Ομιλία του προέδρου της ΔΗΜΑΡ, Φώτη Κουβέλη, στη συζήτηση για τον Κρατικό Προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2013 Συζητούμε για τον προϋπολογισμό του 2013 μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Στην κρίσιμη περίοδο που διανύουμε είναι απαραίτητο, μαζί με τα όσα διεκδικούμε από τους ευρωπαίους εταίρους μας, να πετύχουμε τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα παρεμβάσεων στο εσωτερικό της χώρας, στο κράτος και την οικονομία. Ο προϋπολογισμός αποτυπώνει τη δημοσιονομική κρίση και στοχεύει στην σταθεροποίηση. Αντιστοιχεί στους περιορισμούς της δανειακής σύμβασης, με μεγάλη μείωση των δαπανών. Εκφράζει μια συγκεκριμένη επιλογή για την σταθεροποίηση, που στηρίζεται στον περιορισμό της εσωτερικής ζήτησης και κατανάλωσης, υπό καθεστώς λιτότητας, που έχει κυριαρχήσει στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση της κρίσης, περιορίζοντας το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος. Έχει λοιπόν εγγενή προβλήματα για τα οποία πρέπει να επιδιωχθεί να υπάρξουν τουλάχιστον βελτιώσεις, παρά το - γνωστό σε όλους - περιοριστικό πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής. Εμείς έχουμε πει πως αναγνωρίζουμε ότι η δανειακή σύμβαση αποτελεί δεσμευτικό πλαίσιο για τη χώρα, το οποίο παλεύουμε να το αλλάξουμε σταδιακά. Έχουμε πει ξεκάθαρα τη θέση μας ότι η σταθεροποίηση μπορεί να επέλθει μόνο με ισχυρές αναπτυξιακές παρεμβάσεις, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού συντονισμού, που θα βλέπει προς την οικονομική ενοποίηση και την συνανάπτυξη, μαζί με την ταχεία προώθηση διαδικασιών πολιτικής ενοποίησης. Με δεδομένους τους περιορισμούς, η Δημοκρατική Αριστερά θα ψηφίσει τον Προϋπολογισμό του 2013 και θα εργαστεί για τη βέλτιστη υλοποίησή του, μέσα και από συμπληρώσεις που θα γίνουν και στη συνέχεια. Μπορεί όμως το πρόγραμμα προσαρμογής να αλλάξει και αυτό να επηρεάσει θετικά τον προϋπολογισμό του 2013; Η αντιπαράθεση που έγινε γύρω από τα εργασιακά αφορά και αυτό το ζήτημα. Το αν δηλαδή η τρόικα, οι εταίροι και οι δανειστές μας, αποδέχονται ότι σε ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής μπορούν να υπάρξουν αλλαγές. Η επιμονή μας μέχρι το τέλος δεν ήταν μια εμμονή. Ήταν κάτι που πρέπει να κρατήσουμε ως πολιτικό μήνυμα και διεκδίκηση: Ότι ναι, ως κράτος, αναλαμβάνουμε την ευθύνη να προωθήσουμε ένα δύσκολο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και θα το κάνουμε. Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε πίσω από τη θέση ότι η διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής πρέπει να δίνει ελπίδα στους πολίτες. Ελπίδα ότι θα έχουν μερίδιο στις ωφέλειες από τη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη.
Η στάση μας στα εργασιακά παραμένει ίδια. Ο προϋπολογισμός προφανώς δεν περιλαμβάνει τα εργασιακά θέματα, παρά μόνο ως παράθεση του περιβάλλοντος στο οποίο θα υλοποιηθεί. Ανεξάρτητα από την ψήφιση των αλλαγών στα εργασιακά, πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες ώστε να υπάρχει πίεση για επανατοποθέτηση του ζητήματος στη διαδικασία για τον ορισμό του κατώτατου μισθού και ενόψει της εκπνοής της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Είναι γνωστό ότι το πρόγραμμα προσαρμογής δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα, όχι μόνο γιατί δεν προωθήθηκαν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, αλλά και γιατί είχε αρκετά προβληματικά στοιχεία στη δομή του. Το παραδέχονται όλοι. Ενδεικτική είναι η ομολογία του ΔΝΤ, ότι συστηματικά υποεκτιμούσε τις επιπτώσεις της λιτότητας στην οικονομική ανάπτυξη. Το πρόγραμμα πρέπει να αλλάξει. Η κυβέρνηση αλλά και ευρύτερο μπλοκ πολιτικών δυνάμεων πρέπει να συμβάλλουν στην προσπάθεια διεκδίκησης αλλαγών στο πρόγραμμα. Διεκδίκηση που θα είναι διαρκής και δύσκολη. Πρώτη αλλαγή που πρέπει να γίνει είναι η αλλαγή της νοοτροπίας και του τρόπου που μας αντιμετωπίζουν οι εταίροι και οι δανειστές μας. Η Ελλάδα δεν μπορεί να αφήνεται στη διελκυστίνδα των διαφορετικών προσεγγίσεων και απόψεων μεταξύ ΔΝΤ και Γερμανίας σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους. Κατανοούμε ότι υπάρχουν θέματα χειρισμών, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να υπάρξει σύνδεση της συνέχισης χρηματοδότησης με τη λήψη της συνολικής απόφασης για τη βιωσιμότητα του χρέους. Με την ψήφιση του προϋπολογισμού, αμέσως πρέπει να ζητηθεί η αποδέσμευση ολόκληρης της δόσης των 31,5 δις και των όσων προβλέπονται από το πρόγραμμα δόσεων. Ο προϋπολογισμός του 2013 κατατίθεται σε ένα μεταβατικό στάδιο διαπραγματεύσεων της χώρας με την τρόικα και τους ευρωπαίους εταίρους, σε σχέση με το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και τη βιωσιμότητα του χρέους. Η τελική κατάληξη των διαπραγματεύσεων σε θέματα όπως χρονική επιμήκυνση, αναπτυξιακή ενίσχυση και μείωση της επιβάρυνσης του χρέους, θα επηρεάσει την τελική μορφή και την εξέλιξη του. Η ΔΗΜ.ΑΡ. έχει συγκεκριμένη τη θέση της για τη δημοσιονομική προσαρμογή. Αγωνιζόμαστε να έχει κυρίως στοιχεία εξυγίανσης και εξορθολογισμού. Το πακέτο μέτρων είναι βαρύ. Θέσαμε ζητήματα που μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις του, όπως : Η χρονική επιμήκυνση. Η ένταξη της ρήτρας αντικατάστασης μέτρων, έτσι ώστε αν έχουμε απόδοση εσόδων να μην υλοποιούνται τα ιδιαιτέρως επαχθή μέτρα. Η παράλληλη λήψη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών.
Η συνέχιση της χρηματοδότησης και η επανατοποθέτηση του ζητήματος του χρέους, ώστε να δημιουργείται ένα πλαίσιο βιώσιμης λύσης από οικονομική και κοινωνική άποψη, είναι αναγκαία στοιχεία μιας πολιτικής συμφωνίας με τους εταίρους. Πρέπει να εργασθούμε για να υπάρξει : ü η χρονική επιμήκυνση του προγράμματος προσαρμογής ώστε να αλλάξει η χρονική κατανομή των μέτρων και να υπάρχει η δυνατότητα να λειτουργήσει ουσιαστικά η ρήτρα αντικατάστασης των επαχθών μέτρων, στο βαθμό που θα έχουμε υπεραπόδοση στα έσοδα. ü η υλοποίηση ενός προγράμματος αναπτυξιακών παρεμβάσεων ώστε να δημιουργηθούν εισοδήματα σε νέους τομείς και για νέους ανθρώπους, μέσα από την άμεση αξιοποίηση του διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ, αλλά και την ειδική χρηματοδότηση δράσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. ü η βελτίωση της βιωσιμότητας των όρων εξυπηρέτησης του χρέους με μέτρα όπως: Η μείωση επιτοκίων. Η μετακύλιση ομολόγων. Η επιστροφή κέρδους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των κρατικών τραπεζών από αγορά ελληνικών ομολόγων σε χαμηλότερη τιμή από την ονομαστική αξία. Η χρηματοδοτική υποστήριξη της χώρας για να οργανώσει τη σταδιακή εθελοντική εξαγορά των ομολόγων της σε χαμηλότερη τιμή από τη σημερινή ονομαστική. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απευθείας από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης χωρίς επιβάρυνση του δημόσιου χρέους. Παράλληλα, πρέπει να υπάρξει ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, που θα εκκινήσει με τους περιορισμένους διαθέσιμους πόρους και θα επιχειρήσει τη μόχλευση τους ώστε να αποφέρει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Μια αρνητική πτυχή των προϋπολογισμών των τελευταίων ετών είναι η συνεχής μείωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Είναι αναγκαίος ο επανακαθορισμός της έννοιας της ανάπτυξης, παράλληλα με τις προσπάθειες πρόκλησής της. Για μας, η αλλαγή του χαρακτήρα της ανάπτυξης, η απασχόληση και η οικονομική δημοκρατία είναι βασικοί στόχοι. Η ανάπτυξη, για να έχει στοιχεία διατηρησιμότητας και για να διαχυθούν οι ωφέλειες στο σύνολο της κοινωνίας, θα πρέπει να απαλλαγεί από τις παθογένειες του προηγουμένου μοντέλου. Η σύνδεση με τη γενικότερη προσπάθεια ανασυγκρότησης της οικονομίας και του κράτους απαιτεί: ü Διαχείριση των πόρων με διαφάνεια και δημοκρατία στο σχεδιασμό, διαρκή διαδικασία αξιολόγησης και επανασχεδιασμού παρεμβάσεων, ώστε να βελτιώνονται τα αποτελέσματα τους και οι ωφέλειες για την κοινωνία. ü Eπιλογή δημόσιων έργων με κριτήριο την αναπτυξιακή τους στόχευση, τις εξωτερικές οικονομίες και τη μόχλευση.
ü Προτεραιότητα σε υποδομές και δραστηριότητες με μεγάλο εισοδηματικό πολλαπλασιαστή, που αυξάνουν την παραγωγικότητα, ενισχύουν την εξωστρέφεια και δημιουργούν μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας ü Δημιουργία προϋποθέσεων περιφερειακής και τοπικής οικονομικής ανάπτυξης, με την ενίσχυση των τοπικών συμπράξεων και την υιοθέτηση στρατηγικών αξιοποίησης των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων. ü Ανάπτυξη μεγάλων, αλλά κυρίως πολλών χιλιάδων μικρών και μεσαίων παρεμβάσεων, με στροφή στην καινοτομία, ενίσχυση της εξωστρέφειας της μεταποίησης, άνοιγμα αγορών σε παραδοσιακούς και νέους τομείς σε συνδυασμό με την επαγγελματική κινητικότητα. Έτσι μόνο μπορεί να υλοποιηθεί ένα εθνικό σχέδιο μεταφοράς της δραστηριότητας σε τομείς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Τομείς προτεραιότητας πρέπει να είναι: o Αναβάθμιση του πρωτογενούς τομέα. o Αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και των ενεργειακών δυνατοτήτων. o Ανάπτυξη του ενιαίου συμπλέγματος τουρισμού πολιτισμού. o Δημιουργία επιχειρήσεων σε τομείς γνώσης. o Ενίσχυση της εξωστρέφειας της μεταποίησης και την προώθηση των αναγκαίων συνεργασιών ή και συγχωνεύσεων για την αντιμετώπιση των εγγενών αδυναμιών των επιχειρήσεων μικρής κλίμακας. Ο προϋπολογισμός ενσωματώνει περιορισμούς αλλά και δυνατότητες. Η πρόκληση είναι να μεγιστοποιηθεί η αξιοποίηση των δυνατοτήτων. Αυτό προϋποθέτει την προώθηση μεγάλων μεταρρυθμίσεων και διαρθρωτικών αλλαγών για τον εξορθολογισμό και την εξάλειψη παθογενειών που χαρακτηρίζουν την οικονομική μας ζωή και τη δημόσια διοίκηση. Για να βγούμε από την κρίση προϋπόθεση είναι η εξυγίανση του πολιτικού συστήματος. Αποτελεί άμεση προτεραιότητα, για την ανασυγκρότηση και την εξυγίανση των διαδικασιών είσπραξης εσόδων, η αύξηση των εσόδων με την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της φοροκλοπής αλλά και ο εντοπισμός της φοροδιαφυγής προηγούμενων περιόδων. Είναι ζήτημα προτεραιότητας η αύξηση των φορολογικών εσόδων με ταυτόχρονη ελάφρυνση των εργαζόμενων, που ήδη έχουν επιβαρυνθεί πολλαπλώς. Μόνη λύση για αυτό είναι να αντιμετωπιστεί σε σταθερή βάση η φοροδιαφυγή, αλλά και η διαφθορά. Κρίσιμο ζήτημα πολιτικής σημασίας είναι ο τρόπος κατάρτισης και παρακολούθησης της εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Μία απλή και αποσυνδεδεμένη από τους στόχους και τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα παρουσίαση της κατανομής κονδυλίων δεν συνιστά πλέον επιλογή.
Η Δημοκρατική Αριστερά είχε θέσει και θέτει το ζήτημα της μετάβασης σε προϋπολογισμούς απόδοσης. Που σημαίνει ορισμό στόχων ανά υπηρεσία και εξειδικευμένη κοστολόγηση της απαιτούμενης δαπάνης από τον προϋπολογισμό. Εξέταση από μηδενική βάση της σκοπιμότητας και του μεγέθους κάθε δαπάνης, με επαναπροσδιορισμό της δαπάνης ώστε να εξαλειφθούν οι ανήθικες δαπάνες. Το ζήτημα αυτό είναι βαθύτατα πολιτικό. Επηρεάζει καθοριστικά την δυνατότητα άσκησης δημοσίων πολιτικών. Η μετάβαση σε προϋπολογισμούς απόδοσης, σε προϋπολογισμούς προγραμμάτων, δεν αποτελεί ανεπίκαιρη συζήτηση. Βρίσκεται στο κέντρο του ελληνικού ζητήματος. Υπάρχουν παραδείγματα χωρών, που αλλάζοντας τον τρόπο κατάρτισης του προϋπολογισμού και του οικονομικού ελέγχου, κατάφεραν να αναδιαρθρώσουν την δημόσια διοίκηση και τελικά την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας. Στόχοι όπως η μείωση του κόστους παροχής των υπηρεσιών, η βελτίωση του βαθμού εξυπηρέτησης των πολιτών, ο περιορισμός του απαιτούμενου χρόνου ολοκλήρωσης μιας διαδικασίας, ο περιορισμός των συναρμοδιοτήτων και η ψηφιακή παροχή των υπηρεσιών μπορούν να παρακολουθούνται αποτελεσματικά μέσα από τον προϋπολογισμό απόδοσης. Το έργο συνολικά της διοικητικής μεταρρύθμισης είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το ζήτημα του προϋπολογισμού. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται και οι σχεδιασμού που έγιναν είναι σημαντικοί. Ένα σημαντικό παράδειγμα, που άπτεται και αυτό του προϋπολογισμού, είναι το ζήτημα της υγείας. Η μείωση των δαπανών της υγείας είναι κομβικός στόχος. Όλοι οι Έλληνες γνωρίζουν την ασυδοσία που επικρατούσε στο χώρο της υγείας, όλοι οι Έλληνες αναγνωρίζουν ότι αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Όμως υπάρχουν δύο βασικές παράμετροι. Πρώτον, η μείωση του κόστους δεν πρέπει να πλήξει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και δεύτερον, δεν πρέπει να επιτευχθεί μετακυλώντας το κόστος στον ασθενή. Εάν στο χώρο της υγείας καταφέρουμε και αναλογικά εφαρμόσουμε τις βασικές αρχές ενός προϋπολογισμού απόδοσης, θα έχουμε τη δυνατότητα να διασφαλίσουμε ό,τι η μείωση της δημόσιας δαπάνης για την υγεία δεν θα μετατραπεί σε κόστος για τον πολίτη, ούτε σε πτώση της ποιότητας της παρεχόμενης υπηρεσίας. Το ζήτημα του κοινωνικού κράτους. Περνάει κρίση ; Ναι. Περικόπτονται υπηρεσίες; ναι. Πρέπει να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων; Σίγουρα ναι! Όμως να μην κλείσουμε τα μάτια στο σχεδιαστικό λάθος του κοινωνικού μας κράτους. Να μην κλείσουμε τα μάτια στις σπατάλες, τον ανορθολογισμό. Να μην κρύψουμε την αλήθεια που ήθελε το κοινωνικό μας κράτος να ενισχύει περισσότερο του έχοντες. Να μην σπρώξουμε τις άβολες αλήθειες κάτω από το χαλί ώστε να μπορέσουν οι νέοι μας να
απολαύσουν την προσφορά αυτών που κέρδισε η γενιά μου. Να μην χρειαστεί να υπάρξουν στο μέλλον τόσο κρίσιμες αποφάσεις όπως τώρα. Το κοινωνικό κράτος είναι βασικός πυλώνας του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η επιβίωσή του όμως απαιτεί πολιτική βούληση, αλλά και δημοσιονομική ευχέρεια. Μόνο με υγιή δημοσιονομικά μπορούμε να το στηρίξουμε αποτελεσματικά. Μόνο με ορθολογική διαχείριση πόρων και ιεράρχηση αναγκών μπορούμε να το επαναθεμελιώσουμε ηθικά, αλλά και λειτουργικά. Μόνο με εκσυγχρονισμό των δομών, με έλεγχο των δαπανών μπορούμε να αξιώνουμε την αδιάλειπτη και σταθερή παρουσία ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους. Πρέπει να περάσουμε από ένα άστοχο σε ένα στοχευμένο κοινωνικό κράτος, που θα βοηθά ουσιαστικά αυτόν που πραγματικά έχει ανάγκη. Αυτό είναι το πολιτικό πλαίσιο στη βάση του οποίου η Δημοκρατική Αριστερά θα ψηφίσει τον προϋπολογισμό. Είναι μια ψήφος για τη συνέχιση της προσπάθειας καθοριστικής σημασίας για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας, την σταθεροποίηση και την ανάκαμψη. Είναι ένας διαρκής αγώνας για αλλαγή και βελτίωση των όρων της δανειακής σύμβασης. Για την προώθηση μεταρρυθμίσεων στο κράτος και την οικονομία.