,

ΤΖΑΝΑΚΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΡΕΘΥΜΝΟ 2012

- 2 - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ 1. Προσωπικά στοιχεία 2. Σπουδές 3. Ξένες γλώσσες 4. Υποτροφίες ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ, ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ, ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ. 1. Ερευνητική εµπειρία 2. Εκπαιδευτική εµπειρία 3. ιοικητικό έργο 4. Συναφής επαγγελµατική εµπειρία ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕ ΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ 1. ιοργάνωση συνεδρίων 2. Συµµετοχή σε επιστηµονικές εταιρίες και ερευνητικά κέντρα ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ 1. Βιβλία µονογραφίες 2. Επιµέλεια συλλογικών τόµων και πρακτικών συνεδρίων 3. Άρθρα σε επιστηµονικά περιοδικά και συλλογικούς τόµους 4. Ανακοινώσεις σε επιστηµονικά συνέδρια 5. Επιστηµονικές ερευνητικές µελέτες ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 1. ιδακτορική ιατριβή 2. Βιβλία µονογραφίες 3. Επιµέλεια συλλογικών τόµων και πρακτικών συνεδρίων. 4. Άρθρα σε επιστηµονικά περιοδικά και συλλογικούς τόµους 5. Ανακοινώσεις σε επιστηµονικά συνέδρια 6. Επιστηµονικές µελέτες

- 3 - ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Επώνυµο: Τζανάκης. Όνοµα: Εµµανουήλ. Θέση: Λέκτορας, Τµήµα Κοινωνιολογία, Πανεπιστήµιο Κρήτης. Αντικείµενο: «Κοινωνιολογία της ασθένειας και των ιατρικών θεσµών» (ΦΕΚ 353/12-5-2009, τ. Γ ). Ονοµατεπώνυµο πατέρα : Τζανάκης Αντώνιος. Ονοµατεπώνυµο µητέρας: Τζανάκη Αικατερίνη. Οικογενειακή κατάσταση: έγγαµος µε ένα παιδί. Ηµεροµηνία και τόπος γέννησης: 30 Απριλίου 1969, Άγιος Νικόλαος Κρήτης. ιεύθυνση κατοικίας: Στέφανου Πνευµατικού 5, Ρέθυµνο, Τ. Κ. 74100. Τηλ.: +306937265899, +302831057399 (σπίτι), +302831077494 (γραφείο). E-mail: tzanakism@uoc.gr (social.soc.uoc.gr) ΣΠΟΥ ΕΣ 2003: ιδακτορικό ίπλωµα (Πανεπιστήµιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών, Τµήµα Κοινωνιολογίας). Θέµα ιδακτορικής ιατριβής: Μετασχηµατισµοί της υποκειµενικότητας και καθηµερινότητα. Μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης στην Ελλάδα (Επταµελής Εξεταστική Επιτροπή: Σκεύος Παπαϊωάννου [επιβλέπων], ιονύσης Γράβαρης [µελ. τριµ.], Κώστας Μπαϊρακτάρης [µελ. τριµ.], Κώστας Γκούνης, Κοσµάς Ψυχοπαίδης, ηµήτρης Πλουµπίδης, Σωτήρης Χτούρης). Επίδοση: «άριστα». 1997: Πτυχίο Κοινωνιολογίας (Πανεπιστήµιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών, Τµήµα Κοινωνιολογίας). Επίδοση: «άριστα» (8,70). 1992: Πτυχίο ιετούς Σχολής ηµοσιογραφίας (Εργαστήρι Επαγγελµατικής ηµοσιογραφίας). 1987: Απολυτήριο λυκείου (Α Λύκειο Ιεράπετρας). ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ - Γαλλικά: Άριστη γνώση (D.A.L.F.). - Αγγλικά: Καλή γνώση.

- 4 - ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ - Υποτροφία του Ιδρύµατος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) για µεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα (1998-2002). - Υποτροφία Erasmus, ως Υποψήφιος ιδάκτορας, για το εαρινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 1999-2000, Faculté d Anthropologie et de Sociologie, Université Lumière Lyon II. - Υποτροφία Erasmus, ως τεταρτοετής προπτυχιακός φοιτητής για το εαρινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 1996-1997, Faculté d Anthropologie et de Sociologie, Université Lumière Lyon II. - Ειδικό Βραβείο Προγράµµατος Ιδρύµατος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) για το τέταρτο έτος σπουδών στο Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης. - Υποτροφία Ιδρύµατος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) και Ειδικό Βραβείο Προγράµµατος για το τρίτο έτος σπουδών στο Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης. - Υποτροφία Ιδρύµατος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) για το δεύτερο έτος σπουδών στο Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης.

- 5 - ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ, ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ, ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ - 09-07-1997 έως 31-05-1997: Συµµετοχή ως ερευνητής στην έρευνα µε θέµα «ιαδικασίες µετάβασης από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας στην περιφέρεια Κρήτης», µε επιστηµονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Σκεύο Παπαϊωάννου. Η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράµµατος Youthstart και υλοποιήθηκε υπό την εποπτεία του Συνδέσµου Τοπικών Ενώσεων ήµων και Κοινοτήτων Κρήτης (ΣΤΕ ΚΚ). - 10-12-1997 έως 10-04-1998: Συµµετοχή ως ερευνητής στην έρευνα µε θέµα «ηµιουργία, λειτουργία και στήριξη τοπικού δικτύου κέντρων προσανατολισµού και πληροφόρησης για τις γυναίκες», µε επιστηµονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Σκεύο Παπαϊωάννου. - 01-07-1998 έως 30-12-1999: Συµµετοχή ως ερευνητής στο ερευνητικό πρόγραµµα Επαγγελµατική εκπαίδευση και κατάρτιση. Κίνητρα ενδιαφεροµένων, το οποίο υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήµιο Κρήτης, µε επιστηµονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Σκεύο Παπαϊωάννου, σε συνεργασία µε το Ινστιτούτο Εργασίας της Γ.Σ.Ε.Ε. - 01-06-1998 έως 31-08-2000: Συµµετοχή, ως µέλος της ερευνητικής οµάδας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, στο διευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραµµα TSER: Selfemployment activities concerning women and minorities: their success or failure in relation to social citizenship policies, που χρηµατοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην έρευνα αυτή, που εκπονήθηκε σε συνεργασία µε τις ερευνητικές οµάδες άλλων ευρωπαϊκών πανεπιστηµίων, τον επιστηµονικό συντονισµό είχε η Καθηγήτρια Ursula Apitzsch, του Πανεπιστηµίου της Φρανκφούρτης. - 2012 έως 2015: Συµµετοχή ως ερευνητής στο ερευνητικό πρόγραµµα µε θέµα «Ανισότητες και ψυχική καταπόνηση: κοινωνικές συνθήκες, δρώντες και ιδεολογίες των επαγγελµατιών στη σύγχρονη Ελλάδα» («Inequalities in Mental Distress: Social conditions, agents and professional ideologies in contemporary Greece»). Η έρευνα διενεργείται στο πλαίσιο της πράξης «ΑΡΙΣΤΕΙΑ» του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση» (InMED/1678), µε φορέα υλοποίησης το Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, και επιστηµονικά υπεύθυνη την Επίκουρη Καθηγήτρια Αναστασία Ζήση. - 2012 έως 2015: Συµµετοχή ως ερευνητής στο ερευνητικό πρόγραµµα Θαλής, µε θέµα «Ανίχνευση Κρίσιµων ιεπιστηµονικών ιασυνδέσεων σε Γηράσκουσες Κοινωνίες» (ICILAS/MIS 380266). Το εν λόγω ερευνητικό πρόγραµµα είναι ενταγµένο και χρηµατοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση» και συντονίζεται από το Τµήµα Οικονοµικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Παντείου Πανεπιστηµίου, µε επιστηµονικά υπεύθυνη την Καθηγήτρια Αντιγόνη Λυµπεράκη.

- 6 - ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ 1.10.2012 έως 28.02.2013: Προσκεκληµένος Καθηγητής (στο πλαίσιο εξαµηνιαίας εκπαιδευτικής άδειας) στο CERMES 3 Equipe CESAMES (Centre de Recherche Médecine, Sciences, Santé, Santé mentale, Société), Université Paris Descartes- CNRS. 2005 έως σήµερα. Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Κοινωνιολογίας (αρχικά ως διδάσκων βάσει του Π..407/80 και από το 2009 ως λέκτορας). ιδασκαλία των εξής µαθηµάτων: - «Συλλογή και ανάλυση ποιοτικών δεδοµένων στην Κοινωνιολογία» (Σεµινάριο). - «Κοινωνιολογία της υγείας και της ασθένειας» (Παράδοση). - «Κοινωνιολογία της ψυχικής υγείας» (Σεµινάριο). - «Εισαγωγή στην κοινωνιολογία» (Παράδοση). - «Εγκλεισµός και αφήγηση» (Σεµινάριο). - «Κοινωνιολογία της ψυχικής υγείας» (Σεµινάριο). - «Ειδικά θέµατα στην κοινωνιολογική θεωρία: Θεωρίες εξατοµίκευσης» (Σεµινάριο). - «Κοινωνιολογία του σώµατος» (Παράδοση). - «Κοινωνιολογία του σώµατος (Σεµινάριο). 2008 έως σήµερα. Τµήµα Ιατρικής Πανεπιστηµίου Κρήτης, ΠΜΣ «ηµόσια Υγεία και ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας»: - «Οργάνωση υπηρεσιών υγείας» (συνδιδασκαλία, διδασκαλία ενότητας: «Εισαγωγή στην κοινωνιολογία της υγείας και της ασθένειας»). - «ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας» (συνδιδασκαλία, διδασκαλία ενότητας: «Κουλτούρα, ιδεολογία και οργάνωση υπηρεσιών υγείας»). 2008 έως σήµερα. Τµήµα Ιατρικής Πανεπιστηµίου Κρήτης: - «Κοινωνία και Υγεία» (συνδιδασκαλία, διδασκαλία ενότητας: «Κοινωνιολογία της υγείας και της ασθένειας»). 2004-2005 (εαρινό εξάµηνο). Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών (διδάσκων βάσει του Π..407/80). ιδασκαλία των εξής µαθηµάτων: - «Ανάλυση ποιοτικών δεδοµένων στις κοινωνικές επιστήµες» (Σεµινάριο). - «Ποιοτικές Μέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας» (Παράδοση). 2003-2005. Α.Τ.Ε.Ι. Κρήτης, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας (ως εντεταλµένος επιστηµονικός συνεργάτης). ιδασκαλία των εξής µαθηµάτων: - «Κοινωνικός σχεδιασµός και αξιολόγηση» (υποχρεωτικό µάθηµα ΣΤ εξαµήνου, 4 ώρες εβδ.). - «Ποιοτική κοινωνική έρευνα» (Θεωρία και Εργαστήριο) (Υποχρεωτικό µάθηµα Ε Εξαµήνου, 7 ώρες εβδοµαδιαίως). - Επίβλεψη έξι (6) πτυχιακών εργασιών.

- 7 - ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Επίβλεψη προπτυχιακών, µεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών, µε την ιδιότητα του λέκτορα, από το 2009 έως σήµερα: (α) Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης - Επίβλεψη τριών Πτυχιακών Εργασιών και συµµετοχή στην τριµελή επιτροπή επίβλεψης άλλων πτυχιακών εργασιών. - Συµµετοχή σε δύο (2) επιτροπές επίβλεψης µεταπτυχιακών εργασιών, ως µέλος της Τριµελούς Συµβουλευτικής Επιτροπής, φοιτητών/τριών του ΠΜΣ «Κοινωνιολογία», της κ. Ζερβάκη Γεωργίας, µε θέµα «Οι θέσεις των επαγγελµατιών ψυχικής υγείας για την Ψυχιατρική Μεταρρύθµιση στην Ελλάδα: µια κοινωνιολογική προσέγγιση» και της κ. Ροδοπούλου Καλλιόπης-Ευανθίας, µε θέµα «Μεταρρυθµίσεις στον τοµέα της ψυχικής υγείας: µια κοινωνιολογική προσέγγιση». - Επίβλεψη µεταπτυχιακής εργασίας, του κ. Αποστολάκη Μιχάλη, φοιτητή του ΠΜΣ «Κοινωνιολογία», µε θέµα «οµές φροντίδας ηλικιωµένων» (σε εξέλιξη). - Επίβλεψη της Πρακτικής Άσκησης και της σύνταξης της σχετικής εργασίας τριάντα τεσσάρων (34) φοιτητών/τριών του Τµήµατος. (β) Τµήµα Ιατρικής Πανεπιστηµίου Κρήτης, ΠΜΣ «ηµόσια Υγεία και ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας»: - Συν-Επίβλεψη (από κοινού µε τον Αναπληρωτή Καθηγητή Φιλαλήθη Αναστάσιο) της ιπλωµατικής Μεταπτυχιακής Εργασίας της κ. Κατσικάρη Κυριακής- Φανουρίας, µε θέµα «Περίθαλψη και αποκατάσταση στο ελληνικό σύστηµα υγείας. Βιογραφική αφήγηση µιας πολυτραυµατία». (γ) ΠΜΣ «Κοινωνική Ψυχιατρική», Τµήµα Ιατρικής, ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης: - Επίβλεψη της ιπλωµατικής Μεταπτυχιακής Εργασίας της κας Ρουµελιώτη Νεφέλης, µε θέµα «Η έννοια του συµπτώµατος µέσα από τον ψυχιατρικό και ψυχαναλυτικό λόγο και οι κοινωνικές του προεκτάσεις (µέλη της επιτροπής: Λειβαδίτης Μιλτιάδης, Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Σαµακουρή Μαρία, Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής). (δ) Συµµετοχή σε επίβλεψη και αξιολόγηση διδακτορικών διατριβών - Μέλος της Τριµελούς Συµβουλευτικής Επιτροπής, της υπό εκπόνηση ιδακτορικής ιατριβής (Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Επιβλέπων Αναπληρωτής Καθηγητής Ζαϊµάκης Γιάννης) της κας Τσουδερού Ιωσηφίνας, µε θέµα «ίκτυα, θεσµοί και πολιτικές κοινωνικής προστασίας ηλικιωµένων στην Ελλάδα: Προγράµµατα Εξω-ιδρυµατικής Φροντίδας ηλικιωµένων στην Κρήτη». - Μέλος της Τριµελούς Συµβουλευτικής Επιτροπής, της υπό εκπόνηση ιδακτορικής ιατριβής (Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Επιβλέπουσα Επίκουρη Καθηγήτρια Τρουµπέτα Σεβαστή και µέλος τον Καθηγητή Αλεξίου Θανάση) της κας Ηλιάδου Ευγενίας, µε θέµα «Ιατρικοποίηση των συνόρων και το σώµα που µεταναστεύει. Η περίπτωση της Ελλάδας». - Μέλος της Επταµελούς Εξεταστικής Επιτροπής της κας έσποινας Αρώνη, µε θέµα «Παράγοντες που επηρεάζουν τις προσδοκίες των γονέων για την κοινωνική αποκατάσταση των παιδιών τους µε νοητική καθυστέρηση. Η οπτική της

- 8 - κοινωνικής εργασίας.», η οποία εκπονήθηκε στο Τµήµα Ιατρικής του Πανεπιστηµίου Κρήτης (επιβλέπον Καθηγητής Φιλαλήθης Αναστάσιος). ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ Μέλος της Επιτροπής Πρακτικής άσκησης του Τµήµατος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, 2009-2010, 2010-2011, 2011-2012, 2012-2013. Μέλος της Επιτροπής Γυµναστηρίου του Πανεπιστηµίου Κρήτης 2010-2011. Μέλος της Επιτροπής Προγράµµατος σπουδών 2010-1011. Ακαδηµαϊκός σύµβουλος µεταπτυχιακών φοιτητών 2011-2013. Μέλος της επιτροπής παραλαβής υλικού 2009-2012. Συµµετοχή σε εκλεκτορικά για την εκλογή µελών ΕΠ του Τµήµατος Κοινωνιολογίας. ΣΥΝΑΦΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ 20/09/2004 έως 30/10/2006: υπάλληλος, σε µόνιµη κενή οργανική θέση, του κλάδου Π.Ε. Κοινωνιολόγων (ΦΕΚ 200/30.08.2004, τ. Ν.Π...), στην Κεντρική Υπηρεσία της ιοίκησης Υγειονοµικής Περιφέρειας (.Υ.ΠΕ.) Κρήτης (πρώην Περιφερειακό Σύστηµα Υγείας Πρόνοιας -Π.Ε.Σ.Υ.Π.- Κρήτης). 30/08/2006 έως 14/05/2009: υπάλληλος, σε µόνιµη κενή οργανική θέση, του κλάδου Π.Ε. Κοινωνιολόγων, στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοινωνικής Υποστήριξης και Κατάρτισης Ατόµων µε Αναπηρίες (Κ.Ε.Κ.Υ.Κ.Α.µεΑ.) νοµού Ρεθύµνης (ΦΕΚ 76/23.03.2006, τ. Ν.Π...).

- 9 - ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕ ΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕ ΡΙΩΝ Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του Πανελλήνιου Ψυχιατρικού Συνεδρίου µε θέµα Η συµβολή της τέχνης στις ψυχιατρικές θεραπείες, Χανιά, 15-18 Μαΐου 2003. Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του 10 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 25-28 Οκτωβρίου 2003. Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του ιεθνούς Συνεδρίου µε θέµα «Ηθική και ιδεολογία. Ο Ντυρκάιµ και ντυρκαϊµιανοί για τη θρησκεία» ( Morale et Idéologie. Durkheim et les durkheimiens sur la religion ), Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 9-11 εκεµβρίου 2003. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 11 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 27-29 Νοεµβρίου 2004. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 12 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 18-21 Νοεµβρίου 2005. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 13 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 1-4 εκεµβρίου 2006. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 14 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 23-26 Νοεµβρίου 2007. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 15 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 3-6 Οκτωβρίου 2008. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 16 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 30 Οκτωβρίου - 2 Νοεµβρίου 2009.

- 10 - Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του 17 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, και συν-συντονιστής, µαζί µε την Ντάννα Τράκα και την Σεβαστή Τρουµπέτα της θεµατικής οµάδας «Μεθοδολογικά ζητήµατα στη µελέτη των θεραπευτικών πρακτικών», Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 24-27 Σεπτεµβρίου 2010. Αντιπρόεδρος και µέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής Επιτροπής του Πανελλήνιου Συνεδρίου Τέχνη και Ψυχιατρική, Ινστιτούτο Έρευνας και Εφαρµογής Προγραµµάτων Ψυχικής Υγείας «ΕΠΕΚΕΙΝΑ», Χανιά, Μ.Α.Ι.Χ., 20-23 Μαΐου 2010. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής επιτροπής του 18 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, και συν-συντονιστής, µαζί µε την Ντιάννα Τράκα και την Σεβαστή Τρουµπέτα της θεµατικής οµάδας «Υγεία, σώµα, επιτήρηση», Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 27-30 Οκτωβρίου 2011. Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής της Επιστηµονικής Ηµερίδας µε θέµα ιερευνώντας τις Κοινωνικές Σχέσεις µε Όρους Υγείας και Ασθένειας. Η Κοινωνική Ιστορία της Ιατρικής ως Ερευνητικό Πεδίο, η οποία διοργανώθηκε στην Αθήνα, από το Τµήµα Κοινωνιολογίας του Παν/µίου Αιγαίου, το Τµ. Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, το Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και το Τµήµα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Ιστορικό Αρχείο, 28 Σεπτεµβρίου 2011. Μέλος της Επιστηµονικής Επιτροπής του ιεπιστηµονικού Συµποσίου µε θέµα υνατότητες και Όρια των Βασισµένων στην Τέχνη Ποιοτικών Μεθοδολογιών: ιευρύνοντας τις Προοπτικές στον Ερευνητικό Σχεδιασµό. Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστηµίου Κρήτης, 25-27 Νοεµβρίου 2011. Μέλος της Επιστηµονικής Επιτροπής του ιεπιστηµονικού Συµποσίου µε θέµα Η απούσα παρουσία του σώµατος στις κοινωνικές επιστήµες, την τέχνη, την εκπαίδευση και στις επιστήµες υγείας: µεθοδολογικά ζητήµατα και νέες προοπτικές, Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστηµίου Κρήτης, 22-24 Ιουνίου 2012. Μέλος της Οργανωτικής και της Επιστηµονικής επιτροπής του 19 ου Πανελλήνιου Μεταπτυχιακού Εντατικού Σεµιναρίου-Συνεδρίου για υποψήφιους διδάκτορες µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 25-28 Οκτωβρίου 2012. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ Μέλος του ιοικητικού Συµβουλίου του Ινστιτούτου Έρευνας και Εφαρµογής Προγραµµάτων για την Ψυχική Υγεία ΕΠΕΚΕΙΝΑ. Μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελµατική Επανένταξη (Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε.). Μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων.

- 11 - ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ Τζανάκης Μ., Μετασχηµατισµοί της υποκειµενικότητας και καθηµερινότητα. Μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης στην Ελλάδα, Ρέθυµνο, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, 2003. ΒΙΒΛΙΑ-ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ 1. Τζανάκης Μ., Πέραν του ασύλου. Η κοινοτική ψυχιατρική και το ζήτηµα του υποκειµένου, Αθήνα, Συνάψεις, 2008. 2. Τζανάκης Μ., Ψυχική ασθένεια και σύγχρονες πρακτικές του εαυτού. Μία µαρτυρία ζωής, Αθήνα, Πεδίο, 2012. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΩΝ 1. Λιοδάκης Α., Τζανάκης Μ. & Τσούρτου Β. (επιµ.), Τέχνη και ψυχιατρική. Αθήνα-Χανιά, ΕΠΕΚΕΙΝΑ Focus On Health, 2007. 2. Παπαστεφανάκη Λ., Τζανάκης Μ. & Τρουµπέτα Σ. (επιµ.), ιερευνώντας τις Κοινωνικές Σχέσεις µε Όρους Υγείας και Ασθένειας. Η Κοινωνική Ιστορία της Ιατρικής ως Ερευνητικό Πεδίο, Ρέθυµνο, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, 2013 (υπό έκδοση ψηφιακός τόµος πρακτικών). ΆΡΘΡΑ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟ ΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥΣ ΤΟΜΟΥΣ 1. Τζανάκης Μ., «Κοινωνιολογικός ιδεαλισµός και ψυχιατρικός ρεαλισµός», Τετράδια Ψυχιατρικής, τ. 77, 2002, σ. 7-16. 2. Σαββάκης Μ. & Τζανάκης Μ., «Ιδρυµατικοί Κοινωνικοί Θεσµοί, Συγκρότηση Κοινωνικών Μεθορίων και Προβληµατικοποίηση: Το Ψυχιατρείο Λέρου και το Λεπροκοµείο Σπιναλόγκας», Τετράδια Ψυχιατρικής, τ. 79, 2002, σ. 62-77. 3. Serdedakis N. Tsiolis G. Tzanakis M. & Papaioannou S., Strategies of Social Integration in the Biographies of Greek Female Immigrants coming from the Former Soviet Union. Self-employment as an alternative, International Review of Sociology, Vol. 13, No. 1, 2003, σ. 145-162. 4. Τζανάκης Μ. & Σαββάκης Μ., «Οι Τόποι ως Ιστορικοπολιτισµικά Αντιπαραδείγµατα και ως Σύµβολα Κοινωνικών Ορίων: Σπιναλόγκα και Λέρος», Το Βήµα των Κοινωνικών Επιστηµών, τ. 36, σ. 87-126, 2003. 5. Savvakis M. & Tzanakis M., The Researcher, the Field and the Issue of Entry: Two Cases of Ethnographic Research Concerning Asylums in Greece Sociology Research on line, Vol. 9 (2), 2004. 6. Τζανάκης Μ., «Εγκλεισµοί και απεγκλεισµοί. Η ψυχιατρική µεταρρύθµιση και η προβληµατική της κρίσης του κράτους πρόνοιας», στο Μάτσα Κ., Μεγαλοοικονόµου Θ., Κουτζανίδου Ν., Κωστής Κ., (επιµ.), Η πορεία της Ελληνικής Ψυχιατρικής τα τελευταία 20 χρόνια. Η Ψυχιατρική Μεταρρύθµιση. Βία και Ψυχική Υγεία, Αθήνα, Επιστηµονική Ένωση Ψ.Ν.Α.-Τετράδια Ψυχιατρικής, 2004, σ. 229-239.

- 12-7. Τζανάκης Μ. & Σαββάκης Μ., «Αναδιάρθρωση των κρατικών πολιτικών στο χώρο της υγείας: προς την εγκαθίδρυση µιας ηθικής της επικοινωνίας», στο Σύγχρονες Ανάγκες Φροντίδας. οµές και προγράµµατα στην τοπική κοινωνία, Ηράκλειο, ΚΟΙΝΩ.ΠΟΛΙΤΙ.Α ΚΡΗΤΗΣ-Π.Τ.Κ.Σ.Κ.Λ.Ε., 2005, σ. 39-55. 8. Σαββάκης Μ. & Τζανάκης Μ., «Ψυχιατρικές υπηρεσίες κοινοτικού τύπου και αναδιάρθωση του κράτους πρόνοιας», στο Φραγκούλη Α., Νεκτάριος Θ., Αγκαζίρ-Σινάνη & Λιοδάκης Α. (επιµ.) Οι κοινωνικές επιχειρήσεις στην ψυχική υγεία, Χανιά, ΕΠΕΚΕΙΝΑ/Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε./C.E.F.E.C., 2006, σ. 243-253. 9. Σαββάκης Μ. & Τζανάκης Μ., «Βιογραφική ρήξη και ιδρυµατισµός: θεσµικές και αφηγηµατικές διαστάσεις µιας κοινωνικής διαδικασίας», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τ. 120, 2006, σ. 37-64. 10. Τζανάκης Μ., «Τεχνικές του σώµατος, τεχνικές του εαυτού: Η ηθική διάσταση της χρόνιας ασθένειας», Ουτοπία, τ. 72, Νοέµβριος- εκέµβριος 2006 σ. 67-80. 11. Τζανάκης Μ. & Τσούρτου Β., «Εισαγωγή», στο Λιοδάκης Α., Τζανάκης Μ. & Τσούρτου Β. (επιµ.), Τέχνη και ψυχιατρική. Αθήνα-Χανιά, ΕΠΕΚΕΙΝΑ Focus On Health, 2007, σ. 13-30. 12. Τζανάκης Μ., «Μια κοινωνιολογική προσέγγιση της παρουσίασης του ψυχιατρικού εγκλεισµού στη λογοτεχνική αφήγηση», στο Λιοδάκης Α., Τζανάκης Μ. & Τσούρτου Β. (επιµ.), Τέχνη και ψυχιατρική. Αθήνα-Χανιά, ΕΠΕΚΕΙΝΑ Focus On Health, 2007, σ. 234-248. 13. Σαββάκης Μ. & Τζανάκης Μ., «Η αφήγηση ως επούλωση τραυµάτων της ταυτότητας: Βιογραφική ρήξη και παρουσίαση του εαυτού», στο Λιοδάκης Α., Τζανάκης Μ. & Τσούρτου Β. (επιµ.), Τέχνη και ψυχιατρική. Αθήνα-Χανιά, ΕΠΕΚΕΙΝΑ Focus On Health, 2007, σ. 303-314. 14. Τζανάκης Μ. & Σαββάκης Μ., «Ο ερευνητικός εαυτός ως πηγή γνώσης στην ποιοτική έρευνα», στο Παπαϊωάννου Σκεύος (επιµ.), Ζητήµατα θεωρίας και µεθόδου των κοινωνικών επιστηµών, Αθήνα, Κριτική, 2007, σ. 120-138. 15. Τζανάκης Μ., «Οι µετασχηµατισµοί της υποκειµενικότητας στην ψυχιατρική καθηµερινότητα: η ψυχιατρική µεταρρύθµιση στην Ελλάδα ως εγχείρηµα επανεννοιολόγησης του υποκειµένου», στο Παπαϊωάννου Σκεύος (επιµ.), Ζητήµατα θεωρίας και µεθόδου των κοινωνικών επιστηµών, Αθήνα, Κριτική, 2007, σ. 525-543. 16. Τζανάκης Μ., «Προοπτικές της κοινωνιολογίας της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Σχετικά µε την ελληνική µετάφραση της κοινωνιολογίας της ψυχικής υγείας και ασθένειας των D. Pilgrim και A. Rogers», Τετράδια Ψυχιατρικής, τ. 97, 2007, σ. 92-106. 17. Τζανάκης Μ., «Η προβληµατική της εκθήλυνσης της περίθαλψης στις κοινοτικού τύπου ψυχιατρικές δοµές αποκατάστασης», στο Παπαγεωργίου Γ. (επιµ.), Έµφυλοι µετασχηµατισµοί, Ρέθυµνο, Πανεπιστήµιο Κρήτης, 2007, σ. 249-263. 18. Τζανάκης Μ., «Κοινωνιολογικές επισηµάνεις επί της ιδεολογικής διάστασης των εφαρµογών της τέχνης στις ψυχιατρικές θεραπείες», Τετράδια Ψυχιατρικής, τ. 112, 2010, σ. 26-31. 19. Τζανάκης Μ., «Η ψυχική ασθένεια ως κοινωνική εµπειρία. Ο πάσχων εαυτός στη µετα-ασυλιακή εποχή της ελληνικής ψυχιατρικής», στο Οικονόµου Χ, Σπυριδάκης Μ. (επιµ.), Κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές προσεγγίσεις στην υγεία, Αθήνα, Σιδερής, 2012, σ. 237-263.

- 13-20. Τζανάκης Μ., Κατσικάρη Κ. & Μπρέκη Μ., «Ψυχοκοινωνικές συνδηλώσεις του καρκίνου του µαστού», Τετράδια Ψυχιατρικής (υπό έκδοση, 2013). 21. Τζανάκης Μ., «Φύση, σώµα κι εαυτός, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η αυτόνοµη κατάδυση ως πρακτική του εαυτού», στο Ζαϊµάκης Γ. & Φουρναράκη Ε. (επιµ.), Κοινωνία και αθλητισµός στην Ελλάδα: κοινωνιολογικές, ιστορικές και ανθρωπολογικές προσεγγίσεις, Αθήνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια (υπό έκδοση, 2013). 22. Τζανάκης Μ., «Η σχέση ψυχολογίας και κοινωνίας και σώµατος στον Marcel Mauss, στο Πουρκός Μ. (επιµ.), Η απούσα παρουσία του σώµατος στις κοινωνικές επιστήµες, την τέχνη, την εκπαίδευση και στις επιστήµες υγείας: µεθοδολογικά ζητήµατα και νέες προοπτικές (υπό δηµοσίευση 2013). 23. Τζανάκης Μ., Μπρέκη Μ. & Κατσικάρη Κ., «Από το πάσχον στο αρωγό σώµα. Ο καρκίνος του µαστού ως κοινωνική εµπειρία: βιογραφική προσέγγιση», στο Πουρκός Μ. (επιµ.), Η απούσα παρουσία του σώµατος στις κοινωνικές επιστήµες, την τέχνη, την εκπαίδευση και στις επιστήµες υγείας: µεθοδολογικά ζητήµατα και νέες προοπτικές (υπό δηµοσίευση 2013). 24. Τζανάκης Μ., «Μαρτυρίες ψυχιατρικού εγκλεισµού: Νοσηλεία, αφήγηση και κοινωνική ταυτότητα», στο Ευδοκιµήδης Γ., Κριστωτάκη. και Λέκκα Β. Μαρτυρίες από τη ζωή και την εργασία σε νευροψυχιατρικά ιδρύµατα της Ελλάδας. Η ιδιαίτερη πορεία του Αιγινήτειου Νοσοκοµείου, Αθήνα, Πρακτικά (ηλεκτρονικά) Επιστηµονικής Ηµερίδας (υπό έκδοση, 2013). 25. Τζανάκης Μ., «Προς µια κοινωνική ιστορία της ελληνικής ψυχιατρικής: Συνεισφορές και ερευνητικές προοπτικές», στο Παπαστεφανάκη Λήδα, Τζανάκης Μανόλης & Τρουµπέτα Σεβαστή (επιµ.), ιερευνώντας τις Κοινωνικές Σχέσεις µε Όρους Υγείας και Ασθένειας. Η Κοινωνική Ιστορία της Ιατρικής ως Ερευνητικό Πεδίο, τόµος πρακτικών (ψηφιακός), Τµ. Κοινωνιολογίας Παν/µίου Κρήτης (υπό έκδοση, 2013). 26. Tzanakis M., Alexias G. & Savvakis M., From the Suffering to the Contributing Body: Breast Cancer, Mastectomy and Images of the Amputated Self in Greek Women Narrations, 2013 (υπό κρίση στο International Journal of Health Services). 27. Alexias G., Lavdas M., Tzanakis, M., I do not allow myself to be harmed, it is a luxury; I have two children who need me : Basic guidelines for planning an experiential research methodology in women who have undergone mastectomy due to breast cancer, FACTA UNIVERSITATIS (Series: Philosophy, Sociology, Psychology and History), 2013 issue, (υπό έκδοση). ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΝΕ ΡΙΑ 1. Τζανάκης Μ., «Η αφήγηση του βίου ως µαρτυρία της βιωµένης εµπειρίας. Βιογραφία, αυτοβιογραφία και κοινωνιολογικός λόγος στις περιπτώσεις ατόµων µε ψυχιατρικές διαγνώσεις», Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Ρέθυµνο, 25-28 Οκτωβρίου 2003 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 2. Τζανάκης Μ., Σαββάκης Μ., «Βιογραφική ρήξη και αφήγηση: µεθοδολογικές επισηµάνσεις», Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, 25-28 Οκτωβρίου 2003 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 3. Σαββάκης Μ., Τζανάκης Μ., «Θρησκεία, ασθένεια και αφήγηση του βίου: το θαύµα ως επιστροφή του ιερού», Ηθική και ιδεολογία. Ο Ντυρκάιµ και

- 14 - ντυρκαϊµιανοί για τη θρησκεία («Morale et Idéologie. Durkheim et les durkheimiens sur la religion»), ιεθνές Συνέδριο, Ρέθυµνο, 9-11 εκεµβρίου 2003 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 4. Λιοδάκης Α., Γαβριλάκη Ι., Τζανάκης Μ., «Η σηµασία της ψυχοκοινωνιολογίας στις επιστήµες του ανθρώπου», 18 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής, Κως, 14-18 Μαΐου 2004 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 5. Τζανάκης Μ., «Η προβληµατική της εκθήλυνσης της περίθαλψης στις κοινοτικού τύπου ψυχιατρικές δοµές αποκατάστασης», ιεθνές Συνέδριο Έµφυλοι µετασχηµατισµοί, Ρέθυµνο, 12-15 Μαΐου 2005. 6. Τζανάκης Μ., «Εαυτός και κλινική πρακτική: ρυθµίσεις της µετα-ασυλιακής ψυχιατρικής», Η ψυχιατρική µεταρρύθµιση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Ιστορία, θεωρία, πράξη, Πανελλήνιο Επιστηµονικό Συνέδριο, Αλεξανδρούπολη 7-9 Ιουνίου 2006 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 7. Τζανάκης Μ., «Η έννοια του εαυτού στο ύστερο έργο του Michel Foucault», ιασταύρωση απόψεων πάνω στο έργο του Michel Foucault, ιεθνές Συµπόσιο, ιοργάνωση: Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών Ουτοπία, Αθήνα, 12-13 Φεβρουαρίου 2007 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 8. Τζανάκης Μ., «Η διαδικασία αποϊδρυµατοποίησης των ψυχιατρικών υπηρεσιών στην Ελλάδα υπό την οπτική της βιοπολιτικής προσέγγισης», ιεθνές Επιστηµονικό Συνέδριο Πολιτικές ζωής: Ανθρωπολογικές θεωρήσεις της υγείας και της βιοκοινωνικότητας, Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήµιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, 16-18 Μαΐου 2008 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 9. Τζανάκης Μ., «Περί της υγιεινής των φρενών : η ανάπτυξη του ασυλιακού µοντέλου ψυχιατρικής περίθαλψης τον 19 ο αιώνα στον Ελλαδικό χώρο, Σεµινάρια της Ερµούπολης 2008, θεµατική: Υγιεινή και πολιτικές υγείας ως µηχανισµοί διαχείρισης του πληθυσµιακού ζητήµατος στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών/Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών & Επιστηµονικό και Μορφωτικό Ίδρυµα Κυκλάδων, 3-4 Ιουλίου 2008 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 10. Τζανάκης Μ., «Η ψυχική ασθένεια ως βιωµένη εµπειρία: Μεθοδολογικά ζητήµατα δηµοσιοποίησης µιας µαρτυρίας ζωής», 15 ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεµινάριο-Συνέδριο Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 3-6 Οκτωβρίου 2008 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 11. Τζανάκης Μ., «Το νέο βλέµµα στην ψυχιατρική µεταρρύθµιση. Πανελλήνιο Συνέδριο Κοινότητα και Ψυχική Υγεία, Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύµνου, Ρέθυµνο 21-22 Μαρτίου 2009 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 12. Τζανάκης Μ., «Το βίωµα της ψυχικής ασθένειας ως πηγή κριτικού λόγου. Αναγνώσεις του ποιητικού έργου του Γιώργου Φαλελάκη», Πανελλήνιο Συνέδριο Τέχνη και Ψυχιατρική, Ινστιτούτο Έρευνας και Εφαρµογής Προγραµµάτων Ψυχικής Υγείας «ΕΠΕΚΕΙΝΑ», Χανιά, Μ.Α.Ι.Χ., 20-23 Μαΐου 2010 (επισυνάπτεται το κείµενο της ανακοίνωσης). 13. Τζανάκης Μ., «Κοινωνιολογικές επισηµάνεις επί της ιδεολογικής διάστασης των εφαρµογών της τέχνης στις ψυχιατρικές θεραπείες», Τέχνη και Ψυχιατρική, Πανελλήνιο Συνέδριο, Πανελλήνιο Συνέδριο Τέχνη και Ψυχιατρική, Ινστιτούτο Έρευνας και Εφαρµογής Προγραµµάτων Ψυχικής Υγείας «ΕΠΕΚΕΙΝΑ», Χανιά, Μ.Α.Ι.Χ., 20-23 Μαΐου 2010. 14. Τζανάκης Μ., «Κοινωνικές αναπαραστάσεις περί εαυτού και ψυχιατρική πρακτική», ιεθνές ιεπιστηµονικό Συνέδριο Ανθρωπολογία και Ψυχολογία,

- 15 - Τµήµα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών & Τµήµα Ψυχολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, 4-5 εκεµβρίου 2010. 15. Τζανάκης Μ., «ιερευνώντας την εµπειρία της ψυχικής ασθένειας», 17 ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεµινάριο-Συνέδριο Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, Τµήµα Κοινωνιολογίας του Παν/µίου Κρήτης, Ρέθυµνο, 24-27 Σεπτεµβρίου 2010. 16. Τζανάκης Μ., «Η έννοια του εαυτού στον ύστερο Foucault ως αναλυτικό εργαλείο κατανόησης της χρήσης ψυχοφαρµάκων στη µετα-ασυλική εποχή», 18 ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεµινάριο-Συνέδριο µε θέµα Ζητήµατα Μεθοδολογίας της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες, που διοργανώθηκε από το Τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, στο Ρέθυµνο, 27-30 Οκτωβρίου 2011. 17. Τζανάκης Μ., «Φύση, σώµα κι εαυτός, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η αυτόνοµη κατάδυση ως πρακτική του εαυτού», στο Αθλητισµός, κοινωνικές πρακτικές και ταυτότητες φιλάθλων στη σύγχρονη Ελλάδα, Τµήµατα Κοινωνιολογίας Παν/µίου Κρήτης, Αιγαίου και Παντείου, Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήµιο, 27-28 Μαΐου 2011. 18. Τζανάκης Μ., «Προς µία κοινωνική ιστορία της ελληνικής Ψυχιατρικής: Συνεισφορές και ερευνητικές προοπτικές», Επιστηµονική Ηµερίδα ιερευνώντας τις Κοινωνικές Σχέσεις µε Όρους Υγείας και Ασθένειας. Η Κοινωνική Ιστορία της Ιατρικής ως Ερευνητικό Πεδίο, Τµ. Κοινωνιολογίας Παν/µίου Αιγαίου, Τµ. Κοινωνιολογίας Παν/µίου Κρήτης, τ Τµ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Παν/µίου Ιωαννίνων και Τµ. Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήµης του Παν/µίου Αθηνών, Αθήνα, Ιστορικό Αρχείο, 28 Σεπτεµβρίου 2011. 19. Τζανάκης Μ., «Ποιητικός λόγος, ψυχική ασθένεια και κοινωνική ταυτότητα. Μεθοδολογικές επισηµάνσεις σε σχέση µε µια µελέτη περίπτωσης», ιεπιστηµονικό Συµπόσιο µε θέµα υνατότητες και Όρια των Βασισµένων στην Τέχνη Ποιοτικών Μεθοδολογιών: ιευρύνοντας τις Προοπτικές στον Ερευνητικό Σχεδιασµό. Πανεπιστήµιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 25-27 Νοεµβρίου 2011. 20. Τζανάκης Μ., «Το σώµα υπό επιτήρηση: ηθικές και πολιτικές διαστάσεις της ιατρικής τεχνολογίας και της κοινωνικής φροντίδας» και «Η σχέση ψυχικού, βιολογικού και κοινωνικού στον Marcel Mauss», ανακοινώσεις στο ιεπιστηµονικό Συµπόσιο µε θέµα Η απούσα παρουσία του σώµατος στις κοινωνικές επιστήµες, την τέχνη, την εκπαίδευση και στις επιστήµες υγείας: µεθοδολογικά ζητήµατα και νέες προοπτικές, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 22-24 Ιουνίου 2012. 21. Τζανάκης Μ., «Μαρτυρίες ψυχιατρικού εγκλεισµού: Νοσηλεία, αφήγηση και κοινωνική ταυτότητα», ανακοίνωση στην επιστηµονική ηµερίδα µε θέµα Μαρτυρίες από τη ζωή και την εργασία σε νευροψυχιατρικά ιδρύµατα της Ελλάδας. Η ιδιαίτερη πορεία του Αιγινήτειου Νοσοκοµείου, Αιγινήτειο Νοσοκοµείο, Αθήνα, 13 Ιουνίου 2012. 22. Tzanakis M., «Gérer sa psychose. Intervention psychiatrique et maîtrise de soi», Colloque International: Nouveaux troubles et pathologies émergentes en santé et santé mentale : quels objets, quelles méthodes, quels concepts pour les sciences sociales?, Παρίσι, CERMES 3/CNRS - Université Paris Descartes, 30-31 Ιανουαρίου 2013.

- 16 - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ 1. Παπαϊωάννου Σκεύος, Σερντεδάκις Νίκος, Τζανάκης Μανόλης, Κοινωνική Θέση και Κοινωνική Συνείδηση των Γυναικών στην Περιοχή του Νοµού Λασιθίου (Τελική Ερευνητική Έκθεση), Ρέθυµνο, Τµήµα Κοινωνιολογίας του Παν/µίου Κρήτης, 1998. 2. Τσιώλης Γιώργος, Τζανάκης Μανόλης, «Ανεργία και επαγγελµατική εκπαίδευση-κατάρτιση. Πρότυπα δράσης και τυπικές στρατηγικές διαχείρισης της ανεργίας στις βιογραφίες ανέργων νέων», στο Παπαϊωάννου Σκεύος, Ζήτηση συνεχιζόµενης κατάρτισης-κίνητρα ενδιαφεροµένων στην Ελλάδα. Ανεργία νέων, αποφοίτων λυκείου και Συνεχιζόµενη Επαγγελµατική Εκπαίδευση (Τελική Ερευνητική Έκθεση), Τµήµα Κοινωνιολογίας Παν/µίου Κρήτης-Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε., 2000. 3. Tsiolis G, Papaioannou S., & Tzanakis M., The Greek Case: Pontian Immigrants from the Former Soviet Union, στο Apitzsch U., (επιµ.) Self-employment activities concerning women and minorities: their success or failure in relation to social citizenship policies (SEM), Final Scientific Report of TSER-Project no PL973211, Frankfurt, 2001, τ. Ι, σ. 68-90.

- 17 - ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ Τζανάκης Μ., Μετασχηµατισµοί της υποκειµενικότητας και καθηµερινότητα. Μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης στην Ελλάδα, ιδακτορική ιατριβή, Τµήµα Κοινωνιολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, 2003. Η διατριβή θέτει ως στόχο την εµπειρική διερεύνηση των µετασχηµατισµών που ανακύπτουν στο πεδίο της καθηµερινότητας µε την ψυχιατρική µεταρρύθµιση που επιχειρείται από τα µέσα της δεκαετίας του 1980 στην Ελλάδα, η οποία αποβλέπει στη µετάβαση από το ασυλιακό στο κοινοτικό µοντέλο ψυχιατρικής περίθαλψης. Η εργασία εστιάζεται στα προτάγµατα που ανακύπτουν µε την εν λόγω ψυχιατρική µεταρρύθµιση τα οποία επικεντρώνονται στο υποκείµενο αναφοράς της κλινικής πράξης και της καθηµερινής πρακτικής και στο µετασχηµατισµό της θεραπευτικής σχέσης. Τίθενται µια σειρά από ερωτήµατα σχετικά µε τα περιεχόµενα των προταγµάτων αυτών, τη λειτουργικότητά τους και τις συνέπειές τους στο πεδίο της καθηµερινότητας, όσον αφορά ιδιαίτερα τη συγκρότηση του εαυτού, την επικοινωνία στην καθηµερινότητα και τα ιδεολογικά τους συµφραζόµενα. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον «κόσµο του προσωπικού» σύµφωνα µε τη διάκριση του Goffman, δηλαδή στους επαγγελµατίες. Η βασική µέθοδος που χρησιµοποιήθηκε είναι η «συµµετοχική παρατήρηση» και κεντρικός τόπος άρθρωσης της ερευνητικής δραστηριότητας αποτέλεσε το Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων και ιδρύµατα ή υπηρεσίες που έχουν αναπτυχθεί γύρω απ αυτό. Επιπλέον, πέραν της συµµετοχικής παρατήρησης, χρησιµοποιήθηκε µια γκάµα ερευνητικών τεχνικών από το χώρο της ποιοτικής µεθοδολογίας, κυρίως η ηµι-κατευθυνόµενη συνέντευξη και η ανάλυση «γραπτών τεκµηρίων» (εφηµερίδες του τοπικού τύπου, γραπτά τεκµήρια της καθηµερινής ζωής, δηµοσιοποιηµένος επιστηµονικός λόγος). Το θεωρητικό πλαίσιο της προσέγγισης βασίζεται στη σύγχρονη κοινωνιολογική συζήτηση σχετικά µε τις διαδικασίες συγκρότησης και ανάδειξης του ατόµου σε υποκείµενο (εξατοµίκευση), οι οποίες συντελούνται µεταπολεµικά στο δυτικό κόσµο και στην εµπειρική διερεύνηση των σύγχρονων κοινωνικών διαδικασιών µετασχηµατισµού του κοινωνικού ορίζοντα µέσα στον οποίο αυτή η τάση λαµβάνει χώρα. Η κεντρική παραδοχή των θεωρητικών προτάσεων, οι οποίες συζητούνται εκτενώς, είναι ότι οι µεταπολεµικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από µια αυξανόµενη τάση και µια διευρυµένη ένταση των διαδικασιών εξατοµίκευσης: το σύγχρονο άτοµο φαίνεται να διαρρηγνύει τους δεσµούς του µε ευρύτερα συλλογικά µορφώµατα (π.χ. παραδοσιακές κοινωνικές τάξεις, οικογένεια, θρησκευτικές κοινότητες, κτλ), τα οποία διαδραµάτιζαν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική ένταξη και στη διαµόρφωση της ατοµικής και της συλλογικής ταυτότητας στη νεωτερικότητα. Όπως ισχυρίζονται αυτές οι θεωρητικές αναλύσεις, η «αποδέσµευση» (detachment) δεν υποδηλώνει την εξαφάνιση των συλλογικοτήτων αλλά τον περιεχοµενικό µετασχηµατισµό του τρόπου µε τον οποίο το άτοµο συµµετέχει σε

- 18 - αυτές για να συγκροτηθεί ως κοινωνικός δρων, δηλαδή ως σύγχρονο υποκείµενοφορέας κοινωνικής δράσης. Η διαδικασία αυτή, η οποία σχετίζεται άµεσα µε την άνοδο και την επικράτηση των µεσαίων στρωµάτων στις δυτικές κοινωνίες, έχει ως αποτέλεσµα το δοµικό µετασχηµατισµό των διαδικασιών διαµόρφωσης των ατόµων. Οι πιθανές ερµηνείες αυτής της κοινωνικής µεταβολής είναι πολυάριθµες, καθώς αυτό που τίθεται υπό επαναδιαπραγµάτευση είναι η σχέση κοινωνίας και ατόµου. Οι επιµέρους προσεγγίσεις τονίζουν αφενός την αύξηση των ευκαιριών αυτοπραγµάτωσης του υποκειµένου, αυτοτελούς έκφρασής του στο πεδίο της καθηµερινότητας, και αφετέρου τους ευρύτερους ατοµικούς και κοινωνικούς περιορισµούς καθώς και τους ατοµικούς όσο και συλλογικούς κινδύνους που φαίνεται να εµφανίζονται ως εγγενή χαρακτηριστικά αυτού του φαινοµένου. Η ανάλυση των αυτών των θεωρητικών προτάσεων επικεντρώνεται αρχικά στη θεωρητική συνεισφορά των Giddens και Beck ως ένα καταρχήν ερµηνευτικό εγχείρηµα κατανόησης αυτών των διαδικασιών. Σύµφωνα µε τον Giddens, οι κοινωνίες της νεωτερικότητας αναδύονται βαθµιαία ως «συστήµατα εκτός ελέγχου» µέσα από τη διαδικασία «εκθεµελίωσης» του χώρου και του χρόνου. Στις νεωτερικές κοινωνίες οι διαστάσεις του χώρου και του χρόνου µετασχηµατίζονται σε καθολικές και την ίδια στιγµή σε «κενές» έννοιες. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσµα η κοινωνική δράση να χάνει το πλαίσιο αναφοράς της, µε άλλα λόγια αποπλαισιώνεται. Η επέκταση του ορθολογισµού τείνει να εγκαθιδρυθεί ως συστατική διαδικασία στο εσωτερικό του ατόµου. Με αυτό τον τρόπο η κοινωνική δράση φαίνεται να µπορεί να θεµελιωθεί µονάχα αναφορικά µε εσωτερικά κριτήρια, καθώς καµία πίστη ή παράδοση δε µπορεί να λειτουργήσει ως καθολική νοµιµοποιητική αρχή. Οι σχέσεις τείνουν να γίνουν «διαφανείς», δηλαδή κενές νοήµατος και συναισθήµατος. Ο Beck επισηµαίνει την καταναγκαστική διάσταση της διαδικασίας εξατοµίκευσης: το άτοµο εξαναγκάζεται στην αυτοπραγµάτωση. Το άτοµο είναι υποχρεωµένο να ζήσει τη «δική του ζωή» χωρίς την παλαιότερη καθοριστική διαµεσολάβηση ευρύτερων συλλογικών οµάδων αναφοράς. Η συγκρότηση του εαυτού δεν είναι εφεξής αρµοδιότητα ή υπόθεση των συλλογικοτήτων αλλά του ατόµου που επεξεργάζεται, αναστοχαζόµενο, τη βιογραφία του. Η προϊούσα αποµάκρυνση του ατόµου από τις παραδοσιακές οµάδες ένταξης στις κοινωνίες της µεταπολεµικής ύσης, δηλαδή η περίφηµη «ανακλαστική νεωτερικότητα», οδηγεί σε µια ριζοσπαστικοποίηση του ατοµοκεντρικού τρόπου ζωής. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο Beck, οι διαπιστώσεις περί «διεύρυνσης και εµβάθυνσης» της εξατοµίκευσης οδηγούν σε ορισµένες ερµηνευτικές στρεβλώσεις και παρεξηγήσεις. Αυτές πρωτίστως, αφορούν στη σχετικοποίηση της δυναµικής των κοινωνικών διαδικασιών, οι οποίες οδηγούν σε αυτόν το ριζικά ατοµοκεντρικό κοινωνικό κόσµο. Η δραστική επίταση της εξατοµίκευσης, η οποία εγγράφεται στις «συνέπειες της νεωτερικότητας» σύµφωνα µε τον Giddens, έχει τις αιτίες της σε κοινωνικές διεργασίες και δοµικές µεταλλαγές, οι οποίες ριζώνουν αλλά και επεξεργάζονται ατοµικά στο πεδίο της υποκειµενικότητας. Το σύγχρονο άτοµο εγ-καλείται να µαθητεύσει στην αυτάρκεια, υποχρεώνεται «να τα βγάλει πέρα µόνο του» στο συµβολικό και πρακτικό επίπεδο της συγκρότησης του εαυτού και της επικοινωνίας µε τον Άλλο. Ο Beck και ο Giddens διαβλέπουν σε αυτές τις εξελίξεις µια χειραφετητική προοπτική κι ένα δυνάµει απελευθερωτικό πρόταγµα. Μια σειρά από αναλύσεις συµφωνούν µε τη διαπίστωση ότι αυτή η διαδικασία συνδέεται µε την ανάδειξη του υποκειµένου ως «ποιητή» και ως δηµιουργού της ατοµικής ταυτότητας. Η διαδικασία εξατοµίκευσης εµπεριέχει στη σύγχρονη µορφή της µια δυνάµει «χειραφετητική

- 19 - υπόσχεση». Αυτή προέρχεται από την πολλαπλότητα των τρόπων µε τους οποίους παράγεται το άτοµο, από την αύξουσα απροσδιοριστία των συλλογικοτήτων που λειτουργούν ως οµάδες αναφοράς και από την διεύρυνση των χώρων επικοινωνίας και διαλόγου στην καθηµερινότητα. Άλλοι συγγραφείς τονίζουν την αρνητικότητα και τους περιορισµούς αυτής της διαδικασίας, όπως αυτή του Castel. Ο Castel υποστηρίζει ότι η σύγχρονη µορφή εξατοµίκευσης παίρνει «αρνητικό χαρακτήρα», καθόσον αποτελεί συνέπεια της αποδιοργάνωσης των παραγωγικών σχέσεων. Η εργασία έπαψε να αποτελεί κεντρικό µηχανισµό κοινωνικής ένταξης, βασική συνιστώσα του κοινωνικού. Η νέα κατάσταση δε χαρακτηρίζεται από την αλληλεξάρτηση, στην οποία ο Durkheim ανήγαγε την κοινωνική συνοχή των νεωτερικών κοινωνιών (οργανική αλληλεγγύη). Σύµφωνα µε τον Castel, για να αποκτήσει το άτοµο µια κοινωνική υπόσταση κατά τέτοιο τρόπο ώστε να µπορεί το ίδιο να συγκροτήσει τους όρους της ατοµικής του δράσης θα πρέπει η κοινωνία να του παρέχει ορισµένα «υποστηρικτικά µέσα» (supports). Η εγγύηση µιας σταθερής εργασίας και η κοινωνική ασφάλιση αποτελούσαν µορφές τέτοιων «υποστηρικτικών µέσων». Αντίθετα, στο τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα παρατηρείται µια σταδιακή ανάδυση ενός «αρνητικού ατοµικισµού», µε την έννοια ότι αναπτύσσονται µορφές εξατοµίκευσης χωρίς υποστηρικτικά κοινωνικά µέσα. Για τον Castel πρόκειται για εξαναγκαστική εξατοµίκευση, η οποία έχει ως αποτέλεσµα µια γενικευµένη κοινωνική ευθραυστότητα. Αφού συζητηθούν οι δύο αυτές αντιθετικές προοπτικές αναδεικνύεται µια τρίτη προσέγγιση των σύγχρονων διαδικασιών εξατοµίκευσης η οποία παρακάµπτει το δίληµµα «χειραφέτηση-συλλογικός κίνδυνος» και επικεντρώνεται στους κοινωνικούς και πολιτικούς όρους συγκρότησης της ατοµικότητας ως υποκειµενικότητας: το υποκείµενο εξετάζεται ως συλλογικό και ως ατοµικό διακύβευµα. Η εργασία υιοθετεί αυτή την οπτική, η οποία εκπροσωπείται από κοινωνιολόγους όπως ο Norbert Elias, Alain Ehrenberg, Marcel Gauchet, Zygmunt Bauman, στις απόψεις των οποίων γίνεται εκτενής αναφορά. Έτσι, η ανάλυση επικεντρώνεται στις θεσµικές διαµεσολαβήσεις της υποκειµενικότητας, διερευνώντας τους κοινωνικούς και τους πολιτικούς όρους συγκρότησής της. Η ερωτηµατοθεσία της διατριβής εστιάζεται στα κοινωνικά και πολιτικά συµφραζόµενα των σύγχρονων µορφών υποκειµενικότητας. Σε ποια σηµεία συναντώνται οι σύγχρονοι τρόποι παραγωγής του ατόµου ως υποκειµένου µε συγκεκριµένες κοινωνικές ιεραρχήσεις και µορφές συγκρότησης του κοινωνικού; Αυτή είναι η οπτική βάσει της οποίας τίθενται τα κεντρικά ερευνητικά ερωτήµατα και προτείνονται κάποιες καταρχήν απαντήσεις. Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, θα µπορούσε να υποστηριχτεί ότι η διατριβή εξετάζει κριτικά τις διαδικασίες εξατοµίκευσης της ελληνικής κοινωνίας, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε µια από τις βασικές κατευθύνσεις της κοινωνιολογίας της ιατρικής, η οποία εστιάζεται στη µελέτη των ψυχιατρικών θεσµών (sociology of mental health and illness). Το ερευνητικό σχέδιο της εργασίας συνίσταται στην εµπειρική διερεύνηση: 1) Των µετασχηµατισµών των θεωρήσεων περί ατόµου και υποκειµενικότητας που αναπτύσσονται στην ψυχιατρική καθηµερινότητα κατά τη διαδικασία της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης. 2) Των εγχειρηµάτων επαναπροσδιορισµού του υποκειµένου αναφοράς της ψυχιατρικής πρακτικής και της θεραπευτικής σχέσης, τα οποία ανακύπτουν µε την ψυχιατρική µεταρρύθµιση, και το συνακόλουθο µετασχηµατισµό του αντικειµένου της.

- 20-3) Των διακυβευµάτων που αναδεικνύονται από τις διαδικασίες αυτές. Αυτοί οι κατευθυντήριοι άξονες, στους οποίους κινείται η ανάλυση που επιτελείται, συντάσσονται µε την οπτική που περιγράφηκε παραπάνω, δηλαδή της θεώρησης της υποκειµενικότητας ως ατοµικού και ως συλλογικού διακυβεύµατος. Ο κεντρικός εννοιολογικός άξονας στον οποίο στηρίζεται η διατριβή συνίσταται στην εξέταση των µετασχηµατισµών της υποκειµενικότητας υπό την οπτική της µεταβολής του κοινωνικού ορίζοντα εντός του οποίου συγκροτείται το υποκείµενο. Η επιτελούµενη ανάλυση αναφέρεται στον «κοινωνικό ορίζοντα συγκρότησης του υποκειµένου» θεωρώντας ότι αυτός περιέχει και παρέχει: 1) νοηµατικές πηγές του εαυτού, 2) µέσα παραγωγής του εαυτού και 3) αντιτιθέµενες κανονιστικότητες παραγωγής του εαυτού. Εποµένως, ο κοινωνικός ορίζοντας συγκρότησης της υποκειµενικότητας συνιστά: α) νοηµατοφόρο ορίζοντα της κοινωνικής δράσης και β) αρένα, εντός της οποίας το ίδιο το άτοµο είναι ενεργός δρων. Η προσέγγιση της κοινωνικής δράσης κατατείνει προς την υιοθέτηση του θεωρητικού σχήµατος των Berger και Luckman, στο έργο τους The social construction of reality, προσθέτοντας, όµως, το στοιχείο της σύγκρουσης, συνυπολογίζοντας την επενέργεια των αντιτιθέµενων δυνάµεων, των ιεραρχιών, των συλλογικών και των ατοµικών αγώνων. Στην εργασία τονίζεται ότι ο εν λόγω ορίζοντας δεν είναι κοινωνικά «µετέωρος» αλλά εµπεριέχει και αντανακλά κοινωνικές διαιρέσεις, οι οποίες παράγονται από τον κοινωνικό καταµερισµό της εργασίας και «κρυσταλλώνονται» σε κοινωνικούς θεσµούς. Ο ορίζοντας συγκρότησης της υποκειµενικότητας υπερβαίνει το µεµονωµένο ατοµικό υποκείµενο, το οποίο συγκροτείται ως τέτοιο µόνο µέσα σ αυτόν, µε τα µέσα που του διατίθενται, αντιδρώντας ενεργητικά στις επιταγές που οριοθετούν το πεδίο συγκρότησης του εαυτού. Εξετάζοντας το υποκείµενο υπό την οπτική της διαµόρφωσης του κοινωνικού ορίζοντα εντός του οποίου συγκροτείται ως τέτοιο στο εσωτερικό συγκεκριµένων, ιστορικά και κοινωνικά προσδιορισµένων, κοινωνικών θεσµών, εν προκειµένω της ψυχιατρικής στην Ελλάδα, και κατ αντιστοιχία µε τις κοινωνικές διαιρέσεις, καθίσταται δυνατή η ταυτόχρονη εξέταση της κοινωνικής µεταβολής και των δοµικών µετασχηµατισµών που συµβαίνουν στο εσωτερικό του ατόµου καθώς και η συσχέτισή τους. Εντός του κοινωνικού ορίζοντα συγκρότησης της υποκειµενικότητας ενυπάρχουν αντιτιθέµενες και συγκρουσιακές κανονιστικότητες, οι οποίες αναφέρονται στον εαυτό και συνδέονται µε τις κοινωνικές οριοθετήσεις, τα κοινωνικά όρια, τις κοινωνικές διαιρέσεις. Στην εργασία υποστηρίζεται ότι η υποκειµενικότητα έχει καταστεί, σήµερα όσο ποτέ, ατοµικό και συλλογικό διακύβευµα. Καταρχάς ατοµικό, εφόσον το άτοµο καλείται εκ των πραγµάτων όχι να «αναλάβει» ένα κοινωνικό ρόλο και να δεσµευτεί σε µια ταυτότητα αλλά να «επιτελέσει» ένα ρόλο και να διαχειριστεί ενεργητικά µια ταυτότητα, συνεισφέροντας στην παραγωγή της. Η υποκειµενικότητα αποτελεί, όµως, και συλλογικό διακύβευµα, εφόσον ο εαυτός θεωρείται σήµερα ως κατεξοχήν πολιτικός χώρος, στον οποίο εστιάζονται λόγοι και πρακτικές προκειµένου να παραχθούν και να νοµιµοποιηθούν ευρύτερες κοινωνικές ρυθµίσεις. Όπως επισηµαίνεται, η ψυχιατρική µεταρρύθµιση στην Ελλάδα αποτελεί ένα προνοµιακό χώρο προκειµένου να διερευνηθούν εµπειρικά οι κοινωνικές διαδικασίες

- 21 - που συνδέονται µε τους θεωρητικούς προβληµατισµούς που προαναφέρθηκαν. Η ψυχιατρική µεταρρύθµιση εµπεριέχει προτάγµατα που συνδέονται µε συγκεκριµένες προτάσεις επαναπροσδιορισµού του «αντικειµένου» της ψυχιατρικής, το οποίο τείνει σταδιακά να πάρει τη µορφή του «υπό θεραπεία υποκειµένου». Αυτό το εγχείρηµα επαναπροσδιορισµού του ψυχιατρικού «υποκειµένου-αντικειµένου» συνδέεται µε νέες θεραπευτικές πρακτικές που απαιτούν τον επανακαθορισµό των θεραπευτικών καθηκόντων και µέσω αυτού τον επαναπροσδιορισµό της υποκειµενικότητας του ίδιου του θεραπευτή. Έτσι, το όλο εγχείρηµα επαναπροσδιορισµού της υποκειµενικότητας µετατρέπεται σε δοµική µεταβολή της θεραπευτικής σχέσης. Ανατρέχοντας στον Bourdieu, το θεωρητικό σχήµα του οποίου αποτελεί µια βασική αναφορά της διατριβής, στην εργασία σηµειώνεται ότι ο επαναπροσδιορισµός των θεραπευτικών πλαισίων συνδέεται µε «ειδολογικά κεφάλαια», δηλαδή µε κεφάλαια που ανακύπτουν στο εσωτερικό του πεδίου της ψυχιατρικής. Αυτά τα κεφάλαια σχετίζονται µε «διαφέροντα» (interests) στη βάση των οποίων αρθρώνονται στρατηγικές που επιχειρούν να παρέµβουν δραστικά και να ελέγξουν τη διαδικασία, κατευθύνοντάς την. Οι θεραπευτές και οι θεραπευόµενοι συναποτελούν τους δύο πόλους µιας συµβολικής αρένας όπου διαφορετικοί προσδιορισµοί αντιµάχονται ο ένας τον άλλο. Οι ορισµοί αυτοί προέρχονται από εµπειρικά εντοπίσηµες θεσµικές και ιεραρχικές εστίες. Αυτές οι εστίες, εστίες σύγκρουσης και την ίδια στιγµή χώροι συνεύρεσης κι επικοινωνίας, επιχειρούν να καθορίσουν τη νόµιµη θεώρηση του κοινωνικού κόσµου της ψυχιατρικής, θεµελιώδες στοιχείο της οποίας είναι οι κοινωνικές αντιλήψεις περί του θεραπευτή και του θεραπευόµενου. Όπως υπογραµµίζεται, η διαµάχη για τον προσδιορισµό της νόµιµης θεώρησης του κοινωνικού κόσµου είναι καθοριστική στο βαθµό που τείνει να νοµιµοποιήσει ή να ανατρέψει παγιωµένες ιεραρχίες εντός του πεδίου, συγκροτώντας νέα ερµηνευτικά σχήµατα για τον εαυτό και τη δυνατή θεραπευτική παρέµβαση. Οι µεταβολές που παρατηρούνται στον τρόπο µε τον οποίο προσδιορίζεται το υποκείµενο αναγιγνώσκονται υπό ένα διπλό πρίσµα: από τη µια θεωρείται ότι αφορούν σε ευρύτερες διαδικασίες «κοινωνικού εκσυγχρονισµού» (modernization) της ελληνικής κοινωνίας και από την άλλη εντάσσονται σε µια εσωτερική αναδιοργάνωση, η οποία λαµβάνει χώρα εν µέσω ανταγωνισµών που ανάγονται στην ίδια τη δοµή του πεδίου και των αποκρυσταλλωµένων ιεραρχιών. Τα προτάγµατα που ανακύπτουν κατά τη διαδικασία της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης απευθύνονται τόσο στους «ασθενείς» όσο και στους επαγγελµατίες στο όνοµα µιας νέας αντίληψης για την υποκειµενικότητα, ενός νέου ορίζοντα συγκρότησης του εαυτού, στοχεύοντας στην αναγνώριση «παραγνωρισµένων» ιδιοτήτων, στη µεταστροφή των συµπεριφορών, στην επαναδιαπραγµάτευση των στόχων κι εν τέλει στον επαναπροσδιορισµό της θεραπευτικής σχέσης. Η διαδικασία της ψυχιατρικής µεταρρύθµισης στην Ελλάδα θεωρείται ως τµήµα µιας συνολικότερης διαδικασίας κοινωνικού εκσυγχρονισµού της ελληνικής κοινωνίας και όχι ως ένα απλό κρατικό πρόγραµµα τεχνικής-οργανωτικής αναδιάρθρωσης. Αυτοί οι ποιοτικοί και ποσοτικοί µετασχηµατισµοί συγκροτούν προνοµιακούς χώρους εµπειρικής διερεύνησης της κατεύθυνσης προς την οποία πορεύεται η ελληνική κοινωνία. Σε αυτές τις µεταστροφές εστιάζεται το ερευνητικό ενδιαφέρον της µελέτης. Συγκεκριµένα, η διατριβή διαιρείται σε τρία µέρη και περιλαµβάνει δέκα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται το σκιαγράφηµα των κοινωνικών διαδικασιών µέσω των οποίων η ψυχιατρική συγκροτείται στους νεότερους χρόνους ως «επιστήµη της ψυχοπαθολογίας του υποκειµένου» και η ανάδειξη των κοινωνικών