ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΚΙΝΗΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΚΙΝΗΣΕΙΣ 2.1 Περιγραφή της κίνησης Ο κλάδος της Φυσικής που ασχολείται με την περιγραφή της κίνησης των σωμάτων χωρίς να αναζητά τα αίτια που την προκαλούν, ονομάζεται κινηματική. Ανάλογα με την τροχιά που μπορεί να διαγράψει ένα κινητό, οι κινήσεις διακρίνονται σε διάφορα είδη. Ωστόσο, η μελέτη μας θα περιοριστεί μόνο στις κινήσεις που πραγματοποιούνται σε ευθεία γραμμή, οι οποίες γι αυτό το λόγο ονομάζονται ευθύγραμμες κινήσεις. π.χ. η κίνηση ενός αυτοκινήτου σε ίσιο δρόμο Α 1

Τα σώματα των οποίων η κίνηση μελετάται θεωρούνται υλικά σημεία. Ως τέτοια, μπορούν να θεωρηθούν τα σώματα ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλα ή μικρά είναι, εφόσον οι διαστάσεις τους δεν επηρεάζουν τη μελέτη της κίνησης. π.χ. θεωρούμε το αυτοκίνητο ως υλικό σημείο (Α) Ένα σώμα κινείται, όταν αλλάζει θέση ως προς ένα άλλο σώμα που το δεχόμαστε ακίνητο. Αυτό το δεύτερο σώμα είναι το σημείο αναφοράς, το οποίο ταυτίζεται με την αρχή των μετρήσεών μας. π.χ. για τη μελέτη της κίνησης του αυτοκινήτου, μπορούμε να θεωρήσουμε την πινακίδα με το όριο ταχύτητας ως σημείο αναφοράς. Η θέση ενός σώματος θα είναι διαφορετική, αν μετρηθεί σε σχέση με ένα άλλο σημείο αναφοράς. Έτσι, η έννοια της κίνησης είναι σχετική και εξαρτάται κάθε φορά από το σημείο αναφοράς. Προκειμένου να περιγραφεί με ακρίβεια η κίνηση του σώματος είναι απαραίτητη η γνώση της θέσης του κάθε χρονική στιγμή. Η θέση συμβολίζεται με x. Προσδιορισμός θέσης ενός σώματος που αναφέρεται σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή Βήμα 1 ο : Θεωρούμε ένα σημείο Ο ως σημείο αναφοράς. Συνήθως, δεξιά του σημείου Ο η θέση λαμβάνεται με πρόσημο (+), ενώ αριστερά του σημείου Ο η θέση λαμβάνεται με πρόσημο (-). Το πρόσημο ορίζει την κατεύθυνση της θέσης. Βήμα 2 ο : Με τη βοήθεια μιας μετροταινίας μετρούμε την απόσταση του σώματος από το Ο. Το 0 της κλίμακας της μετροταινίας συμπίπτει με το σημείο Ο. 2

Παράδειγμα: Να προσδιοριστούν οι θέσεις του αυτοκινήτου όταν το σημείο αναφοράς είναι: α) το Ο, β) το Β. Λύση: Η απόσταση d του σημείου Α από το Ο είναι 2 m, του Β είναι 4 m και του Γ είναι 7 m. 7 m 2 m 4 m Α Ο Β Γ Θέση ως προς το Ο -2 m +4 m +7 m Θέση ως προς το Β -6 m 0 m +3 m α) Με σημείο αναφοράς το Ο η θέση του αυτοκινήτου στο Β είναι x Α = +4 m και στο Γ είναι x Γ = +7 m. Τα σημεία Β και Γ βρίσκονται δεξιά από το Ο, γι αυτό οι θέσεις τους είναι θετικές. Το σημείο Α βρίσκεται αριστερά από το Ο γι αυτό η θέση του είναι αρνητική, δηλαδή x Α = -2 m. β) Με σημείο αναφοράς το Β, η θέση του αυτοκινήτου στο Β θα είναι x Β = 0, η θέση στο Γ θα είναι x Γ = + 3 m και η θέση στο Α θα είναι x Α = - 6 m. Η θέση είναι διανυσματικό μέγεθος, ενώ η απόσταση είναι μονόμετρο μέγεθος. Ποια είναι η διαφορά τους; 3

Για να ορίσουμε ένα μονόμετρο μέγεθος, όπως την απόσταση, χρειαζόμαστε μόνο έναν αριθμό (δηλαδή το μέτρο του) και μια μονάδα μέτρησης. Τα μονόμετρα μεγέθη δεν εμπεριέχουν την έννοια της κατεύθυνσης. Για να ορίσουμε ένα διανυσματικό μέγεθος, όπως τη θέση, εκτός από το μέτρο χρειαζόμαστε και την κατεύθυνσή του, δηλαδή τη διεύθυνση και τη φορά του. Ένα διανυσματικό μέγεθος το παριστάνουμε με ένα βέλος. Η διεύθυνση του βέλους είναι η ευθεία που περνά από αυτό, ενώ η φορά σχετίζεται με το προς τα πού δείχνει το βέλος. Αν δείχνει προς τις θετικές τιμές το μέτρο του λαμβάνεται θετικό, ενώ αν δείχνει προς τις αρνητικές τιμές λαμβάνεται αρνητικό. Το βέλος σχεδιάζεται ανάλογα προς το μέτρο του διανυσματικού μεγέθους. Μερικά μονόμετρα μεγέθη: η μάζα (m), η θερμοκρασία (T), η πυκνότητα (ρ). Μερικά διανυσματικά μεγέθη: η ταχύτητα ( ), η μετατόπιση ( x ), η επιτάχυνση (. ) Όταν συμβολίζουμε ένα διανυσματικό μέγεθος χωρίς βελάκι, εννοούμε το μέτρο του (π.χ. υ = 6 m/s: το μέτρο της ταχύτητας είναι 6 m/s, δε δίνεται καμία πληροφορία για την κατεύθυνσή της). Ένα σώμα που κινείται αλλάζει διαρκώς θέση. Συνήθως δεχόμαστε ότι τη χρονική στιγμή t 1 = 0 το σώμα βρίσκεται στη θέση x 1 = 0. Σε μια μεταγενέστερη χρονική στιγμή t 2 το σώμα βρίσκεται στη θέση x 2. Η μεταβολή της θέσης του σώματος από τη χρονική στιγμή t 1 μέχρι τη χρονική στιγμή t 2 ονομάζεται μετατόπιση και ορίζεται ως: x x 2 x 1. Η χρονική διάρκεια μέσα στην οποία συμβαίνει αυτή η μεταβολή ονομάζεται χρονικό διάστημα και ορίζεται ως Δt = t 2 t 1. Το σύμβολο Δ, γενικά παριστάνει μεταβολή ενός μεγέθους και ορίζεται ως: Δ = (τελική τιμή) (αρχική τιμή). 4

Προσδιορισμός της μετατόπισης κινουμένου σώματος που αναφέρεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Βήμα 1 ο : Ορίζουμε μία θετική φορά, συνήθως αυτή προς τα δεξιά. Βήμα 2 ο : Βρίσκουμε τις θέσεις x 1 και x 2. Προσέχουμε αν η θέση του σώματος είναι δεξιά ή αριστερά από το 0, έτσι ώστε να τη λάβουμε με το σωστό πρόσημο. Βήμα 3 ο : Βρίσκουμε τη μετατόπιση από τον τύπο x x 2 x 1. Παράδειγμα: 7 m 2 m 4 m Α Ο Β Γ Χρονική στιγμή t 3 t 1 t 2 Θέση ως προς το Ο -2 m +4 m +7 m x 3 x 1 x 2 Το αυτοκίνητο τη χρονική στιγμή t 1 βρίσκεται στη θέση Β, τη χρονική στιγμή t 2 βρίσκεται στη θέση Γ και τη χρονική στιγμή t 3 βρίσκεται στη θέση Α. Να υπολογιστεί η μετατόπιση του αυτοκινήτου τα χρονικά διαστήματα: Δt = t 2 t 1, Δt = t 3 t 2 και Δt = t 3 t 1. 5

Λύση: Κατά το χρονικό διάστημα Δt = t 2 t 1 το μέτρο της μετατόπισης του σώματος είναι x x x 7 4 3m. 2 1 Κατά το χρονικό διάστημα Δt = t 3 t 2 το μέτρο της μετατόπισης του σώματος είναι x x x 2 7 9m. 3 2 Η πρόσθεση και η αφαίρεση των διανυσματικών μεγεθών διαφέρει από τις αντίστοιχες πράξεις των μονόμετρων μεγεθών. Στις ευθύγραμμες κινήσεις, όμως, μπορούμε να κάνουμε αυτές τις πράξεις, χρησιμοποιώντας μόνο τα μέτρα των διανυσματικών αριθμών. Κατά το χρονικό διάστημα Δt = t 3 t 1 το μέτρο της μετατόπισης του σώματος είναι 2 4 m x x x 6. 3 1 Το διάστημα S που διανύει το σώμα από το Β στο Γ είναι 3 m, από το Γ στο Α είναι 9 m, και συνολικά από το Β στο Α διανύει 3 +9 =12 m. Παρατηρούμε ότι: Tο μέτρο της μετατόπισης είναι θετικός αριθμός όταν η κίνηση πραγματοποιείται προς τις θετικές τιμές, ενώ όταν η κίνηση γίνεται προς τις αρνητικές τιμές, το μέτρο της μετατόπισης είναι αρνητικός αριθμός. η μετατόπιση εξαρτάται μόνο από την αρχική και την τελική θέση του σώματος και όχι από τις ενδιάμεσες θέσεις από τις οποίες περνάει αυτό. Το διάστημα είναι: μονόμετρο μέγεθος είναι πάντα θετικός αριθμός και παριστάνει το μήκος που διανύει το σώμα κατά την κίνησή του. Επομένως, το διάστημα εξαρτάται από τη διαδρομή που ακολούθησε το σώμα. 6

Τροχιά ενός σώματος είναι η γραμμή που σχηματίζεται αν ενωθούν όλες οι διαδοχικές θέσεις από τις οποίες πέρασε κατά την κίνησή του. Ανάλογα με την τροχιά που μπορεί να διαγράψει το σώμα οι κινήσεις διακρίνονται σε: ευθύγραμμες (πραγματοποιούνται πάνω σε ευθείες γραμμές), σε κυκλικές (πραγματοποιούνται πάνω σε περιφέρειες κύκλων) και σε καμπυλόγραμμες (πραγματοποιούνται πάνω σε καμπύλες γραμμές). 7

Πίνακας εννοιών που συναντήσαμε στην περιγραφή της κίνησης Μέγεθος Σύμβολο Ορισμός Χρονική στιγμή Μονόμετρο t Χρονικό διάστημα Μονόμετρο Δt = t 2 t 1 Πότε συνέβη ένα γεγονός Διάρκεια ενός φαινομένου Θέση Διανυσματικό x Θέση ενός σώματος μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή Το μήκος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο θέσεις ενός Απόσταση Μονόμετρο d σώματος που αναφέρονται σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές Μεταβολή της θέσης Μετατόπιση Διανυσματικό x x 2 x 1 ενός σώματος σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Το μήκος που διανύει ένα σώμα κατά τη Διάστημα Μονόμετρο S διάρκεια συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος 8

ραστηριότητα: Προσδιορισμός της θέσης σώματος Τα νούμερα που σου δίνουμε είναι ενδεικτικά. Εσύ θα κάνεις παρόμοιους υπολογισμούς με βάση τις δικές σου μετρήσεις. Χρησιμοποιώντας μια μετροταινία ή ένα χάρακα προσδιόρισε τη θέση 1 της γόμας σε σχέση με τις δύο άκρες του θρανίου σου Α και Β. 70 cm 50 cm Η γόμα βρίσκεται στη θέση x Α = + 70 cm από το Α (σημείο αναφοράς). Η γόμα βρίσκεται στη θέση x Β = - 50 cm από το Β (σημείο αναφοράς). Μετατόπισε τη γόμα από τη θέση 1 στη θέση 2 του θρανίου. Η γόμα βρίσκεται x Α = + 30 cm από το Α (σημείο αναφοράς). Η γόμα βρίσκεται x Β = - 90 cm από το Β (σημείο αναφοράς). 30 cm 90 cm Συμπέρασμα: Η θέση της γόμας εξαρτάται από το σημείο αρχής των μετρήσεων Α ή Β. Αν η γόμα βρίσκεται δεξιά του σημείου αναφοράς η θέση της είναι θετικός αριθμός, ενώ αν βρίσκεται αριστερά η θέση της είναι αρνητικός αριθμός. 9

ραστηριότητα: Σημείο αναφοράς και μετατόπιση Τα νούμερα που σου δίνουμε είναι ενδεικτικά. Εσύ θα κάνεις παρόμοιους υπολογισμούς με βάση τις δικές σου μετρήσεις. Η θέση της γόμας σε σχέση με την άκρη Α του θρανίου είναι x 1 = + 70 cm, ενώ σε σχέση με την άκρη Β του θρανίου είναι x 1 = - 50 cm. Η γόμα βρίσκεται δεξιά από το Α, οπότε η θέση της είναι θετική ως προς το Α και αριστερά από το Β, οπότε η θέση της είναι αρνητική ως προς το Β. Μετά τη μετατόπιση, η νέα θέση της γόμας ως προς το Α είναι: x 2 = + 30 cm και ως προς το Β είναι: x 2 = - 90 cm. Μετατόπιση της γόμας με σημείο αναφοράς το Α: Δx = x 2 x 1 = (+ 30) (+ 70) = - 40 cm. Μετατόπιση της γόμας με σημείο αναφοράς το Β: Δx = x 2 x 1 = (- 90) (- 50) = - 40 cm. Θέση της γόμας x 1 = + 70 cm, από το Α. Θέση της γόμας x 2 = + 30 cm, από το Α. Θέση της γόμας x 1 = - 50 cm, από το B. Θέση της γόμας x 2 = - 90 cm, από το B. Η μετατόπιση της γόμας με σημείο αναφοράς το Α είναι ίση με τη μετατόπιση της γόμας με σημείο αναφοράς το Β. Άρα, η μετατόπιση δεν εξαρτάται από τη θέση που επιλέγουμε ως σημείο αναφοράς. 10

Φυσική και Τεχνολογία, Αστρονομία και Χημεία Αναζήτησε πληροφορίες και κατασκεύασε ένα φωτογραφικό άλμπουμ με θέμα το χρονικό των αποστολών από τη γη προς τον Άρη μέχρι σήμερα. A. Δεκαετία του 60 MARINER 3 4 (1964): Προσέγγιση του Άρη. Πρώτες κοντινές φωτογραφίες του πλανήτη. MARINER 6 7 (1969): Κοντινή περιφορά γύρω από τον Άρη και ανάλυση της ατμόσφαιρας και της επιφάνειάς του. Β. Δεκαετία 70 MARINER 8 9 (1971): Οι πρώτοι δορυφόροι σε τροχιά γύρω από τον Άρη. Ο Mariner 9 παρέμεινε σε τροχιά για έναν περίπου χρόνο και έκανε χαρτογράφηση μεγάλου μέρους της επιφάνειας του Άρη. VIKING 1 & 2 (1975): Οι δύο αυτοί δορυφόροι ήταν οι πρώτοι που προσεδαφίστηκαν σε επιφάνεια του Άρη. Αποτελούνταν από δύο μέρη (ένα μέρος ήταν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη και ένα άλλο στην επιφάνεια του πλανήτη). Για 90 περίπου ημέρες έπαιρναν φωτογραφίες του πλανήτη και έκαναν διάφορα πειράματα για τη σύστασή του. Για πρώτη φορά έγιναν βιολογικά πειράματα για τη διερεύνηση ύπαρξης ζωής. Ενώ βρέθηκε μια χημική δραστηριότητα στο έδαφος του πλανήτη, δεν ήταν ξεκάθαρη η ύπαρξη μικροοργανισμών. Γ. Δεκαετία 90 MARS PATHFINDER (1996): Το Mars Pathfinder προσεδαφίστηκε στον Άρη στις 4 Ιούλιου 1997. Μετέφερε πολλές εικόνες από την επιφάνεια του πλανήτη και πραγματοποίησε χημική ανάλυση του εδάφους. Επίσης έκανε σειρά μετεωρολογικών μετρήσεων της ατμόσφαιρας του Άρη.

Δ. Διαστημικές αποστολές σε εξέλιξη ODYSSEY (2001): Ο Odyssey είναι ένας δορυφόρος τροχιάς γύρω από τον πλανήτη Άρη με σκοπό την εύρεση της σύστασης της επιφάνειας του πλανήτη, ανίχνευσης νερού και πάγου στον πλανήτη, καθώς και μελέτης του πεδίου ακτινοβολίας. MARS EXPRESS από την ESA που εκτοξεύτηκε τον Ιούνιο του 2003 και περιελάμβανε το όχημα εδάφους Beagle 2. Δυστυχώς, παρόλη την επιτυχή αποδέσμευση του Beagle 2 από το Mars Express στις 19 Δεκεμβρίου 2003, χάθηκαν τα ίχνη του προτού προλάβει να προσεδαφιστεί. MARS EXPLORATION ROVERS (2003): Τα Spirit και Opportunity είναι ρομπότ που βρίσκονται και κινούνται σε διαφορετικές περιοχές πάνω στην επιφάνεια του Άρη. Μπορούν να διανύσουν απόσταση 40 μέτρων την ημέρα και είναι εφοδιασμένα με συσκευές για να ανιχνεύουν ύπαρξη νερού κατά το παρελθόν. Τα Rovers έχουν καταγράψει ανεμοστρόβιλους σκόνης πάνω στην επιφάνεια του πλανήτη. PHOENIX της NASA (2007). NETLANDER με συνεργασία Φιλανδών, Γάλλων, Γερμανών και Αμερικάνων (2007).

Ποιες πληροφορίες έχουν αντληθεί από αυτές τις αποστολές και αφορούν τη σύσταση της ατμόσφαιρας του Άρη; Ο Άρης είναι ο 4 ος κατά σειρά πλανήτης του ηλιακού συστήματος και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 228.000.000 km από τον ήλιο. Ο Άρης έχει διάμετρο 6.800 km περίπου, περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του σε 1 περίπου γήινη μέρα και περιφέρεται γύρω από τον ήλιο σε 1,9 γήινα χρόνια. Η ατμόσφαιρα του Άρη, που στο ανώτατό της όριο φθάνει τα 230 km, αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα (95%), άζωτο, αργό, και ελάχιστο νερό, αρκετό όμως για να δημιουργεί λίγα νέφη. Έχει πολύ μικρότερη μάζα και πυκνότητα από την ατμόσφαιρα της Γης, με αποτέλεσμα η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια του Άρη να ανέρχεται μόλις σε 8 mbar, ενώ της Γης φθάνει τα 1.013 mbar. Παρ όλα αυτά, η κυκλοφορία των ρευμάτων στην ατμόσφαιρά του είναι παρόμοια με την αντίστοιχη γήινη. Σε παλαιότερες γεωλογικές περιόδους τόσο η σύσταση της ατμόσφαιρας όσο και το κλίμα του Άρη διέφεραν σημαντικά από τη σημερινή τους μορφή. Όσον αφορά τη θερμοκρασία, οι μετρήσεις Το όρος Όλυμπος Αρχαίες κοίτες ποταμών καταρχήν δείχνουν μια αφιλόξενη εικόνα. Στον ισημερινό κυμαίνεται ανάμεσα στους +27 ο C (την ημέρα) και στους -73 ο C (τη νύχτα), ενώ στους πόλους πέφτει στους -150 ο C. Η μέση θερμοκρασία σ' όλη την επιφάνεια του Άρη είναι -50 ο C, τιμή πολύ χαμηλή αν συγκριθεί μ' αυτή της Γης (+15 ο C). Πηγές: www.astro.noa.gr/journal/basic/journal_solmars.html, www.astronomia.gr/wiki/index.php.title=άρης

Φυσική και ιαστημικά ταξίδια Κατασκεύασε ένα φωτογραφικό άλμπουμ με τις φωτογραφίες που έστειλε στη γη το Voyager 2, καθώς περνούσε πολύ κοντά από διάφορους πλανήτες. Κατάγραψε τις πληροφορίες που μπορείς να αντλήσεις από την κάθε φωτογραφία, όσον αφορά τους πλανήτες και τους δορυφόρους τους. Το Voyager 2 είναι ένα μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο που εκτοξεύτηκε στις 20 Αυγούστου 1977 και επισκέφτηκε τέσσερις πλανήτες: τον Δία, τον Κρόνο, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα. Η πιο κοντινή προσέγγιση στον Δία συνέβη στις 9 Ιουλίου 1979. Ανακάλυψε μερικούς δακτυλίους γύρω από τον Δία και επίσης πήρε μία φωτογραφία του δορυφόρου Ιώ που έδειχνε κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα. Αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 10 Ιουνίου 1979 από μια απόσταση 24 εκατ. χιλιομέτρων. Πάνω από τους χρωματισμούς σχηματισμούς νεφών του Δία βρίσκεται η σκιά του Ganymede, του μεγαλύτερου από τους δορυφόρους του Δία. Η Ιώ είναι ορατή στα δεξιά του Δία. Ο Δίας διαθέτει 63 δορυφόρους, ανάμεσα τους είναι οι : Europa, Callisto, Adrastea, Metis και Thebe.

Η πιο κοντινή προσέγγιση στον Κρόνο συνέβη στις 25 Αυγούστου 1981. Το Voyager 2 ανακάλυψε ότι στα υψηλότερα επίπεδα της ατμόσφαιρας του Κρόνου η θερμοκρασία ήταν 203 0 C ενώ στα χαμηλότερα επίπεδα η θερμοκρασία είχε αυξηθεί στους 130 0 C. Αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 21 Ιουλίου 1981 από μια απόσταση 34 εκατ. χιλιομέτρων περίπου. Οι δορυφόροι Rhea και Dione εμφανίζονται ως κουκίδες νότια και νοτιοανατολικά του Κρόνου. Άλλοι δορυφόροι του είναι οι: Iapetus, Enceladus και Titan. Η πιο κοντινή προσέγγιση στον Ουρανό συνέβη στις 24 Ιανουαρίου 1986. Το Voyager βρήκε 10 νέους δορυφόρους ανεβάζοντας τον αριθμό των δορυφόρων του Ουρανού στους 15. Ανάμεσα τους είναι οι: Miranda, Titania και Ariel. Επίσης ανακάλυψε ένα μαγνητικό πεδίο, η ένταση του οποίου είναι συγκρίσιμη με αυτή του πεδίου της Γης. Η πιο κοντινή προσέγγιση στον Ποσειδώνα συνέβη στις 24 Αυγούστου 1989. Ένας από τους δορυφόρους του είναι ο Triton. Αντικείμενα που είναι βαθιά στην ατμόσφαιρα εμφανίζονται μπλε ενώ σε υψηλότερα επίπεδα εμφανίζονται άσπρα.

Συμπλήρωσε την εικόνα του βιβλίου με την πορεία του διαστημόπλοιου μετά την 24 Αυγούστου 1989. Απέχουμε 30 χρόνια από την εκτόξευση του Voyager 2, αυτό όμως συνεχίζει να μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες, καθώς ταξιδεύει προς το όριο του ηλιακού μας συστήματος. Στις 5 Σεπτεμβρίου του 2006 το Voyager 2 βρισκόταν σε AU = astral unit. απόσταση 80.5 AU από τον ήλιο, παραπάνω από το Μέση απόσταση Ηλίου Γης. διπλάσιο της απόστασης του Πλούτωνα από τον Ήλιο. Σήμερα απέχει περισσότερο από 11,5 δισ. χιλιόμετρα από τη Γη και υπολογίζεται ότι θα βγει από την αχανή περιοχή που επηρεάζεται από τον ήλιο μας μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Οι αστρονόμοι δηλώνουν ότι αυτή η περιοχή, η οποία ονομάζεται ηλιόσφαιρα, είναι πλέον καλύτερα οριοθετημένη, χάρη στα δεδομένα που έχουν στείλει στη Γη τα δύο διαστημόπλοια Voyager. Το επόμενο όριο που θα συναντήσει είναι η λεγόμενη ηλιόπαυση, δηλαδή η περιοχή όπου συναντώνται και «ισορροπούν» ο ηλιακός άνεμος με τον διαστρικό άνεμο που αποτελείται από αέρια και αστρική σκόνη. Πέρα από αυτό το σημείο αρχίζει το «βαθύ Διάστημα». μια Πηγές: http://en.wikipedia.org/wiki/voyager_2