Χρησιμότητα των προγραμμάτων γονικού ελέγχου στην προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο. (Parental Control Programs) Αρδανιώτης Χρήστος 1, Δερεκενάρης Γρηγόρης 1, Καλκάνης Αλέξανδρος 2, Καραθάνος Αχιλλέας 1 1. Εκπαιδευτικός ΓΕΛ Καλαμπάκας 2. Ιατρός Σχολής Μ.Υ.Τρικάλων Περίληψη Το θέμα της εργασίας έχει να κάνει με μια κατηγορία προγραμμάτων που ονομάζονται προγράμματα γονικού ελέγχου (parental control programs). Σκοπός τους είναι να βοηθήσουν το γονέα να προστατέψει τα παιδία του κατά τη χρήση του διαδικτύου. Ποιες οι δυνατότητες των συγκεκριμένων προγραμμάτων και με ποιο τρόπο μπορεί μια οικογένεια να τα χρησιμοποιήσει σαν μέσο προστασίας των παιδιών είναι μερικά ερωτήματα που διερευνούνται στη εργασία. Εισαγωγή Τα παιδιά από μικρές ηλικίες παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια, χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες, εκπαιδευτικά προγράμματα και γενικά ενημερώνονται από το διαδίκτυο για παντός είδους θέματα. Υπάρχουν άραγε τρόποι να προφυλαχτούν τα παιδιά από τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο χωρίς όμως να στερηθούν τα θετικά που αναμφίβολα αυτό προσφέρει; Η παρούσα εργασία ασχολείται με τη συμβολή των προγραμμάτων γονικού ελέγχου στην επίτευξη του παραπάνω στόχου.
Ορισμός προγραμμάτων γονικού ελέγχου Τα προγράμματα γονικού ελέγχου δίνουν τη δυνατότητα στους γονείς να εφαρμόσουν κάποια προστατευτικά φίλτρα στην πληροφορία που αντλούν τα παιδιά από τον παγκόσμιο ιστό (WWW) αλλά και άλλες υπηρεσίες όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) και η συνομιλία (chat). Αποτελούν ένα φράγμα που αποτρέπει την πρόσβαση σε περιεχόμενο που προκαλεί βλάβες στην ανάπτυξη του παιδιού, ενώ σημαντικό είναι να μην μπλοκάρουν το κατάλληλο περιεχόμενο. Το έργο τους δεν είναι εύκολο εξαιτίας κυρίως του γεγονότος ότι πολλές λέξεις και φράσεις είναι πολυσήμαντες. Για παράδειγμα η λέξη σεξ σε μία ιστοσελίδα δεν σημαίνει ότι είναι η συγκεκριμένη σελίδα είναι πορνογραφική αφού θα μπορούσε κάλλιστα να διαπραγματεύεται ένα θέμα σχετικό με το AIDS. Επίσης παρά την ύπαρξη μεθόδων (ICRA, PICS, POWDER) για την αυτοαξιολόγηση του περιεχομένου των ιστοσελίδων ελάχιστοι κάτοχοι ιστοσελίδων τις εφαρμόζουν. Σύμφωνα με τις μεθόδους αυτές ο κατασκευαστής της ιστοσελίδας μπορεί να τοποθετήσει ετικέτες που να δείχνουν αν και σε ποιο βαθμό η ιστοσελίδα αυτή περιέχει συγκεκριμένο υλικό όπως βία, γυμνό, τυχερά παιχνίδια, περιεχόμενο για ενηλίκους κ.α. Το φίλτρο θα μπορούσε να διαβάζει αυτές τις ετικέτες και να αποφασίζει αν θα επιτρέψει την πρόσβαση, σύμφωνα με αυτά που οι γονείς επέλεξαν να επιτρέψουν στα παιδιά τους να δουν. Έτσι χρειάζεται να αξιολογηθεί ολόκληρο το κείμενο που υπάρχει σε μια ιστοσελίδα χρησιμοποιώντας για αυτό διάφορες στατιστικές μεθόδους.
Δυνατότητες προγραμμάτων γονικού ελέγχου Οι κυριότερες δυνατότητες που συναντώνται στα προγράμματα γονικού ελέγχου είναι: παροχή προκαθορισμένων επίπεδων φιλτραρίσματος ανάλογα με την ηλικία, εφαρμογή διαφορετικών ρυθμίσεων φιλτραρίσματος για κάθε παιδί, επέκταση του λεξιλογίου με προσθήκη λέξεων που θέλουμε να φιλτράρονται, δημιουργία λιστών από επιτρεπόμενες τοποθεσίες, γνωστές και ως «λευκές λίστες» (white lists), δημιουργία λιστών «Όχι» ή «μαύρες λίστες», δηλαδή ιστοσελίδες που πρέπει να αποφευχθούν, ορισμός χρονικών ορίων στη σύνδεση στο διαδίκτυο αλλά και στη χρήση του Η/Υ, έλεγχος και άλλων υπηρεσιών( π.χ. συνομιλίας, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, άμεσων μηνυμάτων, κοινωνικής δικτύωσης), καταγραφή της πλοήγησης, επικοινωνία με το γονέα για τη διαπραγμάτευση στην πρόσβαση μιας ιστοσελίδας, ενώ σε ερευνητικό στάδιο βρίσκεται και η ενσωμάτωση φιλτραρίσματος εικόνων, βίντεο και ήχου. Κατηγορίες προγραμμάτων γονικού ελέγχου Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες προγραμμάτων γονικού ελέγχου (3). Μία κατηγορία είναι τα παιδικά προγράμματα πλοήγησης όπως το kidrocket, το Kidzui κ.α.. Απευθύνονται κυρίως σε παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και παρέχονται μαζί με παιδικά προγράμματα ζωγραφικής, εφαρμογές μαθηματικών, παιχνίδια, εφαρμογή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Επιτρέπουν την πρόσβαση μόνο σε επιλεγμένες παιδικές σελίδες τις οποίες ο γονέας μπορεί να τις εμπλουτίσει με δικές του.
Η βασική κατηγορία προγραμμάτων γονικού ελέγχου είναι αυτά τα οποία έχουν κατασκευασθεί ακριβώς για το συγκεκριμένο σκοπό και προορίζονται για την προστασία παιδιών τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παραδείγματα αποτελούν τα λογισμικά Optenet WebFilter, Brightfilter, Crawler Parental Control κ.α.. Η Microsoft συνειδητοποίησε το κενό στα λειτουργικά της συστήματα και από τα Vista και μετά έχει ενσωματώσει πρόγραμμα γονικού ελέγχου στα λειτουργικά της συστήματα. Για τα Windows XP και Windows 2000 μπορεί κάποιος να κατεβάσει και να εγκαταστήσει το Windows Live Family Safety (4). Τα τελευταία χρόνια όλα τα γνωστά εμπορικά προγράμματα ολικής ασφάλειας έχουν συμπεριλάβει προγράμματα γονικού ελέγχου π.χ. Norton Internet Security 2010, McAfee Family Protection, Panda Internet Security 2010 κ.α. Μία άλλη κατηγοριοποίηση μπορεί να γίνει με κριτήριο αν ένα πρόγραμμα γονικού ελέγχου απευθύνεται για χρήση σε ένα υπολογιστή ή παρέχει δυνατότητες για έλεγχο και φιλτράρισμα των αιτήσεων που γίνονται από τους υπολογιστές ενός δικτύου. Τα προγράμματα που αναφέρθηκαν παραπάνω απευθύνονται σε ένα υπολογιστή ενώ μερικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δίκτυο είναι το Smoothwall School Guardian 2008, το DansGuardian (Open Source Community), το Optenet Security Suite (ISP version). Τέλος λύσεις γονικών φίλτρων υπάρχουν και για το Linux όπως είναι διάφορα πρόσθετα (Add on) για Firefox π.χ. ProCon Latte, το Dansguardian, το Optenet Security suite, το Smoothwall School Guardian 2008.
Η χρησιμότητα των προγραμμάτων γονικού ελέγχου στην οικογένεια Τα προγράμματα γονικού ελέγχου δεν μπορούν να φιλτράρουν όλο το επιβλαβές για την συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού περιεχόμενο σύμφωνα με τον Kimberly (2005). Αλλά και να ήτανε τέλεια κάποια στιγμή θα έπρεπε να καταργηθούν αφού τα παιδιά δεν μπορούν να ζουν πάντα μέσα σε μία «γυάλα» προστασίας κατά την πλοήγησή τους στο διαδικτυακό κόσμο. Για να μπορέσουν να συνεισφέρουν στην προστασία του παιδιού στο διαδίκτυο χρειάζονται πρώτα απ όλα το ενδιαφέρον του γονέα. Οι γονείς χρειάζεται να συζητούν με το παιδί τους για το διαδίκτυο, για τις σημαντικές υπηρεσίες που προσφέρει αλλά και τους πιθανούς κινδύνους (1). Η προσπάθεια αυτή μικραίνει το τεχνολογικό χάσμα που πολλές φορές υπάρχει μεταξύ τους. Αφού εκπληρωθεί η παραπάνω προϋπόθεση τα προγράμματα γονικού ελέγχου μπορούν να αποδειχθούν μία χρήσιμη συμπληρωματική λύση. Έτσι θα ήταν καλό τα παιδιά στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό να προστατεύονται από ένα πρόγραμμα γονικού ελέγχου ώστε να μπορούν και μόνοι τους να περιηγούνται και να εξερευνούν το διαδικτυακό κόσμο. Από την ηλικία αυτή οι γονείς μπορούν να αφιερώνουν χρόνο και να χαίρονται την ποιοτική γνώση και διασκέδαση που το διαδίκτυο προσφέρει μαζί με τα παιδιά. Η δημιουργία λιστών με ποιοτικές εκπαιδευτικές ιστοσελίδες βοηθούν στη σωστή κατεύθυνση. Από το γυμνάσιο και έχοντας μάθει το παιδί να χρησιμοποιεί εποικοδομητικά το διαδίκτυο μπορούν οι κανόνες του προγράμματος γονικού ελέγχου να χαλαρώνουν και μέσα από συζήτηση να χαρακτεί από κοινού μια πολιτική χρήσης τους Η/Υ και του διαδικτύου. Στο λύκειο το γονικό φίλτρο μπορεί
να βρίσκεται σε μερική αδράνεια και ο γονέας να παίρνει από αυτό μία αναφορά σχετικά με το χρόνο χρήσης και τις ενέργειες του παιδιού στο διαδίκτυο. Συμπεράσματα Εν κατακλείδι μπορούμε να πούμε ότι το λογισμικό γονικού ελέγχου μπορεί να βοηθήσει στην προστασία του παιδιού στο διαδίκτυο και κατά συνέπεια να ενταχθεί στην οικογενειακή πολιτική για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Όμως πρώτο μέλημα για την οικογένεια και το σχολείο, Valcke (2006), αποτελεί η επικοινωνία με τα παιδιά, η ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης και η δημιουργική χρήση της τεχνολογίας. Πηγές 1. Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου, www.saferinternet.gr 2. Ευρωπαϊκή διεύθυνση για τη μελέτη των προγραμμάτων γονικού ελέγχου, www.sip-bench.eu/index.html. 3. Οικογενειακή ασφάλεια, download.live.com/familysafety 4. Kimberly J. Mitchell, David Finkelhor, Janis Wolak, (2005). Protecting youth online: Family use of filtering and blocking software, Child Abuse & Neglect, 29, 753 765. 5. M. Valcke, T. Schellens, H. Van Keer, M. Gerarts, (2006). Primary school children s safe and unsafe use of the Internet at home and at school: An exploratory study. Computers in Human Behavior.