Έκφραση εμπειριών με εικόνα και κείμενο: διδάσκοντας νέες και νέους συγγραφείς Βασίλειος Κωτούλας Σχολικός Σύμβουλος 2ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας ΠΕ Καρδίτσας vaskotoulas@sch.gr
Δομή Εισήγησης 2 3 1Θεωρητικό Διαδικασία Παραδείγματα Πλαίσιο Εκπαιδευτική ματιά...
1 Θεωρητικό Πλαίσιο
Βασικές Παραδοχές Η διδακτική πρόταση στηρίζεται στην καλλιέργεια του ενδιαφέροντος των μαθητών για κάθε αντικείμενο που διδάσκονται συνδέοντάς το με κάθε πτυχή της ζωής τους. Στο γραπτό λόγο αντιμετωπίζω τους μαθητές μου ως συγγραφείς από την πρώτη στιγμή, ζητώντας τους να γράψουν κείμενο για να μοιραστούν τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τις εμπειρίες τους. Ό,τι πηγάζει από τους/τις ίδιους/ίδιες μπορούν να το περιγράψουν ανάλογα με την ένταση που το έχουν ζήσει.
Πλαισιωμένη διδασκαλία Contextual teaching Ο σκοπός της είναι άμεσα συνδεδεμένος με την καθημερινότητα του μαθητή. Εστιάζει στη δημιουργία θεμελιωδών γνώσεων Απαιτείται η ενεργός συμμετοχή: Έχει δειχτεί ότι η μάθηση είναι βαθιά όταν οι μαθητές εμπλέκονται αυτόβουλα και προσεγγίζουν «μεταφράζουν» - τα αντικείμενα, με βάση τις γνώσεις και εμπειρίες τους (Center for Student Success, 2007; Grubb και συν., 1999; De Corte, 2007; Dirkx & Prenger 1997). Το θέμα που διδάσκεται στην τάξη έχει άμεση αναφορά στην καθημερινή ζωή. Έτσι οι μαθητές έχουν κίνητρα για να συνδέσουν το περιεχόμενο της γνώσης με την εφαρμογή.
Χαρακτηριστικά της πλαισιωμένης διδασκαλίας (1/2) Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά. Οι μαθητές αντιμετωπίζουν τη μάθηση ως σχετική με τα ενδιαφέροντά τους. Οι μαθητές μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Η μάθηση σχετίζεται με τον "πραγματικό κόσμο" και / ή προσομοιώνεται σε θέματα και προβλήματα στα οποία βρίσκουν νόημα οι μαθητές. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να αναλάβουν την ευθύνη για την παρακολούθηση της προόδου τους. Οι διαφορετικές συνθήκες της ζωής των μαθητών και οι πρότερες εμπειρίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη μάθηση. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να συμμετέχουν ενεργά στην κοινότητα. Η μάθηση αξιολογείται με πολλούς τρόπους. Οι απόψεις των μαθητών είναι σεβαστές και εκτιμούνται.
Χαρακτηριστικά της πλαισιωμένης διδασκαλίας (2/2) Οι εκπαιδευτικοί διαμεσολαβούν διευκολύνοντας τη μάθηση των μαθητών. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν πολλές διαφορετικές τεχνικές. Το μαθησιακό περιβάλλον είναι δυναμικό και συναρπαστικό. Συνδυαστικές λογικές και στρατηγικές για την επίλυση προβλημάτων ενθαρρύνονται. Η διαδικασία της μάθησης είναι εξίσου σημαντική με το μαθημένο. Μάθηση συμβαίνει σε διάφορες συνθήκες και πλαίσια. Η γνώση επεκτείνεται πέρα από τα όρια των συμβατικών αιθουσών. Ο/Η δάσκαλος / δασκάλα δέχεται το ρόλο του / της ως μαθητής / μαθήτρια.
Μαθητές που αποτυγχάνουν λόγω ενδογενών αιτιών (μαθησιακές δυσκολίες) Η πλαισιωμένη διδασκαλία δίνει κίνητρο εμπλοκής, βοηθά το μαθητή με ΜΔ να τοποθετηθεί στη διδακτική διαδικασία και τον προσανατολίζει στο στόχο, βοηθώντας τόσο στην ανάκληση της υπάρχουσας γνώσης, όσο και στον προγραμματισμό των ενεργειών του. Η ολοκλήρωση / παραγωγή ενός βιβλίου δίνει κίνητρο συνέχειας, φέρνει το μαθητή με ΜΔ σε δημιουργική επαφή με ένα αντικείμενο που κατά βάση αποτυγχάνει και δυσκολεύεται
Μαθητές που αποτυγχάνουν λόγω φτωχών περιβαλλοντικών συνθηκών Το κοινωνικό συγκείμενο παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ατόμου και επιβάλλει δεσμεύσεις στη μορφή και τις χρήσεις του λόγου.> Berthoff (1978): Η γλώσσα παρέχει στο άτομο δυνατότητες να γνωρίσει τον εαυτό του και να κινηθεί στο κοινωνικό του πλαίσιο (βιολογικό υπόβαθρο στη θεώρηση).> Δεδομένοι οι κοινωνικοί προσδιορισμοί της γλώσσας.> Bizzell (1986): Η πιθανότητα να πετύχει το άτομο την κοινωνική ένταξη και διάκριση δεν εξαρτάται από το προσωπικό του ταλέντο και τις ατομικές του δυνατότητες αλλά από την κοινωνική του προέλευση και το περιβάλλον στο οποίο κινείται. Μέρος του περιβάλλοντος είναι και το σχολείο.>
Κοινωνικοπολιτισμική διαμεσολάβηση για την εκμάθηση της γλώσσας Thompson (2001/02): Η εκμάθηση της γλώσσας από παιδιά μειονοτήτων γίνεται πιο επιτυχημένη όταν α) εμπλέκονται προσωπικά σε δραστηριότητες που βασίζονται στη λογοτεχνία, β) δουλεύουν με συνομηλίκους τους, γ) παίζουν παιχνίδια και παίρνουν μέρος σε πρακτικές δραστηριότητες. McCarthy, Haddock, Miklaucic & Saukko (2000): Η μουσική rap και hip- hop βοηθάει τα μη λευκά παιδιά να μαθαίνουν τη γλώσσα τους αλλά και στην ανάπτυξη ενός πολιτισμικού τρόπου ζωής. Ibrahim (1999): Γαλλόφωνοι αφρικανοί νέοι στον Καναδά γίνονται κοινωνοί της κουλτούρας και της αγγλικής γλώσσας μέσα από τη μουσική hip- hop. Hicks (1987): Νήπια αφροαμερικανάκια έμαθαν καλύτερα τα μέρη του σώματος όταν χρησιμοποιούνταν η μουσική rap ως μέσο διδασκαλίας.
2 Διαδικασία
Κοινωνικοί Εποικοδομιστές Mc Carthey & Mc Mahon (1995): Η γνώση δεν αποτελεί απεικόνιση της αντικειμενικής πραγματικότητας, αλλά κοινωνική κατασκευή που οικοδομείται μέσα από τη συλλογική επικοινωνία και αντιπαράθεση. Το ομαδοσυνεργατικό μοντέλο υιοθετείται ως πλαίσιο διδασκαλίας και μάθησης, διότι: α) εξασφαλίζει αυθεντικές καταστάσεις διαμαθητικής επικοινωνίας που λειτουργούν ως μήτρα μάθησης και ανάπτυξης και, β) βοηθούν τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν την κοινωνική βάση της μάθησης.
Η ομάδα Η μαθητική ομάδα των 3-4 μελών προσφέρεται ως κοινωνικό πλαίσιο για την άσκηση των μαθητών στον τομέα αναγνώρισης του αποδέκτη για τη διαμόρφωση του περιεχομένου και της μορφής έκφρασης του γραπτού λόγου. Προσφέρει αυθεντικό συνομιλητή κατά τη διαδικασία της παραγωγής του γραπτού λόγου, που παρεμβαίνει διορθωτικά με τις προφορικές του παρατηρήσεις. Η απήχηση που έχει ο λόγος στην ομάδα λειτουργεί για το γράφοντα ως άμεση ανατροφοδότηση, η οποία προσφέρει νύξεις και υποδείξεις για το τι και πώς πρέπει να βελτιωθεί καθώς και το τι είναι επικοινωνιακά αποτελεσματικό. Προσφέρει ευκαιρίες άμεσης παρατήρησης συμμαθητών κατά τη διαδικασία της παραγωγής γραπτού λόγου, που αποτελεί αποτελεσματική συνθήκη μάθησης και στην περίπτωση της γραπτής έκφρασης.
Το μοντέλο του τροχού (Cope & kalantzis, 1993)> Φάση 1: Ο εκπ/κός αναλύει με υποδειγματικό τρόπο αντιπροσωπευτικά κείμενα συγγραφέων αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο ο σκοπός του κειμένου και το πλαίσιο παραγωγής του διαμορφώνουν τη δομή του, το περιεχόμενό του, το ύφος του και τα λεξικογραμματικά του στοιχεία.> Φάση 2: Ο εκπ/κος καθοδηγεί το τμήμα στη διαδικασία παραγωγής και οργάνωσης των ιδεών και ανάπτυξής τους σε συγκροτημένο κείμενο που να έχει τα δομικά στοιχεία και τα λεξικογραμματικά χαρακτηριστικά που επιβάλλουν οι περιστάσεις στο κείμενο.> Φάση 3: Οι μαθητές εργάζονται εταιρικά ή ατομικά για να συνθέσουν ένα κείμενο ακολουθώντας τις διαδικασίες και τις τεχνικές που ακολούθησαν ως τάξη κατά τη δεύτερη φάση. >
Κειμενοκεντρική προσέγγιση Ο εκπαιδευτικός ως μοντέλο Υπόδειγμα δεύτερο Εργασία σε ομάδες Ατομική ανάλυση Προσαρμογή Υποδειγματική ανάλυση αντιπροσωπευτικού κειμένου στην τάξη Ανάλυση παρόμοιου κειμένου από το δάσκαλο και από ένα μαθητή της τάξης Συλλογική ανάλυση άλλου κειμένου από μικρο- ομάδες Ατομική ανάλυση και συλλογική σύνθεση κειμένων με βάση τις κειμενικές συμβάσεις Προσπάθεια εμπλουτισμού συνδυασμού τροποποίησης και ανατροπής κειμενικών συμβάσεων
Εικόνα στο Κείμενο Η εικόνα διευκολύνει την κατανόηση, βοηθά στην πρόβλεψη και στο μάντεμα κατά την αποκωδικοποίηση. Ενεργοποιώ μια αντίστροφη στρατηγική όπου πρέπει ο συγγραφέας να φροντίσει για την εικονογράφηση του κειμένου του προκειμένου να βοηθήσει τον αναγνώστη στα παραπάνω. Η εικονογράφηση υπαγορεύει και τη σελιδοποίηση του εγγράφου, αποφάσεις που πρέπει να πάρει ο συγγραφέας πριν την τελική μορφή.
3 Παραδείγματα
Ο γραπτός λόγος σε κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο Τα νήπια αναπτύσσουν προσπάθειες να επικοινωνήσουν με το γραπτό λόγο καθώς κινούνται σε περιβάλλοντα που χαρακτηρίζονται από το γραπτό λόγο (Ferreiro & Teberosky, 1982) Τα νήπια έχουν γνώση κειμενικών μορφών (Στελλάκης, 2001).
Εξελικτική πορεία του μαθητικού κειμένου Bereiter & Scardamalia (1987): Επίπεδο παράθεσης πληροφοριών - Η δομή του γραπτού λόγου είναι σχεδόν ανοργάνωτη και τα δεδομένα παρατίθενται με τυχαίο και συνειρμικό τρόπο. Απλή μεταγραφή του προφορικού λόγου - χαλαρή δομή και πολλά κενά. Kress, (1994): Η σύνταξη ξεκινά με απλές προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά και σταδιακά μετακινούνται στην καθ υπόταξη σύνταξη. Τα αλλεπάλληλα «και» που χρησιμοποιούν οι μαθητές εξυπηρετούν την παρατακτική σύνδεση και αποκαλύπτουν τη γραμμική αντίληψη των πραγμάτων που χαρακτηρίζει την ηλικία. Feilke, (1989): Η εμπειρία και η ωρίμανση οδηγούν στη συνειδητοποίηση της ανάγκης οργάνωσης του κειμένου και την ανάληψη διαισθητικών προσπαθειών μέχρι να κατακτήσουν τις κειμενικές συμβάσεις του είδους.
Κείμενα Άλκης Ανδρέας Βαλεντίνος Γιάννης Ηρακλής
Ευχαριστώ για την προσοχή σας! vaskotoulas@sch.gr h p://dipe.kar.sch.gr/grss