Η εργάτρια είναι πιο μικρή και πιο αδύνατη από τον κηφήνα και τη βασίλισσα. Ο κηφήνας είναι κοντός, χοντρός και πιο σκούρος. Η βασίλισσα έχει μεγαλύτερο μήκος. Ο κηφήνας δεν έχει κεντρί ενώ η εργάτρια και η βασίλισσα έχουν. Οι εργάτριες και οι βασίλισσες προέρχονται από γονιμοποιημένα αυγά, ενώ οι κηφήνες από αυγά μη γονιμοποιημένα. Οι βασίλισσες από την στιγμή που θα βγουν από το αυγό μέχρι να μεταμορφωθούν σε τέλειο έντομο τρέφονται αποκλειστικά με βασιλικό πολτό (μια ειδική τροφή που παράγουν οι εργάτριες ηλικίας 7-13 ημερών)
ΜΕΛΙΣΣΟΤΡΟΦΗ Οι μελισσοτροφές μπορεί να είναι είτε στερεές (ζαχαροζύμαρο) είτε υγρές (σιρόπι) όπως: n Μελισσοτροφή βανίλια, ζαχαροζύμαρο με θυμόλη, ζαχαροζύμαρο με σκόρδο και υποκατάστατα γύρης.
ΜΕΛΙΣΣΟΤΡΟΦΙΚΑ ΦΥΤΑ -Όλα τα οπωροφόρα δέντρα δίνουν νέκταρ και γύρη (αμυγδαλιές, ροδακινιές, κερασιές, κυδωνιές ) -Δασικά δέντρα (κρανιά, φουντουκιά, αγριοκαστανιές, πεύκα, έλατα, βελανιδιές) -Από τους θάμνους η σπουδαιότερη είναι η ερείκη. -Θυμάρι, φασκομηλιές, ο σιδηρίτης (τσάι του βουνού), η ρίγανη, η μέντα και το δενδρολίβανο. -τα βαμβάκια, τα σουσάμια και τα άσπρα τριφύλλια βουνών.
ΜΕΛΙΣΣΟΤΟΞΙΚΑ ΦΥΤΑ Η μέλισσα δεν παίρνει γύρη από τον ασπάλαθο, το τριαντάφυλλο, την ασπαρτιά, την πικροδάφνη, την αβρομουσιά, το βεράτρο, το βρωμόχορτο, την αγριοντοματιά, τον ίταμο, τη λευκή ελάτη, τον καπνό, τον υοσκύαμο, την αζαλέα, το κίτρινο γιασεμί, τον νάρκισσο κ.τ.λ.
ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ Πολύ σημαντική η συμβολή της μέλισσας στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Οι μέλισσες είναι απαραίτητες για την παραγωγή της τροφής μας. Η επικονίαση, η γονιμοποίηση δηλαδή του άνθους για να γίνει καρπός, είναι το πολυτιμότερο αγαθό που προσφέρουν οι μέλισσες στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Όλα τα φρούτα και τα λαχανικά εξαρτώνται από τις μέλισσες για την επικονίασή τους. Το 1/3 των καλλιεργειών βασίζεται στην επικονίασή τους.
Οι μέλισσες έχουν ενεργό ρόλο στην γονιμοποίηση των φυτών καθώς δρουν ως μηχανικοί μεταφορείς της γύρης. Την σημαντική λοιπόν εποχή της ανθοφορίας, οι μέλισσες προκειμένου να τραφούν, πλάθουν την γύρη και την μεταφέρουν με τα πίσω της πόδια στην κύψελη. Μία μέτρια αποικία μελισσών υπολογίζεται ότι έχει 20 εώς 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση των φυτών, παρά για την παραγωγή μελιού. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι μέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόμων, τότε εύκολα αντιλαμβάνεται την σημαντική προσφορά τους στο φυτικό και ζωικό περιβάλλον καθώς και τα φυτά που αναπτύσσονται κατ επέκταση, αποτελούν τροφή για τα ζώα και τον άνθρωπο, παράγουν οξυγόνο και εμποδίζουν την διάβρωση του εδάφους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Albert Ainstein είχε πει ότι αν κάποτε οι μέλισσες εκλείψουν, το ανθρώπινο είδος δεν θα αργήσει να τις ακολουθήσει.
Οι αγρότες θα πρέπει να αποφεύγουν να ραντίζουν τα φυτά τους με εντομοκτόνα και άλλα φυτοφάρμακα επικίνδυνα για την μέλισσα. Διότι αν λείψει η μέλισσα θα λείψουν και οι καρποί.
Το 1/3 του συνόλου της τροφής μας εξαρτάται από την επικονίαση των μελισσών και άλλων εντόμων. Οι μέλισσες και τα άλλα έντομα επικονιαστές είναι πολύ σημαντικά για τα οικοσυστήματα.
Ομάδα Παρουσίασης
ΕΧΘΡΟΙ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Έντομα Ο μεγάλος κηρόσκορος (νυκτόβιο έντομο σαν πεταλούδα), ο μικρός κηρόσκορος, το σκαθάρι, τα μυρμήγκια, οι σφήκες, το ψυχάρι μικρή άσπρη πεταλούδα που γεννά τα αυγά της πάνω στις πίτες, και τις κάνει άχρηστες, η μαμουρία είδος αράχνης που κάνει το δίχτυ της κοντά στις κυψέλες και τυλίγονται οι μέλισσες και ψοφούν, το αλογάκι της Παναγίας ή Μάντης.
Πούλια Ο μελισσοφάγος, τα χελιδόνια, ο καλόγερος και ο δρυοκολάπτης
Ερπετά Η δενδρογαλιά, οι γκρίζες ή πράσινες σαύρες, ο κουρκούτης (είδος μαυριδερής σαύρας που κάθεται στην καματερή και τρώει τις μέλισσες όταν μπαίνουν ή βγαίνουν από την κυψέλη).
Θηλαστικά Οι αρκούδες, ο ασβός, ποντίκια
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Κάθε μελίσσι προκειμένου να επιβιώσει έχει να αντιμετωπίσει τις καιρικές συνθήκες (χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες, υπερβολική υγρασία, έλλειψη τροφής), τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (ψεκασμοί με φυτοφάρμακα) και τα διάφορα παράσιτα που προσβάλλουν τις μέλισσες. Οι ασθένειες προκαλούνται από βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα και όχι τόσο από ιούς. Υπάρχουν και οι μη παρασιτικές ασθένειες που σχετίζονται με δηλητηριάσεις από τοξικά φυτά ή φυτοφάρμακα. -Νοζερίαση -Αμερικανική σηψιγονία -Βαρροάτωση -Τραχιακή ακαρίαση -Ασκοσφαίρωση (γύψινος γόνος) -Ασπεργίλλωση (λιθώδης γόνος)
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Η Βασίλισσα γονιμοποιείται μόνο μια φορά στην αρχή της ζωής της, εγκαταλείπει τη φωλιά και πετά στον αέρα συνοδευόμενη από μερικές δεκάδες κηφήνες. Η γαμήλια τελετή γίνεται πάντα στον αέρα. Στο γαμήλιο αυτό ταξίδι η βασίλισσα δεν συνοδεύεται από εργάτριες. Μετά το ζευγάρωμα η βασίλισσα επιστρέφει στην κυψέλη. Γεννά ως τον τέλος της ζωής της χωρίς να ζευγαρώσει ποτέ ξανά. Ζευγαρώνει με 8-10 κηφήνες. Βασίλισσες που έχουν δεχθεί 5-7 εκατομμύρια σπερματοζωάρια έχουν καλή ωοτοκία. Οι φύλακες εργάτριες της κυψέλης αφήνουν τη βασίλισσα να περάσει μέσα στην κυψέλη μόνο αν έχει γονιμοποιηθεί. Τους κηφήνες δεν τους αφήνουν και είναι καταδικασμένοι σε θάνατο.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΩΝ Η καλή βασίλισσα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τη σωστή ανάπτυξη του μελισσιού. Ο μελισσοκόμος για να αποκτήσει πολλές και άριστης ποιότητας βασίλισσες πρέπει να καταφύγει στην σωστή βασιλοτροφία. Οι Βασίλισσες που παράγουν τα μελίσσια από μόνο τους λόγω ορφάνιας ή ηλικιωμένης βασίλισσας δεν είναι πάντα καλές. Για να εξασφαλίσουμε ένα υγιές και παραγωγικό μελίσσι θα πρέπει να αντικαθιστούμε τη βασίλισσα κάθε χρόνο ή το πολύ κάθε δύο χρόνια. Σε ένα μελίσσι παράγεται νέα βασίλισσα στις εξής περιπτώσεις:
Όταν χαθεί η παλιά Όταν το μελίσσι ετοιμάζεται για σμηνουργία Όταν η βασίλισσα είναι άρρωστη, ηλικιωμένη, δεν ωοτοκεί κανονικά ή δεν παράγει κανονική ποσότητα φερομόνης Από ένα γονιμοποιημένο αυγό μπορεί να προέλθει βασίλισσα ή εργάτρια. Η διαφοροποίηση εξαρτάται από το είδος της τροφής που θα λάβει κατά τη διάρκεια της προνυμφικής ζωής. Προνύμφες που προορίζονται για βασίλισσες τρέφονται με πολύ βασιλικό πολτό κατά της διάρκεια του προνυμφικού σταδίου. Στις πρώτες 24-34 ώρες της προνυμφικής τους ζωής η βασίλισσα και η εργάτρια δεν ξεχωρίζουν. Μια καλή βασίλισσα μπορεί να προκύψει αν την πρώτη ή δεύτερη μέρα της ζωής της μεταφερθεί από ένα εργατικό κελί σε βασιλοκύτταρα. Αυτή η μεταφορά λέγεται εμβολιασμός.
Εκεί στο βασιλοκύτταρο η μικρή προνύμφη από την 3 η μέρα τρέφεται από τις παραμάνες εργάτριες για 4 μέρες με μεγάλη ποσότητα βασιλικού πολτού. Την 7 η μέρα το βασιλοκύτταρο σφραγίζεται. Όσο πιο μικρής ηλικίας προνύμφη εμβολιάζεται στα βασιλικά κελιά τόσο πιο καλά θα τραφεί η προνύμφη και θα δώσει βασίλισσα καλής ποιότητας. Όταν βγει από το κελί η βασίλισσα δέχεται την φροντίδα των εργατριών μέσα στο κυψελίδιο μέχρι να ωριμάσει αναπαραγωγικά.αφού συζευχθεί αρχίζει να ωοτοκεί και είναι έτοιμη να αντικαταστήσει μια ηλικιωμένη ή ελατωματική βασιλίσσα.
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΚΕΛΙΑ Για να κάνουμε εμβολιασμό στα βασιλικά κελιά χρησιμοποιούμε το βελονάκι μεταφοράς (16 νούμερο). Ετοιμάζουμε σε ένα κουτάκι βασιλικό πολτό + νερό (ισόποσα). Με το βελονάκι βάζουμε μέσα στο κελί μια σταγόνα. Με το βελονάκι πάλι αφαιρούμε την προνύμφη από το πλαίσιο και την βάζουμε πάνω στην σταγόνα βασιλικού πολτού στο βασιλικό κελί. Δεν τραυματίζουμε τις προνύμφες γιατί τα βασιλικά κελιά θα είναι άκυρα:
Κατεβάζουμε το βελονάκι μας με ελαφρά περιστροφή, παίρνουμε την προνύμφη από τη μέση και τη μεταφέρουμε στο βασιλικό κελί. Τα βασιλικά κελιά τα μεταφέρουμε στα μελίσσια έναρξης. Βάζουμε το πλαίσιο στη μέση από το μελίσσι και μετά τα τροφοδοτούμε. Στην κυψέλη βάζουμε τρία τελάρα και συνεχίζουμε τους εμβολιασμούς μας. Οι μέλισσες στα βασιλικά κελιά θα βάλουν το βασιλικό πολτό. Αν θέλουμε να κάνουμε βασίλισσες την ημέρα που παράγουμε το βασιλικό πολτό παίρνουμε όσα πηχάκια θέλουμε για να τα μετατρέψουμε σε βασίλισσες. Τα βάζουμε σε ένα πλαίσιο και γράφουμε μια ταινία με το όνομα της ημέρας πχ Σάββατο. Έτσι το επόμενο Σάββατο έχουμε βασιλικά κελιά σφραγισμένα, έτοιμα να εκκολαφθούν, να τα απομονώνουμε και να τα μεταφέρουμε είτε σε κλουβάκια είτε στις παραφυάδες τους (κυψέλες) για να εκκολαφθεί η βασίλισσα και να γονιμοποιηθεί. Για να τα βάλουμε σε κλουβάκι, βάζουμε το κελάκι μας στη μεσαία τάπα (κλουβάκι). Μετά παίρνουμε το ζαχαροζύμαρο και το βάζουμε από την άλλη πλευρά του κλουβιού. Βάζουμε κολλητική ταινία και καλύπτουμε το ζαχαροζύμαρο για να μην το βγάλουν οι μέλισσες και το βάζουμε μέσα στην κυψέλη αποπεράτωσης όπου θα εκκολαφθεί η βασίλισσα και μετά την μεταφέρουμε στην παραφυάδα μας για να γίνει η εισαγωγή της βασίλισσας.
Ομάδα Παρουσίασης
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα είναι γνωστή για την μελισσοκομική της παράδοση. Βασικές αρχές της μελισσοκομίας είναι η αγάπη και ο σεβασμός προς την φύση και την μέλισσα. Παλαιότερα η ελληνική ύπαιθρος ήταν άφθονη σε αρωματικά φυτά, ιδανική πηγή γύρης και νέκταρος. Οι περισσότερες οικογένειες είχαν την μέλισσα τους. Μέλι χρησιμοποιούσαν στα γλυκίσματα και στα ροφήματα. Επίσης από τις λιωμένες κηρήθρες έφτιαχναν κεριά για να φωτίζουν τα σπίτια τους. Η πρώτη γνωριμία του ανθρώπου με την μέλισσα έγινε στο φυσικό της περιβάλλον:στο βουνό, στο δάσος, σε ένα κούφιο κορμό δέντρου. Ο άνθρωπος την πήρε από εκεί και την έφερε σε δικούς του χώρους. Έτσι έγινε το πρώτο ξεκίνημα της μελισσοκομίας.
Το ήπιο κλίμα,η ποικίλη και σε μεγάλη έκταση μελισσοκομική χλωρίδα και οι συνεχόμενες πλούσιες νεκταροεκκρίσεις εξασφαλίζουν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας στην χώρα μας. Με την μελισσοκομία ασχολούνται αγρότες,ερασιτέχνες και επαγγελματίες μελισσοκόμοι. Όμως η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει τις ανάγκες της εγχωρίας κατανάλωσης.
ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότεροι από 60 σύλλογοι μελισσοκομίας. Επίσης από το 2000 υπάρχουν και τα μελισσοκομικά κέντρα:
-Μέλι Ταϋγέτου-Χαράλαμπος Φωτόπουλος. -Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Ικαρίας. -Μελισσοκομικός σύλλογος Νομού Πέλλας- Ο Μέγας Αλέξανδρος. -Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Χανίων- Κρητικό μέλι. -Αγροτικός Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Νικήτης Χαλκιδικής ΣΙΘΩΝ -Κέντρο Μελισσοκομίας Δυτικής Μακεδονίας. -Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Έδεσσας. -Συνεταιρισμός Μελισσοκόμων στο Μεγάλο Μοναστήρι Λάρισας. -Κοινοπραξία Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος. -Μελισσοκομικοί Συνεταιρισμοί Άνδρου, Τήνου, Λέρου -Αγροτικός Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Βόλου -Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Θάσου Παραγωγοί : Εβελίνα Παππά(Μεσημέρι Θεσ/νίκης), Νασιούδης Μπάμπης(Βασιλικά Θεσ/νίκης), Μάνος και Άγγελος Τριάντος(Ν.Μουδανιά)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟ ΜΕΛΙ Το μέλι αποκαλείται η τροφή των θεών και όχι άδικα! Η βιολογική αξία του μελιού έγκειται τόσο στη διαιτητική αξία που έχει για τον ανθρώπινο οργανισμό καθώς και στην αντιβακτηριακή, στην μυκοστατική και την αντιοξειδωτική του δράση. Το μέλι είναι βιολογικό προϊόν, το οποίο παρασκευάζουν οι μέλισσες από το νέκταρ των άνθεων ή από μελιτοεκκρίσεις. Είναι μια φυσική τροφή που δεν δέχεται καμία επεξεργασία και αποτελείται από πολλά συστατικά. Το μέλι περιέχει διάφορα σάκχαρα, όπως γλυκόζη, φρουκτόζη και σακχαρόζη που απορροφώνται αμέσως, για αυτό και θεωρείται πολύ καλή πηγή ενέργειας για τους αθλητές, τα παιδιά, τις εγκύους, τους αρρώστους και για κάθε ταλαιπωρημένο οργανισμό. Ακόμα περιέχει ένζυμα δηλαδή πρωτεϊνικές ουσίες όπως η αμυλάση, Ιχνοστοιχεία όπως κάλιο,χλώριο, νάτριο, ασβέστιο απαραίτητα συστατικά των κυττάρων. Πρωτεΐνες, σε μικρές ποσότητες, βιταμίνες κυρίως του συμπλέγματος Β, αρωματικές και χρωστικές ουσίες. Το μέλι δεν συγκρίνεται με τη βιομηχανική ζάχαρη. Το μέλι είναι αγνό φυσικό ανεπεξέργαστο προϊόν ενώ η ζάχαρη είναι προϊόν βιομηχανικής και χημικής επεξεργασίας.
Η ζάχαρη δίνει μόνο θερμίδες ενώ το μέλι εκτός από θερμίδες δίνει και ενέργεια.
ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ To μέλι συμβάλλει στη διατήρηση και την βελτίωση της υγείας, την εξασφάλιση της μακροβιότητας, αλλά και στην άμεση και φυσική θεραπεία πολλών παθήσεων. Έχει αντισηπτικές ιδιότητες, είναι τονωτικό, ρυθμίζει τη λειτουργία του εντέρου, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς, μειώνει προβλήματα έλκους στο στομάχι, έχει αντιμικροβιακή δράση, βοηθάει στην αναιμία, εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων και των άλλων παθογόνων οργανισμών, είναι χρήσιμο για την επούλωση και τον καθαρισμό των πληγών, ανακουφίζει από πόνους αρθριτικών, βοηθάει στην ολοκλήρωση της σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης των παιδιών.
ΤΡΥΓΟΣ ΜΕΛΙΟΥ Ή ΤΡΥΓΗΤΟΣ Για τους μελισσοκόμους, η λέξη «καλοκαίρι» είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη λέξη «τρύγος», μια διαδικασία που πραγματοποιείται κάθε χρόνο μια φορά στο τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου. Η χρονική επιλογή δεν είναι τυχαία, καθότι την συγκεκριμένη περίοδο έχει ολοκληρωθεί η ανθοφορία του θυμαριού. Είναι η εξαγωγή του μελιού από σφραγισμένες κηρήθρες με ώριμο μέλι (να έχουν σφραγιστά τουλάχιστον τα 3/4 της επιφάνειας του πλαισίου ). Ο τρύγος είναι αναμφισβήτητα μια κοπιαστική αλλά συνάμα είναι και ευχάριστη δουλειά, αφού είναι η ώρα της ανταμοιβής του κόπου του μελισσοκόμου.