Αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας Θεσσαλίας Η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η δεύτερη μεγαλύτερη Περιφέρεια στη Χώρα με βάση τον μόνιμο πληθυσμό (2001: 740.115 κάτοικοι) και η τρίτη μεγαλύτερη στη Ζώνης Επιρροής IV 1 της Εγνατίας Οδού σύμφωνα με την έκταση (14.049 Km 2 ). Ο μόνιμος πληθυσμός της Περιφέρειας σημείωσε τη μικρότερη αύξηση στη Χώρα (1,5%) την δεκαετία 1991-2001. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο, είναι σαφής η διάκριση μεταξύ της Δυτικής και της Ανατολικής Θεσσαλίας. Οι δύο μεγαλύτεροι Νομοί με βάση το πληθυσμιακό μέγεθος είναι οι Ν. Λάρισας και Μαγνησίας με 282.156 και 205.005 κατοίκους αντίστοιχα και ακολουθούν οι Νομοί Τρικάλων (132.689) και Καρδίτσας (120.265). Την περίοδο 1991-2001, οι Νομοί Μαγνησίας και Λάρισας σημείωσαν τις υψηλότερες μεταβολές (4,5% και 3,8% αντίστοιχα), ενώ οι Ν. Τρικάλων και Καρδίτσας εμφάνισαν μείωση του μόνιμου πληθυσμού τους κατά 3,9% και 2,4% αντίστοιχα. Στη Θεσσαλία εντοπίζονται πέντε αστικά κέντρα, δηλαδή οικισμοί με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Ο περισσότερος πληθυσμός ήταν συγκεντρωμένος το 2001 στη Λάρισα, που είχε μόνιμο πληθυσμό 131.095 κατοίκους και ακολουθούσε πολύ κοντά το Πολεοδομικό Συγκρότημα του Βόλου (127.887 κάτοικοι). Οι υπόλοιπες πόλεις είναι τα Τρίκαλα, η Καρδίτσα και ο Τύρναβος. Τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμιακής αύξησης στην περίοδο 1991-2001 παρουσίασαν τα Τρίκαλα (11,8%) και η Λάρισα (11%), ενώ ο η μεταβολή στον Τύρναβο ήταν -4,9%, δηλαδή ήταν η μία από τις δύο πόλεις της Ζώνης Επιρροής IV, που παρουσίασαν μείωση του μόνιμου πληθυσμού. 1 Η Ζώνη Επιρροής IV αναφέρεται στις περιφέρειες από τις οποίες διέρχεται ο κύριος και οι κάθετοι άξονες της Εγνατίας Οδού και περιλαμβάνει τις Περιφέρειες: Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο και Θεσσαλία. 1
Όσον αφορά το περιφερειακό μέγεθος αγοράς, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Περιφέρειας Θεσσαλίας έφτασε το 2005 τα 10.102,8 εκ., ποσό που αντιστοιχεί στο 5,1% του ΑΕΠ της Χώρας και στο 18,9% του ΑΕΠ της Ζώνης Επιρροής IV. Το ποσό αυτό την κατατάσσει δεύτερη ανάμεσα στις πέντε Περιφέρειες της Ζώνης Επιρροής IV. Την περίοδο 2000-2005, η Θεσσαλία σημείωσε το μεγαλύτερο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης στη Ζώνη Επιρροής IV (3,8%). Περισσότερο από το 70% του ΑΕΠ της Περιφέρειας το 2004 παρήχθη στην Ανατολική Θεσσαλία (4.144,9 εκ. στο Ν. Λάρισας και 3.377,0 εκ. στο Ν. Μαγνησίας) ενώ οι άλλοι δύο Νομοί συμμετείχαν στο Περιφερειακό προϊόν με ποσοστό μικρότερο του 15%. Την περίοδο 2000-05, ο Νομός Μαγνησίας εμφάνισε το μεγαλύτερο μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης με ποσοστό 5,1%. Ακολουθούν οι νομοί Τρικάλων με 4,9%, και Λάρισας με 3,3%, ενώ ο Νομός Καρδίτσας εμφάνισε στασιμότητα (-0,1%). Περιφέρειες: ΑΕΠ/κάτοικο σε ΜΑ Δ, ως ποσοστό επί του Ευρωπ αϊκού Μέσου Όρου (EU27), 2005 Ποσοστό (%) 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Περιφέρειες Σε ότι αφορά το επίπεδο ευημερίας και ανάπτυξης, στους κατοίκους της Περιφέρειας Θεσσαλίας αντιστοιχούσε το 2005 το τρίτο μεγαλύτερο κατά κεφαλή ΑΕΠ στη Ζώνη Επιρροής IV ίσο με 16.537,3 Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης ή 13.727,4 ανά κάτοικο, ποσό που αντιστοιχεί στο 73,8% του ΑΕΠ ανά κάτοικο της ΕΕ 27. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο το κατά κεφαλή ΑΕΠ των Νομών Μαγνησίας και Λάρισας ήταν το 2005 το 89,1% και 78,5% αντίστοιχα του κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ27, ενώ το κατά κεφαλή ΑΕΠ των Νομών Καρδίτσας και Τρικάλων έφτασε το 49,2% και 61,9% αντίστοιχα. 2
Νομοί: Ποσοστό του ΑΕΠ/κάτοικο σε ΜΑΔ επί του Ευρωπαϊκού Μέσου Όρου (EU27), 2005 100% 90% 80% 70% Ποσοστό (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΛΑΡΙΣΣΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ Νομοί της Θεσσαλίας Η τομεακή σύνθεση της παραγωγής (Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία - ΑΠΑ) στην Περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσιάζει ιδιαίτερη συγκέντρωση στον πρωτογενή τομέα. Συγκεκριμένα, το 2005 το 10,9% της συνολικής ΑΠΑ προήλθε από τον πρωτογενή τομέ και αυτό είναι το μεγαλύτερο ποσοστό στη Ζώνη IV και δεύτερο μεγαλύτερο σε επίπεδο χώρας μετά τη Δυτική Ελλάδα. Το 29,0% της ΑΠΑ παράχθηκε από το δευτερογενή και το 60,2% από τον τριτογενή. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο, σε όλους τους Νομούς παρατηρήθηκε ποσοστό του πρωτογενούς τομέα στη συνολική ΑΠΑ μεγαλύτερο από το εθνικό, με το υψηλότερο να εμφανίζεται στο Ν. Καρδίτσας (18,7%). Στο δευτερογενή τομέα, ιδιαίτερη συγκέντρωση παρατηρήθηκε στο Ν. Μαγνησίας (42%) και ακολουθούσε ο Ν. Τρικάλων (26%). Σε ότι αφορά το ποσοστό των ανέργων στο σύνολο του ενεργού πληθυσμού στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, καταγράφηκε το 2006 το μικρότερο ποσοστό στη Ζώνη Επιρροής IV (8,2%), ίδιο με αυτό της ΕΕ27 και τρίτο μικρότερο σε επίπεδο χώρας. Την περίοδο 2000-2006 η Περιφέρεια Θεσσαλίας εμφάνισε τη μεγαλύτερη μείωση του ποσοστού ανεργίας σε επίπεδο Χώρας (36,4%). Αξιοσημείωτο είναι, ότι από το 2001 και μετά, η ανεργία στην Περιφέρεια Θεσσαλίας μειώνεται σχεδόν γραμμικά, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις που παρατηρούνται στις ευρύτερες χωρικές ενότητες στις οποίες εντάσσεται. Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας εντοπίζεται το τρίτο υψηλότερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού ως προς το σύνολο του πληθυσμού άνω των 15 ετών σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της Ζώνης Επιρροής IV, που ήταν το 51,9% το 2006, μικρότερο από αυτό της Χώρας (53,4%) και μεγαλύτερο από αυτό της Ζώνης IV (50,9%). Την περίοδο 2000-2006, Ο πληθυσμός του εργατικού δυναμικού αυξήθηκε κατά 1,9%, ποσοστό μικρότερο του μισού από αυτό της Ζώνης IV (4,1%) και σχεδόν το ένα τρίτο από αυτό της Χώρας (6%). 3
Επίπεδο Ανεργίας στη Θεσσαλία 2000-2006 14% 13% EU27 Σύνολο Χώρας Ζώνη Επιρροής IV Θεσσαλία 12% 11% 10% 9% 8% 7% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Η σύνθεση της απασχόλησης φαίνεται πως ακολουθεί τη σύνθεση της παραγωγής (ΑΠΑ). Το 2004, η Θεσσαλία ήταν η Περιφέρεια της Ζώνης IV με το μεγαλύτερο ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα και το μικρότερο στον δευτερογενή. Συγκέντρωση μεγαλύτερη από ότι σε επίπεδο Χώρας εμφανίζεται στον πρωτογενή τομέα, αφού εκεί απασχολήθηκε το 2004 το 24,3% των εργαζομένων όταν στο σύνολο Χώρας το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε το 12,2%. Στους άλλους δύο τομείς δεν παρουσιάστηκε ιδιαίτερη συγκέντρωση σε σύγκριση με το σύνολο της Χώρας, αφού στο δευτερογενή τομέα απασχολήθηκε το 18,7% των εργαζομένων (σύνολο Χώρας 21,1%) και στον τομέα των υπηρεσιών το 57% (σύνολο Χώρας 66,6%). Η αξία των εξαγωγών της Περιφέρειας Θεσσαλίας το 2006 ήταν 797,64 εκ., η δεύτερη μεγαλύτερη στη Ζώνη Επιρροής IV. Η αξία των εξαγωγών ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2004 ήταν 6,3%. Την περίοδο 1998-2006 η μέση ετήσια αύξηση της αξίας των εξαγωγών ήταν 5%, η μεγαλύτερη στη Ζώνη IV και υπερδιπλάσια από τις αυξήσεις που εμφάνισαν οι υπόλοιπες περιφέρειες της Ζώνης. 4
* Τα δεδομένα που σχετίζονται με το περιφερειακό ΑΕΠ και την περιφερειακή ΑΠΑ προέρχονται από τη βάση δεδομένων της Eurostat σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση (Ιανουάριος 2008). Επισημαίνεται ότι τα δεδομένα αυτά παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με αυτά που αναφέρονται στα Δελτία Αποτελεσμάτων των σχετικών δεικτών του έτους 2007, λόγω αναθεώρησης των τιμών του ΑΕΠ που έγινε από την ΕΣΥΕ τον Δεκέμβριο του 2007. Μέχρι στιγμής (Μάιος 2008) η ΕΣΥΕ δεν έχει διαθέσιμο προς δημοσίευση αρχείο στο οποίο να αναφέρεται η μεθοδολογία αναθεώρησης του ΑΕΠ. Από την αναθεώρηση του ΑΕΠ προκύπτουν σημαντικές αλλαγές και στις εκτιμήσεις εξέλιξης των διαφόρων περιφερειών σε σχέση με όσα αναγράφονται στα Δελτία Αποτελεσμάτων Δεικτών, τα οποία δημοσιεύθηκαν από το Παρατηρητήριο τα έτη 2006 και 2007. Περισσότερες πληροφορίες για τη διαθεσιμότητα και επιβεβαίωση δεδομένων/εκδόσεων, για τη μεθοδολογία και για τεχνική υποστήριξη παρέχονται από το Κέντρο Υποστήριξης Ευρωπαϊκών Δεδομένων στην Ελλάδα (ΕΣΥΕ, http://www.statistics.gr/esds/intro_esds.asp), καθώς και από την Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu). ** Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε. (Eurostat, Statistics in Focus, Theme 2, 56/2002), η εκτίμηση του βαθμού σύγκλισης χωρών, περιφερειών και άλλων γεωγραφικών ενοτήτων με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ορισμένο έτος είναι θεμιτό να γίνεται σε όρους Μονάδων Αγοραστικής Δύναμης. Το ΑΕΠ σε όρους ΜΑΔ δεν είναι θεμιτό, όμως, να συγκρίνεται μεταξύ διαφορετικών ετών. Η προσέγγιση της διαχρονικής μεταβολής του βαθμού σύγκλισης πρέπει να γίνεται με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους, δηλαδή σε σταθερές τιμές, όπου γίνεται ρητή προσαρμογή των μεταβολών των τιμών μεταξύ των ετών. 5