνηαδήπνηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε. Ζ πξαγκαηηθφηεηα απηή έρεη σο ζπλέπεηα ηελ δηαπινθή ησλ θαλφλσλ ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο κε ηα εζληθά ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θ-κ θαη ηνλ ηνκέα ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, ζηνλ ππξήλα ηεο πνιηηηθήο πγείαο ζηελ ΔΔ 22 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει 27.

βξίζθεηαη κία ζεκειηψδεο αληίθαζε 23. Απφ ηε κία πιεπξά ε πλζδκ, πνπ νξίδεη ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πξνβιέπεη ξεηά φηη ε θξνληίδα πγείαο απνηειεί αξκνδηφηεηα ησλ θ-κ. Απ ηελ άιιε, θαζψο ζεκαληηθέο πηπρέο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο έρνπλ αιιειεπίδξαζε κε αλζξψπνπο (αζζελείο θαη ηαηξηθφ πξνζσπηθφ), εκπνξεχκαηα (θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαη ηαηξηθφ εμνπιηζκφ) θαη ππεξεζίεο (ρξεκαηνδφηεο θαη παξνρείο θξνληίδαο πγείαο), γηα ηα νπνία ε ίδηα πλζήθε εγγπάηαη ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία εληφο ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο, είλαη πξνθαλέο φηη πνιιέο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο ππάγνληαη ζην πεδίν ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Δπηπξφζζεηα, πνιιέο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνπλ ηα φξγαλα ηεο ΔΔ ζην πιαίζην ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο επεξεάδνπλ ηε δηακφξθσζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα. Πιήζνο ηερληθψλ πξνηχπσλ, δηαδηθαζηηθψλ ππνρξεψζεσλ θαζψο θαη άιια ζηνηρεία, πνπ ηίζεληαη κέζσ ηνπ παξαγψγνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ (Καλνληζκνί, Οδεγίεο) αζθνχλ επίδξαζε ζηηο ξπζκίζεηο θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο. Δμάιινπ, νη απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ) πνπ εθαξκφδνπλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο πλζήθεο, θάλνπλ θαλεξή ηελ επίδξαζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο ζηα ζπζηήκαηα απηά 24. Ο ζπλδπαζκφο ησλ θαλφλσλ ηεο αγνξάο κε ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο δελ ήηαλ πνηέ εχθνινο, νχηε ζε εζληθφ, πφζν κάιινλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Καη παξφιν πνπ ήηαλ εμαξρήο ζαθέο, φηη νη θαλφλεο ηεο αγνξάο ζα εθαξκφδνληαλ ζε νξηζκέλνπο ηνκείο ηεο θξνληίδαο πγείαο, δελ είραλ ππνινγηζηεί νη πηζαλέο ζπλέπεηεο, ηνπιάρηζηνλ ζε κία καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή. πσο γίλεηαη αληηιεπηφ, νη δηαθνξνπνηήζεηο πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ νξγάλσζε ησλ επξσπατθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαζηζηνχλ δχζθνιε ηελ εγθαζίδξπζε θαη εθαξκνγή ελφο εληαίνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, φπσο νξίδεηαη ζηηο πλζήθεο ηεο ΔΔ 25. Ωζηφζν, φηαλ ε αλάπηπμε πνιηηηθψλ ζην πιαίζην ηεο εληαίαο αγνξάο έρεη επηδξάζεηο ζηα εζληθά ζπζηήκαηα πγείαο, ηφζν νη λνκνζέηεο, φζν θαη ην ΓΔΚ αληηκεησπίδνπλ ηελ απνπζία ζπγθεθξηκέλνπ πιαηζίνπ αλαθνξάο, πέξα απφ ηηο γεληθέο πξνβιέςεηο ηεο 23 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει 27 24 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 13 25 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 28

πλζήθεο γηα ηε δηαζθάιηζε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο 26 Σν ΓΔΚ φηαλ απνθαζίδεη σο πξνο ηελ εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, πξνζπαζεί κελ λα ιάβεη ππφςηλ ηνπ ηνπο θνηλσληθνχο ζηφρνπο ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο, δελ κπνξεί φκσο λα πξνβιέςεη πιήξσο ηηο πηζαλέο ζπλέπεηεο ησλ απνθάζεσλ ηνπ, ηφζν ηηο άκεζεο, θπξίσο φκσο ηηο έκκεζεο. Ζ επίδξαζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ ζηα ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θ-κ ηεο ΔΔ ζα εμεηαζηεί ζε κεηαγελέζηεξν θεθάιαην ηεο παξνχζαο κειέηεο. Ζ νινθιήξσζε ηεο εληαίαο αγνξάο έρεη επνκέλσο δηαδξακαηίζεη έλα δπαδηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ελφο πιαηζίνπ επξσπατθήο πνιηηηθήο πγείαο. Απφ ηε κία πιεπξά, παξέρνληαο ζηελ Κνηλφηεηα ηελ αξκνδηφηεηα λα ξπζκίζεη νξηζκέλνπο κφλν ηνκείο, δελ έρεη αζθήζεη νπζηαζηηθή επίδξαζε ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο πγείαο ησλ θ-κ. Τπνζηεξίδεηαη ινηπφλ, φηη ηα εζληθά ζπζηήκαηα θξνληίδαο πγείαο ζα εμαθνινπζήζνπλ λα θπξηαξρνχλ ζηελ ΔΔ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε εληαία επξσπατθή αγνξά έρεη ιεηηνπξγήζεη σο έλα είδνο καγλήηε, πνπ εμαζθαιίδεη ηε ζπκθσλία ησλ θ- κ ζε νηθνλνκηθέο πηπρέο ηεο πνιηηηθήο πγείαο, έζησ θαη νη ξπζκίζεηο απηέο δελ θηάλνπλ λα αληηπξνζσπεχνπλ κία ζηξαηεγηθή ζπλνρήο 27. πκπεξαζκαηηθά, ε εμέιημε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο έρεη αλαπφθεπθηα απμεκέλε επίδξαζε ζηα ζπζηήκαηα πγείαο ησλ θ-κ. ην πιαίζην ηεο λέαο επξσπατθήο 26 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 28 27 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 59

πξαγκαηηθφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, ε πξφθιεζε πνπ ηίζεηαη είλαη λα δηαζθαιηζηεί φηη ε επίδξαζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο φρη κφλν δελ ζα ζίμεη ή απνδπλακψζεη ηα ζεκειηψδε ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο δειαδή ηελ θνηλσληθή αιιειεγγχε, ηελ ηζφηεηα, ηελ πξνζβαζηκφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα αιιά αληίζεηα ζα ηα ππνζηεξίμεη ζην πιαίζην ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο.

ΜΔΡΟ Β Ζ ΓΗΑΓΡΟΜΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟΤ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΘΔΜΗΚΧΝ ΟΡΓΑΝΧΝ ΣΖ ΔΔ ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΣΗ ΤΝΘΖΚΔ ΣΖ ΔΔ Ο ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΥΑΡΣΖ 1. Οη Ηδξπηηθέο πλζήθεο θαη νη πξώηεο ηδέεο ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο πγείαο Σν 1951 ππνγξάθεηαη ζην Παξίζη ην θείκελν ηεο πλζήθεο, πνπ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Άλζξαθα θαη Υάιπβα (ΔΚΑΥ). Ζ πλζήθε απηή, πνπ απνηέιεζε έλα πξψην βήκα γηα ηελ επξσπατθή ελνπνίεζε, εθθξάδεη πεξηζζφηεξν ηε βνχιεζε ησλ ηδξπηηθψλ θξαηψλ γηα ηελ επηδίσμε νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ, παξά γηα πξνψζεζε ηεο πνιηηηθήο νινθιήξσζεο. Ζ ΔΚΑΥ απνηέιεζε έλα θηιφδνμν ζρέδην, φρη κφλν γηαηί εγθαζίδξπζε κία δψλε ειεχζεξνπ εκπνξίνπ, αιιά γηαηί έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηε κεηέπεηηα επξσπατθή «θνηλή αγνξά». Ωζηφζν, ηα θνηλσληθά ζέκαηα θαη πνιχ ιηγφηεξν απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πγεία δελ απνηέιεζαλ κέξνο ησλ πξνβιέςεσλ ηεο ΔΚΑΥ. Σν άξζξ. 55 απηήο, έιαβε πάλησο ππφςε ηνπ ηελ έξεπλα θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ θ-κ αλαθνξηθά κε ηελ πγεία θαη ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο βηνκεραλίεο άλζξαθα θαη ράιπβα. Σν 1957 ππνγξάθνληαη ζηε Ρψκε νη άιιεο δχν επξσπατθέο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αηνκηθήο Δλέξγεηαο (ΔΚΑΔ - EURATOM) θαη ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα (ΔΟΚ - EEC), νη νπνίεο ηέζεθαλ ζε ηζρχ απφ ηελ 1.1.1958. Ζ πλζήθε γηα ηελ ΔΟΚ απνηέιεζε κία ζπλζήθε πιαίζην, πνπ έζεηε γεληθνχο ζηφρνπο θαηά πξψηνλ ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο, ρσξίο βέβαηα λα παξαγλσξίδνληαη θαη ζπλαθείο πξνο ηνπο νηθνλνκηθνχο ζηφρνπο ηνκείο 28. Ζ πλζδοκ, πέξα απφ ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο δψλεο ειεπζέξσλ ζπλαιιαγψλ, πνπ είρε 28 Παπαγηάλλεο, Γ. (1999), «Δηζαγσγή ζην Δπξσπατθφ Γίθαην», Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 48

εγθαζηδξχζεη ε ΔΚΑΥ, απέβιεπε κεηαμχ άιισλ «ζηελ πξναγσγή θαη ηζόξξνπε αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθώλ δξαζηεξηνηήησλ ζην ζύλνιν ηεο Κνηλόηεηαο, ζε κία ζηαζεξή θαη δηαξθή αλάπηπμε, ζε έλα πςειό επίπεδν απαζρόιεζεο θαη θνλσληθήο πξνζηαζίαο, ζηελ άλνδν ηνπ βηνηηθνύ επηπέδνπ θαη ηεο πνηόηεηαο δσήο θαη ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηελ αιιειεγγύε κεηαμύ ησλ θξαηώλ κειώλ» (άξζξ 2 ΣπλζΕΚ). Οη πξνβιέςεηο απηέο εμέθξαδαλ ηελ επέθηαζε -ή ηνπιάρηζηνλ κία αιιαγή ησλ πξσηαξρηθψλ ζηφρσλ ηεο Κνηλφηεηαο, γεγνλφο πνπ ππνδήισλε φηη ε Κνηλφηεηα ζα επηηχγραλε απνηειεζκαηηθφηεξα ηνπο νηθνλνκηθνχο ηεο ζηφρνπο κέζσ κίαο επηπξφζζεηεο δέζκεπζεο ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα. Καη βέβαηα ήηαλ ήδε ζαθέο, φηη ζην πιαίζην ηεο ζπκθσλίαο ειεχζεξνπ εκπνξίνπ, ε ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ζα αθνξνχζε ζηα θάξκαθα, ηα πξντφληα βηνηερλνινγίαο, ηελ αζθάιηζε πγείαο θαζψο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο θξνληίδαο πγείαο. Δληνχηνηο, ζηελ πλζδοκ δελ βξίζθεηαη θακία ζπγθεθξηκέλε αλαθνξά ζε ζέκαηα πγείαο ή άζθεζεο πγεηνλνκηθήο πνιηηηθήο. Απνπζηάδεη επίζεο νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζε ζέκαηα ελαξκφληζεο ησλ δηαθφξσλ πγεηνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζπζηεκάησλ. Γχν ζεκαληηθέο παξάκεηξνη - ε θνηλσληθή θαη ε πγεηνλνκηθή - γηα ηε θνηλσληθή επεκεξία θαη καθξνδστα ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ κέλνπλ εθηφο ηνπ θεηκέλνπ ηεο πλζδοκ 29. Ζ πνιηηηθή πγείαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δεκ. πγείαο) δελ απνηέιεζε επνκέλσο μερσξηζηφ ζέκα ζηελ πξνηεηλφκελε θνηλσληθή αηδέληα, αιιά απιά ελζσκαηψζεθε ζηνλ γεληθφ ηνκέα ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο ζηελ εξγαζία. Μφλν ην άξζξ. 117 ηεο πλζ. απνηειεί ίζσο κία ζηνηρεηψδε βάζε γηα ηελ αλάπηπμε κίαο θνηλήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο εθ κέξνπο ησλ θ-κ. Σν άξζξν απηφ νξίδεη: «νη ρώξεο κέιε ζπκθσλνύλ γηα ηελ αλάγθε βειηίσζεο ησλ εξγαζηαθώλ ζπλζεθώλ ησλ εξγαδνκέλσλ, θαζώο θαη ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθώλ δηαβίσζήο ηνπο». Ζ έθθξαζε «βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο» απνηέιεζε ηελ θνηλσληθή θαη πγεηνλνκηθή βάζε γηα ηελ αλάπηπμε επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ ζε δηάθνξα ζέκαηα, κεηαμχ άιισλ πξφιεςεο θαη πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο, αιιά θαη γηα νιφθιεξν ηνλ πιεζπζκφ 30. 29 Τθαληφπνπινο, Γ (2002), νπ. παξ. ζει. 109 30 Τθαληφπνπινο, Γ (2002), νπ. παξ. ζει. 109

Απφ ην 1985 θαη κεηά, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή - κεηά απφ πξνηάζεηο ησλ θνηλνηηθψλ εηαίξσλ - αλέπηπμε κεγάια «Δζληθά Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ πξφιεςε, ηελ αγσγή πγείαο θαη ηε θξνληίδα αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ θαξθίλν, AIDS θαη άιιεο αζζέλεηεο, πνπ κπνξνχλ λα πξνιεθζνχλ ή λα απνθεπρζνχλ κέζσ ελφο πγηεηλνχ ηξφπνπ δηαβίσζεο. 2. Ζ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (1986) Μία ζεκαληηθή ηξνπνπνίεζε ησλ ηδξπηηθψλ πλζεθψλ επήιζε κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ) ην 1986. Ζ ΔΔΠ -ζπκπιεξψλνληαο θπξίσο ηε πλζδοκ - έζεηε ηελ 31.12.1992 σο θαηαιεθηηθή εκεξνκελία γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ηεζζάξσλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ απηήο: ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ πξνζψπσλ, ησλ εκπνξεπκάησλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θεθαιαίσλ κέζα ζε απηή. ην πιαίζην επίηεπμή ηεο εληαίαο αγνξάο έδσζε έκθαζε ζηελ αλάγθε κεγαιχηεξεο θαη ζηελφηεξεο ζπλεξγαζίαο ζε θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο αιιά θαη πεξηβαιινληηθέο ππνζέζεηο. Ωζηφζν, παξά ην γεγνλφο φηη ε ΔΔΠ μεπέξαζε ηνλ κέρξη ηφηε ακηγψο νηθνλνκηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ΔΟΚ, ε πνιηηηθή πγείαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δεκ. πγείαο) δελ ζεσξήζεθε θαη απηή ηε θνξά σο δηαθξηηφο ηνκέαο πνιηηηθήο, αιιά απνηέιεζε κέξνο ηνπ επξχηεξνπ πιαηζίνπ γηα ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο. Ωζηφζν, παξά ηε ζρεηηθά κηθξή ζπκβνιή ηεο ζηελ αλάπηπμε απηήο θαζεπαηήο πνιηηηθήο πγείαο ζε επξσπατθφ επίπεδν, ε ΔΔΠ ζπλέβαιε ζηελ επέθηαζε ηνπ θνηλνηηθνχ πεδίνπ δξάζεο ζηνπο ηνκείο ηεο επαγγεικαηηθήο πγείαο θαη αζθάιεηαο, ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θαζψο θαη ηεο πξνζηαζίαο θαηαλαισηή (ζε ζρέζε κε ηα ηξφθηκα, ηα θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαη ηηο ιεγφκελεο «επηθίλδπλεο νπζίεο») θαη έζεζε ηε λνκηθή βάζε γηα λα ιεθζνχλ ππφςε ζην πιαίζην ηεο εληαίαο αγνξάο νη απαηηήζεηο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ θαηαλαισηψλ 31. 3. Ο Κνηλσληθόο Υάξηεο (1989) Μεηά ηελ ΔΔΠ, έλα ζεκαληηθφο ζηαζκφο ζε επξσπατθφ επίπεδν απνηειεί ε ζέζπηζε ην 1989 απφ ηα θξάηε κέιε ηνπ Κνηλσληθνχ Υάξηε γηα ηα Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα ησλ Δξγαδνκέλσλ (Social Charter). Ζ επξχηεξε ζπκβνιή ηνπ Υάξηε, πέξα απφ ηελ 31 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 59

απηνλφεηε ζρέζε ηνπ κε δεηήκαηα πγείαο, έγθεηηαη ζην φηη έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηε βαζκηαία επηθξάηεζε ηεο αληίιεςεο φηη ν θνηλσληθφο ηνκέο ζα πξέπεη λα ιάβεη ηελ ίδηα βαξχηεηα κε ηνλ νηθνλνκηθφ. Ο Υάξηεο αλαθέξεη, φηη ε νινθιήξσζε ηε Δληαίαο Δζσηεξηθήο Αγνξάο ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ, ηνπ ακέζνπ πεξηβάιινληνο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο ηνπο, ειεπζεξία κεηαθίλεζεο, πγεία θαη αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, θνηλσληθή αζθάιηζε, εθπαίδεπζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. Δπίζεο ζα πξέπεη λα ππάξρεη ίζε κεηαρείξηζε θαη λα κε γίλνληαη δηαθξίζεηο κεηαμχ ησλ θχισλ, ειηθηψλ θαη εζλνηήησλ 32. Πάλησο, ν Υάξηεο απνηέιεζε πεξηζζφηεξν έθθξαζε ηεο επξχηεξεο θηινζνθία ηεο Κνηλφηεηαο, παξά αζρνιήζεθε κε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα, φπσο ε πγεία, αλέδεημε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο πνπ ζηε ζπλέρεηα πινπνηήζεθαλ απφ ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη 33. 4. Ζ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) Με ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη ηνπ 1992, πνπ απνηειεί ηελ πξψηε ζεκαληηθή ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο ηεο Ρψκεο, επηρεηξείηαη γηα πξψηε θνξά νπζηαζηηθή ελαζρφιεζε κε ηα ζέκαηα πγείαο ζε επξσπατθφ επίπεδν. Ζ λέα πλζήθε απνλέκεη ζηελ Κνηλφηεηα ζπγθεθξηκέλεο λνκηθέο αξκνδηφηεηεο ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή πγείαο, θπξίσο κέζσ δχν λέσλ πξνβιέςεσλ απηήο. Πξψηνλ, ην άξζξ. 3 (ν) ηεο πλζδκ εμνπζηνδνηεί ηελ Κνηλφηεηα λα ζπκβάιιεη «ζηελ επίηεπμε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο» γηα ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο. Γεχηεξνλ, ην άξζξ. 129 πλζδκ (παξ. 1 εδ. α ) θαη αλαθνξηθά κε ηελ επίηεπμε ηνπ πξναλαθεξζέληνο ζηφρνπ δηαγξάθεη ην πιαίζην, κέζσ ηνπ νπνίνπ ε Κνηλφηεηα ζα κπνξνχζε λα εθπιεξψζεη ηελ ππνρξέσζε απηή: «.ελζαξξύλνληαο ηε ζπλεξγαζία κεηαμύ ησλ θξαηώλ κειώλ θαη, αλ απηό απαηηείηαη, ππνζηεξίδνληαο ηε δξάζε ηνπο». ηε ζπλέρεηα νξίδεηαη φηη: «ε δξάζε ηεο Κνηλόηεηαο αθνξά ζηε πξόιεςε ησλ αζζελεηώλ, θαη ηδίσο ησλ κεγάισλ πιεγώλ ηεο αλζξσπόηεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ηνμηθνκαλίαο.» (παξ. 1 εδ. β άξζξ. 129 ΣπλζΕΚ). Ζ πξνψζεζε ηεο έξεπλαο γηα ηα αίηηα θαη ηνπο ηξφπνπο κεηάδνζεο θαζψο θαη ε ελεκέξσζε θαη δηαπαηδαγψγεζε ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, νξίζηεθαλ σο ηα βαζηθά κέζα, κε ηα νπνία ε Κνηλφηεηα ζα επηηχγραλε ηνπο ζθνπνχο ηεο. Σελ πην 32 Τθαληφπνπινο, Γ (2002), νπ. παξ. ζει. 110 33 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 60

ζεκαληηθή φκσο πξφβιεςε ηνπ λένπ άξζξνπ, φζνλ αθνξά θπξίσο ηηο επξχηεξεο επηπηψζεηο ηνπ, απνηειεί ε παξ. 1 εδ. γ ηνπ άξζξνπ απηνχ, πνπ νξίδεη φηη: «νη απαηηήζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο απνηεινύλ ζπληζηώζα ησλ άιισλ πνιηηηθώλ ηεο Κνηλόηεηαο». Απηφ ζεκαίλεη, φηη ηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνιηηηθή πγείαο θαη ηε δεκφζηα πγεία ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη απαξαηηήησο ππφςε ζηε κειινληηθή αλάπηπμε φισλ ησλ άιισλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ, κία ξχζκηζε πνπ νθείινπλ λα ζεβαζηνχλ ηφζν ηα Κνηλνηηθά ξγαλα, φζν θαη ηα θξάηε κέιε 34. Ζ δέζκεπζε πνπ απνξξέεη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε πξφβιεςε ηεο πλζήθεο γηα νξηδφληηα εθαξκνγή ηεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο δελ πεξηβάιιεηαη πάλησο κε ηδηαίηεξε ηζρχ, θπξίσο ζε ζρέζε κε άιινπο ηνκείο ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη, φπσο ε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, φπνπ νξίδεηαη φηη νη απαηηήζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο ζα πξέπεη λα ελζσκαηψλνληαη ζηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ ινηπψλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ 35. Μία άιιε επηζήκαλζε, πνπ κπνξεί λα γίλεη ζην άξζξ. 129 πλζδκ είλαη ε απνπζία ελφο εχιεπηνπ νξηζκνχ ηεο δεκφζηαο πγείαο, πνπ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκεχζεη θαηά ηε δηακφξθσζε πνιηηηθήο ζηελ Κνηλφηεηα. Σα δχν πξναλαθεξζέληα άξζξα (άξζξ. 3 (ν) θαη 129 πλζδκ) δελ είλαη ηα κνλαδηθά πνπ απαληψληαη ζην θείκελν ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη θαη αζθνχλ επηξξνή ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζηελ ΔΔ. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θξίλεηαη γηα ηνλ ηνκέα απηφλ, αιιά θαη γηα ην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ αξκνδηνηήησλ θαη πνιηηηθψλ γεληθφηεξα ε θαηνρχξσζε ζην άξζξ. 3 Β ηεο πλζήθεο ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. χκθσλα κε απηή: «Σηνπο ηνκείο πνπ δελ ππάγνληαη ζηελ απνθιεηζηηθή ηεο αξκνδηόηεηα, ε Κνηλόηεηα δξά ζύκθσλα κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο, κόλν εάλ θαη ζην βαζκό πνπ νη ζηόρνη ηεο πξνβιεπόκελεο δξάζεο είλαη αδύλαηνλ λα επηηεπρζνύλ επαξθώο από ηα θξάηε κέιε θαη δύλαληαη ζπλεπώο, ιόγσ ησλ δηαζηάζεσλ ή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξνβιεπόκελεο δξάζεο, λα επηηεπρζνύλ θαιύηεξα ζε θνηλνηηθό επίπεδν». Ζ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο επηδηψθεη έλα δχζθνιν ζπγθεξαζκφ δχν δηαθνξεηηθψλ αξρψλ: ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο, πνπ επηηάζζεη νη απνθάζεηο λα ιακβάλνληαη φζνλ 34 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 61 35 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 61

ην δπλαηφλ εγγχηεξα ζηνπο πνιίηεο (άξζξ. Α εδ. 2 πλζδδ) θαη ηεο αξρήο ηεο απνηειεζκαηηθήο δηαθπβέξλεζεο (effective government). 36 Ζ εθαξκνγή ηεο αξρήο απηήο αθνξά ηηο ζπληξέρνπζεο αξκνδηφηεηεο ηεο Κνηλφηεηαο θαη ζεκαίλεη, φηη γηα ην ίδην αληηθείκελν νη ζρεηηθέο αξκνδηφηεηεο ζα αζθνχληαη άιινηε ζε θνηλνηηθφ θαη άιινηε ζε εζληθφ επίπεδν. Καηά ζπλέπεηα, πξνηνχ ε Κνηλφηεηα αζθήζεη ζπληξέρνπζα αξκνδηφηεηά ηεο ζα πξέπεη λα βεβαηψλεηαη φηη ε άζθεζε απφ απηήλ είλαη αλαγθαία, θπξίσο ππφ ηελ έλλνηα ηεο ζθνπηκφηεηαο. ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, ε επηθνπξηθφηεηα εθαξκφζηεθε ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ζε απηφλ ηεο παξνρήο θξνληίδαο πγείαο, δχν ηνκείο πνπ εμαθνινπζνχλ λα εκπίπηνπλ ζηελ εζληθή αξκνδηφηεηα. Αμίδεη λα αλαθεξζεί ζην ζεκείν απηφ, φηη ελψ ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο αλαπηχρζεθε αξρηθά απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Δπξσπ. Δπηηξνπήο J. Delors ζην πιαίζην κεγαιχηεξεο δηαθάλεηαο ηεο λνκνζεηηθήο δηαδηθαζίαο, ζηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηα θ-κ σο έλα πξφζθνξν κέζν γηα ηελ εγγχεζε ηεο θξαηηθήο ηνπο θπξηαξρίαο, ηδηαίηεξα ζε ηνκείο πνπ άπηνληαη δσηηθψλ εζληθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο λα ιεηηνπξγήζεη ηειηθά σο λνκηθφο πεξηνξηζκφο ζηελ θνηλνηηθή δξαζηεξηφηεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην δήηεκα ηεο πινπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο πγείαο, φπνπ έρεη πεξηζζφηεξν πνιηηηθή, παξά λνκηθή δηάζηαζε, ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζπλέηεηλε ζηελ πεξαηηέξσ ζπξξίθλσζε ηνπ ήδε πεξηνξηζκέλνπ ξφινπ ηεο Κνηλφηεηαο ζε ζέκαηα πγείαο, πξνζθέξνληαο ηε δηαζθάιηζε φηη ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα - ηδίσο απηά πνπ ζπλδένληαη κε ππεξεζίεο πγείαο -παξακέλνπλ ζην πεδίν ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ θ-κ. Δμεηάδνληαο πξνζεθηηθφηεξα ην άξζξ. 129πλζΔΚ, δηαπηζηψλεηαη φηη ελψ ζε πξψηε εληχπσζε θαίλεηαη λα εθθξάδεη απηφ πνπ αθξηβψο έιεηπε απφ ηελ Κνηλφηεηα, δειαδή ζπγθεθξηκέλεο αξκνδηφηεηεο απηήο ζηνλ ηνκέα πνιηηηθήο πγείαο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ ζπκβαίλεη θάηη ηέηνην 37. Πξψηα απ φια δελ παξέρεηαη έλαο νπζηαζηηθφο νξηζκφο ηεο «δεκφζηαο πγείαο», γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα ζεζπηζηνχλ επξείεο αξκνδηφηεηεο ζηνλ ηνκέα απηφ. Αληίζεηα, ν θαζνξηζκφο ζην άξζξν σο θχξηνπ πεδίνπ δξάζεο ηεο Κνηλφηεηαο «ηεο πξφιεςεο ησλ αζζελεηψλ» - κε ζρεδφλ απνθιεηζηηθή αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλεο αζζέλεηεο ζπλεγνξεί ζηελ άπνςε 36 ηεθάλνπ, Κ. (1996), «Ζ ζεζκηθή κεηαξξχζκηζεο ηεο Δ.Δ», Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, ζει. 195 37 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 63

φηη ην άξζξν πξνζδίδεη ζηελ Δπηηξνπή πεξηζζφηεξν ζπκπιεξσκαηηθφ παξά ελεξγφ ξφιν. 38 Έλα άιιν ζηνηρείν πνπ ιείπεη ζην άξζξν 129 είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ πιαηζίνπ πξνθεηκέλνπ λα αλαιεθζεί κία επηηπρεκέλε πξσηνβνπιία πνιηηηθήο πγείαο. Κάηη ηέηνην απαηηεί ζαθή θαζνξηζκφ ησλ ζθνπψλ, πξνηεξαηνηήησλ, πεξηνξηζκψλ ππνρξεψζεσλ, ησλ κεζφδσλ θιπ, ζηνηρεία πνπ πεξηιακβάλνληαη πνιχ ιίγν ζην λέν άξζξν 39. Δπίζεο, δελ δηεπθξηλίδεηαη ηη αθξηβψο ζεκαίλεη «πςειφ επίπεδν πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ηνπ αλζξψπνπ» ή πψο κπνξεί απηφ λα κεηξεζεί. Σν 1995, ζε Έθζεζε πνπ δεκνζίεπζε ε Γεληθή Γηεχζπλζε V ηεο Δπηηξνπήο (Απαζρφιεζε, Βηνκεραληθέο ρέζεηο θαη Κνηλνηηθέο Τπνζέζεηο), ε Κνηλφηεηα φξηζε ηνλ φξν «πξνζηαζία» σο ηελ παξνρή ζηελ Δπηηξνπή ηεο δπλαηφηεηαο λα εθηηκήζεη ηηο πξνηεηλφκελεο πνιηηηθέο γηα λα δηαζθαιίζεη φηη δελ έρνπλ δπζκελή επίπησζε ζηελ πγεία ή φηη δελ δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο πνπ λα ππνλνκεχνπλ ηελ πξνψζεζε ηεο πγείαο 40. Πάλησο, παξφιν πνπ κε ην άξζξ. 129 πλζδκ αλαηίζεηαη ζηελ Κνηλφηεηα ζπλνιηθά ε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ, ε νξηνζέηεζε ζηε ζπλέρεηα ηνπ ξφινπ ηεο Κνηλφηεηαο «ζηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θ-κ θαη ζηελ ππνζηήξημε ηεο δξάζεο ηνπο, αλ απηφ απαηηείηαη», ζέηεη ην εξψηεκα πνηνο ηειηθά είλαη ζηελ πξάμε ππεχζπλνο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ 41. Σέινο, ε πξφβιεςε ζην άξζξν 129 ηεο πηνζέηεζεο απφ ηελ Δπηηξνπή «ζπζηάζεσλ» σο πξνο ηελ πνιηηηθή πγείαο δελ ηεο πξνζδίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζρεηηθφ ηνκέα, δεδνκέλνπ φηη νη ζπζηάζεηο δελ έρνπλ λνκηθά δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα γηα ηνπο απνδέθηεο ηνπο, αιιά πεξηζζφηεξν ηελ έλλνηα κίαο πνιηηηθήο ή εζηθήο δέζκεπζεο. 38 Lane, R. (1993), New Community Competences under the Maastricht Treaty, Common Market Law Review, No 30, ζει. 939-979. 39 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 63 40 European Commission (1995), Report from the Commission to the Council, the European parliament and the Economic and Social Committee on the Integration of Health Protection Requirements in Community Policies, COM (1995) 196 Final of 25 May 1995. 41 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 64

Ωζηφζν, ε επηινγή ηνπ λνκηθνχ κέζνπ ησλ ζπζηάζεσλ ζηνλ ηνκέα πγείαο δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη πξνζδίδεη ζηελ Δπηηξνπή έλαλ de facto πεξηζσξηαθφ ξφιν 42. Έηζη παξά ηελ θξηηηθή πνπ δέρηεθε ην άξζξν 129 πλζδκ, φηη δελ απνηειεί παξά κία γεληθή δήισζε πξνζέζεσλ εθθξαζκέλε κε θάπνηεο αφξηζηεο πξνβιέςεηο, εληνχηνηο έδσζε έλα ζηίγκα γηα ηνλ κειινληηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ ξφινπ ηεο ΔΔ ζηελ πνιηηηθή πγείαο. 5. Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ 5.1 Γεληθά Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ απνηέιεζε πξντφλ ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997, ηέζεθε σζηφζν ζε ηζρχ πνιχ αξγφηεξα, ηελ 1 ε Ματνπ 1999, κεηά απφ κηα καθξά δηαδηθαζία επηθπξψζεσλ. Σελ πην ζεκαληηθή εμέιημε ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο απνηέιεζε ε αλακφξθσζε ηνπ άξζξ. 129 ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη κε ηελ πξνζζήθε λέσλ πξνβιέςεσλ θαη αιιαγψλ ζην θείκελν ηνπ θαη ε αληηθαηάζηαζή ηνπ κε ην άξζξ. 152 (Σίηινο XIII). Σν λέν άξζξν πξνζδίδεη ζηελ Κνηλφηεηα έλα λέν ξφιν ζην πεδίν ηεο πνιηηηθήο πγείαο, κε έκθαζε ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο πγείαο. χκθσλα κε ην άξζξ. 152, θχξηνο ζηφρνο ηεο Κνηλφηεηαο είλαη ε εμαζθάιηζε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ θαη ε αλάπηπμε δξάζεο, πνπ απνβιέπεη: - ζηε βειηίσζε ηεο δεκφζηαο πγείαο - ζηελ πξφιεςε ησλ αζζελεηψλ ζε φιεο ηηο κνξθέο ηνπο - ζηελ απνηξνπή πεγψλ θηλδχλνπ γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία - ζηελ ελεκέξσζε θαη δηαπαηδαγψγεζε ησλ πνιηηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, ε Δπηηξνπή πξνζθαιεί ηα θ-κ λα αλαπηχμνπλ εζληθέο πνιηηηθέο, αιιά θαη λα ζπλεξγαζηνχλ κε ηηο άιιεο ρψξεο κέιε ζε επξσπατθφ επίπεδν, αληαιιάζζνληαο απφςεηο θαη εκπεηξίεο βαζηζκέλεο ζηηο «βέιηηζηεο πξαθηηθέο» 43. Λφγσ ηεο εθηεηακέλεο πξνβιεκαηηθήο, πνπ είρε αλαπηπρζεί γχξσ απφ ην άξζξν 129 ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη, ε αλακφξθσζή ηνπ δεκηνχξγεζε πξνζδνθίεο γηα ιεπηνκεξή επαλεμέηαζε ησλ πξνβιέςεψλ ηνπ θαη γηα κία πην ξηδηθή αλαζεψξεζε ηνπ 42 Μossialos, E. and Mc Kee, M. (2002), νπ. παξ. ζει. 64 43 Τθαληφπνπινο, Γ. (2002), νπ. παξ. ζει. 110

θνηλνηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πνιηηηθή πγείαο. Ωζηφζν, πέξα απφ ηελ απνλνκή ζηελ Κνηλφηεηα κεγαιχηεξεο θαη ζαθέζηεξεο εμνπζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο πγείαο, δελ θαηφξζσζε λα θαιχςεη νπζηαζηηθά ηηο ειιείςεηο πνπ είραλ επηζεκαλζεί γηα ην άξζξ. 129. Καηαξράο, θαη ζην αλαζεσξεκέλν άξζξν παξακέλεη ην πξφβιεκα ηεο κε εμεηδίθεπζεο θάπνησλ φξσλ, φπσο «ζπληνληζκφο δξαζηεξηνηήησλ», «κεγάιεο πιεγέο ηεο αλζξσπφηεηαο» θιπ. Λεπηνκεξέζηεξε εμέηαζή ηνπ απνθαιχπηεη επίζεο ηελ έιιεηςε επαξθνχο νξηζκνχ γηα ηε «δεκφζηα πγεία», πνπ λα ελζσκαηψλεη επξχηεξα πξνζδηνξηζηηθά ζηνηρεία απηήο. Θεηηθή εμέιημε γηα ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζεσξείηαη αλακθηζβήηεηα, ε δέζκεπζε πνπ απνξξέεη γηα ηελ Κνηλφηεηα απφ ην άξζξν 152 σο πξνο ηελ εμαζθάιηζε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ηνπ αλζξψπνπ θαηά ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή φισλ ησλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ απηήο (άξζξ 152, παξ. 1 εδ. α ). Ζ δέζκεπζε απηή θαζίζηαηαη ζεκαληηθή θαη ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ πην ραιαξή πξφβιεςε ηνπ άξζξ. 129 Μάαζηξηρη, φπνπ ε πξνζηαζία ηεο πγείαο απνηεινχζε απιά ζπληζηψζα ησλ ινηπψλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Ωζηφζν, ην λέν άξζξν δελ εμεηδηθεχεη πψο ζα πινπνηεζεί ε δέζκεπζε απηή, πέξα απφ κία απιή αλαθνξά ζην ζπκπιεξσκαηηθφ ξφιν ηεο Κνηλφηεηαο ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο. Ζ δηαηχπσζε απηή έρεη ππνζηεξηρζεί φηη κπνξεί λα απνηειέζεη βάζε πεξηνξηζκνχ ηφζν γηα ηηο παξνχζεο θνηλνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φζν θαη γηα ηελ αλάιεςε λέσλ πξνηάζεσλ εθ κέξνπο ηεο Δπηηξνπήο. 44 Ηδηαίηεξν ζηνηρείν ηνπ αλαζεσξεκέλνπ άξζξνπ απνηειεί αλακθηζβήηεηα ε πξφβιεςε ηεο παξ. 5 απηνχ, φηη: «Η δξάζε ηεο θνηλόηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο δεκόζηαο πγείαο αλαπηύζζεηαη ρσξίο λα ζίγνληαη ζην παξακηθξό νη αξκνδηόηεηεο ησλ θξαηώλ κειώλ ζε ό,ηη αθνξά ηελ νξγάλσζε θαη ηελ παξνρή ησλ πγεηνλνκηθώλ ππεξεζηώλ θαη ηεο ηαηξηθήο πεξίζαιςεο..». Ζ πξφβιεςε απηή θαηνρπξψλεη ζεζκηθά ηε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ηνπ ξφινπ ηεο Κνηλφηεηαο ζε δχν θξίζηκνπο ηνκείο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο: απηφλ ηεο νξγάλσζεο θαη απηφλ ηεο παξνρήο πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη ηαηξηθήο πεξίζαιςεο. Ζ πξνζζήθε ηεο παξαγξάθνπ απηήο ζην λέν άξζξν, αθελφο απνηππψλεη ζην θείκελν ηεο πλζήθεο ηε ζαθή βνχιεζε ησλ θξαηψλ κειψλ λα δηαηεξήζνπλ ζηνπο ελ ιφγσ ηνκείο ηελ θπξηαξρηθή ηνπο αξκνδηφηεηα, 44 Belcher, P., Mc Kee, M. and Mossialos, E. (2002), Reforming the EU health competence. Framing the discussion, Eurohealth, Vol.8, No 5