ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ευχαριστίες Εισαγωγή 1. Το προφίλ της Κεντρικής Μακεδονίας: υναµικοί τοµείς - προϊόντα υποδοµές Παραγωγικό σύστηµα κατά τοµέα (πρωτογενή, δευτερογενή, τριτογενή) Απασχόληση, Ανεργία, Αγορά Εργασίας Κατανοµή των Απασχολούµενων ανά Κλάδο ραστηριότητας στην Κεντρική Μακεδονία Γενικά Συγκριτικά Συµπεράσµατα για τις Περιφέρειες Πλεονεκτήµατα και Αδυναµίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Επίπεδο Καινοτοµίας και Επιχειρηµατικότητας είκτες Καινοτοµίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Αναλυτικό προφίλ κάθε Νοµού Νοµός Κιλκίς Νοµός Σερρών Νοµός Χαλκιδικής Νοµός Πέλλας Νοµός Ηµαθίας Νοµός Πιερίας Νοµός Θεσσαλονίκης σελ.1 σελ.3 σελ.5 σελ.5 σελ.9 σελ.9 σελ.12 σελ.13 σελ.15 σελ.16 σελ.18 σελ.18 σελ.23 σελ.27 σελ.31 σελ.35 σελ.39 σελ.43 2. Η επιχειρηµατικότητα στην Κεντρική Μακεδονία σελ.48 Α. Στοιχεία µητρώων Επιµελητηρίων σελ.48 Β. Στοιχεία πτωχεύσεων από Πρωτοδικεία σελ.57 3. Το εξαγωγικό προφίλ της Κεντρικής Μακεδονίας σελ.66 4. Επιδοτήσεις των επιχειρήσεων της Κεντρικής Μακεδονίας σελ.69 Α. Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανταγωνιστικότητα σελ.69 Β. ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας Αναπτυξιακοί Νόµοι σελ.82 5. Προτάσεις των φορέων της Κεντρικής Μακεδονίας σελ.87 Προτάσεις ΣΒΒΕ (Έκθεση Deloitte and Touche) σελ.87 Υπόµνηµα του ΣΒΒΕ προς τον πρωθυπουργό Κώστα Καραµανλή σελ.94 Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο ράσης 2007 2013 για την Κεντρική Μακεδονία σελ.97 Προτάσεις του Επαγγελµατικού Επιµελητηρίου Θεσσαλονίκης προς το Υπουργείο Ανάπτυξης σελ.101 Προτάσεις του Βιοτεχνικού Επιµελητηρίου Θεσσαλονίκης προς το Υπουργείο Ανάπτυξης για το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης 2007 2013 σελ.102 Προτάσεις του Επιµελητηρίου Πιερίας σελ.104 Προτάσεις του Επιµελητηρίου Κιλκίς σελ.105 Παραρτήµατα
Ευχαριστίες Για την εκπόνηση αυτής της µελέτης χρησιµοποιήθηκαν πολλά στοιχεία και δεδοµένα που πολύ ευγενικά µας παραχωρήθηκαν από διάφορους φορείς και οργανισµούς της Κεντρικής Μακεδονίας. Θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε θερµά τα Επιµελητήρια της Περιφέρειας Επιµελητήριο Πιερίας, Ηµαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Σερρών, Χαλκιδικής, Βιοτεχνικό Επιµελητήριο Θεσσαλονίκης, Επαγγελµατικό Επιµελητήριο Θεσσαλονίκης, Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο Θεσσαλονίκης για τα στοιχεία που µας παραχώρησαν αναφορικά µε τις εγγραφές και διαγραφές επιχειρήσεων από τα µητρώα τους κατά τη διάρκεια του 2003 και 2004 και τα µητρώα εξαγωγέων. Επίσης πολύ θερµές ευχαριστίες οφείλονται και στον Σύνδεσµο Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος για τα στοιχεία που µας δόθηκαν σχετικά µε τις προτάσεις που υπέβαλε για την βελτίωση της επιχειρηµατικότητας στην περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας προς διάφορα όργανα της κεντρικής κυβέρνησης. Ιδιαίτερα πολύτιµη ήταν και η βοήθεια που µας παρασχέθηκε, υπό την µορφή πληθώρας στοιχείων και πληροφοριών για τις επιδοτήσεις που δόθηκαν σε επιχειρήσεις της περιφέρειας στα πλαίσια προγραµµάτων του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και των δυο τελευταίων αναπτυξιακών νόµων της πολιτείας, από την ιεύθυνση Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και το ΚΕΠΑ-ΑΝΕΜ. Τέλος, αλλά όχι τελευταία σε σπουδαιότητα, είναι τα στοιχεία που µας δόθηκαν από τα κατά τόπους Πρωτοδικεία σχετικά µε τις πτωχεύσεις επιχειρήσεων στους Νοµούς της Περιφέρειάς µας κατά το 2003 και 2004. 1
Η µελέτη αυτή θα επιχειρήσει να προσεγγίσει το µείζον θέµα εξέλιξης / ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας στην περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας. Η πρώτη ενότητα θα παρουσιάσει το προφίλ της περιφέρειας και θα αξιολογήσει τις υποδοµές της Κεντρικής Μακεδονίας (επιχειρηµατικές, µεταφορικά δίκτυα, τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, χρηµατοπιστωτικές υποδοµές, εκπαιδευτικές υποδοµές κ.τ.λ.) και θα προσπαθήσει να εντοπίσει τα αναπτυξιακά πλεονεκτήµατα της περιφέρειας (δυναµικοί τοµείς και προϊόντα, προσφορά επαγγελµατικών ειδικοτήτων, ιδιαίτερες δεξιότητες και ειδικεύσεις της περιφέρειας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη ενότητα της µελέτης θα εξεταστεί η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας κατά νοµό (Σερρών, Πέλλας, Κιλκίς, Ηµαθίας, Πιερίας, Χαλκιδικής και Θεσσαλονίκης) µε ανάλυση των εγγραφών / διαγραφών επιχειρήσεων για τα έτη 2003 και 2004 από τα στοιχεία των Επιµελητηρίων και θα επιχειρηθεί µια συγκριτική ανάλυση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τις δύο χρονιές. Στην ενότητα αυτή θα παρουσιασθούν και τα στοιχεία σχετικά µε τις πτωχεύσεις επιχειρήσεων από τα 8 Πρωτοδικεία της περιφέρειας. Η τρίτη ενότητα θα επιχειρήσει να περιγράψει το εξαγωγικό προφίλ της Κεντρικής Μακεδονίας δίνοντας αναλυτική καταγραφή των εξαγωγικών επιχειρήσεων και των προϊόντων που αυτές εξάγουν κατά νοµό. Η τέταρτη ενότητα θα καταγράψει τις επιδοτήσεις που δόθηκαν από: προγράµµατα του ΕΠΑΝ που διαχειρίζεται ο ΕΦ ΚΕΠΑ-ΑΝΕΜ, τους δύο πιο πρόσφατους αναπτυξιακούς νόµους και τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα προς τις επιχειρήσεις της Κεντρικής Μακεδονίας τα τελευταία χρόνια. Τέλος, η πέµπτη ενότητα θα προσπαθήσει να επισηµάνει τα τυχόν προβλήµατα που αντιµετωπίζει η επιχειρηµατική κοινότητα και θα παρουσιάσει υποµνήµατα / προτάσεις τοπικών φορέων και γενικότερα συµπεράσµατα. 2
Εισαγωγή Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας καταλαµβάνει το κεντρικό τµήµα της Βόρειας Ελλάδας. Η γεωγραφική της θέση είναι ιδιαίτερα σηµαντική µια και συνορεύει µε τη Βουλγαρία και την FYROM από τον Βορρά, οπότε αποτελεί µια πύλη µεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Βαλκανικών κρατών. Περιλαµβάνει επτά νοµούς: Θεσσαλονίκης, Σερρών, Κιλκίς, Πέλλας, Ηµαθίας, Πιερίας και Χαλκιδικής. Με επιφάνεια 19.147 τετρ. χλµ. καταλαµβάνει το 14,5% της συνολικής επιφάνειας της Ελλάδας, όντας η µεγαλύτερη σε έκταση Περιφέρεια της χώρας. Ο πληθυσµός της περιφέρειας αυξάνεται µε µεγαλύτερο ρυθµό από το µέσο όρο της Ελλάδας και φτάνει τους 1.874.214 κατοίκους (2001) αποτελώντας το 17,1% του πληθυσµού της χώρας. Το εργατικό δυναµικό της Περιφέρειας αποτελούν 695.871 άτοµα. Σχετικά µε το εργατικό δυναµικό τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονα µια στροφή από τον δευτερογενή τοµέα στον τριτογενή. Αυτό διότι πολλές επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας που δραστηριοποιούνται σε παραδοσιακούς κλάδους της µεταποίησης (ένδυση, υπόδηση) έχουν κλείσει τις παραγωγικές µονάδες που λειτουργούσαν στην Περιφέρεια για να τις µετεγκαταστήσουν κυρίως στη Βουλγαρία και την FYROM όπου το εργατικό κόστος είναι πολύ πιο χαµηλό (περίπου µε αναλογία 5 προς 1) όπως και η φορολογία των επιχειρήσεων. Το ποσοστό ανεργίας το β τρίµηνο του 2005 είναι 11,1% (το 1997 ήταν 10,2%) όταν ο µέσος όρος της χώρας είναι 9,6% (το 1997 ήταν 10,3%). Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στο λόγο που αναφέρθηκε ανωτέρω, δηλαδή το κλείσιµο βιοµηχανικών επιχειρήσεων εντάσεως εργασίας. Οι υποδοµές είναι σχετικά ικανοποιητικές και βρίσκονται σε φάση βελτίωσης. Η περιφέρεια διασχίζεται από δύο κάθετους νευραλγικούς οδικούς (και σιδηροδροµικούς) άξονες, αυτόν της ΠΑΘΕ (Πάτρα Αθήνα Θεσσαλονίκη Εύζωνοι) και την Εγνατία οδό (Αλεξανδρούπολη Ηγουµενίτσα). ιαθέτει ένα διεθνές αεροδρόµιο στη Θεσσαλονίκη που το 2004 µετέφερε περί τα 2,5 εκατ. ανθρώπους και ένα εµπορικό και επιβατικό λιµάνι, στη Θεσσαλονίκη επίσης, το δεύτερο µεγαλύτερο της χώρας, το οποίο είναι εισηγµένο στο Χ.Α.Α. 3
Η συµµετοχή της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στο ΑΕΠ της χώρας είναι 17,3%. Το ποσοστό αυτό είναι σε αντιστοιχία µε τον πληθυσµό της Περιφέρειας σε σχέση µε αυτόν της επικράτειας. Στον επόµενο πίνακα δίνονται µερικά βασικά µεγέθη της Περιφέρειας. Νοµός Έκταση (χλµ 2 ) Πληθυσµός Εργατικό υναµικό Συµµετοχή σε ΑΕΠ Ελλάδας Θεσσαλονίκης 3.683 1.057.825 416.342 11,7 Σερρών 3.968 200.916 65.181 1,2 Πέλλας 2.506 145.797 53.782 1,0 Ηµαθία 1.701 143.618 51.560 1,1 Πιερία 1.516 129.846 45.915 0,8 Χαλκιδική 3.254 107.156 34.450 0,9 Κιλκίς 2.519 89.056 28.641 0,6 ΣΥΝΟΛΟ 19.147 1.874.214 695.871 17,3 4
1. Το προφίλ της Κεντρικής Μακεδονίας: υναµικοί τοµείς προϊόντα - υποδοµές Παραγωγικό σύστηµα κατά τοµέα (πρωτογενή, δευτερογενή, τριτογενή) Πρωτογενής τοµέας Η Κεντρική Μακεδονία περιλαµβάνει πέντε από τους πλέον αναπτυγµένους γεωργικά νοµούς της χώρας και αποτελεί κέντρο παραγωγής βασικών προϊόντων της ελληνικής γεωργίας, µεταξύ των οποίων εξαγώγιµα είναι τα ροδάκινα, το βαµβάκι, ο καπνός, το σπαράγγι και τα προϊόντα µεταποίησης των ροδάκινων και τοµάτας. Επίσης, στην Περιφέρεια απαντώνται όλοι οι κλάδοι της ζωικής παραγωγής. Η Κεντρική Μακεδονία είναι το κύριο κέντρο παραγωγής βοοτροφίας της χώρας, ενώ σχετικά µεγάλο ποσοστό καταλαµβάνουν και τα άλλα ζωικά προϊόντα 1. Οι δασικές εκτάσεις καταλαµβάνουν το 26% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας. Τα δάση είναι αρκετά υποβαθµισµένα γι αυτό η παραγωγή τους σε ξύλο είναι κατά 67% καυσόξυλο και 33% τεχνική και βιοµηχανική ξυλεία. Οι νοµοί Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής αποτελούν τα κύρια κέντρα ανάπτυξης της αλιείας. Οι φυσικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας και έχει αναπτυχθεί µικρός αριθµός ιχθυοτροφείων. Επίσης, σηµαντική ανάπτυξη παρουσιάζει και η οστρακο-καλλιέργεια µε εξαγωγικό προσανατολισµό. Η Κεντρική Μακεδονία αν και διαθέτει σηµαντικό όγκο γλυκών υδάτων δεν έχει καταφέρει να αναπτύξει ανάλογα την σχετική αλιεία. Οι κύριες αδυναµίες του αγροτικού τοµέα της περιφέρειας είναι: (α) Η µεγάλη εξάρτηση από έντονα επιδοτούµενες καλλιέργειες (β) Η συγκέντρωση της µεταποίησης ως προς τα προϊόντα και το χώρο, (γ) Το εγγειοδιαρθρωτικό πρόβληµα, (δ) Η µη αποτελεσµατική αξιοποίηση των υδατικών πόρων (ε) Η ενδοπεριφερειακή ανισότητα και η ύπαρξη ορεινών και µειονεκτικών περιοχών µε σχετική αναπτυξιακή καθυστέρηση, (στ) Η µεγάλη εξάρτηση της οικονοµίας των αγροτικών περιοχών από γεωργικές δραστηριότητες, (ζ) Οι αδυναµίες που συνοδεύονται µε το ανθρώπινο δυναµικό και τις οργανώσεις του, (η) Τα προβλήµατα της κτηνοτροφίας που προκύπτουν από την ανεπαρκή υποδοµή για τη στήριξη της. 1 Πηγή ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας, http://www.pepkm.gr 5
ευτερογενής τοµέας Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό απασχόλησης στη µεταποίηση (το ποσοστό απασχόλησης στη µεταποίηση ως προς τη συνολική περιφερειακή απασχόληση είναι µεγαλύτερο από το αντίστοιχο της χώρας). Η Περιφέρεια συγκεντρώνει το 21,9% της βιοµηχανικής απασχόλησης της χώρας, ενώ το 68% αυτού του ποσοστού είναι συγκεντρωµένο στο νοµό Θεσσαλονίκης. Η Κεντρική Μακεδονία παρουσιάζεται ως µια από τις δυναµικές περιοχές του νέου βιοµηχανικού χώρου της βόρειας Ελλάδας. Το µεγαλύτερο βάρος της απασχόλησης στο µεταποιητικό τοµέα της Περιφέρειας έχουν οι κλάδοι του ενδύµατος υποδήµατος (26.3%), των τροφίµων (16.3%), των επίπλων (5%) και της καπνοβιοµηχανίας (4,5%), οι οποίοι ξεπερνούν και το µέσο εθνικό ποσοστό στη συνολική απασχόληση. Η παραγωγή στους κλάδους αυτούς γίνεται κατά βάση σε µικρές παραγωγικές µονάδες, κυρίως στους νοµούς Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Ηµαθίας, Πιερίας και Κιλκίς, όπου το ποσοστό της απασχόλησης σε ΜΜΕ στο σύνολο της βιοµηχανικής απασχόλησης της Περιφέρειας κυµαίνεται µεταξύ 60% και 80%. Οι κλάδοι αυτοί είναι στις περισσότερες περιπτώσεις κλάδοι εντάσεως εργασίας, ωστόσο υπάρχει µια τάση µετατροπής τους σε κλάδους έντασης κεφαλαίου, όπως υποδηλώνει το υψηλό ποσοστό επενδύσεων που πραγµατοποιούνται σε αυτούς, ειδικότερα στην κλωστοϋφαντουργία και τα τρόφιµα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στην περιφέρεια µια έντονη αποβιοµηχάνιση, λόγω της µετεγκατάστασης των επιχειρήσεων εντάσεως εργασίας στις γειτονικές χώρες, κατά πρώτο λόγο στη Βουλγαρία (Σαντάνσκι, Γκότσε Ντέλτσεφ) και κατά δεύτερο στη FYROM (Γευγελή) όπου λειτουργούν πολλές επιχειρήσεις ελληνικών συµφερόντων. Η αποβιοµηχάνιση αυτή έχει πλήξει πολλούς κλάδους της µεταποίησης µε πρώτο αυτόν του έτοιµου ενδύµατος. Επίσης τελευταία έχει παρατηρηθεί πως κάποιες µεταποιητικές επιχειρήσεις παράγουν στην Κίνα και διατηρούν στην Ελλάδα µόνο τα σχεδιαστικά και εµπορικά τους τµήµατα. Μάλιστα, για τον σκοπό αυτό πολλά Επιµελητήρια διοργανώνουν επιχειρηµατικές αποστολές για τα µέλη τους στην Κίνα. Μεταποιητικές δραστηριότητες αναπτύσσονται στους νοµούς της περιφέρειας µε χαρακτηριστικά µεγάλης ειδίκευσης. Συγκεκριµένα, στον κλάδο των τροφίµων ειδικεύονται οι νοµοί Θεσσαλονίκης, Σερρών, Χαλκιδικής, Πέλλας, Ηµαθίας και Πιερίας, στην κλωστοϋφαντουργία οι νοµοί Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Ηµαθίας, στο ένδυµα υπόδηµα οι νοµοί Σερρών, Κιλκίς, Πέλλας, Πιερίας, και Θεσσαλονίκης ενώ στο ξύλο και στα ποτά ο νοµός Χαλκιδικής και ο Νοµός Θεσσαλονίκης. 6
Το βασικό πρόβληµα πολλών µεταποιητικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διάφορους κλάδους (τρόφιµα, ποτά, ένδυση κ.λπ.) είναι η έλλειψη του επώνυµου προϊόντος (branding) το οποίο αποτελεί διαβατήριο στις διεθνείς αγορές και προσδίδει υψηλή προστιθέµενη αξία. Επίσης, στην Περιφέρεια είναι ανεπτυγµένος ο κλάδος της εξόρυξης µε επίκεντρο την Κεντρική και Βορειοανατολική Χαλκιδική. Τα γνωστά µέχρι σήµερα αποθέµατα ορυκτών πόρων σε σχέση µε το ρυθµό εκµετάλλευσης τους δείχνουν δυνατότητες αυξηµένης µεταλλευτικής παραγωγής. Οι µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) που κυριαρχούν στο παραγωγικό σύστηµα της Περιφέρειας, όπως άλλωστε συµβαίνει και στο σύνολο της χώρας, έχουν χαµηλό επίπεδο οργάνωσης και ελλιπή διοίκηση, διαµορφώνοντας για την περιφέρεια ένα µέσο αριθµό απασχολούµενων ανά επιχείρηση ιδιαίτερα χαµηλό (6,5 απασχολούµενοι ανά µονάδα), ακόµα και σε σύγκριση µε το σύνολο της χώρας. Οι µικρές και µικροµεσαίες βιοµηχανικές µονάδες αποτελούν το 98% του συνόλου και απορροφούν το 72% περίπου της βιοµηχανικής απασχόλησης. Σήµερα (9/2005) στην Περιφέρεια υπάρχουν τέσσερις θεσµοθετηµένες ΒΕ.ΠΕ. Στη Σίνδο Θεσσαλονίκης, Λευκώνα Σερρών, Σταυροχώρι Κιλκίς και µία πολύ µικρή στη ροσιά Πέλλας Τριτογενής τοµέας Έντονη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν οι διεθνείς θαλάσσιες και εναέριες µεταφορές, καθώς επίσης και το εµπόριο αναδεικνύοντας τη Θεσσαλονίκη σε βασική πύλη των Βαλκανίων. Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας υπάρχει ο δεύτερος σε µέγεθος αερολιµένας της χώρας. Το 2004 διακινήθηκαν περίπου 2,5 εκατ. επιβάτες, ενώ ο αριθµός αυτός αναµένεται µεγαλύτερος το 2005. Το λιµάνι της Θεσσαλονίκης είναι το µεγαλύτερο σε χωρητικότητα στην Κεντρική Μακεδονία. Παράλληλα µε τους τοµείς αυτούς, η πρωτεύουσα της Κεντρικής Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, η οποία είναι και το δεύτερο µεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, παρουσιάζει µεγάλη ανάπτυξη στους τοµείς των υπηρεσιών υγείας-πρόνοιας, εκπαίδευσης, έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και των παραγωγικών υπηρεσιών. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας µε βασικό αναπτυξιακό πόλο την Θεσσαλονίκη, έχει τις όλες τις βασικές προϋποθέσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη υπηρεσιών Έρευνας και Τεχνολογίας και την παροχή καινοτόµων υπηρεσιών προς τις τοπικές ΜΜΕ. 7
Συγκεκριµένα, διαθέτει σηµαντικά Εκπαιδευτικά και Τεχνολογικά Ιδρύµατα, καθώς και Ερευνητικά Κέντρα και Ινστιτούτα τα οποία, σε συνδυασµό µε τις σύγχρονες υποδοµές, µπορούν να συµβάλουν στην ανάπτυξη και διάδοση των νέων τεχνολογιών στην περιφερειακή οικονοµία και να ενισχύσουν την παροχή σύγχρονων επιχειρηµατικών υπηρεσιών. Συγκεκριµένα, η περιφέρεια κατέχει την τρίτη θέση όσον αφορά την ποσοστιαία κατανοµή ερευνητικών ιδρυµάτων στην χώρα (13,2%). Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αν και διαθέτει σηµαντικά πλεονεκτήµατα για την ανάπτυξη πολύµορφης τουριστικής δραστηριότητας δεν έχει µέχρις στιγµής καταφέρει να επιτύχει κάποια τουριστική διαφοροποίηση. Αντιθέτως, κυριαρχεί ο παράκτιος µαζικός τουρισµός, µε κύριες συνέπειες την εποχικότητα και την υπερεκµετάλλευση και υποβάθµιση των υφιστάµενων πόρων. Η παράκτια ζώνη της κεντρικής Μακεδονίας και κατά κύριο λόγο η Χαλκιδική και σε µικρότερο βαθµό η Πιερία, καθώς και οι ακτές της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης, είναι οι βασικοί χώροι υποδοχής αλλοδαπών και ηµεδαπών τουριστών. Οι περιοχές αυτές συγκεντρώνουν το 85,8% των συνολικών διανυκτερεύσεων αλλοδαπών στην περιφέρεια. Παρά το γεγονός ότι πολλές περιοχές της Περιφέρειας διαθέτουν δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών µορφών τουρισµού όπως χειµερινό, ορεινό (5 χιονοδροµικά κέντρα), αγροτουρισµό, πολιτιστικό, αρχαιολογικό (Χαλκιδική, Πέλλα, Θεσσαλονίκη) κ.λπ., δεν έχουν καταφέρει να αναπτύξουν σε σηµαντικό βαθµό αυτές τις δραστηριότητες. Αντιθέτως, οι κύριες µορφές τουρισµού στην περιοχή αφορούν κυρίως τουρισµό διακοπών / αναψυχής για εκείνους που καταλήγουν σε ξενοδοχειακά καταλύµατα και Campings. Επίσης, στη Χαλκιδική και στη Θεσσαλονίκη, κυρίως λόγω των καλά οργανωµένων ξενοδοχειακών συγκροτηµάτων, κυριαρχεί ο µαζικός τουρισµός (charters, δίκτυα ταξιδιωτικών πρακτορείων, οµαδικές µετακινήσεις). Τα σηµαντικότερα προβλήµατα του τουριστικού τοµέα είναι η αδυναµία ευελιξίας του στην αντιµετώπιση των διακυµάνσεων της διεθνούς ζήτησης, η µονοσήµαντη ανάπτυξη µιας κατηγορίας ζήτησης (θερινού διακοπών) και οι υποβαθµισµένες τουριστικές υπηρεσίες. Συνοπτικά µπορούµε να πούµε πως η Κεντρική Μακεδονία έχει δείξει σηµεία δυναµισµού άνω του µέσου όρου της χώρας, σε ότι αφορά το ΑΕΠ, την απασχόληση, τις εξαγωγές. Ωστόσο τα στοιχεία αυτά θεωρούνται ασταθή, καθώς στηρίζονται σε ένα βιοµηχανικό σύστηµα όπου κυριαρχούν παραδοσιακοί κλάδοι, τυποποιηµένα προϊόντα και ανειδίκευτη εργασία. Απασχόληση, Ανεργία, Αγορά Εργασίας Το εργατικό δυναµικό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ανέρχεται σε 695 χιλιάδες άτοµα περίπου σε ένα πληθυσµό των 1,87 εκατ. κατοίκων. 8
Η κατανοµή των εργαζοµένων µεταξύ ανδρών και γυναικών στην περιφέρεια Κ.Μ. είναι περίπου η ίδια µε αυτή του συνόλου της χώρας (63,3% άνδρες και 36,7% γυναίκες). Το β τρίµηνο του 2005, το ποσοστό ανεργίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ανήλθε σε 11,1% και είναι αυξηµένο σε σχέση µε το αντίστοιχο εθνικό που ανέρχεται στο 9,6%. Η ανεργία διασπείρεται σε όλες τις εκπαιδευτικές κατηγορίες του εργατικού δυναµικού και υποδηλώνει την δύσκολη αντιστοίχηση εκπαίδευσης και απασχόλησης. Το ποσοστό συγκεντρώνεται ιδιαίτερα στους νέους, όπου οι ρυθµοί εισόδου στην αγορά εργασίας είναι αργοί στις γυναίκες όπου τα ποσοστά ανεργίας είναι σαφώς υψηλότερα σε σχέση µε των ανδρών ανεξάρτητα από τις εκπαιδευτικές βαθµίδες. Στην κατά φύλλο ανάλυση το 2001, το ποσοστό ανεργίας στις γυναίκες ανήλθε σε 16,7%, ενώ στους άνδρες σε 6,8% στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά ανεργίας στη χώρα είναι 15,6% και 7,0%. Το φαινόµενο της αποβιοµηχάνισης τα τελευταία χρόνια πλήττει και την Κεντρική Μακεδονία. Κατανοµή των Απασχολούµενων ανά Κλάδο ραστηριότητας στην Κεντρική Μακεδονία Σύµφωνα µε τελευταία στοιχεία του Παρατηρητήριου Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε. «Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας Περιφέρειες και Νοµοί 2004» από το σύνολο των απασχολούµενων στη χώρα το 2004, ήτοι 4.103.932, οι περισσότεροι βρίσκονται στην Αττική (1.522.205) και ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία (695.524) και η Θεσσαλία (259.801), ενώ το χαµηλότερο αριθµό απασχολουµένων βρίσκεται στο βόρειο Αιγαίο (65.017) στα Ιόνια Νησιά (78.313) και στη υτική Μακεδονία (94.730). Η κατανοµή των απασχολούµενων (ήτοι 695.524) σε κλάδους δραστηριότητας (µονοψήφιοι κατηγοριοποίηση) για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας για το 2004 παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα. 9
Πίνακας 2: Απασχολούµενοι ανά Κλάδο ραστηριότητας, στην Περιφέρεια Κ.Μ., 2004 Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Απασχολούµενοι ανά Κλάδο ραστηριότητας (2004) 1. ΓΕΩΡΓΙΑ 128.818 2. ΑΛΙΕΙΑ 2.720 3. ΟΡΥΧΕΙΑ 592 4. ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 128.512 5. ΠΑΡΟΧΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ 5.086 6. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 36.992 7. ΧΟΝ ΡΙΚΟ- ΛΙΑΝΙΚΟ 120.463 8. ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ 40.341 9. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 35.384 10. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 12.154 11. ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ 37.450 12. ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ 35.147 13. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 50.622 14. ΥΓΕΙΑ 31.090 15. ΑΛΛΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 22.019 16. Ι ΙΩΤΙΚΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ 8.014 17. ΕΤΕΡΟ ΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 118 ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 695.524 Πηγή: Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε. «Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας Περιφέρειες και Νοµοί, 2004. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανοµή απασχολούµενων ανά κλάδο ραστηριότητας και ανά Νοµό για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. 10
Πίνακας 3: Ποσοστιαία Κατανοµή της Απασχόλησης ανά κλάδο και νοµό για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, 2004 Ποσοστιαία Κατανοµή Απασχολούµενων ανά Κλάδο ραστηριότητας και ανά νοµό της Περιφέρειας Κ.Μ. (2004) ΑΓ. ΟΡΟΣ ΗΜΑΘΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΙΛΚΙΣ ΠΕΛΛΑ ΠΙΕΡΙΑ ΣΕΡΡΕΣ ΧΑΛΚΙ ΙΚΗ 1. ΓΕΩΡΓΙΑ 12,0 26,3 4,8 22,9 39,9 27,8 32,0 22,4 2. ΟΡΥΧΕΙΑ 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 0,0 0,1 1,8 3. ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 4,8 14,7 17,9 19,2 11,3 9,3 9,6 8,3 4. ΠΑΡΟΧΗ ΝΕΡΟΥ 0,7 0,8 0,4 0,4 0,6 0,4 0,5 0,4 5. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 43,2 6,1 7,4 6,2 4,9 7,2 6,1 13,0 6. ΧΟΝ ΡΙΚΟ - ΛΙΑΝΙΚΟ 3,8 13,3 17,0 9,6 10,1 12,6 11,2 12,3 ΕΜΠΟΡΙΟ 7. ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ 2,9 3,9 5,4 3,9 3,6 7,1 4,5 10,2 8. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2,5 3,3 5,9 4,0 3,2 4,7 3,4 3,9 9. ΕΝ ΙΑΜΕΣΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 2,7 5,4 8,8 4,4 3,8 4,7 4,2 5,0 10. ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ 8,4 5,5 5,1 6,7 4,3 4,5 5,3 5,4 11. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1,3 5,0 6,8 3,3 4,1 5,2 5,2 3,8 12. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΡΙΜΝΑ 0,9 3,1 4,9 3,6 2,7 3,3 3,5 2,5 13. ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 11,6 2,6 4,9 2,5 2,2 3,1 2,5 3,5 14. ΜΗ ΚΑΤΑΤΑΞΙΜΟΙ 5,0 9,7 10,5 13,3 9,2 10,2 12,0 7,7 ΣΥΝΟΛΟ (%) 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Πηγή: Παρατηρητήριου Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε. «Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας Περιφέρειες και Νοµοί, 2004. 11
Γενικά Συγκριτικά Συµπεράσµατα για τις Περιφέρειες Από την ανάλυση που γίνεται από διάφορες πηγές, διαπιστώνεται ότι οι περιφερειακές ανισότητες στην Ελλάδα παραµένουν υψηλές. Ιδιαίτερη δυναµική παρουσιάζουν η Αττική και η Θεσσαλονίκη µε τις ευρύτερες περιοχές τους και οι Τουριστικοί - Νησιώτικοι νοµοί της χώρας. Μικρότερο δυναµισµό παρουσιάζουν οι νοµοί των µεγάλων Αστικών Κέντρων. Στα επιµέρους περιφερειακά χαρακτηριστικά διαπιστώνονται τα εξής: Στον πληθυσµό µειώνονται οι περιφερειακές ανισότητες, εν τούτοις προβλήµατα υπάρχουν στις Νησιωτικές, στις Ορεινές και στις Παραµεθόριες περιοχές. Στην κατανοµή του ΑΕΠ οι περιφερειακές ανισότητες εντείνονται. Οι νοµοί των περιφερειών Αττικής, της Θεσσαλονίκης και της Αχαΐας, καθώς και οι Νησιώτικες - τουριστικές Περιφέρειες βελτιώνουν την θέση τους. Εν τούτοις, διαπιστώνεται µείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων στις περιµετρικές και παραµεθόριες περιοχές ορεινές και νησιωτικές περιφέρειες. Στην αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ παρουσιάζουν οι περιφέρειες Αττικής, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης, ενώ πολύ κοντά είναι οι περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας και τα Ιόνια Νησιά. Στην απασχόληση η µεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται σε περιφέρειες µεγάλων αστικών κέντρων (Αττική, Κεντρικής Μακεδονίας, υτική Ελλάδα, Θεσσαλία) καθώς και στις τουριστικές νησιώτικες περιφέρειες. Τα εντονότερα προβλήµατα στην ανεργία εντοπίζονται στις ευρύτερες περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ενώ τα µικρότερα προβλήµατα αντιµετωπίζονται στις νησιώτικες περιοχές. Τέλος, σαφή τάσεις µείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων παρουσιάζονται στον Τουρισµό και στην Υγεία, καθώς και σε βασικούς Κοινωνικούς είκτες όπως η κατανάλωση Ηλεκτρικού Ρεύµατος, οι Καταθέσεις, τα Επιβατικά Ιδιωτικής Χρήσης αυτοκίνητα και οι τηλεφωνικές Συνδέσεις. 12
Πλεονεκτήµατα και Αδυναµίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εξής: Συγκριτικά πλεονεκτήµατα της Περιφέρειας Kεντρικής Mακεδονίας θεωρούνται τα Η Γεωπολιτική θέση της Περιφέρειας καθότι αποτελεί την πύλη των ελληνικών επενδύσεων στις Βαλκανικές χώρες. Ο νοµός Θεσσαλονίκης αποτελεί το δεύτερο σηµαντικότερο κέντρο στην Ελλάδα (σηµαντικός συγκοινωνιακός κόµβος, λιµάνι και αεροδρόµιο κ.λπ.). Η Γεωπολιτική θέση της Θεσσαλονίκης και οι εγκατεστηµένες υποδοµές, που την καθιστούν αστικό κέντρο µε µητροπολιτική λειτουργία. Η θέση της Περιφέρειας ως προς τους αναπτυξιακούς άξονες και τα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΠΑΘΕ και Εγνατίας οδού, λιµάνι και αεροδρόµιο Θεσσαλονίκης). Οι προοπτικές δυναµισµού των αστικών κέντρων µε αυξανόµενη συγκέντρωση σύγχρονων υπηρεσιών και επιχειρηµατικής υποδοµής. Η συγκέντρωση αξιοποιήσιµων ανθρώπινων πόρων και στοιχείων υποδοχής και καινοτοµίας. Η περιφέρεια έχει ισχυρή εκπαιδευτική και ερευνητική βάση που υποστηρίζει την τοπική βιοµηχανία (2 Πανεπιστήµια, ερευνητικά κέντρα, ζώνη καινοτοµίας στην Ανατολική Θεσσαλονίκη κ.λπ.). Το σηµαντικό µέγεθος του δευτερογενή τοµέα, µε ισχυρή αλλά παραδοσιακή βάση που καθιστά την Περιφέρεια δεύτερο βιοµηχανικό κέντρο της χώρας, µετά την Αττική. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι το κέντρο ενός νέου δυναµικού βιοµηχανικού συστήµατος µε 27.000 µικροµεσαίες επιχειρήσεις στους τοµείς τροφίµων και ποτών, κλωστοϋφαντουργίας, επίπλων και µεγαλύτερες επιχειρήσεις σε βιοµηχανίες µετάλλου, χηµικών και πλαστικών. Σηµαντική είναι και η ανάπτυξη του κλάδου της µεταποίησης (το 27.5% του ΑΕΠ της περιφέρειας). Οι διεθνείς επενδύσεις στον τριτογενή τοµέα (φαρµακευτικές και ιατρικές υπηρεσίες, λογισµικό Η/Υ, διεθνείς αλυσίδες λιανικών πωλήσεων, επιχειρηµατικές υπηρεσίες και τουριστικές υπηρεσίες). Οι ισχυρές αγροτικές εξειδικεύσεις κατά περιοχές: ζώνες οπωροκαλλιεργειών, βιοµηχανικών καλλιεργειών κ.λπ. 13
Oι αξιόλογοι τουριστικοί πόροι: φυσικό και ιστορικό περιβάλλον (Θεσσαλονίκης, Όλυµπος, Άγιος Όρος, Βεργίνα, ίον κ.λπ.) πολιτιστική υποδοµή, εκτεταµένη ζώνη παραθαλάσσιου τουρισµού (Πιερία, Χαλκιδική κ.α.). Αδυναµίες που περιορίζουν την ανάπτυξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εντοπίζονται κυρίως στους παράγοντες: Το φθηνό εργατικό κόστος των χωρών στα βόρεια σύνορα (Βουλγαρία, FYROM) ευνοεί την µετεγκατάσταση των βιοµηχανικών επιχειρήσεων εντάσεως εργασίας. Μείωση του αριθµού των απασχολούµενων σε άµεση συσχέτιση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων. Σχετικά χαµηλό µορφωτικό επίπεδο εργατικού δυναµικού. Χαµηλό ποσοστό επιχειρήσεων που διαθέτουν ενδο-επιχειρησιακή Έρευνα & Ανάπτυξη. Έλλειψη χωροταξικού σχεδίου για τις επιχειρήσεις. Υποβαθµισµένες Βιοµηχανικές Περιοχές (ΒΙΠΕ). Υδροκέφαλο κέντρο αποφάσεων στην Αθήνα, ελλιπής αποκέντρωση. Καθυστέρηση στην αναδιάρθρωση του αγροτικού τοµέα και την αξιοποίηση των πρώτων υλών. Έλλειµµα αστικών υποδοµών µε συνακόλουθη δυσλειτουργία των αστικών κέντρων. Αστάθεια του βιοµηχανικού συστήµατος και εξάρτηση του από εξωγενείς συνθήκες. Παραδοσιακές βιοµηχανικές δοµές. Μονοσήµαντη ανάπτυξη του τουρισµού. 14
Επίπεδο Καινοτοµίας και Επιχειρηµατικότητας Αν και η Κεντρική Μακεδονία, χάρις κυρίως στον δυναµισµό που υποστηρίζει το µητροπολιτικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, διαθέτει ισχυρή παραγωγική και επιχειρηµατική βάση, εντούτοις υστερεί ακόµη σηµαντικά ως προς το εθνικό κέντρο, την Αττική, τόσο σε επιδόσεις όσο και σε υποστήριξη και χρηµατοδότηση της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης για τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Συγκεκριµένα, διαθέτει σηµαντικά εκπαιδευτικά και Τεχνολογικά Ιδρύµατα, καθώς και Ερευνητικά Κέντρα και Ινστιτούτα τα οποία, σε συνδυασµό µε τις σύγχρονες υποδοµές, µπορούν να συµβάλουν στην ανάπτυξη και διάδοση νέων τεχνολογιών στην περιφερειακή οικονοµία και να ενισχύσουν την παροχή σύγχρονων επιχειρηµατικών υπηρεσιών. Συγκεκριµένα, η Περιφέρεια κατέχει την Τρίτη θέση όσον αφορά την ποσοστιαία κατανοµή ερευνητικών ιδρυµάτων στην χώρα (13,2%). Τα Πανεπιστήµια εξακολουθούν να αποτελούν τους κύριους χώρους παραγωγής ερευνητικού έργου, δεν έχει αναπτυχθεί η έννοια της µεταφοράς τεχνολογίας, το σχετικά µεγάλο ενδιαφέρον για την τεχνολογία δεν είναι αρκετά ώριµο, και τη «µερίδα του λέοντος» στη χρηµατοδότηση ερευνητικών προγραµµάτων εξακολουθεί να παίρνει η περιοχή της Αττικής, ενώ εκτιµάται ότι η δηµιουργία ενός Φορέα υπεύθυνου για την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη θα συµβάλει στην άρση της αναντιστοιχίας µεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης και στην διεύρυνση των χρηµατοδοτήσεων έρευνας στη Βόρεια Ελλάδα. Αναµένεται βεβαίως ανάπτυξη της αγοράς µε την εµφάνιση µεγάλων εταιρικών σχηµάτων και για ορισµένους επιχειρηµατικούς κλάδους, όπως οι Τράπεζες, η αγορά είναι πιο ώριµη ενώ για τον κλάδο της µεταποίησης βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο. Το ποσοστό δαπανών για την έρευνα επί του τζίρου προβλέπεται ότι θα αυξηθεί καθώς αυτό συντελεί στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος και οι επενδύσεις σε τεχνολογία προβλέπεται ότι θα αυξάνονται µε σταθερούς ρυθµούς, µε τοµείς που θα προσελκύσουν σε µεγαλύτερο βαθµό το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων τη βιοµηχανική πληροφορική, τα ολοκληρωµένα συστήµατα διοίκησης (όπως τα συστήµατα ERP), τα συστήµατα διαχείρισης ανθρώπινων πόρων και τα δίκτυα. Η πρόσβαση στις πηγές τεχνολογίας δεν είναι εύκολη καθώς δεν έχουν αναπτυχθεί σταθεροί δεσµοί και η «προσφυγή» στην πηγή γίνεται όταν παρουσιασθεί το πρόβληµα, οπότε και η αντιµετώπιση του είναι περισσότερο κατασταλτική παρά προληπτική. Ο ανταγωνισµός δεν είναι ιδιαίτερα έντονος, και το µεγαλύτερο πρόβληµα εντοπίζεται στο ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της εφαρµογής των τεχνολογιών. 15
Ο τοµέας που κατεξοχήν συσχετίζεται µε ζητήµατα υψηλής τεχνολογίας και υπηρεσιών συναφών µε το e-business είναι ο τριτογενής τοµέας. Η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας µε βασικό αναπτυξιακό πόλο την Θεσσαλονίκη, έχει όλες τις βασικές προϋποθέσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη υπηρεσιών έρευνας και τεχνολογίας (Ε&Τ) και την παροχή καινοτόµων υπηρεσιών προς τις τοπικές µικροµεσαίες επιχειρήσεις, όπως αυτές του ηλεκτρονικού εµπορίου (e-commerce) και του ηλεκτρονικού επιχειρείν (e- Business). είκτες Καινοτοµίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Αναφορικά µε την καινοτοµία στη Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, παρουσιάζονται τα ποσοστά των τριών εικτών στον Πίνακα 4 που περιέχονται στον Ευρωπαϊκό Πίνακα Αποτελεσµάτων για την Καινοτοµία (ΕΠΑΚ) του 2002. Οι συγκεκριµένοι δείκτες ορίζονται ως ακολούθως: Περιφερειακός Εθνικός Συνοπτικός είκτης Καινοτοµίας (ΠΕΣ Κ) Regional National Summary Innovation Index (RNSII): Ορίζεται ως σχετικός µέσος όρος των δεικτών καινοτοµίας µιας περιφέρειας προς το µέσο της χώρας. Όταν η τιµή του δείκτη είναι µεγαλύτερη του 100 τότε η καινοτοµική επίδοση της συγκεκριµένης περιφέρειας βρίσκεται πάνω από το µέσο όρο της χώρας. Περιφερειακός Ευρωπαϊκός Συνοπτικός είκτης Καινοτοµίας (ΠΕυρΣ Κ)- Regional European Summary Innovation Index (REUSII): ορίζεται ως ο σχετικός µέσος όρος των δεικτών καινοτοµίας µιας περιφέρειας προς το µέσο της ΕΕ. Όταν η τιµή του δείκτη είναι µεγαλύτερη του 100 τότε η καινοτοµική επίδοση της συγκεκριµένης περιφέρειας βρίσκεται πάνω από το µέσο όρο της ΕΕ. Φανερός Περιφερειακός Συνοπτικός είκτης Καινοτοµίας (ΦΠΣ Κ)- Revealed Regional Summary Innovation Index (RRSII): Προκύπτει ως µέσος όρος των δεικτών ΠΕΣ Κ και ΠΕυρΣ Κ. Και στις τρεις περιπτώσεις των δεικτών η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας βρίσκεται κάτω από τους µέσους όρους, και στην τέταρτη κατά σειρά θέση. Πιο συγκεκριµένα: στο είκτη ΠΕΣ Κ βρίσκεται κάτω από το µέσο όρο της χώρας µε ποσοστό 83%, 16
στο είκτη ΠΕυρΣ Κ βρίσκεται κάτω από το µέσο όρο ως περιφέρεια προς το µέσο της ΕΕ, µε ποσοστό 35% και στο είκτη ΦΠΣ Κ βρίσκεται κάτω από το µέσο όρο των δύο προαναφερόµενων δεικτών, µε ποσοστό 50%. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι υπάρχει µεγάλο κενό στη συγκεκριµένη περιφέρεια αναφορικά µε την υιοθέτηση νέων µεθόδων και τεχνολογιών καινοτοµικού χαρακτήρα. Πίνακας 4. Ποσοστά εικτών των Περιφερειών της Ελλάδας, βάσει του Ευρωπαϊκού Πίνακα Αποτελεσµάτων για την Καινοτοµία, για το 2002. Πηγή: Ετήσια Έκθεση Καινοτοµίας 17
Αναλυτικό προφίλ κάθε Νοµού Νοµός Κιλκίς ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΥΡΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΩΝ ΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΚΤΑΣΗ: 2.519 Km2 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (2001): 89.056 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ: Κιλκίς Α.Ε.Π. (2001): 9.655, 17 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ Α.Ε.Π. ΕΛΛΑ ΑΣ: 0,6 % ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ: 28.641 ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΑΕΠ / ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΙΣ (%): ΑΕΠ Απασχόληση Πρωτογενής τοµέας: 12,20% 24,59% ευτερογενής τοµέας: 34,70% 20,94% Τριτογενής τοµέας: 53,10% 54,47% ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΚΛΑ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ - ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ: Πρωτογενής τοµέας ευτερογενής τοµέας Τριτογενής τοµέας Σιτηρά, βαµβάκι, καπνός, βοοειδή, πρόβατα, γάλα. Τρόφιµα & ποτά, µηχανήµατα, έπιπλα, κλωστοϋφαντουργικά, κατεργασία & βαφή γουναρικών. Εµπόριο, τουρισµός. ΚΥΡΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ Γειτνίαση µε Θεσσαλονίκη. Πολύκαστρο - Παραδοσιακή πύλη προς Ευρώπη. Ύπαρξη ΒΙΠΕ. Ύπαρξη παραδοσιακών χωριών. Ύπαρξη ιαµατικών πηγών & λάσπης. Υποδοµές. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Α.Ε.Π. Νοµού (Έτος 2001): 9.655, 17 Συµµετοχή στο ΑΕΠ Ελλάδος: 0,6% ιάρθρωση του Α.Ε.Π. ανά τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας (έτος 2001) Τοµέας Επίπεδο Νοµού Επίπεδο χώρας Πρωτογενής τοµέας 12,20% 7,00% 18
ευτερογενής τοµέας 34,70% 22,20% Τριτογενής τοµέας 53,10% 70,80% Σύνολο 100,0 % 100,00 % ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΑ ΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Έκταση αγροτικής γης: 2.518,9 χιλ. στρέµ. Από την συνολική έκταση του νοµού: Πεδινή 65,10% Ηµιορεινή 20,37% Ορεινή 14,53% Κύρια παραγόµενα προϊόντα πρωτογενούς τοµέα (έτος 2002) Προϊόν Ποσότητα (τόνοι) Σιτάρι 170.291 Γάλα 77.327 Βαµβάκι 32.348 Τοµάτες 26.710 Παραγωγή προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας: Έκταση γης: 3.968,8 στρέµ. Βασικά είδη: Αµπέλι οινοποιήσιµο, δηµητριακά, ελιά, κηπευτικά, όσπρια, δηµητριακά. ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κυριότερα ορυκτά: Μόλυβδος, Μάρµαρο. Αριθµός βιοµηχανικών - βιοτεχνικών επιχειρήσεων (έτος 2004): 1.411 Κυριότεροι κλάδοι (έτος 2001) Κλάδος Αξία Πωλήσεων (εκ. Ευρώ) Βιοµηχανία τροφίµων & ποτών 64,69 Κατασκευή µηχανηµάτων και ειδών εξοπλισµού Μ.Α.Κ. 43,69 Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών 37,00 Κατασκευή επίπλων, λοιπές βιοµηχανίες Μ.Α.Κ. 28,93 Κατασκευή ειδών ένδυσης: Κατεργασία & βαφή γουναρικών 20,83 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 19