Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ & ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΥΝΗΣΙΑ Γραφείο Οικονοµικών & Εµπορικών Υποθέσεων Πρεσβείας της Ελλάδος στην Τύνιδα 6, rue St. Fulgence, Notre Dame Tunis 1082 Tel. +216 71 288411-846632 Fax +216 71 789518 e-mail grece.comm@planet.tn
ΕΡΕΥΝΑ ΑΓΟΡΑΣ ΓΙΑ ΕΛΑΙΟΛΑ Ο ΚΑΙ ΕΛΙΕΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ Α. ΕΛΑΙΟΛΑ Ο Α1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η παραγωγή ελαιολάδου στην Τυνησία επηρεάζεται σε µεγάλο βαθµό από τις κλιµατολογικές συνθήκες και κατά συνέπεια παρουσιάζει σηµαντικές διακυµάνσεις. Τα τρία τελευταία χρόνια η παραγωγή ήταν σε καλά επίπεδα και ιδιαίτερα το 2003 που σηµειώθηκε η µεγαλύτερη εσοδεία στην ιστορία της χώρας µε παραγωγή που έφθασε τους 280.000 τόννους. παραγωγή ελαιολάδου ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ Τόννοι ΜΕΡΙ ΙΟ % ( Κόσµος) 1996 270.000 10,4 1997 93.000 3,7 1998 215.000 8,9 1999 210.000 8,8 2000 130.000 5,1 2001 35.000 1,2 2002 72.000 2,9 2003 280.000 8,8 2004 130.000 4,3 2005 200.000 7,7 Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Παγκόσµιου Συµβουλίου Ελαιολάδου, η Τυνησία καταλαµβάνει, συνήθως, την τέταρτη θέση στην παραγωγή ελαιολάδου, σε παγκόσµιο επίπεδο, µετά την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Η καλλιέργεια της ελιάς γίνεται σε µεγάλες αγροτικές εκτάσεις πεδινών περιοχών, χωρίς να υπάρχει κατακερµατισµός, πράγµα που µειώνει σηµαντικά το κόστος παραγωγής. Οι καλλιεργούµενοι ελαιώνες καταλαµβάνουν το 18,6 % της παγκόσµιας καλλιεργούµενης µε ελαιόδενδρα έκτασης, ενώ κατά τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και η παραγωγή βιολογικού ελαιολάδου, µε καλλιέργειες που καλύπτουν περισσότερα από 120.000 στρέµµατα. Σήµερα το 30% περίπου της παραγωγής είναι extra παρθένο ελαιόλαδο και σαν ποσοστό είναι πολύ µικρό, αν ληφθεί υπ όψιν ότι το αντίστοιχο ποσοστό στην χώρα µας ανέρχεται σε 75% περίπου. Τα ανάλογα ποσοστά Ιταλίας και Ισπανίας είναι 65% και 45% αντιστοίχως. Εκτιµούµε ότι η καλλιέργεια της ελιάς θα ενταθεί ακόµα περισσότερο στο άµεσο µέλλον λόγω των µέτρων που λαµβάνονται για την καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων της χώρας, την χρήση µηχανηµάτων για την καλλιέργεια και την συγκοµιδή και πολλά άλλα µέτρα που λαµβάνονται σχετικά µε την αντιµετώπιση ασθενειών κλπ. Η χώρα λαµβάνει σηµαντική βοήθεια από την Ε.Ε. σε θέµατα τεχνογνωσίας που αφορούν τον αγροτικό τοµέα και οι αγρότες που ασχολούνται µε την καλλιέργεια της ελιάς έχουν δει, ήδη, θετικά αποτελέσµατα µε την παραγωγή τους να σταθεροποιείται σε υψηλά επίπεδα και το εισόδηµά τους να αυξάνεται, λόγω, κυρίως των εξαγωγών. Α2. ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Το ελαιόλαδο αποτελεί απαραίτητο συστατικό της διατροφής των Τυνησίων πολιτών και χρησιµοποιείται σε καθηµερινή βάση από τα νοικοκυριά. Η ετήσια κατανάλωση ανέρχεται, σε ετήσια βάση, στους 50.000 τόννους περίπου και η κατανάλωση ανά κάτοικο σε 5 λίτρα. Με βάση τα στοιχεία αυτά, συµπεραίνουµε ότι η κατά κεφαλή κατανάλωση ελαιολάδου είναι από τις υψηλότερες στον κόσµο. Η εσωτερική αγορά ελαιολάδου αναµένεται να διευρυνθεί ακόµα περισσότερο λόγω της αύξησης των ξένων τουριστών που επισκέπτονται την χώρα και σήµερα ξεπερνούν τα έξι εκατοµµύρια. Οι συσκευασίες που υπάρχουν στην εγχώρια αγορά αποτελούνται από µεταλλικά
δοχεία ενός, τριών και πέντε λίτρων, καθώς επίσης γυάλινες φιάλες των 250, 500, 750 και 1000 ml. Στις υπεραγορές τροφίµων υπάρχουν ανοξείδωτες δεξαµενές χωρητικότητας έως πέντε τόνων όπου ο καταναλωτής προµηθεύεται ελαιόλαδο σε πλαστικές συσκευασίες των 5 ή 10 λίτρων, σε χαµηλότερη τιµή. Η λιανική τιµή πώλησης ελαιολάδου ανέρχεται σε 7,66 ην. ανά λίτρο ( 4,65 Ευρώ) και έχει αυξηθεί έναντι του προηγούµενου έτους κατά 50% περίπου. Στην διαµόρφωση της τελικής λιανικής τιµής, όπως συµβαίνει στα περισσότερα είδη διατροφής, υπάρχει κρατικός παρεµβατισµός και κατά συνέπεια η τιµή δεν καθορίζεται από την προσφορά και την ζήτηση. Α3. ΕΞΑΓΩΓΕΣ Το ελαιόλαδο είναι το κατ εξοχήν εξαγώγιµο αγροτικό προϊόν της χώρας. Η Τυνησία είναι, διαχρονικά, ο δεύτερος µεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσµο, αλλά µόνον το 2% των εξαγωγών αποτελούνται από συσκευασµένο ελαιόλαδο, ενώ το υπόλοιπο εξάγεται σε κατάσταση χύδην. Οι εξαγωγές ελαιολάδου αποτελούν, κατά τα τελευταία χρόνια, το 40% περίπου των συνολικών εξαγωγών τροφίµων και αγροτικών προϊόντων της χώρας και κατά συνέπεια είναι σταθερή και πολύτιµη πηγή εσόδων και ξένου συναλλάγµατος. εξαγωγές ελαιολάδου ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (Τόννοι) 1996 115.000 1997 117.000 1998 175.000 1999 112.000 2000 95.000 2001 22.000 2002 40.000 2003 209.000 2004 100.000 2005 150.000 Ο µεγαλύτερος όγκος των εξαγωγών κατευθύνεται στην Ιταλία (55%) και την Ισπανία (21%), όπου, µετά από προσµίξεις, συσκευάζεται και στην συνέχεια προωθείται στις διεθνείς αγορές. Η Τυνησία καταβάλλει προσπάθειες να διεισδύσει σε νέες αγορές και έχει βελτιώσει όχι µόνον την ποιότητα του προϊόντος της, αλλά και την συσκευασία. Σήµερα υπάρχουν στην χώρα 3-4 εταιρείες των οποίων η συσκευασία ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των διεθνών αγορών. Επίσης η χώρα κάνει προσπάθεια για την προώθηση του προϊόντος της µέσω διαφόρων εκδηλώσεων, συµµετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, συµπόσια, εκδηλώσεις γαστρονοµίας και γευσιγνωσίες, κλπ., που λαµβάνουν χώρα σε αγορές στόχους. Η προσπάθειες αυτές αποδίδουν ήδη καρπούς, κυρίως στην αγορά των Η.Π.Α., η οποία απορροφά το 6% των εξαγωγών της Τυνησίας. Τον κατάλογο των καλών πελατών της Τυνησίας συµπληρώνουν οι εξής χώρες: Γαλλία, Νορβηγία, Καναδάς, Αυστραλία, Γερµανία, Ολλανδία και Μάλτα, ενώ µικρότερες ποσότητες εξάγονται προς πολλές άλλες, το σύνολο δε των χωρών πελατών φθάνει τις 63. Η Τυνησία στην προσπάθειά της για ακόµα µεγαλύτερη διείσδυση στις αγορές των χωρών της Ε.Ε. και µέσα στο πλαίσιο της Συµφωνίας Σύνδεσης που έχει υπογραφεί από το 1995, έθεσε το θέµα της ευνοϊκότερης αντιµετώπισης, από δασµολογικής πλευράς, των εξαγωγών ελαιολάδου προς την Ε.Ε. Μετά από διαπραγµατεύσεις κατάφερε να εξασφαλίσει εξαγωγές ύψους 58.000 τόννων άνευ δασµών, ενώ πέραν του συγκεκριµένου ορίου επιβάλλονται µειωµένοι δασµοί. Το ελαιόλαδο θεωρείται «εθνικό προϊόν» υψίστης σηµασίας για την αγροτική παραγωγή της χώρας και κατά συνέπεια απολαµβάνει απόλυτης προστασίας από το κράτος, που µε νόµο απαγορεύει απολύτως τις εισαγωγές ελαιολάδου.
Β. ΕΛΙΕΣ Β1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η παραγωγή των βρώσιµων επιτραπέζιων ελιών είναι πολύ µικρή και έχει στόχο την εγχώρια αγορά. Η εισαγωγή ελιών, που έχουν υποστεί επεξεργασία, δεν απαγορεύεται από τον νόµο, πλην όµως οι επιβαλλόµενοι δασµοί κατά την εισαγωγή, που ανέρχονται σε 150%, ο ΦΠΑ (18%) και διάφοροι άλλοι φόροι που συνολικά ανέρχονται 6%, καθιστούν απαγορευτική κάθε εισαγωγή ελιών, αφού η τελική λιανική τιµή που θα διαµορφωθεί στην αγορά, θέτει το προϊόν εκτός ανταγωνισµού. Πέραν αυτού όπως ακριβώς συµβαίνει και στο ελαιόλαδο, υπάρχει κρατικός παρεµβατισµός στην διαµόρφωση της λιανικής τιµής διάθεσης του προϊόντος. Σήµερα η µέση τιµή των βρώσιµων επιτραπέζιων ελιών ανέρχεται σε 4,00 ηνάρια (2,42 Ευρώ) το κιλό και σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος έχει αυξηθεί κατά 18% περίπου, παρά το γεγονός ότι την ίδια χρονική περίοδο η παραγωγή σηµείωσε αύξηση κατά 84,6%. Οι πωλήσεις συσκευασµένων βρώσιµων επιτραπέζιων ελιών είναι ελάχιστες, δεδοµένου ότι οι καταναλωτικές συνήθειες των Τυνησίων δίνουν µεγάλο προβάδισµα στην αγορά σε κατάσταση χύδην, που πωλούνται σε αισθητά χαµηλότερες τιµές. παραγωγή βρωσίµων επιτραπεζίων ελιών ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Τόννοι) 1996 15.000 1997 13.000 1998 14.000 1999 13.500 2000 11.500 2001 6.500 2002 6.500 2003 26.000 2004 13.000 2005 24.000 Σε γενικές γραµµές οι επιτραπέζιες ελιές Τυνησίας είναι καλής ποιότητας, αφού ο δάκος δεν αποτελεί µεγάλο πρόβληµα για την καλλιέργεια της ελιάς. Ο προσφερόµενες ποικιλίες είναι αρκετές, όπως επίσης και οι τρόποι παρασκευής. Η µικρή παραγωγή δεν αφήνει περιθώρια εξαγωγών, αφού η εγχώρια ζήτηση απορροφά το σύνολό της, δεδοµένου ότι οι επιτραπέζιες βρώσιµες ελιές αποτελούν, παραδοσιακά, συστατικό της καθηµερινής διατροφής των κατοίκων της χώρας. Ακόµα και σε χρονιές όπως π.χ. το 2005 όπου η παραγωγή ήταν περίπου διπλάσια της συνήθους, δεν πραγµατοποιήθηκαν άξιες λόγου εξαγωγές. Οι ελάχιστες εξαγωγές γίνονται περιστασιακά και αφορούν µικρές ποσότητες που κατά τελευταία 15 χρόνια δεν ξεπέρασαν ποτέ τους 1.000 τόννους.