ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013 ΣΒΘΚΕ, ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 4, 38221 ΒΟΛΟΣ, ΤΗΛ: 24210-29407,8 ΦΑΞ: 24210-26394, URL: www.sbtke.gr, e-mail: info@sbtke.gr

ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 7. H περιφέρεια Θεσσαλίας 25 7.1 Γεωγραφικά στοιχεία 25 7.2 Δημογραφικά στοιχεία 25 7.3 Δείκτες υποδομής 27 8. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) ανά τομέα Παραγωγής 31 8.1 Πρωτογενής Τομέας 31 8.2 Δευτερογενής τομέας 36 8.3 Τριτογενής τομέας 43 9. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν 49 10. Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ 53 11. Εξαγωγές 57 11.1 Εμπορικό Ισοζύγιο στην περιφέρεια Θεσσαλίας 57 11.2 Οι εξαγωγές σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο και κατά κύριους κλάδους 60 12. Το εργατικό δυναμικό της περιφέρειας Θεσσαλίας 74 12.1 Δείκτης Ανεργίας 81 12.2 Το μορφωτικό επίπεδο του εργατικού δυναμικού 84 13. Η παραγωγικότητα της εργασίας 88 14. Δείκτης Τοπικής Εξειδίκευσης 92 15. Επιστήμη, τεχνολογία και καινοτομία 96 15.1 Ο δείκτης HRST (Human Resources in Science & Technology) 97 15.2 Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) 100 15.3 Το εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού της περιφέρειας 102 16. Επενδύσεις 104 16.1 Δείκτης επένδυσης παγίου κεφαλαίου 110 16.2 Δείκτης ΑΕΠΚ ως προς την ΑΠΑ 114 17. Δείκτες ευημερίας 120 18. Σύνοψη 124 19. Σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας με βάση επιλεγμένους δείκτες 126

7. H περιφέρεια Θεσσαλίας 7.1 Γεωγραφικά στοιχεία Η περιφέρεια Θεσσαλίας καταλαμβάνει το κεντρικό-ανατολικό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδος και περιλαμβάνει τους νομούς Καρδίτσας, Λάρισας, Μαγνησίας και Τρικάλων, καλύπτοντας συνολική έκταση 14.037 km 2, ποσοστό 10,64% του συνόλου της ελληνικής επικράτειας, καταλαμβάνοντας τη 5 η θέση μεταξύ των περιφερειών της χώρας. Από το σύνολο της περιφέρειας το 44,9% αποτελείται από ορεινές περιοχές, το 17,1% από ημιορεινές και το 36% από πεδινές. Συνορεύει προς τα βόρεια με τις περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Δυτικής Μακεδονίας, προς τα δυτικά με την περιφέρεια Ηπείρου, προς τα νότια με τη περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και ανατολικά βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος. 7.2 Δημογραφικά στοιχεία Σύμφωνα με προσωρινά 1 αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, που διενήργησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ. ΣΤΑΤ) το Μάιο του 2011, ο Μόνιμος 2 Πληθυσμός της περιφέρειας Θεσσαλίας ανέρχεται σε 730.730 κατοίκους, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 6,77% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στον νομό Λάρισας κατοικεί το 38,9 % του πληθυσμού της περιφέρειας και ακολουθούν ο νομός Μαγνησίας με 27,9% των κατοίκων, ο νομός Τρικάλων με 17,7% και ο νομός Καρδίτσας με 15,5%. Η πληθυσμιακή πυκνότητα ανέρχεται σε 52,06 κατοίκους ανά km 2, έναντι 81,75 στο σύνολο της χώρας, κατατάσσοντας την περιφέρεια Θεσσαλίας στην 7 η θέση στην κατάταξη των περιφερειών της χώρας. Κατά την Απογραφή του 2001 ο πληθυσμός της Θεσσαλίας ανέρχονταν σε 753.888 κατοίκους. Άρα με βάση τις δυο Απογραφές υπάρχει μείωση στον πληθυσμό της 1 Δελτίο Τύπου ΕΛ.ΣΤΑΤ., 22 Ιουλίου 2011 2 Μόνιμος Πληθυσμός: το σύνολο των ατόμων που έχουν ζήσει συνεχώς στον τόπο συνήθους διαμονής τους για περίοδο τουλάχιστον 12 μηνών πριν την ημερομηνία αναφοράς της Απογραφής, ή έφθασαν στον τόπο συνήθους διαμονής τους κατά τους τελευταίους 12 μήνες πριν την ημερομηνία αναφοράς, με την πρόθεση να μείνουν εκεί για τουλάχιστον 1 χρόνο. 25

Θεσσαλίας κατά 3,072%, αν και σύμφωνα με την ΕΛ. ΣΤΑΤ., τα αποτελέσματα δεν είναι απολύτως συγκρίσιμα 3. Από το 2001 έως και το 2009 σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. οι γεννήσεις ζώντων, με τόπο μόνιμης κατοικίας της μητέρας τη Θεσσαλία, ανέρχονται σε 63.958 άτομα και οι θάνατοι, με βάση τον τόπο μόνιμης κατοικίας του θανόντος, σε 70.776 άτομα. Παρατηρείται ότι η μείωση του πληθυσμού της περιφέρεια Θεσσαλίας για το διάστημα αυτό προσεγγίζει σε μέσο ετήσιο ρυθμό το 0,1%. Πίνακας 7.2.1 Δημογραφικοί Δείκτες περιφέρειας Θεσσαλίας Δημογραφικοί δείκτες Τιμή Κατάταξη (μεταξύ των περιφερειών της χώρας) Ποσοστό συμμετοχής στον πληθυσμό της χώρα (2011) 6,77% 3 η Πυκνότητα (κάτοικοι ανά km 2 ) (2011) 52,06 / km 7 Λόγος Γεννήσεις Θανάτους (2009) 0,95 7 η Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, κατά το 2011, με βάση το δείκτη εξάρτησης νέων, ο πληθυσμός ηλικίας μικρότερης των 15 ετών, στην περιφέρεια Θεσσαλίας, αποτελεί ποσοστό μεγαλύτερο του 1/5 (ποσοστό 22,51%), του αντίστοιχου πληθυσμού ηλικίας 15 έως 64 ετών. Το ποσοστό αυτό, αν και είναι υψηλότερο σε σχέση με το εθνικό ποσοστό, το οποίο ανέρχεται σε 21,68%, υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου, η τιμή του οποίου το 2011 ανέρχεται σε 23,35%. Η αύξηση ή η μείωση του δείκτη αυτού συνδέεται άμεσα με την αύξηση ή τη μείωση των γεννήσεων αντίστοιχα. Ως προς το δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων, ο πληθυσμός ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών αποτελεί περίπου το 1/3 του πληθυσμού ηλικίας μεταξύ 15 έως 64 ετών (ποσοστό 33,69% το 2011), υψηλότερο του μέσου όρου της χώρας που ανέρχεται σε 29,01% και πολύ υψηλότερο του αντίστοιχου ποσοστού της ΕΕ-27, το οποίο είναι 26,22% για το 2011. Σε σύγκριση με τη χώρα, η περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσιάζει στο δείκτη εξάρτησης, νεανικός πληθυσμός (0-14) και γεροντικός (65+) προς τον πληθυσμό 3 Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΛ.ΣΤΑΤ. η Απογραφή του 2011 εστίασε στην καταγραφή του Μόνιμου Πληθυσμού της χώρας, σε αντίθεση με τις προηγούμενες Απογραφές, οι οποίες είχαν σκοπό την καταγραφή του de facto πληθυσμού (δηλαδή των ατόμων που βρέθηκαν παρόντα στον τόπο Απογραφής). 26

της παραγωγικής ηλικίας (15-64), τιμή αρκετά υψηλότερη, με αποτέλεσμα να είναι μειωμένο το ποσοστό των παραγωγικών ηλικιών στο σύνολο του πληθυσμού της περιφέρειας Θεσσαλίας. Ο δείκτης γήρανσης του πληθυσμού, που εκφράζεται ως ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών ως προς τον πληθυσμό ηλικίας 0-14, εμφανίζει πολύ υψηλή τιμή αγγίζοντας το 149,69%, υψηλότερη από αυτόν της χώρας που ανέρχεται στο 133,82%, όταν η ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται σε 112,27%. Ο δείκτης αυτός χαρακτηρίζει τις τάσεις γήρανσης του πληθυσμού της περιφέρειας Θεσσαλίας. Πίνακας 7.2.2 Δείκτες εξάρτησης, Θεσσαλίας Ελλάδας-Ευρωπαϊκής Ένωσης (2011) Δείκτες εξάρτησης Θεσσαλία Ελλάδα ΕΕ-27 Κατάταξη (μεταξύ των περιφερειών) Δείκτης εξάρτησης νέων 22,51% 21,68% 23,35% 5 η Δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων 33,69% 29,01% 26,22% 5 η Δείκτης εξάρτησης 56,20% 50,69% 49,58% 2 η Δείκτης γήρανσης 149,69% 133,82% 112,27% 6 η Πηγή: Eurostat 7.3 Δείκτες υποδομής Στην περιφέρεια Θεσσαλίας το 2009, καταγράφονται 4.094 κλίνες θεραπευτηρίων (δημοσίων και ιδιωτικών), αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί σε 5,56 κλίνες ανά 1.000 κατοίκους, όταν στο σύνολο της χώρας αντιστοιχούν 4,99 κλίνες ανά 1.000 κατοίκους, καταλαμβάνοντας τη 2 η θέση στην κατάταξη των περιφερειών της χώρας, μετά την Αττική. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. από το 2006 και μετά η Θεσσαλία υπερβαίνει το μέσο όρο της χώρας ως προς τις κλίνες των θεραπευτηρίων. Τα δημόσια θεραπευτήρια ανέρχονται σε 5 και οι ιδιωτικές κλινικές σε 32, κατά το έτος 2009. Επίσης το 2009 η περιφέρεια Θεσσαλίας διέθετε 3.533 ιατρούς, δηλαδή 4,80 ιατρούς ανά 1.000 κατοίκους, όταν στο σύνολο της χώρας η αναλογία είναι 6,13, καταλαμβάνοντας την 5 η θέση στην κατάταξη των περιφερειών της χώρας. Η περιφέρεια επομένως, ενώ υπερτερεί ως προς τις υποδομές στον τομέα της υγείας, υστερεί ως προς το ιατρικό προσωπικό. 27

Διάγραμμα 7.3.1 Κλίνες θεραπευτηρίων (Δημοσίων-Ιδιωτικών) ανά 1.000 κατοίκους (Ελλάδα-Θεσσαλία) 6 5 4 4,7 4,8 4,7 4,7 4,7 4,7 4,4 4,6 4,1 4,4 3,9 4,1 4,8 5,3 5,2 4,8 4,8 5,4 4,9 5,6 3 2 1 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 (Έτη:2000-2008) ΕΛ. ΣΤΑΤ. (Έτος:2009) Συγκριτικά με τις τιμές που λαμβάνει ο δείκτης, ιατροί ανά 1.000 κατοίκους, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η τιμή 6,13 είναι πολύ υψηλή. Η χώρα με την αμέσως μικρότερη τιμή στο δείκτη είναι η Αυστρία, με τιμή 4,68 και ακολουθεί η Ιταλία με 4,1, η Ιρλανδία με 4,06, η Πορτογαλία με 3,77, η Βουλγαρία 3,68, η Γερμανία με 3,63 και η Γαλλία με 3,27. Διάγραμμα 7.3.2 Ιατροί ανά 1.000 κατοίκους (Ελλάδα-Θεσσαλία) 7 6 5 4 3 4,3 4,4 2,7 3,1 4,6 4,8 4,9 5,0 3,8 3,8 3,6 3,5 5,4 4,5 5,6 4,5 6,0 6,1 4,6 4,8 2 1 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 (Έτη:2000-2008), ΕΛ. ΣΤΑΤ. (Έτος:2009) Ως προς τις εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, η Θεσσαλία, κατά το 2009 διέθετε 526 δημοτικά σχολεία, με την αναλογία σχολεία ανά 1.000 μαθητές πρωτοβάθμιας 28

εκπαίδευσης να ανέρχεται σε 12,28, τιμή πολύ υψηλότερη από το μέσο όρο της χώρας, που ανέρχονταν σε 8,62 σχολεία ανά 1.000 μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Διάγραμμα 7.3.3 Δημοτικά σχολεία ανά 1.000 μαθητές (Ελλάδα-Θεσσαλία) 16 14 12 10 8 6 4 2 13,5 13,5 13,4 13,0 9,7 9,4 9,3 9,1 12,6 12,7 12,8 12,7 12,5 12,3 9,1 9,0 8,9 8,8 8,7 8,6 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση η περιφέρεια Θεσσαλίας κατά το έτος 2009 διέθετε 149 γυμνάσια και 115 λύκεια. Ανά 1.000 μαθητές γυμνασίου αντιστοιχούσαν 6,81 γυμνάσια, όταν σε επίπεδο χώρας η αναλογία ήταν 5,90 και για κάθε 1.000 μαθητές λυκείου (Γενικής κατεύθυνσης και ΤΕΕ) αντιστοιχούσαν 6,28 σχολεία, όταν στο σύνολο της χώρας η αναλογία ήταν 5,59 σχολεία ανά 1.000 μαθητές. Διάγραμμα 7.3.4 Γυμνάσια ανά 1.000 μαθητές (Ελλάδα-Θεσσαλία) 12 10 9,7 8 6 6,7 6,2 6,4 6,7 6,8 6,4 6,6 6,5 6,0 5,3 5,6 5,7 5,8 5,9 5,7 5,7 5,8 5,9 6,8 4 2 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 29

Διάγραμμα 7.3.5 Λύκεια ανά 1.000 μαθητές (Ελλάδα-Θεσσαλία) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 9,1 6,6 6,4 6,3 6,2 6,4 6,1 6,3 5,8 5,8 5,3 5,6 5,6 5,3 4,8 5,1 5,4 5,5 4,9 4,9 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 Από τα προαναφερθέντα στοιχεία προκύπτει ότι η περιφέρεια Θεσσαλίας υπερτερεί σε υποδομές κτιρίων και στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ως προς το σύνολο της χώρας. 30

8. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) ανά τομέα Παραγωγής 8.1 Πρωτογενής Τομέας Σύμφωνα με στοιχεία της Απογραφής Γεωργίας - Κτηνοτροφίας της ΕΛ. ΣΤΑΤ., το σύνολο των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων της περιφέρειας Θεσσαλίας ανέρχεται σε 83.033 το 2007, έναντι 80.165 το 2005, σημειώνοντας αύξηση 3,58% περίπου. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές καταλαμβάνουν έκταση περίπου 4.408 χιλιάδων στρεμμάτων το 2007, έναντι 4.296 χιλιάδων στρεμμάτων το 2005, χωρίς να περιλαμβάνονται οι άγονοι βοσκότοποι που ανέρχονται σε 107 χιλιάδες στρέμματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2007, οι αροτραίες καλλιέργειες καλύπτουν το 83,1% και οι δενδρώδεις καλλιέργειες το 13,4%, των καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά το έτος αυτό. Διάγραμμα 8.1.1 Εκτάσεις που καταλαμβάνουν οι γεωργικές καλλιέργειες στην περιφέρεια Θεσσαλίας (2007) Δενδρώδεις καλλιέργειες 13,4% Α μπελώνες 1,3% Κηπευτική γη 2,3% Α ροτραίες καλλιέργειες 83,1% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Η περιφέρεια της Θεσσαλίας κατέχει σημαντική θέση σε ορισμένα είδη καλλιεργειών ως προς το σύνολο των περιφερειών της χώρας, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. για την παραγωγή του 2007. Εξειδικεύεται κυρίως στην καλλιέργεια σιτηρών, βιομηχανικών φυτών, κτηνοτροφικών φυτών, οπωρών, κηπευτικών, ξηρών καρπών, βρώσιμων οσπρίων κ.α. 31

Η περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η 1 η παραγωγός περιφέρεια βαμβακιού, ξερικού και ποτιστικού, με παραγωγή 333.719 τόνους, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 37% περίπου της συνολικής εγχώριας παραγωγής, 1 η παραγωγός φακής με 1.027 τόνους, 1 η παραγωγός σουσαμιού με 14.701 τόνους και σπερμάτων σόγιας με 204 τόνους, 1 η παραγωγός λοιπών βιομηχανικών φυτών με 15.022 τόνους, 1 η παραγωγός ξηρών καρπών με 10.394 τόνους και ειδικά αμύγδαλου με 8.396 τόνους, 2 η παραγωγός σκληρού σίτου με 239.000 περίπου τόνους, 2 η στην καλλιέργεια καλαμποκιού που συγκαλλιεργείται με φασόλια και άλλα είδη με 3.485 τόνους, 2 η παραγωγός αχλαδιών με 7.407 τόνους, μήλων με 62.811 τόνους και κερασιών με 3.036 τόνους, 2 η παραγωγός περιφέρεια σε βιομηχανική ντομάτα με 216.881 τόνους και σε πράσα 4.715 τόνους, 3 η παραγωγός ροδάκινων με 13.637 τόνους και καρυδιών με 1.998 τόνους, 3 η στην παραγωγή ζαχαρότευτλων με 89.600 τόνους, 4 η στην παραγωγή καρπουζιών και πεπονιών με 59.840 τόνους και 4 η στην παραγωγή κορινθιακής σταφίδας με 25 τόνους. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο στο νομό Λαρίσης είναι ανεπτυγμένη η καλλιέργεια σιτηρών, καλύπτοντας πάνω από το 60% της συνολικής παραγωγής της περιφέρειας (282.105 τόνοι, ποσοστό 61,65%), βρώσιμων οσπρίων (1.328 τόνοι, ποσοστό 67,60%) και κηπευτικών με συμμετοχή γύρω στο 60% στη συνολική παραγωγή των κηπευτικών της περιφέρειας Θεσσαλίας. Ειδικά η παραγωγή τομάτας, βιομηχανικής και βρώσιμης, ανέρχεται σε 164.165 τόνους, ποσοστό 67,47%. Σημαντική είναι η συμμετοχή του νομού και στην παραγωγή οπωρών, με 59.616 τόνους - ποσοστό 67,84%, επιτραπέζιων σταφυλιών 1.690 τόνουςποσοστό 77%, βιομηχανικών φυτών, ξηρών καρπών κ.α. Στο νομό Μαγνησίας είναι αυξημένη η παραγωγή ελαιόλαδου (3.859 τόνοι, ποσοστό 87,10%), ελιών ελαιοποιήσιμων (43.282 τόνοι, ποσοστό 86,17%), καθώς και βρώσιμων ελαιών (6.694 τόνοι, ποσοστό 82,73%). Ο νομός παράγει εσπεριδοειδή (781,2 τόνοι, ποσοστό 99%) και οπώρες (26.220 τόνοι, ποσοστό 29,69%). Από το νομό Μαγνησίας προέρχονται τα φημισμένα Μήλα Ζαγορίν τα οποία είναι καταχωρημένα ως προϊόν προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) και συγκεντρώνονται συντηρούνται και συσκευάζονται από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζαγοράς. Επίσης μέσα στο 2011 καταχωρήθηκε ως ΠΟΠ προϊόν και το Μήλο Φιρίκι Πηλίου. Σε επίπεδο περιφέρειας ο νομός Μαγνησίας παράγει τον περισσότερο μούστο, ο οποίος ανέρχεται σε 5.335 τόνους, ποσοστό 53,61%. 32

Στο νομό Τρικάλων καλλιεργούνται κτηνοτροφικά φυτά με παραγωγή 46.459 τόνους, ποσοστό 22,3%, βρώσιμα όσπρια, ιδιαίτερα ρεβίθια ( 202 τόνοι, ποσοστό 45%), καπνός (456 τόνοι, ποσοστό 67%), βιομηχανικά φυτά και ειδικά ηλίανθος (4,7 τόνοι, ποσοστό 30,5%), καρπούζια πεπόνια (46.095 τόνοι, ποσοστό 40,4%). Στο νομό Καρδίτσας είναι ανεπτυγμένη η καλλιέργεια σιτηρών (σιτάρι σκληρό, καλαμπόκι, βρώμη) καλύπτοντας περίπου το 27,39% της συνολικής παραγωγής της περιφέρειας (125.359 τόνοι), το ξερικό και ποτιστικό βαμβάκι (143.796 τόνοι, ποσοστό 43,08%), τα βιομηχανικά φυτά και ειδικά ο ηλίανθος (10,7 τόνοι, ποσοστό 69,5%), τα κτηνοτροφικά φυτά (63.138, τόνοι, ποσοστό 30%), ορισμένα κηπευτικά κ.α. Η κτηνοτροφία της περιοχής είναι ανεπτυγμένη και περιλαμβάνει την αιγοπροβατοτροφία, τη βοοτροφία και τη χοιροτροφία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. έτους 2008, η περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η 3 η περιφέρεια σε εκτροφή προβατοειδών με σύνολο 1.221.332 ζώα που σταβλίζονται σε 11.608 εκμεταλλεύσεις. Αντίστοιχα στα βοοειδή είναι 3 η περιφέρεια της χώρας με 102.762 ζώα σε 1.788 εγκαταστάσεις και 6 η περιφέρεια στα αιγοειδή με 447.342 ζώα σε 8.540 εγκαταστάσεις. Τέλος, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. για το έτος 2006, η περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η 1 η περιφέρεια σε εκτροφή χοίρων με 204.116 ζώα σε 16.835 εκμεταλλεύσεις. Ως προς την παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων η Θεσσαλία είναι παραγωγός περιφέρεια σε παραγωγή κρέατος όλων των ζώων και των πουλερικών, με 163.434 τόνους, 4 η σε παραγωγή γάλακτος με 177.357 τόνους καθώς και 5 η σε παραγωγή μαλακών τυριών με 9.614 τόνους και 5 η σε παραγωγή μελιού με 1.544 τόνους. 1 η Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο ο νομός Λαρίσης έρχεται πρώτος σε παραγωγή κρέατος με 145.131 τόνους, ποσοστό 88,8%, καθώς και πρώτος σε παραγωγή γάλακτος με 93.126 τόνους, ποσοστό 52,5%. Επίσης ο νομός παράγει 4.005 τόνους τυρί μαλακό, ποσοστό 41,65%, 655 τόνους τυρί σκληρό, ποσοστό 88%, και 13.287.350 τεμάχια αυγών, ποσοστό 30,4%. Μέσα στο 2011 καταχωρήθηκαν ως προϊόντα ΠΟΠ το Κατσικάκι και το Αρνάκι Ελασσόνας. 33

Κατά το έτος 2007 ο νομός Μαγνησίας παρήγαγε 9.925.000 τεμάχια αυγών, ποσοστό 22,7%, 2.900 τόνους τυρί μαλακό, ποσοστό 30%, και 33.500 τόνους γάλακτος, ποσοστό 19%. Την ίδια χρονιά ο νομός Τρικάλων παρήγαγε 1.818 τόνους τυρί μαλακό, ποσοστό 18,90%, 23.586 τόνους γάλατος, ποσοστό 13,3%. Τέλος ο νομός Καρδίτσας παρήγαγε 12.9501.650 τεμάχια αυγών, ποσοστό 29,26% και 27.163 τόνους γάλακτος, ποσοστό 15,2%. Ως προς τον τομέα της αλιείας ο νομός Μαγνησίας παράγει 441 τόνους ψαριών, σε σύνολο 535 τόνων για όλη την Θεσσαλία, ποσοστό 82,5%. Όπως φαίνεται από στο διάγραμμα 8.1.2. στην περιφέρεια Θεσσαλίας, για το έτος 2009, παρατηρείται σημαντική συμμετοχή του νομού Λάρισας, στη διαμόρφωση της ΑΠΑ του πρωτογενή τομέα της περιφέρειας, με ποσοστό 63,7%, και ακολουθεί ο νομός Μαγνησίας με ποσοστό 14%. Διάγραμμα 8.1.2 Ποσοστό συμμετοχής κάθε νομού, στην αγροτική-κτηνοτροφική παραγωγή της περιφέρειας Θεσσαλίας για το έτος 2009* Ν. Μαγνησίας 14,0% Ν. Τρικάλων 9,6% Ν.Καρδίτσας 12,7% Ν. Λάρισας 63,7% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Η συμμετοχή της περιφέρειας Θεσσαλίας στη διαμόρφωση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) του πρωτογενή τομέα της χώρας, για το χρονικό διάστημα 2000-2009, κυμαίνεται περίπου στο 13,05%. Κατά το έτος 2000 η συμμετοχή ήταν στο 13,72%, παρουσιάστηκε μια σημαντική κάμψη κατά 2 34

εκατοστιαίες μονάδες το 2006, σταθεροποίηση το 2007, το 2008 υπήρξε αύξηση κατά 1 εκατοστιαία μονάδα, φθάνοντας στο 12,88% και το 2009 κατά 2 ακόμη εκατοστιαίες μονάδες φθάνοντας στο 14,22%. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 8.1.1. ο πρωτογενής τομέας της περιφέρειας Θεσσαλίας, για όλο το χρονικό διάστημα 2000-2009 βρίσκεται σταθερά στη 2 η θέση στην κατάταξη των περιφερειών της χώρας, ως προς τη συμμετοχή του στη συνολική παραγωγή του πρωτογενή τομέα της χώρας. Πίνακας 8.1.1 Συμμετοχή % του πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας στη συνολική παραγωγή του πρωτογενή τομέα της χώρας Έτος Θεσσαλία Κατάταξη 2000 13,72% 2 η 2001 12,23% 2 η 2002 13,01% 2 η 2003 14,26% 2 η 2004 13,54% 2 η 2005 13,42% 2 η 2006* 11,57% 2 η 2007* 11,60% 2 η 2008* 12,88% 2 η 2009* 14,22% 2 η Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Διάγραμμα 8.1.3 Συμμετοχή % της Θεσσαλίας στη διαμόρφωση της ΑΠΑ του πρωτογενή τομέα της χώρας 16% 14% 12% 13,7% 12,2% 13,0% 14,3% 13,5% 13,4% 11,6% 11,6% 12,9% 14,2% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Θεσσαλία/Ελλάδα Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία H συμμετοχή του πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας στο σχηματισμό της συνολικής της παραγωγής ήταν ικανοποιητική, αλλά βαίνει συνεχώς μειούμενη, αφού από το 15,7% το 2000 μειώθηκε σε 7,72% το 2008. Το έτος 2009 παρατηρείται μια 35

μικρή ανάκαμψη και η τιμή ανεβαίνει στο 8,75%. Αν και το ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο της συμμετοχής του πρωτογενή τομέα της χώρας στη συνολική της παραγωγή, η μείωση του από το 2000 έως και το 2008 σε ποσοστό περίπου 50%, υποδηλώνει την σταδιακή εγκατάλειψη του πρωτογενή τομέα στην περιφέρεια Θεσσαλίας. Διάγραμμα 8.1.4 Συμμετοχή % του πρωτογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ (Ελλάδα-Θεσσαλία) 18% 16% 15,7% 14% 13,6% 13,4% 13,4% 12,5% 12% 11,3% 10% 8% 6% 6,6% 6,4% 5,9% 5,5% 4,9% 4,9% 8,2% 8,0% 7,7% 8,7% 4% 3,7% 3,5% 3,0% 3,1% 2% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Κατά τα δύο τελευταία χρόνια σύμφωνα με σχετικά δημοσιεύματα υπάρχει μια μεταστροφή για εγκατάλειψη των αστικών κέντρων και επιστροφή στην ενασχόληση με γεωργικές εργασίες. Η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής της ΑΠΑ του πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας, κατά 1 εκατοστιαία μονάδα, το έτος 2009, είναι ένα πολύ θετικό δεδομένο. Επίσης η περιφέρεια Θεσσαλίας, για όλα σχεδόν τα έτη 2000-2009, αποτελεί την περιφέρεια με το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής της ΑΠΑ του πρωτογενή στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας. 8.2 Δευτερογενής τομέας Ο δευτερογενής τομέας της Θεσσαλίας παρουσιάζει ανάπτυξη κατά το χρονικό διάστημα 2000-2004, το 2005 υπάρχει μείωση της ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα, μικρότερη όμως από το ποσοστό πτώσης της συνολικής ΑΠΑ Θεσσαλίας, το 2006 υπάρχει εντυπωσιακή αύξηση και τα υπόλοιπα έτη διατηρείται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Τους κύριους κλάδους εξειδίκευσης της περιφέρειας αποτελούν η παραγωγή βασικών μετάλλων, η κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, μηχανημάτων 36

και ειδών εξοπλισμού, προϊόντων από μη μεταλλικά υλικά, η βιομηχανία τροφίμων και ποτών, η παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών, η επεξεργασία ξύλου και η κατασκευή προϊόντων από ξύλο κλπ. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα 8.2.1. η συμβολή των ορυχείων-λατομείων/ μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στη συνολική ΑΠΑ της Θεσσαλίας κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 14,66%, για το χρονικό διάστημα 2000-2009. Τo έτος 2006 παρουσιάζεται το μέγιστο ποσοστό συμμετοχής των τομέων ορυχείωνλατομείων/μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στην ΑΠΑ της Θεσσαλίας, με ποσοστό 17,19%. Διάγραμμα 8.2.1 Η συμβολή % του δευτερογενή τομέα στη διαμόρφωση της ΑΠΑ στην περιφέρεια Θεσσαλίας 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Δευτερογενής Τομέας 20,59% 22,73% 21,08% 21,46% 21,13% 21,67% 26,48% 23,86% 22,42% 22,81% Λατομεία-Ορυχεία/Βιομηχανία/Ενέργεια 13,03% 13,68% 14,59% 14,63% 13,75% 13,75% 17,19% 15,44% 14,55% 15,99% Κατασκευές 7,56% 9,05% 6,50% 6,83% 7,39% 7,92% 9,29% 8,42% 7,87% 6,82% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία Η συμβολή των κατασκευών για το ίδιο χρονικό διάστημα ανέρχεται σε 7,08%. Ο κλάδος των κατασκευών παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συνεισφορά του στην ΑΠΑ της περιφέρειας Θεσσαλίας κατά το έτος 2006, με ποσοστό 9,29%. Η μέγιστη συμμετοχή του συνόλου του δευτερογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της Θεσσαλίας με ποσοστό 26,48% παρατηρήθηκε κατά το έτος 2006. Το πλήθος των επιχειρήσεων του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας, οι οποίες απασχολούσαν πάνω από 10 εργαζόμενους, κατά το χρονικό διάστημα 2000 μέχρι 2007, παρουσίασε μείωση σε ποσοστό 23,34%. Το πλήθος των επιχειρήσεων από 287 το έτος 2000 μειώθηκε σε 220 το 2007. Η μεγαλύτερη πτώση εμφανίστηκε μεταξύ των ετών 2000 με 2001. 37

350 Διάγραμμα 8.2.2 Αριθμός επιχειρήσεων του δευτερογενή τομέα άνω των 10 απασχολουμένων στην περιφέρεια Θεσσαλίας 300 287 250 247 239 228 219 217 221 220 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 Όπως φαίνεται στο διάγραμμα 8.2.2, το έτος 2001 κατά το οποίο υπήρξε η μείωση του πλήθους των επιχειρήσεων του δευτερογενή τομέα, η συμμετοχή των λατομείων-ορυχείων/μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας διατηρήθηκε σχεδόν σταθερή σε σχέση με το 2000, 13,03% το 2000 και 13,68% το 2001, ενώ η συνολική συμμετοχή του δευτερογενή τομέα στην ΑΠΑ της περιφέρειας αυξήθηκε από 20,59% (το 2000) σε 22,73% (το 2001), λόγω της συμβολής του κλάδου των κατασκευών. Η συμμετοχή της μεταποίησης στο δευτερογενή τομέα της Θεσσαλίας κυμαίνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο σε σχέση με το μέσο όρο της χώρας. Στον Πίνακα 8.2.1. απεικονίζεται η συμμετοχή της ΑΠΑ της μεταποιητικής βιομηχανίας της περιφέρειας Θεσσαλίας, στη συνολική ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας και οι αντίστοιχες τιμές σε επίπεδο χώρας. Παρατηρείται ότι η Θεσσαλία κατέχει σταθερά τη δεύτερη θέση στην κατάταξη των περιφερειών. Πίνακας 8.2.1 Συμμετοχή % της ΑΠΑ της μεταποίησης στην ΑΠΑ δευτερογενή τομέα (Ελλάδα- Θεσσαλία) Έτος Ελλάδα Θεσσαλία Κατάταξη 2005 48,31% 56,85% 2 η 2006* 47,03% 58,48% 2 η 2007* 48,15% 57,80% 2 η 2008* 48,78% 57,34% 2 η 2009* 51,80% 61,85% 2 η Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία 38

Διάγραμμα 8.2.3 Συμμετοχή % της ΑΠΑ της μεταποίησης στην ΑΠΑ δευτερογενή τομέα (Ελλάδα- Θεσσαλία) 70% 60% 56,9% 58,5% 57,8% 57,3% 61,9% 50% 51,8% 48,3% 47,0% 48,2% 48,8% 40% 30% 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία Στον Πίνακα 8.2.2 απεικονίζεται η συμμετοχή της ΑΠΑ της μεταποιητικής βιομηχανίας, της περιφέρειας Θεσσαλίας, στη συνολική ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας χωρίς την συμμετοχή του κλάδου των κατασκευών της περιφέρειας, και οι αντίστοιχες τιμές σε επίπεδο χώρας. Παρατηρείται ότι η Θεσσαλία το έτος 2005 κατέχει τη δεύτερη θέση στην κατάταξη των περιφερειών και τα υπόλοιπα έτη την πρώτη θέση και ότι οι τιμές που λαμβάνει είναι πολύ πάνω από το μέσο όρο της χώρας. Πίνακας 8.2.2 Συμμετοχή % της ΑΠΑ της μεταποίησης στην ΑΠΑ δευτερογενή τομέα χωρίς την συμμετοχή του κλάδου των κατασκευών (Ελλάδα-Θεσσαλία) Έτος Ελλάδα Θεσσαλία Κατάταξη 2005 74,82% 89,60% 2 η 2006* 74,22% 90,06% 1 η 2007* 72,82% 89,31% 1 η 2008* 71,75% 88,32% 1 η 2009* 74,21% 88,23% 1 η Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία 39

Διάγραμμα 8.2.4 Συμμετοχή % της ΑΠΑ της μεταποίησης στην ΑΠΑ δευτερογενή τομέα χωρίς την συμμετοχή του κλάδου των κατασκευών (Ελλάδα-Θεσσαλία) 95% 90% 89,60% 90,06% 89,31% 88,32% 88,23% 85% 80% 75% 70% 74,82% 74,22% 72,82% 71,75% 74,21% 65% 60% 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία Στο διάγραμμα 8.2.5 απεικονίζεται η συμμετοχή της δραστηριότητας των λατομείων ορυχείων/μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στο σύνολο του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας (αποτυπωμένη ως ποσοστό της παραγωγής των λατομείων-ορυχείων/ μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στη συνολική παραγωγή του δευτερογενή τομέα), η οποία υπήρξε μικρότερη του μέσου όρου της χώρας, τις διετίες 2000-2001, 2004-2005 και 2007-2008. Τα έτη 2002, 2003 και 2009 παρουσιάζει τιμές μεγαλύτερες από το μέσο όρο της χώρας. Μάλιστα κατά το έτος 2003 παρουσιάζει αξιοσημείωτη υπέρβαση από το μέσο όρο της χώρας κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες. 40

Διάγραμμα 8.2.5 Συμμετοχή % της ΑΠΑ των λατομείων-ορυχείων/μεταποιητικής βιομηχανίας/ενέργειας στην ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα (Ελλάδα-Θεσσαλία) 75% 70% 69,2% 68,2% 68,0% 69,8% 70,1% 65% 63,3% 66,4% 60,2% 68,4% 65,8% 65,0% 65,5% 63,5% 64,6% 64,9% 63,4% 64,7% 66,1% 64,9% 60% 61,8% 55% 50% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Η συμμετοχή του δευτερογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας Θεσσαλίας είναι σχετικά ικανοποιητική και κυμαίνεται, για το χρονικό διάστημα 2000-2009, κατά μέσο όρο στο 22,42%. Κατά το 2006 παρουσιάζει τη μέγιστη τιμή στο 26,48%. Διάγραμμα 8.2.6 Συμμετοχή % του δευτερογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ (Ελλάδα-Θεσσαλία) 30% 26,5% 25% 20% 20,6% 22,7% 21,8% 21,4% 21,1% 21,5% 21,1% 21,7% 21,0% 19,5% 19,0% 19,7% 18,7% 23,9% 22,4% 22,8% 20,3% 18,7% 19,2% 15% 10% 5% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 41

Σε σύγκριση με το μέσο όρο της χώρας, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 8,2.6, η συμμετοχή του δευτερογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας Θεσσαλίας, για το χρονικό διάστημα 2000-2009 εμφανίζεται διαχρονικά υψηλότερη, εκτός από το έτος 2000, όπου το ποσοστό για τη Θεσσαλία είναι 20,6% και για τη χώρα 21%. Η μεγαλύτερη διαφορά εμφανίζεται κατά το 2006, όταν το ποσοστό στη Θεσσαλία υπερτερεί του εθνικού κατά 4,69 ποσοστιαίες μονάδες και στη συνέχεια κατά το έτος 2008, όταν η διαφορά βρίσκεται στις 3,68 ποσοστιαίες μονάδες. Σε εθνικό επίπεδο, η συμμετοχή του δευτερογενή τομέα, στο σύνολο της ΑΠΑ της χώρας, λαμβάνει την μικρότερη τιμή της, στο 18,74%, το έτος 2008. Αναφορικά με τη συμμετοχή του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας, στη διαμόρφωση της συνολικής παραγωγής του δευτερογενή τομέα της χώρας, η Θεσσαλία συνεισφέρει κατά μέσο όρο με ποσοστό 6,12% για το χρονικό διάστημα 2000-2009. Με βάση το συγκεκριμένο δείκτη, κατά τη δεκαετία 2000-2009, η περιφέρεια Θεσσαλίας καταλαμβάνει τις περισσότερες φορές την 5 η θέση στη κατάταξη των περιφερειών της χώρας, εκτός από τα έτη 2004 και 2006 που καταλαμβάνει την 4 η θέση, και τα έτη 2005, 2007 και 2009 που κατεβαίνει στην 6 η θέση. Πίνακας 8.2.3 Συμμετοχή % της ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα της Θεσσαλίας στη συνολική ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα της χώρας Έτος Θεσσαλία Κατάταξη 2000 5,67% 5 η 2001 6,11% 5 η 2002 6,17% 5 η 2003 6,55% 5 η 2004 6,63% 4 η 2005 5,76% 6 η 2006* 6,33% 4 η 2007* 5,97% 6 η 2008* 6,04% 5 η 2009* 5,96% 6 η Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο η συμμετοχή του κάθε νομού στην ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα διαφοροποιείται αρκετά ανά νομό. Για το έτος 2009, ο νομός Μαγνησίας συμμετέχει σε ποσοστό 50,73% στην παραγωγή του δευτερογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας, μερίδιο σημαντικά υψηλότερο σε σχέση με τους υπόλοιπους νομούς, ο νομός Λάρισας με 29,91% και ακολουθούν οι άλλοι δύο 42

νομοί της Δυτικής Θεσσαλίας με πολύ μικρότερα ποσοστά, ο νομός Τρικάλων με ποσοστό 11,92 % και ο νομός Καρδίτσας με ποσοστό 7,44%. Διάγραμμα 8.2.7 Ποσοστό συμμετοχής κάθε νομού, στο δευτερογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας, για το έτος 2009* Ν. Τρικάλων 11,9% Ν.Καρδίτσας 7,4% Ν. Λάρισας 29,9% Ν. Μαγνησίας 50,7% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 8.3 Τριτογενής τομέας Στην περιφέρεια Θεσσαλίας το μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενη Αξίας προέρχεται από τον τριτογενή τομέα, σε ποσοστό που ξεπερνάει το 69% κατά το έτος 2008, με σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων στον τομέα του τουρισμού, του εμπορίου και των υπηρεσιών. Η τουριστική δραστηριότητα στην περιφέρεια Θεσσαλίας, ένας από τους σημαντικούς κλάδους του τριτογενή τομέα, είναι ιδιαιτέρα ανεπτυγμένη στο νομό Μαγνησίας. Από το 2000 έως το 2003, ο συγκεκριμένος τομέας παρουσιάζει μια μικρή μείωση του πλήθος των διανυκτερεύσεων, το 2004 υπάρχει μια σημαντική μείωση, ενώ το 2005 μια εντυπωσιακή άνοδος κατά 400.000 διανυκτερεύσεις, το 2006 υπάρχει μια πτώση κατά 100.000 και στη συνέχεια μια σχετική σταθεροποίηση. Κατά την περίοδο 2000-2008 η μέση μεταβολή των διανυκτερεύσεων στη Θεσσαλία ανέρχεται σε 1,44%. Διαχρονικά το μεγαλύτερο ποσοστό των διανυκτερεύσεων αφορούν στο νομό Μαγνησίας με 1.239.994 διανυκτερεύσεις κατά το 2008, καλύπτοντας ποσοστό 62,5% των διανυκτερεύσεων της περιφέρειας. 43

Διάγραμμα 8.3.1 Αριθμός διανυκτερεύσεων στην περιφέρεια Θεσσαλίας 2,2 2,0 Εκατομμύρια 1,8 1,6 1,77 1,82 1,74 1,73 1,95 1,83 1,96 1,98 1,54 1,4 1,2 1,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 Όσον αφορά στη σύνθεση της προέλευσης των τουριστών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ, το ποσοστό διανυκτερεύσεων ημεδαπών προηγείται αυτού των αλλοδαπών. Κατά το 2004, οι ημεδαποί τουρίστες παρουσιάζουν το μέγιστο ποσοστό συμμετοχής, το οποίο ανέρχεται σε 67%, με αντίστοιχη ελάχιστη τιμή στη συμμετοχή των αλλοδαπών, η οποία αγγίζει το 33%. 80% Διάγραμμα 8.3.2 Διανυκτερεύσεις αλλοδαπών-ημεδαπών ως ποσοστό του συνόλου στην περιφέρεια Θεσσαλίας 70% 60% 61,9% 60,8% 61,2% 64,9% 67,0% 63,4% 65,7% 66,0% 66,5% 50% 40% 38,1% 39,2% 38,8% 35,1% 33,0% 36,6% 34,3% 34,0% 33,5% 30% 20% 10% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ποσοστό διανυκτερεύσεων αλλοδαπών Ποσοστό διανυκτερεύσεων ημεδαπών Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 44

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το έτος 2010, ο αριθμός καταλυμάτων σε ξενοδοχεία και ομοειδή καταλύματα στη Θεσσαλία ανέρχονταν σε 597, με 29.149 διαθέσιμες κλίνες και σε 15 τουριστικά κάμπινγκ με 2.942 διαθέσιμες κλίνες. Ο κύριος όγκος των καταλυμάτων βρίσκεται στο νομό Μαγνησίας. Στην περιφέρεια Θεσσαλίας υπάρχει το αεροδρόμιο της Σκιάθου, στο οποίο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), το σύνολο των αφίξεων για το πρώτο δεκάμηνο του 2011 ανέρχεται σε 113.006, έναντι 106.617 για το αντίστοιχο διάστημα του 2010, σημειώνοντας αύξηση 5,99%. Τα τελευταία χρόνια στη Θεσσαλία έντονη δραστηριότητα παρουσιάζει το αεροδρόμιο της Νέας Αγχιάλου. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο το μεγαλύτερο μέρος των επισκεπτών απορροφά ο νομός Μαγνησίας, με ποσοστό γύρω στο 62,7% κατά μέσο όρο, για το χρονικό διάστημα 2000-2008, ο οποίος διαθέτει και τις περισσότερες ξενοδοχειακές μονάδες-καταλύματα, 434 σε σύνολο 597, για το έτος 2010. Σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα από το 2004 και μετά ο νομός Λαρίσης παρουσιάζει μείωση της συμμετοχής του στο σύνολο των διανυκτερεύσεων της περιφέρειας, ενώ ο νομός Τρικάλων είναι ανερχόμενος και η τάση αυτή καταγράφεται στην αύξηση των συνολικών διανυκτερεύσεων, οι οποίες από 290.347 άτομα το 2000, ανήλθαν σε 393.842 άτομα το 2008, παρουσιάζοντας μέση αύξηση κατά το διάστημα 2000-2008 κατά 3,88%. Διάγραμμα 8.3.3 Διανυκτερεύσεις ως % του συνόλου των διανυκτερεύσεων της περιφέρειας Θεσσαλίας στους νομούς Καρδίτσας-Λάρισας-Μαγνησίας-Τρικάλων 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Καρδίτσα 7,17% 7,05% 7,27% 8,11% 7,09% 6,57% 6,92% 6,46% 6,98% Λάρισα 15,78% 13,37% 14,89% 16,04% 13,04% 11,85% 11,97% 12,49% 10,65% Μαγνησία 60,64% 64,38% 62,12% 59,82% 64,85% 65,24% 62,72% 61,99% 62,52% Τρίκαλα 16,41% 15,20% 15,72% 16,02% 15,02% 16,34% 18,40% 19,05% 19,86% Καρδίτσα Λάρισα Μαγνησία Τρίκαλα Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ, Εκδόσεις Allmedia, Νομοί 2010 45

Η ανάπτυξη του τριτογενή τομέα στην περιφέρεια αποτυπώνεται από την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής της ΑΠΑ του τριτογενή προς τη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας Θεσσαλίας. Για τα περισσότερα έτη της δεκαετίας 2000-2009 παρατηρείται αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του τριτογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας. Το ποσοστό αυτό από 63,72% το 2000 φθάνει στη μέγιστη ποσοστιαία τιμή του 69,84%, το έτος 2008. Κατά τα έτη 2005 και 2006 παρατηρείται υποχώρηση της συμμετοχής του τριτογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας. Το 2009 παρατηρείται μείωση της συμμετοχής του τριτογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ της περιφέρειας κατά μια εκατοστιαία μονάδα. Καθ όλη τη δεκαετία 2000-2009 το ποσοστό συμμετοχής του τριτογενή τομέα στην ΑΠΑ Θεσσαλίας υπολείπεται κατά 10 εκατοστιαίες μονάδες από την αντίστοιχη συμμετοχή του τριτογενή στην ΑΠΑ της χώρας. Παρόλα αυτά, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα 8.3.4. το υψηλό αυτό ποσοστό συμμετοχής της ΑΠΑ του τριτογενή τομέα και σε επίπεδο περιφέρειας και σε επίπεδο χώρας υποδηλώνει τη βελτίωση των επιδόσεων κλάδων του τριτογενή τομέα αλλά και τη συνεχή υποχώρηση των άλλων δύο τομέων της οικονομίας, ιδίως του πρωτογενή τομέα σε επίπεδο περιφέρειας Θεσσαλίας. Το έτος 2009 υπάρχει υποχώρηση της συμμετοχής του τριτογενή τομέα και σε επίπεδο Θεσσαλίας και σε επίπεδο χώρας. Διάγραμμα 8.3.4 Συμμετοχή % του τριτογενή τομέα στη συνολική ΑΠΑ (Ελλάδα-Θεσσαλία) 80% 75% 72,46% 72,20% 74,63% 75,49% 76,37% 75,41% 74,51% 76,21% 78,24% 77,73% 70% 67,55% 68,10% 69,86% 68,44% 65,51% 65,10% 65,82% 65,30% 65% 63,72% 63,64% 60% 55% 50% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 46

Παρά τη συνεχή αύξηση του τριτογενή τομέα στη Θεσσαλία, η συνεισφορά του στον τριτογενή τομέα της χώρας, για το χρονικό διάστημα 2000-2009, παρουσιάζει τις περισσότερες χρονιές μείωση και κυμαίνεται από 5,07% το 2000 σε 4,41% το 2009. Πίνακας 8.3.1 Συμμετοχή % του τριτογενή τομέα της Θεσσαλίας στη συνολική παραγωγή του τριτογενή τομέα της χώρας Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Έτος Θεσσαλία 2000 5,07% 2001 5,07% 2002 5,01% 2003 5,01% 2004 5,20% 2005 4,57% 2006* 4,56% 2007* 4,53% 2008* 4,51% 2009* 4,41% Στο διάγραμμα 8.3.5. φαίνεται η συμμετοχή των εφτά κλάδων του τριτογενή τομέα της Θεσσαλίας στη διαμόρφωσή του, κατά τα έτη 2005-2009. Διάγραμμα 8.3.5 Η συμβολή % του τριτογενή τομέα στη διαμόρφωση της ΑΠΑ στην περιφέρεια Θεσσαλίας 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Σύνολο Τριτογενή τομέα 65,82% 65,30% 68,10% 69,86% 68,44% Χονδρικό και λιανικό εμπόριο,τουρισμός 24,25% 24,59% 26,16% 27,75% 23,54% εστίαση Ενημέρωση και επικοινωνία 1,56% 1,78% 1,57% 1,17% 1,33% Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές 2,88% 2,77% 2,59% 2,34% 2,54% δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 8,80% 8,25% 8,87% 9,44% 9,76% Επαγγελαμτικές, επιστημονικές και τεχνικές 3,60% 3,64% 3,66% 3,26% 3,37% δραστηριότητες, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Δημόσια διοίκηση και άμυνα,κοινωνική 20,82% 19,85% 21,00% 21,42% 23,47% ασφάλιση, εκπαίδευση Τέχνες, διασκέδαση, ψυχαγωγία, άλλες 3,90% 4,42% 4,25% 4,47% 4,42% δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών, Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 47

Παρατηρείται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνει ο κλάδος Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών, μεταφορές και αποθήκευση, δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης και έπεται ο κλάδος Δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, εκπαίδευση, δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο ο νομός Λάρισας συμμετέχει με -το μεγαλύτερο ποσοστό στη διαμόρφωση του τριτογενή τομέα της περιφέρειας Θεσσαλίας με ποσοστό 41% για το 2009, ακολουθεί ο νομός Μαγνησίας με ποσοστό 30,5%, ο νομός Τρικάλων με 16% και ο νομός Καρδίτσας με 12,4%. Διάγραμμα 8.3.6 Ποσοστό συμμετοχής κάθε νομού στον τριτογενή τομέα της περιφέρεια Θεσσαλίας, για το έτος 2009* Ν. Τρικάλων 16,0% Ν.Καρδίτσας 12,4% Ν. Λάρισας 41,0% Ν. Μαγνησίας 30,5% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 48

9. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. η συμμετοχή της περιφέρειας Θεσσαλίας στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας (σε τρέχουσες τιμές), την περίοδο 2000 2009, ήταν κατά μέσο όρο 5,45% ετησίως. Με βάση την επίδοση αυτή, για τα έτη 2000 και 2001, η περιφέρεια Θεσσαλίας καταλαμβάνει την 4 η θέση στην κατάταξη των περιφερειών της χώρας και από το 2002 και μετά την 3 η θέση. Πίνακας 9.1 ΑΕΠ (σε εκατ. ) στην περιφέρεια Θεσσαλίας και % συμμετοχή στη διαμόρφωση του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Έτος ΑΕΠ* Ποσοστό Κατατάξεις συμμετοχής 2000 7.859 5,77% 4 η 2001 8.416 5,75% 4 η 2002 8.938 5,71% 3 η 2003 10.021 5,81% 3 η 2004 10.883 5,87% 3 η 2005 10.111 5,24% 3 η 2006** 10.877 5,21% 3 η 2007** 11.295 5,07% 3 η 2008** 11.762 5,05% 3 η 2009** 11.608 5,01% 3 η Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Σε τρέχουσες τιμές ** Προσωρινά στοιχεία Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στη Θεσσαλία τη χρονική περίοδο 2000-2009 αυξήθηκε (ως προς το προηγούμενο έτος), με μέσο ετήσιο ρυθμό 4,43%, κατά 1,64% μικρότερο από το εθνικό επίπεδο, όπου ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης ήταν 6,07%. Το έτος 2005 παρατηρήθηκε μια πολύ μεγάλη πτώση του ΑΕΠ της περιφέρειας Θεσσαλίας, σε σχέση με την τιμή του το έτος 2004, κατά 7,09%, όταν σε επίπεδο χώρας υπήρξε άνοδος κατά 4,20%. Τα επόμενα έτη η πορεία του ΑΕΠ είναι αυξανόμενη. Το 2009 υπάρχει πτώση του ΑΕΠ Θεσσαλίας, από 11.762 εκατομμύρια το 2008 σε 11.608 εκατομμύρια, ποσοστό 1,31%, ενώ η πτώση του ΑΕΠ σε επίπεδο χώρας 231.642 εκατομμύρια το 2009, ποσοστό 0,55%. από 232.930 εκατομμύρια το 2008 υποχώρησε σε Το ΑΕΠ της περιφέρειας Θεσσαλίας αυξάνεται με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας, με εξαίρεση τις διετίες 2002-2003 και 2003-2004. Την διετία 2002-2003 η αύξηση του ΑΕΠ της περιφέρειας Θεσσαλίας (12,11%) υπερβαίνει κατά δυο εκατοστιαίες μονάδες τη μεταβολή του ΑΕΠ της χώρας (10,1%), για την ίδια χρονική περίοδο, και την διετία 2003-2004, η αύξηση του ΑΕΠ της 49

περιφέρειας Θεσσαλίας (8,60%) υπερβαίνει κατά μια εκατοστιαία μονάδα τη μεταβολή του ΑΕΠ της χώρας (7,44%). Διάγραμμα 9.1 Ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ* (Ελλάδα-Θεσσαλία) 17% 12% 7% 7,45% 7,1% 6,96% 6,2% 10,10% 12,1% 7,44% 8,6% 4,20% 8,21% 7,6% 6,64% 3,8% 4,56% 4,1% 2% -0,55% -3% -8% 2001 2002 2003 2004 2005 2006** 2007** 2008** 2009** -7,1% -1,31% Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Σε τρέχουσες τιμές **Προσωρινά στοιχεία Σε επίπεδο νομών, κατά το διάστημα 2000-2009 ο νομός Λαρίσης παρήγαγε το 41% του προϊόντος, ο νομός Μαγνησίας το 32,6%, ενώ οι άλλοι δυο νομοί συμμετέχουν με πολύ μικρότερα ποσοστά. Ο νομός Τρικάλων με 14,6% και ο νομός Καρδίτσας με 11,7%. Διάγραμμα 9.2 Η συμβολή* των νομών της περιφέρειας Θεσσαλίας στην διαμόρφωση του ΑΕΠ της περιφέρειας για τα έτη 2000-2009** Ν.Τρικάλων 14,6% N. Καρδίτσας 11,7% Ν. Μαγνησίας 32,6% Ν.Λάρισας 41,0% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Στο συγκεκριμένο διάγραμμα δίνεται η μέση τιμή για τα έτη 2000-2009 **Για τα έτη 2006-2009 τα στοιχεία είναι προσωρινά. 50

Όσον αφορά στο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ στην περιφέρεια Θεσσαλίας, σε σχέση με το μέσο όρο των χωρών που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Θεσσαλία επιδεικνύει ρυθμό μεταβολής του ακαθαρίστου προϊόντος της μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό κατά την περίοδο 2001-2004, το έτος 2006 και τη διετία 2008-2009. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζεται το ακαθάριστο προϊόν που παρήχθη στην Ε.Ε., στην Ελλάδα και στη Θεσσαλία κατά την περίοδο 2000-2010. Πίνακας 9.2 ΑΕΠ* σε εκατ. την περίοδο 2000-2010, σε ΕΕ-27, Ελλάδα, Θεσσαλία Έτος ΕΕ-27 Π.Μ.(%) Ελλάδα Π.Μ.(%) Θεσσαλία (Π.Μ%) 2000 9.202.607,9 137.929,5 7.859,37 2001 9.587.267,3 4,18% 146.427,8 6,16% 8.415,94 7,08% 2002 9.946.372,9 3,75% 156.614,9 6,96% 8.938,45 6,21% 2003 10.108.329,9 1,63% 172.431,1 10,10% 10.020,68 12,11% 2004 10.609.823,9 4,96% 185.265,6 7,44% 10.882,76 8,60% 2005 11.060.219,3 4,25% 193.049,7 4,20% 10.111,34-7,09% 2006 11.695.008,8 5,74% 208.892,9 8,21% 10.876,51 7,57% 2007 12.397.498,0 6,01% 222.771,1 6,64% 11.295,09 3,85% 2008 12.466.896,5 0,56% 232.920,3 4,56% 11.762,32 4,14% 2009 11.752.175,4-5,73% 231.642,0-0,55% 11.608,00-1,31% 2010 12.256.226,4 4,29% 227.317,9-1,87% Πηγή: Eurostat *Σε τρέχουσες τιμές Διάγραμμα 9.3 Ρυθμός ανάπτυξης ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές σε ΕΕ-27, Ελλάδα, Θεσσαλία 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% -5,00% -10,00% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ΕΕ-27 Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: Eurostat 51

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης την περίοδο 2000-2010 στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσέγγισε το 2,91%, όταν για την Ελλάδα ο ρυθμός ήταν 5,12% και για την περιφέρεια Θεσσαλίας το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 4,43%, για το διάστημα 2000-2009. Παρατηρείται σε επίπεδο χώρας και σε επίπεδο περιφέρειας από το 2008 και μετά ο ρυθμός ανάπτυξης υποχωρεί και το 2009 λαμβάνει αρνητικές τιμές. Σε επίπεδο ΕΕ-27 υπήρξε μια μεγάλη βύθιση στο ΑΕΠ το 2009, παρουσιάζοντας πτώση κατά 5,73%, το 2010 όμως υπήρξε αύξηση κατά 4,29%. 52

10. Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τρέχουσες τιμές στην περιφέρεια Θεσσαλίας βρίσκεται σε βάση τα στοιχεία του πίνακα 10.1 χαμηλότερο επίπεδο από το αντίστοιχο της χώρας. Με το ΑΕΠ ανά κάτοικο στη Θεσσαλία αυξήθηκε με μέσο ρυθμό 4,51%, όταν στο σύνολο της χώρας ο ρυθμός μεταβολής ήταν 5,68%, για το χρονικό διάστημα 2000-2009. Πίνακας 10.1 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ την περίοδο 2000-2009 (Ελλάδα-Θεσσαλία) Έτος Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ( ) -Θεσσαλία- Ποσοστιαία Μεταβολή (%) Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ( ) Ελλάδα- Ποσοστιαία Μεταβολή (%) 2000 10.605 12.483 2001 11.376 7,28% 13.372 7,13% 2002 12.101 6,37% 14.254 6,59% 2003 13.582 12,24% 15.642 9,74% 2004 14.757 8,65% 16.748 7,07% 2005 13.713-7,07% 17.386 3,81% 2006* 14.756 7,61% 18.737 7,77% 2007* 15.335 3,92% 19.903 6,22% 2008* 15.982 4,22% 20.728 4,14% 2009* 15.772-1,31% 20.531-0,95% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Διάγραμμα 10.1 Η εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ τη χρονική περίοδο 2000-2009 (Ελλάδα- Θεσσαλία) 23.000 21.000 19.000 17.000 15.000 13.000 11.000 9.000 7.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* Ελλάδα Θεσσαλία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία 53

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας Θεσσαλίας υπολείπεται διαχρονικά του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας. Η απόκλιση από 1.878 το 2000, έφθασε τα 4.759 το 2009. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το έτος 2009, σε επίπεδο περιφέρειας και σε επίπεδο χώρας, παρουσιάζει μείωση σε σχέση με το 2008. Στην περιφέρεια Θεσσαλίας η πτώση ανέρχεται στο 1,31% μεγαλύτερη απ ότι σε επίπεδο χώρας όπου η πτώση φθάνει το 0,95%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., οι 11 από τις 13 περιφέρειες της χώρας παρουσιάζουν πτώση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ για το έτος 2009 σε σχέση με το 2008, με μεγαλύτερη αυτή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, η οποία ανέρχεται σε 8,56%. Με βάση το συγκεκριμένο δείκτη η περιφέρεια Θεσσαλίας κατατάσσεται στη 10 η θέση, μεταξύ των περιφερειών της χώρας, για το έτος 2009, με κατά κεφαλήν ΑΕΠ που αντιστοιχεί στο 76,82% του μέσου όρου της χώρας. Πίνακας 10.2 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην περιφέρεια Θεσσαλίας ως % του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας Έτος Κατά Κεφαλήν (%) ως προς ΑΕΠ ( ) της χώρας Κατάταξη 2000 10.605 84,95% 9 η 2001 11.376 85,07% 10 η 2002 12.101 84,89% 9 η 2003 13.582 86,83% 10 η 2004 14.757 88,11% 9 η 2005 13.713 78,88% 10 η 2006* 14.756 78,75% 10 η 2007* 15.335 77,05% 10 η 2008* 15.982 77,10% 10 η 2009* 15.772 76,82% 10 η Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. *Προσωρινά στοιχεία Παρά το γεγονός, ότι από το 2002 και μετά, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της περιφέρειας Θεσσαλίας βρίσκεται στην 3 η θέση σε επίπεδο χώρας, ως προς το κατά κεφαλήν προϊόν η περιφέρεια καταλαμβάνει χαμηλή θέση, την 9 η ή την 10 η, κατά την δεκαετία 2000-2009, επομένως η περιφέρεια εντάσσεται στις λιγότερο «πλούσιες» περιφέρειες της χώρας. Αρνητική ένδειξη είναι το γεγονός ότι το κατά κεφαλή ΑΕΠ στην περιοχή υποχωρεί, μιας και το 2000 το αντίστοιχο ποσοστό- ως προς το εθνικό ήταν 84,95%, ενώ το 2009 μειώθηκε στο 76,82%. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο η περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσιάζει μεγαλύτερη ανομοιογένεια το 2009 ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, απ ότι το 2000. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά νομό εξελίσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς. 54

Ο νομός Μαγνησίας παρουσιάζει τη μεγαλύτερη εκατοστιαία αύξηση κατά 60,52%, διαμορφώνοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ από 11.942 το 2000 σε 19.169 το 2009 και ακολουθεί ο νομός Τρικάλων με εκατοστιαία αύξηση κατά 52,63%, διαμορφώνοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ από 8.513 το 2000 σε 12.994 το 2009. Ο νομός Λάρισας διαμορφώνει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2009 σε 16.373 έναντι 11.735 το 2000, παρουσιάζοντας την μικρότερη εκατοστιαία αύξηση κατά 39,52%, σε σχέση με τους υπόλοιπους νομούς και έπεται ο νομός Καρδίτσας με ποσοστό 42,40%, από 7.999 το 2000 σε 11.391 το 2009. Καταγράφεται ότι κατά το χρονικό διάστημα 2000-2009 παρατηρείται αύξηση της ενδοπεριφερειακής ανισότητας καθώς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των νομών Καρδίτσας και Λάρισας αυξήθηκε με μικρότερους ρυθμούς απ ότι των νομών Μαγνησίας και Τρικάλων. Το μέγεθος αυτό εκφράζεται από το συντελεστή μεταβλητότητας, ο οποίος από 20,71% το 2000 αυξήθηκε σε 23,22% το 2009. Διάγραμμα 10.2 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά νομό, στην περιφέρεια Θεσσαλίας, τη χρονική περίοδο 2000-2009 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008* 2009* N. Καρδίτσας 7.999 8.666 9.821 10.557 11.415 10.064 9.751 10.537 11.465 11.391 Ν. Λάρισας 11.735 12.573 12.839 14.861 15.853 14.523 15.303 15.927 16.674 16.373 Ν. Μαγνησίας 11.942 12.873 13.587 15.162 16.185 16.128 18.969 18.982 19.599 19.169 Ν.Τρικάλων 8.513 8.972 10.278 11.101 13.170 11.466 11.464 12.611 12.807 12.994 N. Καρδίτσας Ν. Λάρισας Ν. Μαγνησίας Ν.Τρικ άλων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία Αξίζει να σημειωθεί ότι όλο το χρονικό διάστημα 2000 2009 ο νομός Μαγνησίας διατηρεί το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από τους 4 νομούς της περιφέρειας Θεσσαλίας. Το ίδιο διάστημα κανένας νομός της περιφέρειας δεν υπερβαίνει στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ το μέσο όρο της χώρας, εκτός από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της 55

Μαγνησίας, όταν ανέρχεται στα 18.969, ενώ της χώρας σε 18.737 το έτος 2006. Ο νομός Μαγνησίας με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ εμφανίζει μέγιστη τιμή 19.599 το έτος 2008, ίσο με το 94,55% της Ελλάδας, το οποίο ανέρχεται σε 20.728. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ως δείκτης για την οικονομική ανάπτυξη που συντελείται σε μια περιοχή, χρησιμοποιείται επίσης ως μέσο για το βαθμό σύγκλισης μεταξύ των περιφερειών που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένα σύγκριση γίνεται με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) 4, προκειμένου να εξαλειφθούν οι διαφορές σε επίπεδα τιμών μεταξύ των χωρών και επομένως να είναι δυνατή η ουσιαστική σύγκριση. Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζεται για την περιφέρεια Θεσσαλίας η διαμόρφωση του συγκεκριμένου δείκτη Πίνακας 10.3 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) Έτος ΕΕ-27 Ελλάδα Θεσσαλία 2000 19.100 (100%) 16.000 (83,77%) 13.600 (71,20%) 2001 19.800 (100%) 17.100 (86,36%) 14.600 (73,74%) 2002 20.500 (100%) 18.500 (90,24%) 15.700 (76,59%) 2003 20.700 (100%) 19.200 (92,75%) 16.700 (80,68%) 2004 21.700 (100%) 20.300 (93,55%) 17.900 (82,49%) 2005 22.500 (100%) 20.400 (90,67%) 16.100 (71,56%) 2006 23.700 (100%) 21.800 (91,98%) 17.200 (72,57%) 2007 25.000 (100%) 22.500 (90,00%) 17.300 (69,20%) 2008 25.000 (100%) 23.100 (92,40%) 17.800 (71,20%) 2009 23.500 (100%) 22.100 (94,04%) 17.000 (72,34%) 2010 24.400 (100%) 21.900 (89,75%) Πηγή: Eurostat η Ενδεικτικό του χαμηλού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας, σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης, είναι ότι η Θεσσαλία μέχρι το 2001 συγκαταλέγεται μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από το 75% του μέσου όρου των κρατών μελών της, απ το 2002 και μετά ανεβαίνει και φθάνει στη μέγιστη τιμή του, το 82,49% το 2004 και στη συνέχεια υποχωρεί και το 2009 φθάνει στο 72,34%. Το σύνολο της χώρας παρουσιάζει σύγκλιση με το μέσο όρο της Ε.Ε.-27, φθάνοντας τη μέγιστη τιμή το 2009, όταν ανέρχεται στο 94,04%, ενώ το 2010 υποχωρεί περισσότερο από 4 εκατοστιαίες μονάδες φθάνοντας στο 89,75%. 4 Για διευκόλυνση των συγκρίσεων ανάμεσα στις χώρες, η Eurostat μετατρέπει τα κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μια κοινή μονάδα που αντικατοπτρίζει την πραγματική δύναμη του εθνικού νομίσματος κάθε χώρας. Για να εξουδετερωθούν οι διαφορές στο επίπεδο τιμών, υπολογίζονται ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως συντελεστές μετατροπής. Κατ αυτόν τον τρόπο το κατά κεφαλήν ΑΕΠ που προκύπτει από αυτούς τους συντελεστές μετατροπής εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. 56

11. Εξαγωγές Στο εξωτερικό εμπόριο της χώρας το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγωγών, κατά το χρονικό διάστημα 2005-2007, πραγματοποιήθηκε από την Αττική, την Κεντρική Μακεδονία και την Πελοπόννησο σε ποσοστό που κυμάνθηκε από 76% μέχρι 80% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας. Τα έτη 2008 και 2009 εμφανίζεται μια μεγάλη καθίζηση στις εξαγωγές της Πελοποννήσου και οι άλλες δύο περιφέρειες καλύπτουν το 73% των εξαγωγών της χώρας. 11.1 Εμπορικό Ισοζύγιο στην περιφέρεια Θεσσαλίας Οι εισαγωγές και οι εξαγωγές της περιφέρειας Θεσσαλίας, όπως διαμορφώθηκαν την περίοδο 2005-2010 εμφανίζονται στον πίνακα 11.1.1. Το εμπορικό ισοζύγιο για το χρονικό διάστημα 2005-2008 είναι ελλειμματικό εμφανίζοντας τη μεγαλύτερη τιμή 388,5 εκατομμύρια κατά το έτος 2008. Tο 2009 είναι η πρώτη χρονιά που υπάρχει εμπορικό πλεόνασμα, καθότι η αξία των εισαγωγών, σε σχέση με την αξία των εισαγωγών του προηγούμενου έτους, μειώνεται περισσότερο από 500 εκατομμύρια, ενώ η αξία των εξαγωγών ελαττώνεται μόλις κατά 50 εκατομμύρια. Το 2010 η θετική πορεία του εμπορικού ισοζυγίου συνεχίζεται με τις εξαγωγές να υπερβαίνουν τις εισαγωγές πάνω από 274 εκατομμύρια καταλαμβάνοντας την 1 η θέση μεταξύ των περιφερειών ως προς το περιφερειακό ισοζύγιο. Πίνακας 11.1.1 Διαμόρφωση του Εμπορικού Ισοζυγίου στην περιφέρεια Θεσσαλίας σε Έτος Εισαγωγές % μεταβολή Εξαγωγές % μετα- Εμπορικό % μετα- βολή Ισοζύγιο βολή 2005 801.919.433 701.996.229-99.923.204 2006 880.600.221 9,81% 797.636.218 13,62% -82.964.003 16,97% 2007 902.083.788 2,44% 668.020.878-16,25% -234.062.910-182,13% 2008 1.214.451.296 34,63% 825.999.623 23,65% -388.451.673-65,96% 2009 698.193.969-42,51% 768.762.277-6,93% 70.568.308 118,17% 2010 613.054.907-12,19% 887.348.592 15,43% 274.293.685 288,69% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα 11.1.1. κατά το χρονικό διάστημα 2005 έως και το 2008, οι εισαγωγές στη Θεσσαλία αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 14,84%, όταν οι εξαγωγές της περιφέρειας παρουσιάζουν ετήσιο ρυθμό αύξησης 5,57%. Κατά το έτος 2009 υπάρχει εντυπωσιακή μείωση των εισαγωγών κατά 42,51% σε σχέση με το 2008 και το 2010 κατά 12,19% σε σχέση με το 2009, ενώ στις εξαγωγές το 2009 παρουσιάζεται μείωση κατά 6,93% και το 2010 αύξηση κατά 15,43%. 57