Ο Αλλοτινός και Μελλοντικός Πόλεμος: Μια Συζήτηση με τον Υποστράτηγο Jonathan Shaw, CBE. Word Policy Journal, Σεπτέμβριος 2011

Ο Αλλοτινός και Μελλοντικός Πόλεμος: Μια Συζήτηση με τον Υποστράτηγο Jonathan Shaw, CBE Word Policy Journal, Σεπτέμβριος 2011 Η ανάγνωση πολιτικής και φιλοσοφίας στο Κολέγιο Trinity της Οξφόρδης μπορεί να μη φαίνεται ως η πιο ευθεία οδός προς την κορυφή του Βρετανικού στρατού. Αλλά όμως, ο Υποστράτηγος Jonathan Shaw δεν είναι σε καμία περίπτωση συνηθισμένος παρόλο που είναι, σύμφωνα με τους κυρίους Gilbert και Sullivan, το ακριβές μοντέλο του σύγχρονου υποστρατήγου. Είναι υπερήφανος για την υπηρεσία του στον Πόλεμο των Falkland, που περιγράφει ως την τελευταία από τις συγκρούσεις παλαιού τύπου. Μετά ήρθε η Κύπρος, η Βόρεια Ιρλανδία και η υπηρέτηση στο Κοσσυφοπέδιο ως διοικητής της Πολυεθνικής Ταξιαρχίας. Προήχθη στο βαθμό του Υποστρατήγου και υπηρέτησε στο Ιράκ ως διοικητής των βρετανικών δυνάμεων. Έχοντας τη βάση τους στην Basra, οι μονάδες του υπερασπίστηκαν ένα από τα πιο επικίνδυνα μέτωπα του πολέμου. Κατά τη διάρκεια των παραπάνω, μελέτησε τη μεταβαλλόμενη μορφή του πολέμου, μηχανευόμενος δημιουργικούς τρόπους για να απαντήσει στις νέες προκλήσεις. Σήμερα σε ηλικία 54 ετών, έχει αναλάβει τη διαχείριση του μέλλοντος του πολέμου διεθνούς ασφαλείας, παγκοσμίων θεμάτων και ειδικά του κυβερνοπολέμου - ή όπως προτιμά να τον αποκαλεί, απεριόριστο πόλεμο. Δεν υπάρχει κάποιος περισσότερο κατάλληλος για να εξερευνήσει τις καινοτομίες του πολέμου εντός και εκτός του πεδίου μάχης. Από το Υπουργείο Άμυνας της Μεγάλης Βρετανίας στο Whitehall, ο Στρατηγός Shaw μίλησε με το συντάκτη του Word Policy Journal, κ. David A. Andelman και τον απερχόμενο διευθυντή συντάκτη, κ. Justin Vogt. Word Policy Journal: Κάποιοι έχουν υποστηρίξει ότι δεν έχουν υπάρξει κάποιες πραγματικές καινοτομίες στον πόλεμο οι οποίες να μην είναι στην πραγματικότητα απλά τελειοποιήσεις, από την εφεύρεση του μπαρουτιού και μετά. Φυσικά έχουν υπάρξει καινούργια οχήματα πύραυλοι, βλήματα, 1

αεριωθούμενα, πυρηνικά όπλα. Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε στο σημείο καμπής της αλλαγής σήμερα; Υποστράτηγος Jonathan Shaw: Πιστεύω ότι επικεντρώνεστε παρά πολύ στην καινοτομία ως κάτι άμεσα συσχετισμένο με την τεχνολογία. Θεωρώ τον πόλεμο όχι τεχνολογία αλλά τη χρήση της τεχνολογίας. Αν κοιτάξετε στο παρελθόν, ας πούμε στην εποχή της αντιπαλότητας ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ, που ήταν ένας είδος ανταγωνισμού ισχύος εναντίον ισχύος, θα μπορούσατε να σχεδιάσετε πίνακες με άρματα. Θα μπορούσατε να σχεδιάσετε το πυροβολικό από τη μια πλευρά εναντίον του πυροβολικού της άλλης πλευράς και να αποφασίσετε ποιος είναι ο ισχυρότερος. Αυτό που βλέπουμε τελευταία όμως είναι άνθρωποι οι οποίοι υπονομεύουν αυτήν την ιδέα. Έχουμε μια συμμαχία η οποία επιχειρεί στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν και αυτό που βλέπουμε είναι ισχύς εναντίον αδυναμίας. Αν θεωρούσατε τον Ψυχρό Πόλεμο μια βασικά συμμετρική σύγκρουση, αυτό που βλέπουμε τώρα είναι η επιστροφή της ασυμμετρίας, κάτι που πιστεύω ότι είναι μια τεράστιας σημασίας ιδέα. Μια άλλη ιδέα άλλη καινοτομία προέρχεται από το κινέζικο βιβλίο Unrestricted Warfare (Απεριόριστος Πόλεμος), που λίγο πολύ επιτίθεται σε ολόκληρη την ιδέα που εσείς εννοείται με τον όρο πόλεμο. Το πιο ενδιαφέρον είναι πως αυτό σημαίνει ότι ο πόλεμος γίνεται όχι απλά σε ένα στρατιωτικό περιβάλλον αλλά στην πραγματικότητα είναι μια δραστηριότητα που αφορά μια ολόκληρη κυβέρνηση. Και αυτό εγείρει πραγματικά ερωτήματα για την πρωταρχικότητα του στρατού στη σύγκρουση ή αν ο στρατός είναι απλά ο υποστηρικτικός παράγοντας όπως έχουμε δει σε πρόσφατες συρράξεις. Επομένως το συμπέρασμά μου από όλα αυτά είναι ότι πρέπει κανείς να κοιτάξει και πέρα από την τεχνολογία για να βρει την καινοτομία. Word Policy Journal: Επομένως αν μπορούσατε να δείτε μια ή δύο δεκαετίες στο μέλλον, τι πιστεύετε ότι θα βλέπατε ως σπουδαίες στρατιωτικές καινοτομίες; 2

Στρατηγός Shaw: Ανάμεσα στις σπουδαίες καινοτομίες των επόμενων 20 χρόνων, η πιο ριζική θα είναι η οργάνωση. Και η επικέντρωση στην οργάνωση πρέπει να στραφεί προς την προσαρμοστικότητα. Υπάρχουν ήδη δύο κινητήριες δυνάμεις που μπορούμε να δούμε σε μικρό βαθμό, αλλά αυτές πρόκειται να μεγεθυνθούν. Από τη μια είναι το κόστος. Δεν μπορούμε να προετοιμάζουμε απαντήσεις για κάθε πιθανό ερώτημα. Το δεύτερον είναι ο εχθρός η ταχύτητά του στην αναζήτηση για ένα πλευρό το οποίο μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης και αυτή είναι η έννοια της ασυμμετρίας. Προσπαθούμε να ανακαλύψουμε ποιο είναι το πλευρό του εχθρού και να στραφούμε εναντίον του. Αυτό κάνει ανώφελη την προσπάθεια για προετοιμασία από τώρα για τους μελλοντικούς πολέμους, ακόμα και αν κατά τύχη βρούμε τώρα μια δομή η οποία θα αντανακλά αυτό που θα χρειαστούμε στην έναρξη της επόμενης σύρραξης. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο αν. Αν ο εχθρός είναι οργανωμένος και νοήμων που σύμφωνα με όλα τα δόγματά μας κάτι τέτοιο αντιμετωπίζουμε σήμερα τότε θα βρει γρήγορα ποια είναι τα πλευρά μας και θα προσαρμοστεί εκμεταλλευόμενος αυτές τις πληροφορίες. Έτσι η δομή στην οποία ξοδεύουμε εκατομμύρια λίρες προσπαθώντας να προετοιμαστούμε, θα είναι ξεπερασμένη από τη δεύτερη μέρα του πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βασίσουμε τις προσπάθειές μας στην εκπαίδευση του μαχητή - κάνοντάς τον ευέλικτο, προσαρμόσιμο, εκπαιδεύσιμο. Πρέπει να δημιουργήσουμε ραγδαία προσαρμόσιμο εξοπλισμό και συστήματα εφοδιασμού και χρειαζόμαστε μια βιομηχανική βάση η οποία είναι επαρκώς ευκίνητη για να αντιδράσει στις εξελισσόμενες απειλές. Αυτό θα αποτελέσει την πραγματική πρόκληση για τις κυβερνήσεις και τους στρατούς μας. Πρέπει να δημιουργήσουν ένα σύστημα το όποιο να μπορεί να επιβιώσει, ευδοκιμήσει και προσαρμοστεί στο είδος των χρονικών κλιμάκων που η φύση του πιθανού μας αντίπαλου απαιτεί. Word Policy Journal: Επομένως πιστεύετε ότι βλέπουμε το τέλος των παραδοσιακών πεδίων μάχης; Αυτό θα είναι το τέλος του παλιού πολέμου αναμέτρησης και παράδοσης; Ή αντιμετωπίζουμε πιο εγκεφαλικό πόλεμο, όπου τα συστήματα δέχονται επίθεση και όχι απλά τα άτομα ή οι λαοί; 3

Στρατηγός Shaw: Πρέπει να είναι κάποιος προσεκτικός όταν μιλάει για ανταγωνισμό ανάμεσα σε έθνη ή υπαρξιακές απειλές. Αν ανατρέξουμε στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους και στον Ψυχρό Πόλεμο, το βασικό χαρακτηριστικό ήταν ότι ήταν υπαρξιακές μάχες για επιβίωση ανάμεσα σε έθνη. Και ήταν πόλεμοι εκτός ορίων. Αυτό που βλέπουμε τώρα στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ είναι περισσότερο πόλεμοι επιλογής από πολιτικούς. Δεν είναι πόλεμοι χωρίς όρια. Ρωτάτε αν νιώθω ότι βλέπουμε το τέλος της ισχύος εναντίον ισχύος, του ολοκληρωτικού αφανισμού; Σε καμία περίπτωση. Για αυτό το λόγο διατηρούμε ένα πυρηνικό αποτρεπτικό μετρό. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια πυρηνική επίθεση. Αλλά όπως λέει και ο Rupert Smith πολύ τεκμηριωμένα στο βιβλίο του The Utility of Force (Η Ωφέλεια της Ισχύος), τα πυρηνικά όπλα έχουν κάνει την κλιμάκωση και την απεριόριστη χρήση στρατιωτικής ισχύος αυτοακυρωτική. Καταλήγουμε να καταστρέφουμε τα ίδια πράγματα που προσπαθούμε να διαφυλάξουμε. Word Policy Journal: Επομένως εννοείτε ότι αν απουσιάζει ο Αρμαγεδδών, δεδομένης της νέας φύσης του πολέμου, αν πάρεις με το μέρος σου τους ανθρώπους στη χώρα των οποίων έχουν καταφύγει οι στρατιωτικές δυνάμεις, έχεις τη δυνατότητα να κερδίσεις τον πόλεμο; Στρατηγός Shaw: Πιστεύω ότι η λέξη «πόλεμος» χρησιμοποιείται λανθασμένα. Η γλώσσα του πολέμου με την οποία όλοι έχουμε μεγαλώσει είναι σχεδόν μεσαιωνική. Υποθέτει ότι κάθε έθνος στέλνει τον υπέρμαχό του. Τότε το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους στρατούς των δύο εθνών είναι από μόνο του αποφασιστικό. Αν νικήσει ένας στρατός, αυτό είναι. Τελεία. Και σε μεγάλο βαθμό αυτό είναι το μήνυμα πίσω από τη σκηνή με τον George W. Bush επάνω στο αεροπλανοφόρο να λέει «Αποστολή εξετελέσθη, τώρα μπορούμε να γυρίσουμε όλοι σπίτι». Από στρατιωτικής άποψης, ο στρατός έκανε τη δουλειά του. Ήταν όμως αυτό το τέλος της σύγκρουσης; Σκεφτείτε για πόσα χρόνια συνέχισε η στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ. Και αυτό είναι το θέμα. Αυτό που πραγματικά συνέβη σε αυτούς τους πολέμους είναι ότι δεν είναι πλέον απλά αναμετρήσεις ανάμεσα σε στρατούς. Για να παραθέσω τον Clausewitz: «Αν πρέπει να διεξαχθεί πόλεμος, η νίκη συνίσταται όχι στην κατανίκηση ενός στρατού, αλλά στην 4

εξασφάλιση της εθελοντικής υποταγής ενός πληθυσμού. Η σταθερότητα, όχι ένας περαστικός θρίαμβος των όπλων, είναι η δοκιμή». Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε τώρα, επιδεικνύοντας ότι η σύγκρουση έχει επιστρέψει εκεί που ήταν πάντα. Ο Ναπολέων είχε ακριβώς τα ίδια προβλήματα στην Ισπανία που είχαν και οι συμμαχικές δυνάμεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Word Policy Journal: Υπάρχει ένα είδος πολέμου που υπόσχεται τεράστια δύναμη, ακόμα και αν δεν προκαλεί το θάνατο ούτε ενός ατόμου στρατιωτικού ή πολίτη και αυτό είναι ο κυβερνοπόλεμος. Αφού μάλλον δεν προκαλεί θανάτους, γιατί να μην επιδιώξουμε αυτό το είδος ως τον «καθαρό» πόλεμο του μέλλοντος; Στρατηγός Shaw: Θα ξεκινούσα απορρίπτοντας τη διατύπωση «κυβερνοπόλεμος», γιατί στην πραγματικότητα είναι πόλεμος επιδιωκόμενος στον κυβερνοχώρο. Αναγνωρίζω ότι συχνά διατυπώνεται έτσι. Βέβαια αν κάποιος έχει το βιβλίο του Richard [Richard Clarke, σύμβουλος αντιτρομοκρατίας στην υπηρεσία των Πρόεδρων Bill Clinton και George W. Bush] με τίτλο Κυβερνοπόλεμος, είναι ένας πολύ πιο ελκυστικός τρόπος, που προσελκύει περισσότερο το ενδιαφέρον, για να τραβήξει κάνεις την προσοχή των πολιτικών. Ορίζω ως κυβερνητικό ό,τι έχει να κάνει με υπολογιστές συνδεδεμένους στο δίκτυο και τον κυβερνοχώρο ως ένα χώρο πληροφοριών δημιουργημένο από υπολογιστές συνδεδεμένους σε δίκτυο. Ο «κυβερνοχώρος» είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα, που το ίδιο υπάρχει εντός του περιβάλλοντος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Αυτό το περιβάλλον είναι απλά άλλο ένα μέσο παράδοσης. Είναι παρόμοιο σε ορισμένα σημεία με τα περιβάλλοντα της ξηράς, του αέρα και της θάλασσας. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι ο κυβερνοχώρος δεν έχει γεωγραφικούς περιορισμούς. Επομένως ο κυβερνοπόλεμος, το κυβερνοέγκλημα, η κυβερνοτρομοκρατία και η κυβερνοκατασκοπία είναι νέα - αλλά νέα ως προς το γεγονός ότι αποτελούν νέους τρόπους διεξαγωγής πολέμου, εγκλήματος, τρομοκρατίας ή κατασκοπίας. Και έτσι, απλά επιστρέφουμε στο γεγονός πως η κυβερνητική είναι κομμάτι μιας ευρύτερης έννοιας πολέμου της κινέζικης ιδέας του απεριόριστου πολέμου. Είναι απλά 5

άλλο ένα εργαλείο στη διάθεση των κυβερνήσεων. Αυτό που βλέπω είναι ότι γίνονται δυσδιάκριτοι οι διαχωρισμοί ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη και ανάμεσα σε τι νοείται ως πολιτικό και τι στρατιωτικό. Δε μου αρέσει ιδιαίτερα αυτή η ιδέα του κυβερνοπολέμου ως φρασεολογία. Δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στο διαχωρισμό των επιχειρήσεων από τις κύριες και συνηθισμένες δραστηριότητες, ενώ νιώθουμε ότι είναι απλά άλλο ένα εργαλείο στην τσάντα του γκολφ όπου φυλάσσουμε τις δυνατότητές μας. Word Policy Journal: Πριν από τη σύρραξη στη Γεωργία υπήρξε μια πολύ έντονη κυβερνοδραστηριότητα στα σύνορα Γεωργίας Ρωσίας. Φυσικά αυτό ήταν απλά ένα προανάκρουσμα του πραγματικού πολέμου. Αλλά αν ο σκοπός του πολέμου είναι να αφαιρέσεις από τον εχθρό τη δυνατότητα να επιδιώξει στρατιωτική δράση και αν μπορείς να το κάνεις αυτό χωρίς να θέτεις σε κίνδυνο το δικό σου στρατό, δε θα ήταν αυτή η προτιμητέα μέθοδος ο νέος καινοτόμος τρόπος επιδίωξης του πολέμου; Στρατηγός Shaw: Και βέβαια θα ήταν. Αυτό είναι ένα εργαλείο που μπορεί μια κυβέρνηση να εξετάσει αν θα χρησιμοποιήσει, αλλά θα πρέπει να μιλήσουμε για τα αντικίνητρα σχετικά με τη χρήση του ειδικά την αμοιβαία εξάρτηση που έχουν όλες οι αναπτυγμένες χώρες από τον κυβερνοχώρο. Όταν εξετάζεις τους πιθανούς αντιπάλους, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός. Αυτό που κάνεις σε κάποιον άλλον, μπορεί κι αυτός να το κάνει σε εσένα. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Stuxnet [ένα worm που σύμφωνα με ισχυρισμούς έχει σχεδιαστεί από το Ισραήλ για να αχρηστεύσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν] τα αποτελέσματα δεν ήταν ακριβώς τα επιδιωκόμενα. Η ιδέα ότι μπορείς να χρησιμοποιήσεις τον κυβερνοχώρο με οποιοδήποτε είδος πραγματικής ακρίβειας εγείρει ενδιαφέροντα ερωτήματα για εμάς. Είναι σοβαρή η πιθανότητα το χτύπημα να γυρίσει σε εμάς. Επίσης θα ήθελα να καταρρίψω την ιδέα του καθαρού πολέμου που δε θα προκαλέσει το θάνατο ούτε ενός ανθρώπου. Αν κλείσεις την ηλεκτροδότηση μιας χώρας, θα πεθάνουν άνθρωποι, άμεσα ή έμμεσα. Όποτε θα πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός αν το θεωρείς ως κάτι που δεν ενέχει κινδύνους τραυματισμών και είναι άνευ κόστους. Καθώς γινόμαστε ολοένα και πιο ολιστικοί στους 6

πολέμους μας, θα πρέπει να παίρνουμε στα σοβαρά τις ερωτήσεις αναλογικότητας. Word Policy Journal: Πώς μπορούν οι παραδοσιακοί κανόνες εμπλοκής ή το δίκαιο του πολέμου η Συνθήκη της Γενεύης για παράδειγμα να εφαρμοστούν σε μερικές από αυτές τις τακτικές ή κυβερνοστρατηγικές; Στρατηγός Shaw: Το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων ισχύει και για τον κυβερνοχώρο όπως και για οτιδήποτε άλλο. Η πρόκληση είναι πώς να το εφαρμόσεις. Είμαι όμως μεγάλος υποστηρικτής της νέας νόρμας συμπεριφοράς. Υπάρχει μεγάλη αμοιβαιότητα συμφερόντων επειδή όλες οι κυβερνήσεις απειλούνται από την εγκληματική δραστηριότητα και από τις καταχρήσεις του διαδικτυακού συστήματος. Υπάρχει ένα τεράστιο αμοιβαίο πλεονέκτημα στο να βρούμε νόρμες συμπεριφοράς τις οποίες θα μπορούν όλες οι χώρες να χρησιμοποιήσουν ως καθοδήγηση για μελλοντική διαγωγή και προσδοκίες σχετικά με το πώς θα συμπεριφερθούν οι άλλοι. Το ευρύτερο θέμα στο οποίο θέλω να σταθώ είναι ότι τα προβλήματα στο κυβερνητικό περιβάλλον δεν είναι πρωτίστως στρατιωτικά. Είναι σε τεράστιο βαθμό οικονομικά βιομηχανική κατασκοπία, πνευματική ιδιοκτησία, απάτες πρόνοιας, έγκλημα είναι όλα σημαντικές απειλές για την οικονομία μας. Όπως θα έλεγε και ο Ναύαρχος Mike Mullen [πρόεδρος των Μεικτών Αρχηγών Επιτελείων των ΗΠΑ] και ο Στρατηγός και Sir David Richards [Αρχηγός του Βρετανικού Επιτελείου Άμυνας], η οικονομία είναι μια μεγάλη απειλή ασφαλείας για τις στρατιωτικές μας δυνατότητες. Word Policy Journal: Έχετε εμπειρία από τη δυσκολία του να είσαι μέρος μιας συμμαχίας η οποία να κυριαρχείται από μια μεγάλη δύναμη. Έχετε παραπονεθεί ότι η ανισομερής σχέση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βρετάνια έκανε τη δουλειά σας στο Ιράκ πιο δύσκολη και πιθανότατα κάνει το ίδιο και στο Αφγανιστάν. Μήπως το Ηνωμένο Βασίλειο επενδύει σε τεχνολογίες κυβερνοπολέμου για να αποφύγει να είναι ο μικρός αδελφός στη συμμαχία του με τις ΗΠΑ; 7

Στρατηγός Shaw: Είμαι πολύ χαρούμενος που εργάζομαι σε μια συμμαχία με μια κυρίαρχη δύναμη. Μια συμμαχία στην οποία δεν έχεις έναν εδραιωμένο ηγέτη αποτελεί ένα πραγματικά ανοργάνωτο σύνολο. Το πρόβλημα που είχα στα πρώτα στάδια των επιχειρήσεων στο Ιράκ δεν ήταν η στρατιωτική ιεραρχία αλλά η πολιτική, η οποία έδινε εναλλακτικές οδηγίες. Η πρόκληση είναι να ευθυγραμμιστεί ή εθνική θέληση και οι πολιτικές των κυριάρχων δυνάμεων, κάτι που ξεπερνά το ρόλο που έχουμε εμείς ως στρατιωτικοί. Σχετικά με τα κυβερνητικά θέματα, ο λόγος που το Ηνωμένο Βασίλειο εμπλέκεται σε αυτά είναι βασικά η ενίσχυση της κυβερνοασφάλειάς μας με γνώμονα τα εθνικά μας συμφέροντα. Βέβαια αναγνωρίζουμε ότι τα κυβερνητικά θέματα δεν είναι επιδεκτικά μόνο σε καθαρά εθνικές λύσεις. Δεν περιορίζονται από το χώρο. Έτσι αν πρόκειται να ενισχύσουμε την κυβερνοασφάλειά μας θα πρέπει να συνεργαστούμε με εσάς, τους Αυστραλούς και άλλους. Αισθάνομαι ότι μόνο και μόνο σε θέμα πόρων θα είμαστε πάντα ο μικρότερος αδελφός. Το αν είμαστε μικροί ή όχι δεν το ξέρω. Έχουμε σίγουρα πλεονεκτήματα. Έχουμε την ιστορική κληρονομιά, που σημαίνει ότι έχουμε ενδιαφέροντα ερείσματα σε ορισμένα μέρη του κόσμου τα οποία πιστεύω ότι είναι πολύ χρήσιμα στο εμπόριο και στο παγκόσμιο δίκτυο. Και μέσα από μια ιδιοτροπία της γενεαλογίας, εμείς στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουμε κάτι στο γονίδιό μας, που μας κάνει τους καλύτερους κατά κεφαλήν code breakers στον κόσμο. Έτσι μπορεί να είμαστε μικρότεροι, αλλά πιστεύω ότι έχουμε συγκεκριμένες ιδιότητες οι οποίες καθιστούν τη σχέση ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο εξαιρετικά στενή. Θα την περιέγραφα ως σχέση μικρού αδελφού με μεγάλο αδελφό. Είναι σίγουρα μια σχέση σεβασμού. Word Policy Journal: Ας στρέψουμε λίγο την προσοχή μας στον τρίτο κόσμο. Δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων σκοτώνονται σε παλαιού τύπου συγκρούσεις οι οποίες είναι ελάχιστα πιο εξελιγμένες από τις παλιές συγκρούσεις που διεξάγονταν με πέτρες και ακόντια. Πόσο σχετικές είναι μερικές από αυτές τις νέες τεχνολογίες με αυτές τις συγκρούσεις; Και δε χρειάζεται κάνεις μια ισχυρή συμβατική δύναμη ώστε να συνυπάρχει με αυτές για το εγγύς μέλλον; 8

Στρατηγός Shaw: Έχετε δίκιο. Δε βλέπω τον κυβερνοπόλεμο ή τις κυβερνοδυνατότητες να αντικαθιστούν τις πιο συμβατικές σας δυνατότητες. Μπορεί με τον καιρό να υπάρξουν κάποιες μεταβολές σχετικά με τις επενδύσεις, αλλά θεωρώ τις κυβερνητικές δυνατότητες ως συμπληρωματικές προς τα άλλα ταλέντα. Και πάλι όμως, οι κυβερνοεπιχειρήσεις έχουν χαμηλό τεχνολογικό επίπεδο εισαγωγής, που θέτει τους ανώνυμους χάκερ στο ίδιο επίπεδο με τους τρομοκράτες. Είναι άλλη μια ένδειξη της δημοκρατικοποίησης της βίας στον 21 ο αιώνα. Μέχρι στιγμής, το μεγαλύτερο κομμάτι της Αφρικής έχει προσπεράσει ολόκληρες γενιές τεχνολογίας, κινούμενο κατευθείαν προς κινητά δίκτυα χωρίς να έχει εγκαταστήσει ποτέ χερσαία καλώδια ή οπτικές ίνες. Με βάση τα παραπάνω, οι άνθρωποι που πρέπει πραγματικά να φοβόμαστε είναι εξτρεμιστικές ομάδες που λειτουργούν σε υπανάπτυκτα μέρη του κόσμου με ελάχιστη ή καμία αποτελεσματική κρατική εξουσία, ή έναν τρομοκράτη σε στυλ μοναχικού λύκου που δεν έχει καμία απολύτως τεχνολογική και κυβερνητική εξάρτηση. Ξαφνικά δημιούργησες μια ασυμμετρία η οποία κάνει αυτού του είδους τις υπανάπτυκτες περιοχές αυτές όπου είναι πιθανόν να δούμε τις χειρότερες απειλές. Word Policy Journal: Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι τρομοκράτες ακόμα δεν έχουν ασπαστεί αυτές τις ιδέες. Θα σκεπτόταν κάνεις ότι αυτό θα ήταν ένα σχετικά εύκολο για αυτούς πράγμα. Εγκαθιστάς κάπου έναν εξυπηρετητή και για όσο έχεις ηλεκτρική γεννήτρια και σύνδεση σε δορυφόρο, ξαφνικά μπορείς να επιτεθείς στη Βρετάνια ολομόναχος. Σωστά; Στρατηγός Shaw: Πολύ καλή ερώτηση. Δεν ξέρω αν υπάρχει καλή απάντηση. Word Policy Journal: Σας ανησυχεί ότι μπορεί να είναι έτοιμοι να κάνουν κάτι τέτοιο; Στρατηγός Shaw: Με ανησυχεί πάρα πολύ. Το κράτος μπορεί όντως να υποθέσει ότι ο αντίπαλος χρησιμοποιεί τον κυβερνοχώρο. Η Al-Qaida για παράδειγμα, χρησιμοποιεί τον κυβερνοχώρο για εκστρατεία πληροφοριών, που άλλωστε αποτελεί και την κύρια προσπάθεια. Είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό 9

εμπλεκόμενοι με τον κυβερνοχώρο. Όπως γνωρίζουμε, αυτό είναι ένα περιβάλλον στο οποίο ανταγωνίζονται πολλοί. Ο κυβερνοανταγωνισμός συμβαίνει ήδη. Δεν έχουν επιχειρήσει ακόμα κυβερνοεπίθεση, αλλά δεν έχουμε ψευδαισθήσεις ότι εμπλέκονται ήδη σε μεγάλο βαθμό στον κυβερνοχώρο, επομένως πρέπει να προσέχουμε. Word Policy Journal: Τι είδους καινοτομίες υπάρχουν στην αμυντική ή επιθετική μεθοδολογία ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις απειλές; Στρατηγός Shaw: Ας πούμε απλά ότι παίρνουμε πολύ στα σοβαρά τις άμυνες του δικτύου μας. Τις παρακολουθούμε συνεχώς και συνεχώς προσπαθούμε να τις ενημερώνουμε. Είναι ένα πολύ δυναμικό πεδίο και μπορώ να σας πω ότι η απειλή και αντι-απειλή της αντίδρασης είναι κάτι συνεχώς εξελισσόμενο. Έχουμε ένα σπουδαίο βρετανό στρατηγό, τον John F.C. Fuller, ο οποίος πριν από περίπου εκατό χρόνια είχε πει ότι όλες οι τεχνολογικές δράσεις έχουν και τις αντιδράσεις τους. Ονόμασε αυτό το φαινόμενο «συνεχή τακτικό παράγοντα», όπου οι προηγμένοι τομείς σε ένα πεδίο μάχης θα πρέπει να ακολουθούνται εγκαίρως από αντίμετρα. Δεν ξέρω ποια ακριβώς θα είναι η τεχνολογική αντίδραση στην κυβερνητική σε θέματα αντίδρασης ή αν κάποια νέα τεχνολογία θα ξεπεράσει την κυβερνητική. Αλλά κάποια αντίδραση θα εμφανιστεί. Πάντα έτσι γινόταν και θα συνεχίσει να γίνεται. Word Policy Journal: Όταν οι στρατηγοί μιλούν για τον κυβερνοχώρο, οι πολιτικοί ελευθερόφρονες νιώθουν συχνά μια νευρικότητα. Μιλούν για τη στρατιωτικοποίηση του κυβερνοχώρου. Πολλά από αυτά για τα οποία μιλάτε τελευταία έχουν εν μέρει χαρακτήρα κουτιού της Πανδώρας. Φαίνεστε πολύ ευαίσθητος στον κίνδυνο των αθέλητων συνεπειών. Υπάρχει άραγε απειλή για το εμπόριο, την ιδιωτικότητα ή τα πολιτικά δικαιώματα για την οποία θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, όταν συζητούμε για την αυξανομένη παρουσία των υπηρεσιών του στρατού και των πληροφοριών στον κυβερνοχώρο; Στρατηγός Shaw: Πιστεύω ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος υπερβολικής στρατιωτικοποίησης του κυβερνοχώρου. Είναι ξεκάθαρο ότι ο στρατός έχει 10

μια θέση στον κυβερνοχώρο. Αλλά δε θα ήθελα να δω τον κυβερνοχώρο να καθορίζεται κυρίως από τη στρατιωτικοποίηση. Νιώθω νευρικός απέναντι σε μια αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση όλου του κυβερνητικού περιεχομένου, για δύο λόγους στην πραγματικότητα. Ο πρώτος είναι ότι δεν το βλέπω αυτό ως ένα κυρίως στρατιωτικό πλαίσιο. Η κυβερνητική είναι ένας τομέας που έχει τεράστιες εμπορικές, πολιτικές και κρατικές διαστάσεις. Ο δεύτερος λόγος που δε μου αρέσει αυτό είναι η πτυχή της αντίδρασης. Μου φαίνεται ότι αν πρόκειται να αντιμετωπίσουμε την κυβερνητική ως θέμα, δεν μπορούμε να αφήσουμε τους ανθρώπους να υποθέτουν ότι ορισμένα άτομα έχουν μονοπώλιο στην ειδίκευση ότι κάποιος άλλος θα είναι ικανός να χειριστεί το θέμα. Θα ήταν τεράστιο λάθος αν κάναμε τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι δε χρειάζεται να ασχολούνται καθόλου με τα θέματα της κυβερνητικής, επειδή ο στρατός ως μεγάλος αδελφός θα φροντίσει για τα πάντα. Πρέπει να σιγουρευτούμε ότι θα αντιδρούν όλοι κατάλληλα, που είναι και ο λόγος για τον οποίον δε μου αρέσει καν η λέξη κυβερνητική πλέον. Προτιμώ να μιλάμε για το πώς να ζούμε σε μια ψηφιακή εποχή. Αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε όλοι. Θα παραλλήλιζα το θέμα με την πολιτική άμυνα την εκπαιδευτική εκστρατεία η οποία έλαβε χώρα στη Βρετάνια τη δεκαετία του 50 όταν το έθνος αντιμετώπισε την απειλή του πυρηνικού πολέμου. Αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίον προετοιμάστηκαν οι άνθρωποι για μια επίθεση και πάλι αυτό είναι το είδος της πανεθνικής αντίδρασης που πρέπει να διδάξουμε στους ανθρώπους, αν πρόκειται να αντιδράσουμε κατάλληλα σε μια πιθανή κυβερνοεπίθεση. Word Policy Journal: Τέλος, ας επιστρέψουμε στον παραδοσιακό πόλεμο. Υπηρετήσατε και στο Ιράκ ως διοικητής στην Basra και στο Κοσσυφοπέδιο. Και επίσης είναι και το Αφγανιστάν όπου οι βρετανικές δυνάμεις έχουν επίσης αναπτυχθεί. Ποιες καινοτομίες μπορεί να έχουν εμφανιστεί από αυτά τα ειδή των καταστάσεων; 11

Στρατηγός Shaw: Εννοιολογικά, αγαπάμε την ηρωική ηγεσία. Ακόμα αγαπάμε τη γλωσσά με ύφος νίκης ή ήττας. Δε μας αρέσει καθόλου να παίζει ο στρατός το σημαντικό ρόλο, όμως δε μας αρέσουν επίσης τα υπαινισσόμενα αποτελέσματα. Αλλά αυτές είναι οι πραγματικότητες και στους δύο πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Κάνεις από τους δύο δεν είναι παραδοσιακός. Αυτό που βλέπουμε και στα δύο θέατρα είναι ένας αγώνας δρόμου προσαρμογής. Word Policy Journal: Η πιο αμφιλεγόμενη τεχνολογική καινοτομία είναι τα drones, τα οποία έχουν ονομαστεί πόλεμος απομακρυσμένου ελέγχου. Σας ανησυχεί η αυξανομένη εξάρτηση από τα drones; Στρατηγός Shaw: Με τα drones ή με οποιοδήποτε είδος έμμεσου αγώνα, πρέπει να κάνουμε ισορροπημένες κρίσεις σε θέματα κόστους και κέρδους, κάτι το οποίο δεν είναι εύκολο. Αλλά είναι κάτι που πρέπει να καταφέρεις. Το πρόβλημα με τα drones είναι ότι παρουσιάζονται ως μια πολιτική, μαγική ασημένια σφαίρα. Είναι ελκυστικά λόγω της αγάπης μας για την τεχνολογία και λόγω της διακριτικής γοητείας μιας επιλογής που δεν ενέχει κανέναν κίνδυνο. Φυσικά και τα δύο παραπάνω δεδομένα είναι ανοησίες. Πρέπει να διαλύσουμε οποιαδήποτε ψευδαίσθηση που μπορεί να έχουμε, σχετικά με την παροχή λύσεων από την τεχνολογία ή ότι κάποια από αυτές τις απαντήσεις μπορεί να είναι καθαρή. Ειδικά όταν έχεις να κάνεις με πόλεμο ανάμεσα στους λαούς, δεν υπάρχει αυτό που λένε καθαρή σύγκρουση. Κάθε ενέργεια έχει μια επίδραση, που είναι και ο λόγος που επανέρχομαι στο γεγονός ότι τα drones όπως και κάθε άλλο εργαλείο πρέπει να τεθούν κάτω από μια ενδελεχή ανάλυση κόστους κέρδους. Και πρέπει να είσαι σίγουρος ότι το έχεις κάνει σωστά. Word Policy Journal: Συχνά ακούγονται φωνές ότι οι στρατιωτικές καινοτομίες προκαλούν πολιτική πρόοδο. Μπορείτε να αναφέρετε κάποια που να σας έρχεται αυτές τις μέρες στο μυαλό; Στρατηγός Shaw: Κάτι τέτοιο υπονοεί ένα διαχωρισμό ανάμεσα στο στρατό και την πολιτική βάση, κάτι που φαίνεται να καταρρέει. Η τεχνολογική 12

καινοτομία τροφοδοτεί προς κάθε κατεύθυνση. Λένε ότι το διαδίκτυο δημιουργήθηκε από τη μια πλευρά και κινήθηκε προς την άλλη. Αλλά υπάρχουν άλλα πράγματα που κινούνται προς την άλλη κατεύθυνση. Πιστεύω ότι προχωρούν μαζί. Είναι απλά θέμα του αυξανόμενου ρυθμού της τεχνολογίας και σε ποιους τομείς βρίσκουν οι άνθρωποι εφαρμογές της. Όπου υπάρχει μια εφαρμογή για κάποια ανάγκη, υπάρχει και τροφοδότηση. Πιστεύω ότι αυτή η τροφοδότηση γίνεται όλο και πιο εντατική. Πιστεύω ότι και για το στρατό και για τους πολίτες, πρόκειται απλά για μια συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία. Πηγή: http://www.worldpolicy.org/journal/fall2011/conversation 13