ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΠΔΡΗΟΥΩΝ

2016 Φεβξνπάξηνο ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΔΛΔΤΘΔΡΗΟΤ ΗΩΑΝΝΖ Τπεχζπλνο θαζεγεηήο: ΛΑΣΗΝΟΠΟΤΛΟ ΓΗΟΝΤΗΟ ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΠΟΛΤΣΔΥΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΥΩΡΟΣΑΞΗΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ

ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΠΟΛΤΣΔΥΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΥΩΡΟΣΑΞΗΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΔΛΔΤΘΔΡΗΟΤ ΗΩΑΝΝΖ ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΛΑΣΗΝΟΠΟΤΛΟ ΓΗΟΝΤΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΦΔΒΡΟΤΑΡΗΟ 2016 2

ηελ κεηέξα κνπ ζηνλ αδεξθφ κνπ θαη ζηε θίιε κνπ Λέλα. 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 10 ΔΗΑΓΩΓΖ... 11 1.ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΚΑΗ ΟΡΗΜΟΗ ΓΗΑ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ... 12 1.1 Πεξηβάιινλ... 12 1.2 Βηψζηκε αλάπηπμε... 13 1.3 Βηνπνηθηιφηεηα... 15 1.4 Οηθνζχζηεκα... 16 1.5 Παξάθηηα νηθνζπζηήκαηα... 17 1.6 Τγξνζθνπηθά νηθνζπζηήκαηα... 17 1.7 Γαζηθά Οηθνζπζηήκαηα... 18 1.8 Αγξνηηθά νηθνζπζηήκαηα... 19 2.ΚΑΘΟΡΗΜΟ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΦΤΗΚΩΝ.... 20 2.1 Ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ ζεζκνχ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ.... 20 2.2 Καηεγνξίεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ... 21 2.3 Λεηηνπξγίεο θαη αμίεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ... 23 3. ΣΟ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΓΗΑ ΣΗ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΔ ΠΔΡΗΟΥΔ.... 25 3.1 Πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή... 25 3.1.2 Ζ εμέιημε ηεο Δπξσπατθήο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο... 25 3.2 ΚΟΗΝΟΣΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ... 27 3.2.1 Οδεγία 79/409/ΔΟΚ «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ άγξησλ πνπιηψλ» - Κνηλή Τπνπξγηθή απφθαζε 414985/1985 «Μέηξα δηαρείξηζεο ηεο άγξηαο πηελνπαλίδαο».... 27 3.2.2. Οδεγία 92/43/ΔΟΚ «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ, ηεο άγξηαο παλίδαο θαη απηνθπνχο ρισξίδαο» θαη Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 33318/3028/1998 «Καζνξηζκφο κέηξσλ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ (ελδηαηηεκάησλ) θαζψο θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο».... 28 3.3 ΔΘΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ... 30 3.3.1 Νφκνο 360/1976 «Πεξί Υσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο»... 30 3.3.2 Νφκνο 2742/1999 «Υσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαη αεηθφξνο αλάπηπμε θαη άιιεο δηαηάμεηο».... 31 3.3.3 Νφκνο 1650/1986 «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο»... 33 4

3.3.4 Σξνπνπνίεζε ηνπ Ν.1650/1986 «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο» κε ην Ν.3937/2011(ΦΔΚ 60/Α/31-3-2011) «Γηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη άιιεο δηαηάμεηο».... 38 3.4 ΓΗΔΘΝΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΚΑΗ ΔΝΑΡΜΟΝΗΖ ΣΖ ΜΔ ΣΟ ΔΤΡΩΠΑΗΚΟ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ.... 41 3.4.1 Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο άγξηα δσήο θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο Δπξψπεο.... 41 3.4.2 Γηεζλήο χκβαζε γηα ηε Βηνινγηθή Πνηθηιφηεηα.... 42 3.4.3 Γηεζλήο χκβαζε cites γηα ην δηεζλέο εκπφξην εηδψλ ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο πνπ απεηινχληαη κε εμαθάληζε.... 48 3.4.4. Γηεζλήο χκβαζε Ρακζάξ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο πγξνηφπσλ.... 49 3.4.5. χκβαζε Βαξθειψλεο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Μεζνγείνπ απφ ηελ Ρχπαλζε απφ ρεξζαίεο πεγέο θαη Πξσηφθνιιν ηνπ 1982 πεξί ησλ εηδηθά πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ηεο Μεζνγείνπ.... 50 4. ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ.... 52 4.1 Καηεγνξίεο νκάδσλ ρξεκαηνδφηεζεο... 53 4.2 Πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο.... 56 4.2.1 Σν Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν γηα ηελ Αγξνηηθή Αλάπηπμε (ΔΓΣΑΑ). 56 4.2.2 Δπξσπατθφ Σακείν Θάιαζζαο θαη Αιηείαο (ΔΣΘΑ)... 59 4.2.3 Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο. (ΔΣΠΑ)... 62 4.2.4 Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔΚΣ)... 64 4.2.5 Σν Σακείν πλνρήο (Σ)... 65 4.2.6 Σν Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν γηα ην Πεξηβάιινλ (LIFE+)... 67 4.2.7 Σν Πξφγξακκα Πιαίζην γηα ηελ έξεπλα θαη ηελ θαηλνηνκία (Horizon 2020)... 69 5.ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 74 6.ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 76 7. ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ... 80 7.1 πκπιεξσκαηηθνί Οξηζκνί θαη Έλλνηεο... 80 7.1.1 χζηεκα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο... 80 7.1.2 Οηθφηνπνο ή ελδηαίηεκα.... 80 7.1.3 Φπζηθνί νηθφηνπνη... 80 7.1.4 Σχπνη θπζηθψλ νηθνηφπσλ πξνηεξαηφηεηαο... 81 7.1.5 Σφπνο... 81 5

7.1.6 Σφπνο θνηλνηηθήο ζεκαζίαο... 81 7.1.7 Δηδηθή δψλε δηαηήξεζεο... 82 7.1.8 Τπεξεζίεο Οηθνζπζηήκαηνο... 82 6

Abstract The following study is carried out based on both Greek and international bibliography regarding the basic institutional framework. Its purpose is to elucidate some of the key environmental laws, policies, or strategies that may enable implementation in protected areas. Furthermore, the importance of this study is attributed to the fact that is going to highlight the significance of the protection of these areas and the natural environment in general, as well as the commitments of the society to actions oriented towards this direction. More specifically, first chapter presents the most crucial concepts of the environment, sustainable development and ecosystems regarding protected areas, which are of primary importance of the current research. The second chapter, on the other hand, makes a reference to the development of protected areas, categorizing them in international level, according to their actions. Moreover, in the chapter that follows there is an extensive report of the development and foundation of European environmental policy as regards the legal framework. Furthermore, this chapter examines questions about the protection and organization of protected areas, giving a detailed reference to the International Treaties and laws as presently structured in both Europe and Greece. What is certain is that the protection of the environment involves financial resources. The more resources available for timely addressing environmental problems, the less will be the costs of remedying environmental damage. The fourth chapter presents the means and the possible funding sources for the protection and supervision of protected areas. 7

Finally in the fifth and last chapter are presented the conclusions are drawn from the findings described extensively in the course of the research, presenting a more complete picture of the topic. 8

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ 1. Δ.Δ : Δπξσπατθή Έλσζε 2.Δ.Ε.Γ.: Δηδηθή Εψλε Γηαηήξεζεο 3. Δ.Δ.Π : Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε 4. Δ.Κ.: Δπξσπατθή Κνηλφηεηα 5. Δ.Ο.Κ. : Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα 6.Ε.Δ.Π. Εψλε Δηδηθήο Πξνζηαζίαο 7. Ε.Ο.Δ Εψλε Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ 8.Κ.Τ.Α : Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 9. Μ.Κ.Ο. : Με Κπβεξλεηηθή Οξγάλσζε 10. Ν.Γ. : Ννκνζεηηθφ Γηάηαγκα 11..Π.Δ.Π.: Πεξηνρή Δηδηθήο Πξνζηαζίαο 12..Σ.Κ. Σφπνο Κνηλνηηθήο εκαζίαο 13. Φ.Γ. : Φνξέαο Γηαρείξηζεο 14. Φ.Δ.Κ: Φχιιν Δθεκεξίδαο Κπβεξλήζεσο 15. Π.Π : Πξνζηαηεπφκελε Πεξηνρή 16. Θ. : Θεκαηηθφο ηφρνο 17. Δ.Σ.Π.Α : Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο 18. Δ.Κ. Σ. : Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν 19.Σ.. : Σακείν πλνρήο 20.Δ.Γ.Σ.Α.Α. : Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο 21. Δ.Σ.Θ.Α: Δπξσπατθφ Σακείν Θάιαζζαο θαη Αιηείαο 22. Δ.Γ.Δ.Σ: Δπξσπατθά Γηαξζξσηηθά θαη Δπελδπηηθά Σακεία 23.Π.Γ.Π. : Πιαίζην Γξάζεσλ Πξνηεξαηφηεηαο 9

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ πνιηηηθή θαη λνκηθή πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο μεθηλά απφ ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα, θαζψο ηφηε άξρηζαλ λα θαίλνληαη ηα πξψηα ζεκάδηα επηβάξπλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Γξήγνξα έγηλε αληηιεπηφ φηη ηα κέηξα πνπ ιάκβαλε ην θάζε θξάηνο ρσξηζηά δελ επαξθνχζαλ θαη φηη ππήξρε αλάγθε γηα παγθφζκηα ζπλεξγαζία. πλεπψο κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ θαη ηελ πξνζπάζεηα πνπ έγηλε ζε παγθφζκην επίπεδν, έρνπλ πηνζεηεζεί πνιιέο δηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο γεληθφηεξα. Δπίζεο ζε Δπξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν έρεη αλαπηπρζεί έλα επξχ ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλσλ εηδψλ ή νηθνηφπσλ θαζψο θαη γηα ηνλ έιεγρν αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ επηδξνχλ αξλεηηθά ζηε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαζψο θαη επαξθή ρξεκαηνδνηηθά εξγαιεία γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ. Όζνλ αθνξά ηελ Διιάδα θαη ηε ζέζπηζε λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ πξνζπάζεηεο ελαξκφληζεο κε ην θνηλνηηθφ δίθαην. 10

ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ παξνχζα εξγαζία πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε βνήζεηα ηεο ειιεληθήο θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο, ηνπ βαζηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαζψο θαη κηαο πιεζψξαο ειεθηξνληθψλ πεγψλ.ηφρνο ηεο είλαη ε ηεθκεξησκέλε θαη φζν ην δπλαηφλ πην πιήξεο παξνπζίαζε ησλ ελλνηψλ θαη ησλ δεηεκάησλ ηνπ λνκηθνχ, ζεζκηθνχ, θαη ρξεκαηνδνηηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Απψηεξνο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε θαηαλφεζε ηεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε πξνζηαζία ησλ πεξηνρψλ απηψλ, θαη γεληθφηεξα ηνπ πεξηβάιινληνο θαζψο θαη νη δεζκεχζεηο πνπ έρεη ε θνηλσλία πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. ην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη βαζηθέο έλλνηεο γηα ην πεξηβάιινλ, ηελ βηψζηκε αλάπηπμε θαη ηα νηθνζπζηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο σο έλα αξρηθφ πιαίζην ηνπ εξεπλεηηθνχ καο αληηθεηκέλνπ. ην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη κηα αλαθνξά ζηελ ηζηνξία ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ηνπο ζε δηεζλέο επίπεδν, θαζψο θαη ζηηο αμίεο θαη ιεηηνπξγίεο πνπ ππεξεηνχλ. Σν Σξίην θεθάιαην απφ ηελ άιιε παξνπζηάδεη ηελ ηζηνξηθή εμέιημε θαη ζεκειίσζε ηεο Δπξσπατθήο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο θαη εμεηάδεηε ην ζεζκηθφ θαη λνκηθφ πιαίζην πνπ αλαθέξεηαη ζην νξηζκφ, ζηε πξνζηαζία θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ φπνπ παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη Γηεζλήο ζπλζήθεο θαη νη λφκνη πνπ ζεκειηψλνπλ ην ζεζκφ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ηφζν ζε Δπξψπε θαη ζε Διιάδα. Όπσο είλαη θπζηθφ ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη ζπλνιηθά ηνπ πεξηβάιινληνο απαηηεί πφξνπο. Όζν πεξηζζφηεξνη πφξνη δηαηίζεληαη γηα ηελ έγθαηξε αληηκεηψπηζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηφζν κηθξφηεξν ζα είλαη ην θφζηνο γηα ηελ απνθαηάζηαζε πεξηβαιινληηθψλ δεκηψλ. ην Σέηαξην θεθάιαην ζπλεπψο παξνπζηάδνληαη νη ηξφπνη θαη νη πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηηο αλάγθεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. Σέινο ζην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε εθπφλεζε ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο 11

1.ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ ΚΑΙ ΟΡΙΜΟΙ ΓΙΑ ΣΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.1 Πεξηβάιινλ Ο φξνο πεξηβάιινλ είλαη ηαπηηζκέλνο κε ηελ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ θαη πεξηγξάθεη ην ζχλνιν ησλ γεσγξαθηθψλ, θπζηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ ζπλζεθψλ κέζα ζηηο νπνίεο δεη θαη αλαπηχζζεηαη ν άλζξσπνο. Με άιια ιφγηα, ην πεξηβάιινλ είλαη ζπλψλπκν κε ην ζχλνιν ησλ αγαζψλ θαη ζηνηρείσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ, ηε δηαηήξεζε ηεο πγείαο ηνπ, ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο ηνπ αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ (ΤΠ.Δ.Κ.Α, 2015). Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ην Νφκν 1650/1986 (άξζξν 2 παξ. 1) γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ην πεξηβάιινλ νξίδεηαη σο «ην ζχλνιν ησλ θπζηθψλ θαη αλζξσπνγελψλ παξαγφλησλ θαη ζηνηρείσλ, πνπ βξίζθνληαη ζε αιιειεπίδξαζε θαη επεξεάδνπλ ηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία, ηελ πνηφηεηα δσήο, ηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ, ηελ ηζηνξηθή θαη πνιηηηζηηθή παξάδνζε αιιά θαη ηηο αηζζεηηθέο αμίεο» (ΤΠ.Δ.Κ.Α, 2015). Σν πεξηβάιινλ δηαθξίλεηαη ζε θπζηθφ ή πξσηνγελέο θαη ζε ηερλεηφ ή δεπηεξνγελέο. Σν θπζηθφ ή πξσηνγελέο πεξηβάιινλ ζρεκαηίδεηαη απφ ηα θπζηθά αγαζά, ην λεξφ, ηε ζάιαζζα, ηνλ αέξα, ηελ ρισξίδα, ηελ παλίδα θαη γεληθά φηη έρεη δεκηνπξγεζεί ρσξίο ηελ παξέκβαζή ηνπ αλζξψπνπ, αληίζεηα κε ην ηερλεηφ ή δεπηεξνγελέο πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ αλζξψπηλα δεκηνπξγήκαηα. Σν δεπηεξνγελέο κε ηε ζεηξά ηνπ δηαθξίλεηαη ζε νηθηζηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ. Σν θπζηθφ πεξηβάιινλ είλαη έλα ζχζηεκα, νη παξάγνληεο θαη ηα ζηνηρεία ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαη ζε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπο θαη δηαθξίλνληαη ζε κε βηνηηθνύο παξάγνληεο (άβηα χιε) θαη ζε βηνηηθνύο (έκβηα φληα) (Βαβίδνο θαη Μεξηδάλεο, 2003). Οη κε βηνηηθνί παξάγνληεο είλαη ε κάδα θαη ε ελέξγεηα πνπ εθθξάδεηαη απφ θιηκαηνινγηθνχο, εδαθνινγηθνχο θαη ηνπνγξαθηθνχο παξάγνληεο κέζα ζε θπξίαξρα 12

ζπζηήκαηα (π.ρ. αηκνζθαηξηθά, θιηκαηνινγηθά, εδαθνινγηθά θιπ.) Οη βηνηηθνί παξάγνληεο απφ ηελ άιιε είλαη νη δσληαλνί νξγαληζκνί. Δπίζεο, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ δηαθξίλεηαη κε βάζε ηνπο θπζηθνχο ηνπ πφξνπο. Ωο θπζηθνί πφξνη ραξαθηεξίδνληαη «φια ηα αλαλεψζηκα θαη κε ζπζηαηηθά ή ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ή κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζην κέιινλ απφ ηνλ άλζξσπν». Αλαλεψζηκνη πφξνη είλαη απηνί πνπ κπνξνχλ λα αλαπαξαρζνχλ, ελψ κε αλαλεψζηκνη απηνί πνπ δελ αλαλεψλνληαη. (Βαβίδνο θαη Μεξηδάλεο, 2003). 1.2 Βηώζηκε αλάπηπμε Μία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο έλλνηεο ζην θεθάιαην ηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο θαη ηεο δηαρείξηζεο ηεο, είλαη απηή ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο (Sustainable Development). Σα ηειεπηαία ρξφληα κάιηζηα ε έλλνηα απηή έρεη εμειηρζεί ζε δηεζλέο ζεζκηθφ επίπεδν θαη έρεη δηαδξακαηίζεη πξσηαξρηθφ ξφιν ζηελ πνιηηηθή ησλ θξαηψλ θαη ησλ ιαψλ. Οη θχξηνη ζηαζκνί ζηελ εμέιημε ηεο είλαη ε χλνδνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Αλζξψπηλν Πεξηβάιινλ (1972), ε Δηδηθή χλνδνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε (1977), ε Παγθφζκηα Δπηηξνπή γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε (1987), ε χλνδνο Κνξπθήο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε (1992), θαη ε Παγθφζκηα χλνδνο Κνξπθήο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε (2002). Παξφια απηά φκσο δελ ππάξρεη απφιπηε ζπκθσλία σο πξνο ηνλ νξηζκφ ηεο. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο νξηζκνχο γηα ηελ βηψζηκε αλάπηπμε δφζεθε απφ ηελ WCED (Word Commission for the Environment and Development - παγθφζκηα επηηξνπή γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ αλάπηπμε) κε ηελ έθζεζε Brundtland κε ηίηιν «Σν Κνηλφ καο Μέιινλ», γλσζηή θαη σο Brundtland report (απφ ηελ πξψηε πξσζππνπξγφ ηεο Ννξβεγίαο θαη πξφεδξν ηεο Δπηηξνπήο ζηε Γεληθή πλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ην 1987), ε νπνία φξηζε σο Βηώζηκε αλάπηπμε «ηελ αλάπηπμε πνπ ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπ παξφληνο, ρσξίο λα κεηψλεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ αλζξψπσλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο». Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη: Οη κειινληηθέο γελεέο έρνπλ δηθαηψκαηα πάλσ ζηνπο θπζηθνχο πφξνπο. Ζ παξνχζα γεληά έρεη ηελ ππνρξέσζε λα ζπκπεξηιακβάλεη «ηηο αλάγθεο ησλ κειινληηθψλ γελεψλ» ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ. 13

Ο παξαπάλσ νξηζκφο θαίλεηαη λα είλαη ν πην επξέσο δηαδεδνκέλνο ( Υαηδεκπίξνο, 2007). Ζ εξκελεία ηνπ φξνπ απηνχ είλαη ηαπηφζεκε κε απηήλ ηνπ φξνπ ηεο «αεηθφξνπ αλάπηπμεο» ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο νπνίαο είλαη ε αέλαε δσή θαη πξνηεξαηφηεηα ηεο ε εμαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο δηαβίσζεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο(πεξηβάιινλ, νηθνλνκία, πνιηηηζκφ θ.α.). Όκσο ε έλλνηα ηεο βησζηκφηεηαο ζε ζπλνρή κε ηελ αλάπηπμε έηζη φπσο ζα ηελ ζπλαληήζνπκε ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο ζα γίλεη πην θαηαλνεηή κέζα απφ ηνλ ζπλδπαζκφ ησλ ζηφρσλ ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε (ΑΑ) ηεο ΔΔ ( Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Goeteborg ην 2001) θαη ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο (Μάξηηνο 2000)γηα νηθνλνκηθή αχμεζε θαη απαζρφιεζε. Οη δχν απηέο ζηξαηεγηθέο αλαγλσξίδνπλ φηη ε βηώζηκε αλάπηπμε δελ έρεη κφλν πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε θαη πσο γηα λα επηηεπρζεί είλαη αλαγθαία ε ζπκπφξεπζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρή. Πξφθεηηαη γηα ηξείο αιιεινεμαξηψκελεο ζπληζηψζεο ηεο έλλνηαο ηεο βηψζηκήο αλάπηπμεο νη νπνίεο πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη ηαπηφρξνλα θαη νινθιεξσκέλα ( ηάξδνο θαη Κνπηζνχξεο, 2011). Ζ βηψζηκε αλάπηπμε αληηπξνζσπεχεη ζπγθεθξηκέλεο αξρέο πνπ πεγάδνπλ απφ ηε ζπληαχηηζε ησλ ηξηψλ βαζηθψλ αμφλσλ ηεο, νηθνλνκία, πεξηβάιινλ θαη θνηλσλία. Απηέο νη αξρέο είλαη νη εμήο (Αγγειίδεο θαη Ξελίδεο, 2008) : 1. Πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα ζεβαζηνχλ θαη λα ζπληεξήζνπλ ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Ζ αλάπηπμε πξέπεη λα είλαη αξκνληθή κε ην πιαίζην ησλ ηνπίσλ. Πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία. 2. Διάρηζηε ρξήζε κε αλαλεώζηκσλ πόξσλ θαη κείσζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο απόζεζεο απνβιήησλ. Οη ππεχζπλνη γηα ηελ αλάπηπμε ή νη «ξππαίλνληεο» πξέπεη λα είλαη ππεχζπλνη γηα ην θφζηνο ηεο ξχπαλζεο θαη άιισλ δεκηψλ. Πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο θπζηθνχο πφξνπο κφλν ην πνζνζηφ ην νπνίν κπνξνχκε λα παξάγνπκε. 14

Πξέπεη λα κεησζνχλ ηα απφβιεηα θαη λα πξνσζεζεί ε αλαθχθισζή ηνπο. 3. Θέζε βαζηζκέλε ζηελ νηθνλνκηθή δσηηθόηεηα θαη πνηθηινκνξθία. Οη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα αθνξνχλ ηνπο θπζηθνχο πφξνπο ηεο πεξηνρήο θαη πξέπεη λα κελ βιάπηνπλ ηα νηθνζπζηήκαηα ηεο. Οηθνλνκηθή αλάπηπμε 4. Ιθαλνπνίεζε βαζηθώλ αλζξώπηλσλ αλαγθώλ. Αληί ηεο ππεξβνιηθήο θαη αθαλφληζηεο αλάπηπμεο,ε αλάπηπμε πξέπεη λα ηθαλνπνίεη ηηο βαζηθέο αλζξψπηλεο αλάγθεο φπσο θαηάιιειν κέγεζνο, αζθάιεηα θαη πγηέο θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Κνηλσληθή δηθαηνζχλε. 5. Κνηλσληθή δηθαηνζύλε θαη δηθαηνζύλε κεηαμύ γελεώλ. ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ρξήζεο ηνπ εδάθνπο, πξέπεη λα εμεηαζζεί ν ρακεινχ εηζνδήκαηνο πιεζπζκφο θαη λα κελ ζηεξείηαη βαζηθψλ δηθαησκάησλ. Να εμεηαζζνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ γηα ηελ ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ησλ εδαθψλ. 1.3 Βηνπνηθηιόηεηα χκθσλα κε ηελ ζηξαηεγηθή γηα ηε βηνπνηθηιφηεηα : «Βηνινγηθή πνηθηιφηεηα ή βηνπνηθηιφηεηα είλαη ε πνηθηιία ησλ δψλησλ νξγαληζκψλ πάζεο πξνειεχζεσο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, κεηαμχ άιισλ, ησλ ρεξζαίσλ, ζαιαζζίσλ θαη άιισλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη νηθνινγηθψλ ζπκπιεγκάησλ, ησλ νπνίσλ απνηεινχλ κέξνο. Δπίζεο, πεξηιακβάλεηαη ε πνηθηιφηεηα εληφο ησλ εηδψλ, κεηαμχ εηδψλ θαη νηθνζπζηεκάησλ» (Αξζξν 2 ηνπ λ. 2204/1994). Πξαθηηθά, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ηέζζεξα δηαθνξεηηθά επίπεδα βηνπνηθηιφηεηαο θαζέλα απφ ην νπνίν απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη ελφο εληαίνπ ζπλφινπ: Σν πξψην επίπεδν απνηειεί ε γελεηηθή βηνπνηθηιφηεηα ε νπνία εθθξάδεη ην εχξνο ησλ θιεξνλνκηθψλ θαηαβνιψλ ελφο ζπγθεθξηκέλνπ είδνπο. Απφ ηελ άιιε, ην δεχηεξν επίπεδν είλαη απηφ ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ησλ εηδψλ θπηψλ θαη δψσλ ην νπνίν εθθξάδεηαη κε ηνλ αξηζκφ (πιήζνο) ησλ εηδψλ θπηψλ θαη δψσλ πνπ απαληψληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. 15

Δπίζεο, ε βηνπνηθηιφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ ή θπηνθνηλσληψλ απνηειεί ην ηξίην επίπεδν θαη εθθξάδεηαη κε ηνλ αξηζκφ (πιήζνο) ησλ ζπλδπαζκψλ εηδψλ θπηψλ θαη δψσλ (νηθνζπζηεκάησλ) πνπ ζπλαληψληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Σέινο, ην ηέηαξην επίπεδν είλαη εθείλν ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ησλ ηνπίσλ, ην νπνίν εθθξάδεηαη κε ηνλ αξηζκφ ή ην πιήζνο ησλ ηχπσλ ηνπίσλ πνπ εκθαλίδνληαη ζε κηα πεξηνρή ή ζε κηα ρψξα. (ΤΠ.Δ.Κ.Α, 2015) 1.4 Οηθνζύζηεκα Σν νηθνζχζηεκα είλαη κία πνιχπινθε έλλνηα πνπ ε θαηαλφεζε ηνπ είλαη δχζθνιε θαη γηα απηφ κπνξνχλ λα δνζνχλ παξαπάλσ απφ έλαο νξηζκνί. Σξείο απφ ηνπο πην ζπλεζηζκέλνπο νξηζκνχο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο απνηεινχλ νη αθξηβψο παξαθάησ: «Έλα ζχζηεκα απνηεινχκελν απφ θπζηθέο, ρεκηθέο θαη βηνινγηθέο δηεξγαζίεο νη νπνίεο ελεξγνχλ ζε κία ρψξν-ρξνληθή κνλάδα νπνηνπδήπνηε κεγέζνπο. (Lindermann,1942) Έλα ζχλζεην δπλακηθά εμειηζζφκελν ζχζηεκα, νη παξάγνληεο ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαη ζε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπο. Έλα πεπεξαζκέλν ζχλνιν νξγαληζκψλ πνπ θαηαιακβάλεη ζπγθεθξηκέλν ρψξν θαη έρεη θαζνξηζκέλε δνκή. Αλάκεζα ζε απηφ θαη ζην θπζηθνρεκηθφ πεξηβάιινλ ππάξρνπλ αιιειεπηδξάζεηο θαη αληαιιαγέο χιεο θαη ελέξγεηαο πνπ ζπληεινχλ ζηε δεκηνπξγία κηαο νξγαλσκέλεο ιεηηνπξγηθήο ελφηεηαο». ( Λαηηλφπνπινο, 2013) Σν νηθνζχζηεκα έρεη ηε δηπιή ηδηφηεηα λα απνηειεί κηα κνλάδα θαη ηαπηφρξνλα έλα ζχλνιν ζηνηρείσλ, γεγνλφο πνπ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη δηακνξθψλεηαη κία ελφηεηα κε δηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά θαη δελ επηηξέπεη ηελ αλαγσγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ζε απιφ άζξνηζκα ησλ ηδηνηήησλ ησλ κεξψλ ηνπ. ( Υαηδεκπίξνο, 2007) Σα νηθνζπζηήκαηα δηαθξίλνληαη ζε θπζηθά νηθνζπζηήκαηα, ζε ηερλεηά νηθνζπζηήκαηα θαη ζε κεηθηά νηθνζπζηήκαηα.σα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα ηα νπνία 16

απνηεινχλ πεξηνρέο πξνζηαζίαο θαη εκπεξηέρνληαη ζην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ζα αλαιπζεί ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο δηαθξίλνληαη ζε: Υεξζαία Τγξνηνπηθά Θαιάζζηα Παξάθηηα Παξαθάησ παξαηίζεληαη νη νξηζκνί θάπνησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ θαηεγνξηψλ ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ ( Λαηηλφπνπινο, 2013). 1.5 Παξάθηηα νηθνζπζηήκαηα Έλαο νξηζκφο ησλ παξάθηησλ νηθνζπζηεκάησλ είλαη, «ην κέξνο ηεο μεξάο πνπ επεξεάδεηαη απφ ηε γεηηλίαζε κε ηε ζάιαζζα, θαη ην κέξνο ηεο ζάιαζζαο πνπ επεξεάδεηαη απφ ηε γεηηλίαζε κε ηελ μεξά, κέρξη ηνπ ζεκείνπ ζην νπνίν νη ρεξζαίεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ έρνπλ κηα κεηξήζηκε επίδξαζε ζηελ ρεκεία ηνπ λεξνχ θαη ζηελ ζαιάζζηα νηθνινγία» (Stanners D. & Bourdeau P, 1995). Σα παξάθηηα νηθνζπζηήκαηα είλαη κία απφ ηηο πην παξαγσγηθέο ζαιάζζηεο δψλεο. Απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ησλ ξερψλ λεξψλ πνπ ππάξρνπλ, ζηα νπνία ε αθηηλνβνιία κπνξεί λα δηεηζδχζεη σο ην βπζφ ηεο ζάιαζζαο θαη λα παξέρεη ηηο ζπλζήθεο ψζηε λα επηηξέςεη έλα επξχ θάζκα πξσηνγελνχο παξαγσγηθφηεηαο. Σα πςειά επίπεδα πξσηνγελνχο παξαγσγηθφηεηαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο θιηκαηηθνχο παξάγνληεο κε ηε ζεηξά ηνπο δηαηεξνχλ ην ζπλνιηθφ νηθνζχζηεκα παξέρνληαο πινχζηα βνζθνηφπηα ( Ηλζηηηνχην Αξρηπέιαγνο, 2016). 1.6 Τγξνζθνπηθά νηθνζπζηήκαηα Ωο πγξφηνπνη νξίδνληαη νη κεηαβαηηθέο πεξηνρέο κεηαμχ ρεξζαίσλ θαη πδάηηλσλ πεξηνρψλ πνπ: ( Λαηηλφπνπινο, 2013) Ζ ζηάζκε ηνπ λεξνχ βξίζθεηαη θνληά ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο. ηεξίδνπλ ζπγθεθξηκέλε βιάζηεζε (πδξφθπηα). Έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά εδάθνπο (πδξνκνξθηθφ). 17

χκθσλα κε ηε ζπλζήθε Ρακζάξ ππάξρνπλ ηξεηο θαηεγνξίεο πγξνηφπσλ; νη ζαιάζζηνη θαη παξάθηηνη πγξφηνπνη, νη εζσηεξηθνί πγξφηνπνη θαη νη ηερλεηνί πγξφηνπνη. Σα νηθνζπζηήκαηα ησλ πγξνηφπσλ πεξηιακβάλνπλ ηα έιε, ηηο ζρεηηθά αβαζείο ιίκλεο, ηηο ιηκλνζάιαζζεο θαη άιια παξάθηηα πδαηηθά ζπζηήκαηα, θαζψο επίζεο θαη ηα παξφρζηα ή πγξφθηια δάζε. Παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ πδξνινγηθφ θχθιν, δηφηη ζπκβάινπλ ζηελ ηξνθνδφηεζε ησλ ππφγεησλ ξεπκάησλ θαη κεηψλνπλ ηηο επηδξάζεηο ησλ πιεκκπξψλ. Μαθξνπξφζεζκα νη πγξφηνπνη έρνπλ κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή αμία αλ παξακείλνπλ ζηε θπζηθή ηνπο θαηάζηαζε παξά αλ παξαδνζνχλ ζε άιιεο ρξήζεηο ( Υαηδεκπίξνο, 2007). 1.7 Γαζηθά Οηθνζπζηήκαηα Ωο δάζνο ή δαζηθφ νηθνζχζηεκα λνείηαη ην νξγαληθφ ζχλνιν άγξησλ θπηψλ κε μπιψδε θνξκφ πάλσ ζηελ αλαγθαία επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο, ηα νπνία, καδί κε ηελ εθεί ζπλππάξρνπζα ρισξίδα θαη παλίδα, απνηεινχλ κέζσ ηεο ακνηβαίαο αιιειεμάξηεζεο θαη αιιεινεπίδξαζεο ηνπο, ηδηαίηεξε βηνθνηλφηεηα (δαζνβηνθνηλφηεηα) θαη ηδηαίηεξν θπζηθφ πεξηβάιινλ (δαζνγελέο ). Γαζηθή έθηαζε ππάξρεη φηαλ ζην παξαπάλσ ζχλνιν ε άγξηα μπιψδεο βιάζηεζε, πςειή ή ζαµλψδεο, είλαη αξαηά. ηα δάζε θαη ζηηο δαζηθέο εθηάζεηο πεξηιακβάλνληαη νη αθάιππηνη ρψξνη θαη νη εθηάζεηο πάλσ απφ απηά, δειαδή νη αζθεπείο θνξπθέο θαη νη άβαηεο πιαγηέο. Δπίζεο νη πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη εληφο πφιεο ή νηθηζκνχ θαη θαιχπηνληαη απφ δαζηθή βιάζηεζε πνπ δεκηνπξγήζεθε θπζηθά ή ηερλεηά,νη δαζηθέο θπηείεο θαη νη εθηάζεηο πνπ θεξχζζνληαη αλαδαζσηέεο ππάγνληαη ζηα δάζε θαη ζηηο δαζηθέο εθηάζεηο. Όιεο απηέο νη πεξηνρέο απνηεινχλ εζληθφ θεθάιαην θαη ε πξνζηαζία ηνπο απνηειεί ππνρξέσζε ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ πνιηηψλ (Νφκνο 3208/2003 ). 18

1.8 Αγξνηηθά νηθνζπζηήκαηα Αγξνηηθφ νηθνζχζηεκα νξίδεηαη «... θάζε ηερλεηφ νηθνζχζηεκα πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηνλ άλζξσπν γηα λα απμήζεη ηε θπηηθή ή/θαη ηε δσηθή παξαγσγή».βαζηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά απνηεινχλ : (Θ. Κνπζνπξήο 2006). Αληαιιάζζεη χιε θαη ελέξγεηα κε ηα νηθνζπζηήκαηα πνπ ην πεξηβάιινπλ. Γέρεηαη εηζξνέο απφ ηνλ άλζξσπν (λεξφ, αγξνρεκηθά θ.ιπ) Ζ βηνπνηθηιφηεηα εμαξηάηαη απφ ηηο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη. 19

2.ΚΑΘΟΡΙΜΟ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΦΤΙΚΩΝ ΠΔΡΙΟΥΩΝ. 2.1 Ιζηνξηθή εμέιημε ηνπ ζεζκνύ ησλ πξνζηαηεπόκελσλ πεξηνρώλ. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ ηδηαίηεξεο αμίαο μεθίλεζε πξηλ απφ 2000 ρξφληα ζηελ Ηλδία φπνπ είραλ ραξαθηεξηζηεί πξνζηαηεπφκελεο δαζηθέο πεξηνρέο,αλάινγεο κε ηα ζεκεξηλά εζληθά πάξθα. ηελ Δπξψπε παξαηεξνχληαη αλαθνξέο γηα πεξηνρέο πνπ πξνζηαηεχνληαλ σο θπλεγφηνπνη πξηλ απφ κία ρηιηεηία. Σν εζληθφ πάξθν New Forest ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην είρε αξρηθά νξηζηεί κέξνο γηα λα εμαζθαιίδεηαη φηη ηα δάζε θαη ε άγξηα παλίδα πξνζηαηεχνληαη γηα ρξήζε απφ ηνλ Γνπιηέικν ηνλ Καηαθηεηή,ην 1079, σο Βαζηιηθή θπλεγεηηθή πεξηνρή. Σν 2005 είρε ραξαθηεξηζηεί επηζήκσο σο Δζληθφ Πάξθν κε πξσηαξρηθφ ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο άγξηαο δσήο θαη ησλ βηνηφπσλ ηνπο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ε ''Γηεζλήο Έλσζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Φχζεο'' (I.U.C.N. 2008), πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή νξίδεηαη «ε πεξηνρή κε ζαθψο θαζνξηζκέλν γεσγξαθηθφ ρψξν, ε νπνία αλαγλσξίδεηαη, θαη δηαρεηξίδεηαη κέζσ λνκηθψλ ε άιισλ απνηειεζκαηηθψλ κέζσλ γηα λα επηηεπρζεί ε καθξνπξφζεζκε δηαηήξεζε ηεο θχζεο ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο θαη ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ».. Ζ πξνζηαζία νξηζκέλσλ πεξηνρψλ νη νπνίεο δηαθξίλνληαλ γηα ηηο ηδηαίηεξεο αμίεο ηνπο, έιαβε πην ζπγθεθξηκέλε κνξθή κε ηελ αλαθήξπμε ζηελ Ακεξηθή ην 1872 ηνπ εζληθνχ πάξθνπ ηνπ Yellow Stone.Ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ θάπνηα πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη πξνζηαηεπφκελε,γηα ηελ ηδηαίηεξε θπζηθή ηεο νκνξθηά θαη γηα ην ηνπίν ηεο. Μέζα ζην αηψλα πνπ αθνινπζεί νη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε απμάλνληαη κε γνξγνχο ξπζκνχο εηδηθά ζηηο αξρέο ηνπ. Ο ξπζκφο αχμεζεο ηνπο ζηακαηάεη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2νπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ θαη ζπλερίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950 κε κεγαιχηεξε έληαζε ηελ πεξίνδν 1970-1980. Απηή ε ξαγδαία αχμεζε νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ν ζεζκφο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαζηεξψλεηαη αξρηθά σο κηα ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα ηεο 20

αλζξσπφηεηαο λα δηαηεξήζεη ηηο ηδηαίηεξεο αμίεο ηεο θχζεο απφ ηνλ θίλδπλν ηεο ξαγδαίαο ππνβάζκηζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ φκσο ζηε ζπλέρεηα αλαγλσξίδεηαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηθαλνπνίεζε θαη άιισλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ ηνπ αλζξψπνπ. Δληφο ησλ νξίσλ ηνπο είλαη εθηθηή ε πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ε δηαζθάιηζε ηεο πγείαο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο θαη ε παξνρή κηαο ζεηξάο πνιχηηκσλ ππεξεζηψλ ηνπ, φπσο θαζαξφ πφζηκν λεξφ, ρψξνη αλαςπρήο, ηφπνη απνζήθεπζεο ζπάληνπ πνιιέο θνξέο γελεηηθνχ πιηθνχ θαη θαηαθπγίνπ άγξησλ θπηψλ θαη δψσλ. Γεληθφηεξα φκσο επηθξαηεί ε άπνςε φηη νη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο κπνξνχλ λα επηηειέζνπλ πνιινχο θαη ζεκαληηθνχο ξφινπο ζηε νηθνλνκία ελφο έζλνπο.ο ηξφπνο πνπ κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ δηαθέξεη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή θαη κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηε απαγφξεπζε νπνηαζδήπνηε ρξήζεο θαη δξαζηεξηφηεηαο εληφο ησλ νξίσλ ηνπο έσο ηελ άζθεζε ζπγθεθξηκέλσλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (IUCN, 2010). 2.2 Καηεγνξίεο ησλ πξνζηαηεπόκελσλ πεξηνρώλ Ζ αλαγθαηφηεηα γηα ηελ δεµηνπξγία ελφο δηεζλνχο εληαίνπ ζπζηήµαηνο θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ πξνζηαηεπφµελσλ πεξηνρψλ, είλαη επηηαθηηθή θαη γηα άιινπο ιφγνπο εθηφο απφ ηελ απνθπγή ηεο ζρεηηθήο ζχγρπζεο φζν αθνξά ηελ εξκελεία ηεο νλνµαζίαο πεξηνρψλ µε θνηλνχο δηαρεηξηζηηθνχο ζηφρνπο. Έλα δηεζλέο ζχζηεµα θαηεγνξηνπνίεζεο, βνεζά ζηελ απνηειεζµαηηθφηεξε δηαρείξηζε, µε ηελ θαζηέξσζε δηεζλψλ ζηαζεξψλ, δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο δεδνµέλσλ µεηαμχ ησλ ρσξψλ, ελψ παξάιιεια ζπληειεί ζηελ αλάδεημε φινπ ηνπ εχξνπο ησλ αμηψλ ησλ πξνζηαηεπφµελσλ πεξηνρψλ. Ζ ηεζλήο Έλσζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Φχζεο (IUCN), έρεη αλαγλσξίζεη νξηζµέλεο θαηεγνξίεο πξνζηαηεπφµελσλ πεξηνρψλ, νη νπνίεο εάλ ηδσζνχλ σο ζχλνιν, παξέρνπλ ζηνπο δηαρεηξηζηέο θαη ηνπο θνξείο ιήςεσο απνθάζεσλ έλα ζχλνιν απφ δηαρεηξηζηηθέο πξννπηηθέο θαη δπλαηφηεηεο, ηφζν φζν αθνξά ηα ρεξζαία, φζν θαη ηα ζαιάζζηα νηθνζπζηήκαηα. Οη θαηεγνξίεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ είλαη νη εμήο : (IUCN Protected Areas Categories System, 2016) IUCN I: Φπζηθό απόζεκα απόιπηεο πξνζηαζίαο/αδηαηάξαθηε πεξηνρή (Strict nature reserve/wilderness area) Iα: Φπζηθό απόζεκα απόιπηεο πξνζηαζίαο (Strict nature reserve) 21

Οξηζκφο: Πεξηνρή ρεξζαία ή/θαη πδάηηλε, ε νπνία έρεη κεξηθά εμαηξεηηθά ή αληηπξνζσπεπηηθά νηθνζπζηήκαηα, γεσινγηθά ή θπζηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ή/θαη είδε, δηαζέζηκα θπξίσο γηα επηζηεκνληθή έξεπλα ή/θαη πεξηβαιινληηθφ έιεγρν. Iβ. Αδηαηάξαθηε πεξηνρή (Wilderness area) Οξηζκφο: Μεγάιε πεξηνρή απφ αδηαηάξαθηε ή ειαθξψο δηαηαξαγκέλε ρεξζαία ή/θαη πδάηηλε επηθάλεηα πνπ δηαηεξεί ηα θπζηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά, ρσξίο κφληκε ή ζεκαληηθή θαηνίθεζε θαη ε νπνία πξνζηαηεχεηαη θαη δηαρεηξίδεηαη, έηζη ψζηε λα δηαηεξεζεί ε θπζηθή ηεο θαηάζηαζε. IUCN II: Δζληθό Πάξθν (National Park) Οξηζκφο: Φπζηθή πεξηνρή, ρεξζαία ή/θαη πδάηηλε, ε νπνία έρεη ραξαθηεξηζζεί α) γηα λα πξνζηαηεχεη ηελ νηθνινγηθή αθεξαηφηεηα ελφο ή πεξηζζνηέξσλ νηθνζπζηεκάησλ ηφζν γηα ηηο ζεκεξηλέο φζν θαη γηα ηηο κειινληηθέο γεληέο β) γηα λα απνθιείεη θάζε είδνπο εθκεηάιιεπζε ή θαηάιεςε ηεο πεξηνρήο, επηδήκηα πξνο ηνπο ζθνπνχο ραξαθηεξηζκνχ ηεο θαη γ) γηα λα παξέρεη κηα βάζε γηα πλεπκαηηθέο, επηζηεκνληθέο, εθπαηδεπηηθέο, ςπραγσγηθέο επθαηξίεο, νη νπνίεο είλαη πεξηβαιινληηθά θαη πνιηηηζηηθά ζπκβαηέο. IUCN III: Μλεκείν ηεο Φύζεο (Natural Monument) Οξηζκφο: Πεξηνρή κε ζπγθεθξηκέλα θπζηθά ή πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά, εμαηξεηηθήο ή κνλαδηθήο αμίαο, πνπ νθείιεηαη ζηε ζπαληφηεηά ηνπο, ζηελ αληηπξνζσπεπηηθφηεηά ηνπο, ζηελ αηζζεηηθή ηνπο πνηφηεηα ή ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπο ζεκαζία. IUCN IV: Πεξηνρή δηαρείξηζεο βηνηόπσλ/εηδώλ (Habitat/Species management area) Οξηζκφο: Υεξζαία ή/θαη πδάηηλε πεξηνρή πνπ ππφθεηηαη ζε ελεξγφ επέκβαζε γηα δηαρεηξηζηηθνχο ζθνπνχο, έηζη ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε δηαηήξεζε βηνηφπσλ απφ ηνπο νπνίνπο ζα ηθαλνπνηεζνχλ νη απαηηήζεηο ζπγθεθξηκέλσλ εηδψλ. IUCN V: Πξνζηαηεπόκελν ηνπίν (Protected Landscape) 22

Οξηζκφο: Υεξζαία πεξηνρή, φπνπ ε ρξφληα αιιειεπίδξαζε αλζξψπνπ-θχζεο έρεη δεκηνπξγήζεη κηα πεξηνρή κε μερσξηζηφ ραξαθηήξα, κε πςειή αηζζεηηθή, νηθνινγηθή ή/θαη πνιηηηζηηθή αμία θαη ζπρλά πςειή βηνπνηθηιφηεηα. Ζ πξνζηαζία ηεο αθεξαηφηεηαο απηήο ηεο παξαδνζηαθήο αιιειεπίδξαζεο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πξνζηαζία, ηε δηαηήξεζε θαη ηελ εμέιημε κηαο ηέηνηαο πεξηνρήο. IUCN VI: Περιοχή διαχειριζόμενων φυζικών πόρων (Managed Resource Protected Area) Οξηζκφο: Πεξηνρή κε αδηαηάξαθηα θπξίσο θπζηθά νηθνζπζηήκαηα, ε νπνία δηαρεηξίδεηαη γηα λα δηαζθαιηζηεί ε καθξνπξφζεζκε πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ελψ, ζπγρξφλσο, παξέρεη κηα αεηθνξηθή εηζξνή θπζηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη αλάγθεο ηεο θνηλφηεηαο. 2.3 Λεηηνπξγίεο θαη αμίεο ησλ πξνζηαηεπόκελσλ πεξηνρώλ Οη πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο κε ην εχξνο θαη ηελ ζεκαληηθφηεηα ησλ ιεηηνπξγηψλ πνπ επηηεινχλ, απνηεινχλ απαξαίηεην ζηνηρείν ζηελ δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Απφ ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη αλάινγα κε ηνπο δηαρεηξηζηηθνχο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί θαη ηηο αλάγθεο πνπ εμππεξεηνχλ, έρνπλ κεγάιε θνηλσληθφ-νηθνλνκηθή ζεκαζία. Με βάζε απηέο θαζνξίδεηαη θαη ε αμία γηα ηηο κειινληηθέο γελεέο πνπ έρνπλ νη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Απηέο νη θνηλσληθφ-νηθνλνκηθέο αμίεο πεγάδνπλ κέζα απφ ηηο παξαθάησ ιεηηνπξγίεο (commission, European, 2014) : Πξνζηαζία ησλ πεγώλ αγαζώλ :Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο πξνσζνχλ ηε βηψζηκε παξαγσγή ηξνθίκσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο, ηε δηαηήξεζε ηεο γνληκφηεηαο ηνπ εδάθνπο, ηε ζπληήξεζε ησλ επηθνληαζηψλ, ηελ πξνζηαζία ησλ εηδψλ θαη ηελ πνηθηιία ησλ νηθνζπζηεκάησλ. Πξάζηλεο ππνδνκέο γηα ηε δηαρείξηζε θηλδύλνπ: Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ θπζηθή πξνζηαζία απφ ηελ δηάβξσζε, θαη λα ζπκβάινπλ ζηε κείσζε/έιεγρνο πιεκκπξηθψλ θαηλνκέλσλ. Σνπξηζκόο θαη αλαςπρή : Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο είλαη γλσζηφ φηη παξέρνπλ κηα ζεηξά απφ νθέιε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλαςπρή θαη ηνλ ηνπξηζκφ. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο αλαγλσξίδνληαη επίζεο σο ζεκαληηθφ 23

κέξνο ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ ηφπνπ. Μπνξνχλ επίζεο λα δηαδξακαηίζνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαηήξεζε ηεο ζσκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο ησλ ηνπηθψλ πιεζπζκψλ. Γεκόζηα πγεία: Ζ παξνπζία ησλ ρψξσλ πξαζίλνπ κπνξεί λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα δσήο θαη λα κεηψζεη ηνλ αξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ δεκφζηαο πγείαο. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ηέηνηεο πεξηνρέο παξέρνπλ επθαηξίεο γηα ππαίζξηα αλαςπρή, βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ αέξα βνεζνχλ ζηνλ έιεγρν ηνπ ζνξχβνπ. Μεηξηαζκόο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη πξνζαξκνγή: Όζνλ αθνξά ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ε πεξηνρέο πξνζηαζίαο παξέρνπλ ζεκαληηθά νθέιε ζρεηηθά κε ηε κείσζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Δπίζεο νη ηθαλφηεηα ηνπο λα πξνζηαηεχνπλ απφ ηνπο θπζηθνχο θηλδχλνπο,ηηο θάλεη λα απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ησλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ πξνζαξκνγή ζηε θιηκαηηθή αιιαγή. Αλάπηπμε θαη απαζρόιεζε: Οη πεξηνρέο πξνζηαζίαο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ βάζε γηα κηα ζεηξά βηψζηκσλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ, ζηήξημε ηεο δηαξζξσηηθήο πξνζαξκνγήο θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ αγξνηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ νηθνλνκηψλ. Γηα παξάδεηγκα, ν νηθνηνπξηζκφο βνεζά ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο, κε ζαθείο ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ επξχηεξε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκία. Δπίζεο, έλαο απμαλφκελνο αξηζκφο ησλ κηθξψλ θαη κεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) δεκηνπξγήζεθε γχξσ απφ ηηο θαηλνηνκίεο πνπ βαζίδνληαη ζηε βηνπνηθηιφηεηα. Καηά ζπλέπεηα, νη πεξηνρέο πξνζηαζίαο κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ αλαπφζπαζην ξφιν ζηε ζηήξημε ηεο απαζρφιεζεο ηφζν κέζα απφ ην έξγν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ απνθαηάζηαζε θαη ηε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ ηφπσλ φζν θαη απφ ηε απαζρφιεζεο κέζν επθαηξηψλ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο. ππνζηήξημε ηεο αλάπηπμεο ηεο Δθπαίδεπζε,Έξεπλα θαη θαηλνηνκία: Οη πεξηνρέο πξνζηαζίαο δίλνπλ κηα ζεηξά απφ επθαηξίεο γηα ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε, ηελ έξεπλα θαη ηελ θαηλνηνκία. Απνηεινχλ «δσληαλή βηβιηνζήθε ηεο επηζηήκεο»γηα δηαηήξεζε ηεο γλψζεο γηα ηηο κειινληηθέο γελεέο θαη ηελ παξνρή πιηθνχ γηα κηα ζεηξά απφ θαηλνηνκίεο. ηε 24

3. ΣΟ ΘΔΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΓΙΑ ΣΙ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΔ ΠΔΡΙΟΥΔ. 3.1 Πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή Ο θαλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 761/2001 ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ ζπκβνπιίνπ ηεο 19 εο Μαξηίνπ ηνπ 2001, ζέζπηζε έλα θνηλνηηθφ ζχζηεκα νηθνινγηθήο δηαρείξηζεο θαη νηθνινγηθνχ ειέγρνπ κε ηελ εθνχζηα ζπκκεηνρή νξγαληζκψλ (ΔΜΑS) γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηε βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ησλ νξγαληζκψλ θαη ηελ παξνρή ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ ζην θνηλφ. Δπηπιένλ, φξηζε φηη ε Πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή είλαη: «Οη γεληθνί ζηφρνη θαη νη αξρέο δξάζεο ελφο νξγαληζκνχ ζε ζρέζε κε ην πεξηβάιινλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζπκκφξθσζεο κε φιεο ηηο θαλνληζηηθέο απαηηήζεηο πνπ αθνξνχλ ζην πεξηβάιινλ, θαζψο θαη ζηε δέζκεπζε ηνπ γηα ζπλερή βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ. Ζ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή πξνζθέξεη ην πιαίζην γηα ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ αλαζθφπεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζθνπψλ θαη ζηφρσλ». 3.1.2 Η εμέιημε ηεο Δπξσπατθήο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο δε ζπληζηνχζε αξρηθά πνιηηηθή ή ζηφρν ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Δηζήρζε ζην θνηλνηηθφ ζχζηεκα κέζσ ησλ αλαζεσξήζεσλ - ηξνπνπνηήζεσλ 1 (1986 Δληαία Δπξσπατθή πξάμε Δ.Δ.Π., 1992 ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, 1997 ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, 2001 ζπλζήθε ηεο Νίθαηαο) ηεο ηδξπηηθήο ζπλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλόηεηαο ησλ έμη πνπ ππνγξάθηεθε ζηε Ρώκε ην 1957θαη πξνέβιεπε ηα εμήο: (Μελάο Αγγειίδεο, 2004) Σελ ηεισλεηαθή έλσζε θαη ηνπο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ αληαγσληζκνχ. Κνηλέο θαηεπζχλζεηο πνιηηηθήο ησλ κεηαθνξψλ θνηλή πνιηηηθή εκπνξίνπ κε ηηο ηξίηεο ρψξεο. Κνηλέο θαηεπζχλζεηο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. 1 «Οη ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο βαζίδεηαη ε Δπξσπατθή Έλσζε κπνξνχλ λα ηξνπνπνηεζνχλ κέζσ ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο (ΓΓ) πνπ ζπγθεληξψλεη εθπξνζψπνπο ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ. ε απηήλ ζπκκεηέρνπλ νξηζκέλα κέιε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ σο παξαηεξεηέο. Δπίζεο, ζηηο εξγαζίεο ηεο ΓΓ ζπκβάινπλ ππνπξγνί εμσηεξηθψλ ησλ δηάθνξσλ θξαηψλ κειψλ θαη ε Δπηηξνπή». Μελάο Αγγειίδεο, (2004 ζει.14) 25

Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαηνρπξψζεθε γηα πξψηε θνξά ζηηο θαηαζηαηηθέο πλζήθεο κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ). Ζ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ππεγξάθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1986 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Ηνχιην ηνπ 1987. Βαζηθφο ηεο ζηφρνο ηίζεηαη ε θαηάξγεζε ησλ θπζηθψλ, ηερληθψλ θαη θνξνινγηθψλ ζπλφξσλ. Σν άξζξν 130 Π, αλήγαγε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζε θνηλνηηθή δξάζε, αλαγλσξίδνληαο ηε σο αγαζφ άμην έλλνκεο πξνζηαζίαο θαη πξνζδηφξηζε κε πνιχ γεληθφ ηξφπν ηηο αξρέο πνπ ηε δηέπνπλ, δειαδή ηελ αξρή ηεο ελζσκάησζεο 2 θαη ηεο επηθνπξηθφηεηαο 3. Ζ ελίζρπζε ηεο θνηλνηηθήο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζπλερίζηεθε κε ηε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ απφ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1993. Αλαθνξά ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο γίλεηαη ζην πξψην κέξνο ηεο ζπλζήθεο, φπνπ παξαηίζεληαη νη αξρέο θαη νη ζθνπνί ηεο θνηλφηεηαο θαη ζπγθεθξηκέλα ζην άξζξν 130P παξάγξαθνο 2 4. Με ηε ζπλζήθε Μάαζηξηρ ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή δηεζλνπνηείηαη αθνχ ε θνηλφηεηα πξνζέζεζε ζηνπο ζηφρνπο ηεο ηελ πξνψζεζε κέηξσλ ζε δηεζλέο επίπεδν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ή παγθφζκησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ φπσο ε εθαξκνγή ηεο αξρήο ν ξππαίλσλ πιεξψλεη. Δπίζεο, δηεπθφιπλε ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κε βάζε ηηο αξρέο ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε ην θνηλνβνχιην (eetaa, 2014). Αθφκα κεγαιχηεξε έκθαζε ζηα ζέκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο δφζεθε κε ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πνπ ππεγξάθε ην 1997 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ην 1998. Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ θαζηζηά ηελ επίηεπμε βηψζηκεο αλάπηπμεο έλαλ απφ ηνπο ξεηνχο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο. Σνλίδεη κάιηζηα ηελ αλάγθε λα ελζσκαηψλνληαη νη απαηηήζεηο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή 2 «χκθσλα κε ηελ αξρή ηεο ελζσκάησζεο νη αλάγθεο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ ζπληζηψζεο ησλ άιισλ πνιηηηθψλ. Με βάζε ηελ αξρή ηεο ελζσκάησζεο, ε Κνηλφηεηα ιακβάλεη ππφςε ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ηηο απαηηήζεηο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Παξφκνηα αξρή δελ έρεη δηαηππσζεί γηα θακία άιιε θνηλνηηθή πνιηηηθή αθφκα θαη κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηεο ζπλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997. Δπνκέλσο, ε αξρή απηή κεηαηξέπεηαη ζε ζεκειηψδε θνηλνηηθή αξρή». Παπαπεηξφπνπινο Α., (2003,ζει.46) «Οη κειέηεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ζηελ Δπξσπατθή θαη ζηελ Διιεληθή Έλλνκε Σάμε». Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια, Αζήλα. 3 «χκθσλα κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ε Έλσζε δελ παξεκβαίλεη ζηα δεηήκαηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπηζηνχλ θαιχηεξα ζε εζληθφ πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν». Μελάο Αγγειίδεο, (2004 ζει.13) 4 Μελάο Αγγειίδεο (2004 ζει.208) «Ζ ΚΠΠ ζπκβάιεη ζηελ επηδίσμε ησλ εμήο ζηφρσλ: Σεο δηαηήξεζεο, πξνζηαζίαο θαη βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο πεξηβάιινληνο. Σεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ηνπ αλζξψπνπ. Σεο ζπλεπήο θαη νξζνινγηθήο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ Σεο πξνψζεζεο, ζε δηεζλέο επίπεδν, κέηξσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ή παγθφζκησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ». 26

φισλ ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. (Μελάο Αγγειίδεο, 2004) Δπίζεο, ε θνηλφηεηα έρεη σο ππνρξέσζε ηελ πξνψζεζε κίαο αξκνληθήο ηζφξξνπεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε δεκηνπξγία ελφο ρψξνπ ρσξίο εζσηεξηθά ζχλνξα, κε ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη κε ηελ ίδξπζε κηαο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο. Σέινο, ε αξρή ηεο ελζσκάησζεο απέθηεζε ζεκειηψδε ραξαθηήξα θαη δηαηππψζεθε ζην άξζξν 6 ηεο ΔΚ. (Παπαπεηξφπνπινο, 2003) Ζ θαζηέξσζε ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο γηα ην πεξηβάιινλ θιείλεη κε ηε ζπλζήθε ηεο Νίθαηαο πνπ ππεγξάθε ζηηο 26 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2001 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1 ε Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2003 ζηελ νπνία δελ εληζρχζεθε αιιά νχηε απνδπλακψζεθε ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. 3.2 ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΔΙΑ 3.2.1 Οδεγία 79/409/ΔΟΚ «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ άγξησλ πνπιηώλ» - Κνηλή Τπνπξγηθή απόθαζε 414985/1985 «Μέηξα δηαρείξηζεο ηεο άγξηαο πηελνπαλίδαο». H πξψηε ζεκαληηθή θνηλνηηθή νδεγία γηα ηε ζεζκνζέηεζε πεξηνρψλ κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηεο παλίδαο είλαη ε 79/409/ΔΟΚ 5 «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ άγξησλ πνπιηψλ» (EE L 103 ηεο 25.4.1979). Ζ νδεγία ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 7 Απξηιίνπ ηνπ 1981 θαη ελαξκνλίζηεθε ζην Διιεληθφ δίθαην κε ηελ Κ.Τ.Α. 414985/1985 (ΦΔΚ 757/18-12-1985) «Μέηξα δηαρείξηζεο ηεο άγξηαο πηελνπαλίδαο» 6. (Oξληζνινγηθή εηαηξία) θνπφο ηεο είλαη ε πξνζηαζία ησλ εηδψλ πνπιηψλ πνπ δνπλ θπζηθά θαη ζε άγξηα θαηάζηαζε ζηελ Δπξψπε. Σα είδε ηεο επξσπατθήο νξληζνπαλίδαο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Παξάξηεκα Η 7 ηεο νδεγίαο ππφθεηληαη ζε απζηεξφ θαζεζηψο 5 Πξάμεηο ηξνπνπνίεζεο Οδεγίαο 79/409/ΔΟΚ: Οδεγία 91/244/ΔΟΚ (27.3.1991), Οδεγία 94/24/ΔΚ(20.7.1994), Οδεγία 97/49/ΔΚ(2.9.1997), Καλνληζκφο (ΔΚ)806/2003(5.6.2003),Οδεγία 2006/105/ΔΚ(1.1.2007) 6 2. Μεηαγελέζηεξεο Κνηλέο Τπνπξγηθέο απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ηε δηαρείξηζε ηεο άγξηαο πηελνπαλίδαο είλαη ε ΚΤΑ 366599/96 θαη ε ΚΤΑ 294283/1998 (ΦΔΚ68/Β/98) 7 Σν παξάξηεκα Η είλαη έλαο θαηάινγνο εηδψλ θαη ππνεηδψλ ηα νπνία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, είηε απεηινχληαη κε εμαθάληζε, είηε είλαη επάισηα ζε ζπγθεθξηκέλεο αιιαγέο ησλ βηνηφπσλ ηνπο, είηε είλαη ζπάληα ιφγσ κηθξψλ 27

πξνζηαζίαο. Πνιχ ζεκαληηθφ ζεκείν ηεο νδεγίαο 79/409 (άξ. 4) θαη ηεο Κ.Τ.Α 414985/1985 είλαη ε ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ-κειψλ λα ραξαθηεξίδνπλ σο «Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο» (ΕΔΠ) ηηο πην θαηάιιειεο πεξηνρέο πνπ θηινμελνχλ πιεζπζκνχο θαη νηθνηφπνπο ησλ πνπιηψλ απηψλ θαη άιισλ κεηαλαζηεπηηθψλ εηδψλ δηαζθαιίδνληαο ηα απφ ξχπαλζε θαη θάζε άιινπ είδνπο ππνβάζκηζε. Σα κέηξα πξνζηαζίαο θαη απνθαηάζηαζεο ησλ βηνηφπσλ απηψλ πνπ θαινχληαη λα πάξνπλ ηα θξάηε κέιε, πεξηιακβάλνπλ θπξίσο ηε ζέζπηζε πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, ηελ νηθνινγηθή δηαρείξηζε ησλ βηνηφπσλ εληφο θαη εθηφο ησλ εθηάζεσλ απηψλ, ηελ αλαζχζηαζε θαηεζηξακκέλσλ βηνηφπσλ θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ. Μέρξη ζήκεξα ε Διιάδα έρεη ραξαθηεξίζεη 202 Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο ηεο νξληζνπαλίδαο πνπ θαιχπηνπλ ζπλνιηθά έθηαζε πεξίπνπ 5,5 εθ. εθηαξίσλ (Ekby, 2012).Όζνλ αθφξα ζην θαζεζηψο πξνζηαζίαο ησλ πηελψλ βάζε ηεο νδεγίαο, απαγνξεχεηαη ε εθ πξνζέζεσο ζαλάησζε ή ζχιιεςε ησλ εηδψλ πηελψλ πνπ θαιχπηνληαη απφ ηηο νδεγίεο, φπσο επίζεο ε θαηαζηξνθή, θζνξά θαη ζπιινγή θσιηψλ θαη απγψλ, ε ζθφπηκε ελφριεζε ησλ πηελψλ θαη ε θαηνρή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εηδψλ. (eurolex)ε θνηλνηηθφ επίπεδν ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο 79/409 επηβιέπεη ε Γεληθή Γηεχζπλζε Πεξηβάιινληνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. 3.2.2. Οδεγία 92/43/ΔΟΚ «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθώλ νηθνηόπσλ, ηεο άγξηαο παλίδαο θαη απηνθπνύο ρισξίδαο» θαη Κνηλή Τπνπξγηθή Απόθαζε 33318/3028/1998 «Καζνξηζκόο κέηξσλ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθώλ νηθνηόπσλ (ελδηαηηεκάησλ) θαζώο θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο». Βαζηθή νδεγία γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο είλαη ε 92/43/ΔΟΚ (ΔΔ L 206 ηεο 22.7.1992 ) «Γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαζψο θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο» πνπ ππεγξάθε ηνλ Μάην ηνπ 1992. (euro-lex) Ζ 92/43 ελζσκαηψζεθε ζην ειιεληθφ δίθαην κε ηελ ΚΤΑ 33318/3028/1998 «Καζνξηζκφο κέηξσλ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ (ελδηαηηεκάησλ) θαζψο θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο» πνπ δεκνζηεχζεθε ζην ΦΔΚ 1289/β/28.12.98 (Oξληζνινγηθή εηαηξία). πιεζπζκψλ ή πεξηνξηζκέλεο ηνπηθήο θαηαλνκήο, είηε είλαη είδε πνπ απαηηνχλ ηδηαίηεξεο πξνζνρήο ιφγσ ηεο εηδηθήο θχζεο ησλ βηνηφπσλ ηνπο. 28

Βαζηθφο ζθνπφο ηεο νδεγίαο απηήο είλαη λα ζπκβάιεη ζηελ πξνζηαζία ηεο βηνινγηθήο πνηθηινκνξθίαο, κέζσ ηεο δηαηήξεζεο ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ, θαζψο επίζεο θαη ηεο άγξηαο ρισξίδαο θαη παλίδαο ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ φπνπ εθαξκφδεηαη. Με ηελ νδεγία πεξί νηθνηφπσλ ζπλίζηαηαη ην δίθηπν «Natura 2000», έλα ζπλεθηηθφ επξσπατθφ νηθνινγηθφ δίθηπν εηδηθψλ δσλψλ ην νπνίν είλαη ην κεγαιχηεξν νηθνινγηθφ δίθηπν παγθνζκίσο. Σν δίθηπν απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο εκθαλίδνληαη θπζηθνί νηθφηνπνη (ρεξζαίεο πεξηνρέο ή πγξφηνπνη εμνινθιήξνπ θπζηθέο ή εκηθπζηθέο) θαη νηθφηνπνη εηδψλ. Οη πεξηνρέο απηέο ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο (ypeka, 2015): ηηο «Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (ΕΔΠ)» (Special Protection Areas - SPA) γηα ηελ Οξληζνπαλίδα, φπσο νξίδνληαη ζηελ Οδεγία 79/409/EK «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ άγξησλ πηελψλ». «Σφπνπο Κνηλνηηθήο εκαζίαο (ΣΚ)» (Sites of Community Importance SCI) φπσο νξίδνληαη ζηελ Οδεγία 92/43/ΔΟΚ. (ΤΠ.Δ.Κ.Α, 2015) Οη ΕΔΠ, κεηά ην ραξαθηεξηζκφ ηνπο απφ ηα Κξάηε Μέιε, εληάζζνληαη απηφκαηα ζην Γίθηπν «Natura 2000». Όζνλ αθνξά ζηνπο ηόπνπο θνηλνηηθήο ζεκαζίαο αθνινπζείηαη ε εμήο δηαδηθαζία. Με βάζε ηα παξαξηήκαηα I θαη II ηεο νδεγίαο 92/43/ΔΟΚ ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ ηνλ ηχπν νηθνηφπσλ θαη ηα είδε ησλ νπνίσλ ε δηαηήξεζε απαηηεί ηνλ ραξαθηεξηζκφ πεξηνρψλ σο εηδηθώλ δσλώλ δηαηήξεζεο θάζε θξάηνο κέινο πξνηείλεη έλαλ θαηάινγν ηφπσλ. Μέζσ βηνγεσγξαθηθψλ ζεκηλαξίσλ θαη κε επηζηεκνληθά θξηηήξηα, ζε ζπλεξγαζία κε ηα θξάηε-κέιε, ε Δπηηξνπή (Γεληθή Γηεχζπλζε Πεξηβάιινληνο ηεο επξσπατθήο επηηξνπήο) εθδίδεη θαηάινγν ηόπσλ θνηλνηηθήο ζεκαζίαο γηα θαζεκία απφ ηηο ελλέα βηνγεσγξαθηθέο πεξηνρέο ηεο ΔΔ 8. Μέζα ζε κηα εμαεηία ην αξγφηεξν απφ ηελ επηινγή ελφο ηφπνπ σο θνηλνηηθήο ζεκαζίαο, ην νηθείν θξάηνο κέινο ππνρξενχηαη λα ραξαθηεξίζεη ηνλ ελ ιφγσ ηφπν σο εηδηθή δψλε δηαηήξεζεο θαη λα θαζνξίζεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ δηαηήξεζε ζε ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη εηδψλ θνηλνηηθνχ ελδηαθέξνληνο εληφο απηνχ. (ypeka, 2015) Σν δίθηπν «Natura 2000» ζηελ Διιάδα πεξηιακβάλεη 241 Σφπνπο Κνηλνηηθήο εκαζίαο ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 92/43/ΔΟΚ θαη 202 Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο 8 Οη βηνγεσγξαθηθέο πεξηνρέο ηεο ΔΔ είλαη ε αιπηθή, ε αηιαληηθή, ε Μαχξε Θάιαζζα, ε αξθηηθή, ε επεηξσηηθή, ε καθαξνλεζηαθή, ε κεζνγεηαθή, ε παλλνληαθή θαη ε ζηεπηθή). 29

ηεο νξληζνπαλίδαο ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 79/409/ΔΟΚ, πνπ θαιχπηνπλ ζπλνιηθά έθηαζε πεξίπνπ 5,5 εθ. εθηαξίσλ. ε φηη αθνξά ηε Μεζνγεηαθή Βηνγεσγξαθηθή Πεξηνρή, ζηελ νπνία αλήθεη εμ νινθιήξνπ ε Διιάδα, ν θαηάινγνο ησλ Σφπσλ Κνηλνηηθήο εκαζίαο νξηζηηθνπνηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζηελ επίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Αξκφδηνο εζληθφο θνξέαο είλαη ην ΤΠΔΥΩΓΔ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην Σκήκα Γηαρείξηζεο Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο. εκαληηθφ ζεζκηθφ ξφιν ζην ζπληνληζκφ θαη ζηελ αμηνιφγεζε ησλ δξάζεσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο ζηελ Διιάδα έρεη επίζεο ε Δπηηξνπή «Φχζε 2000». (Ekby, 2012) 3.3 ΔΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΔΙΑ 3.3.1 Νόκνο 360/1976 «Πεξί Υσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο» Ο λφκνο 360/1976 «πεξί ρσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο» απνηέιεζε νπζηαζηηθά ην πιαίζην αλαθνξάο ηεο ρσξνηαμίαο ζηελ Διιάδα θαζψο γηα πξψηε θνξά δφζεθε λνκηθά ν νξηζκφο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδίνπ θαη ησλ επηπέδσλ ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ. Δπίζεο, κε ην λφκν απηφ δφζεθαλ γηα πξψηε θνξά νξηζκνί θαη θαηεπζχλεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Βαζηθέο επηδηψμεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ λφκνπ είλαη νη αθφινπζεο (Σάηζεο, 2008): Ζ εμαζθάιηζε θαη ν έιεγρνο ηεο ρσξνηαμηθήο δνκήο ηεο Διιάδαο, βάζεη ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ, πνιηηηζηηθψλ, θπζηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο. Ζ ζπγθξφηεζε ελφο ρσξνηαμηθνχ πιαηζίνπ ηεο Διιάδαο αληίζηνηρν κε ην επξσπατθφ αιιά αθφκα θαη ηνπ δηεζλνχο πιαηζίνπ. Ζ δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε ζπκκφξθσζε ησλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο κε ηε λνκνζεζία. χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ λφκνπ 360/1976, ρσξνηαμηθφ ζρέδην είλαη «έλα ζχλνιν θεηκέλσλ θαη ζρεδίσλ, δηακέζνπ ησλ νπνίσλ εθθξάδνληαη νη γεληθέο αξρέο θαη θαηεπζχλζεηο ηεο ρσξνηαμηθήο πνιηηηθήο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζεί ζην πιαίζην ησλ πξνγξακκάησλ νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο». ην ίδην άξζξν δίλνληαη νξηζκνί γηα ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο σο αλαπφζπαζην θνκκάηη ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ησλ ζρεδίσλ αλάπηπμεο. Αλαιπηηθφηεξα νξίδεη: 30

Ωο θπζηθό πεξηβάιινλ ην ζαιάζζην, ρεξζαίν θαη ελαέξην ρψξν πνπ πεξηβάιιεη ηνλ άλζξσπν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ παλίδα, ηελ ρισξίδα θαη ηνπο θπζηθνχ πφξνπο πνπ βξίζθνληαη ζε απηφλ. Ωο πνιηηηζηηθό πεξηβάιινλ ηα αλζξσπνγελή ζηνηρεία θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πνιηηηζκνχ, φπσο απηά δηακνξθψζεθαλ απφ ηηο ζρέζεηο θαη ηηο παξεκβάζεηο ηνπ αλζξψπνπ κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηζηνξηθψλ ρψξσλ θαη ηεο θαιιηηερληθήο θαη πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο ηεο ρψξαο. Ωο πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο α) ηε δηαηήξεζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ ηνπ, σο νηθνζπζηήκαηνο, β) ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο απφ ηηο επηπηψζεηο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ αλάπηπμε ησλ αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη παξεκβάζεσλ, γ) ηε δηαθχιαμε ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ ηζηνξηθψλ ρψξσλ, δ) ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπνίεζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηεο αλάπηπμεο ηνπ ρψξνπ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, κε ζθνπφ ηελ ελαξκφληζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ηνπ πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο νηθνλνκηθήο δξάζεο ηνπ αλζξψπνπ (Ν.360/1976, 1976). ηα πιαίζηα ηνπ Ν.360/1976 εθδφζεθαλ 15 πεξίπνπ απνθάζεηο κε ηηο νπνίεο ραξάρηεθαλ νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ρσξνηαμηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ νηθηζηηθή απνθέληξσζε θαζψο θαη νη θαηεπζχλζεηο γηα ηελ ρσξνηαμηθή θαηαλνκή δξαζηεξηνηήησλ θαη πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζε επί κέξνπο πεξηνρέο. εκαληηθφ γεγνλφο επίζεο ήηαλ ε δεκηνπξγία ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Υσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο ην νπνίν ζχκθσλα κε ην λφκν έπξεπε λα απνθαζίδεη κε βάζε ηηο πξνηάζεηο πνπ εηζεγνχληαλ ε γξακκαηεία Υσξνηαμίαο θαη Πεξηβάιινληνο. Σέινο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη παξά ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ θαη ηηο αλαγθαίεο γηα ηε ρψξα δηαηάμεηο ηνπ ν λφκνο 360.1976 παξέκεηλε αλελεξγφο γηα δεθαεηίεο θαη νπζηαζηηθά δελ εθαξκφζηεθε (Σάηζεο, 2008). 3.3.2 Νόκνο 2742/1999 «Υσξνηαμηθόο ζρεδηαζκόο θαη αεηθόξνο αλάπηπμε θαη άιιεο δηαηάμεηο». Ο Ν. 2742/1999 είλαη ν λφκνο κε ηνλ νπνίν ζεζπίδνληαη νη αξρέο, ηα φξγαλα, νη δηαδηθαζίεο θαη ηα κέζα άζθεζεο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ πξνσζνχλ ηελ 31

αεηθφξν θαη ηζφξξνπε αλάπηπμε, θαηνρπξψλνπλ ηελ παξαγσγηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, δηαζθαιίδνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εληζρχνπλ ηε ζέζε ηεο ρψξαο ζην δηεζλέο θαη επξσπατθφ πιαίζην (Γηαλλαθνχ, (2007) Όζνλ αθνξά ζην πεξηβάιινλ ν Ν.2742/1999 ζην άξζξν 2 αλαθέξεη σο ζηφρνπο θαη σο αξρέο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ηα εμήο: Σελ πξνζηαζία θαη απνθαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ηε δηαηήξεζε ησλ νηθνινγηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ απνζεκάησλ. Σελ πξνβνιή θαη αλάδεημε ησλ ζπγθξηηηθψλ γεσγξαθηθψλ, θπζηθψλ, παξαγσγηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο ρψξαο. Σε δηαηήξεζε, ελίζρπζε θαη αλάδεημε ηεο νηθηζηηθήο θαη παξαγσγηθήο πνιπκνξθίαο θαη ηεο θπζηθήο πνηθηιφηεηαο. Σελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε, αλάδεημε θαη πξνζηαζία ησλ λεζηψλ ησλ νξεηλψλ θαη παξακεζφξησλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο. Σε ζπζηεκαηηθή πξνζηαζία, απνθαηάζηαζε, δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ησλ πεξηνρψλ κε απφζεκα θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Σε ζπληήξεζε θαη ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ δαζψλ. Σελ νξζνινγηθή αμηνπνίεζε θαη ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ(ν. 2742/1999). εκαληηθφ είλαη θαη ην θεθάιαην Έ «Γηνίθεζε θαη δηαρείξηζε πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, άξζξν 15 θνξείο δηαρείξηζεο», ζην νπνίν νξίδεηαη ε ίδξπζε Φνξέσλ Γηαρείξηζεο (Φ.Γ.) πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ σο Ννκηθά Πξφζσπα Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ (Ν.Π.Η.Γ.). Έξγν ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο είλαη ε δηνίθεζε θαη δηαρείξηζε πεξηνρψλ, ζηνηρείσλ θαη ζπλφισλ ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 18 ηνπ λ. 1650/1986 θαζψο θαη ησλ πεξηνρψλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο δειαδή ζηηο πεξηνρέο ηνπ εζληθνχ θαηαιφγνπ πεξηνρψλ Natura 2000 πνπ ζπζηήλεηαη βάζε ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ, ηεο άγξηαο παλίδαο θαη απηνθπνχο ρισξίδαο» θαη ηεο ΚΤΑ 33318/3028/1998 (Ν. 2742/1999). Δπηπιένλ, νη θνξείο δηαρείξηζεο είλαη αξκφδηνη γηα ηα παξαθάησ: Παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο ηεο πεξηνρήο. πνπ 32

πιινγή θαη επεμεξγαζία επηζηεκνληθψλ δεδνκέλσλ. Καηάξηηζε θαη εθαξκνγή θαλνληζκψλ ιεηηνπξγίαο θαη δηνίθεζεο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο. Καηάξηηζε εζσηεξηθψλ θαλνληζκψλ ηνπ ΦΓ. Οη θαλνληζκνί εγθξίλνληαη απφ ην ΤΠΔΥΩΓΔ θαη δεκνζηεχνληαη ζε ΦΔΚ. Παξνρή γλσκνδνηήζεσλ γηα ηελ αδεηνδφηεζε έξγσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πεξηνρή. Αλάιεςε θαη εθπφλεζε εζληθψλ ή θαη επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ θαη δξάζεσλ. Καηάξηηζε κειεηψλ θαη εθηέιεζε έξγσλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ ην ζρέδην δηαρείξηζεο. Πξνψζεζε νηθνηνπξηζηηθψλ δξάζεσλ, ρνξήγεζε αδεηψλ επηζηεκνληθήο έξεπλαο θ.ά. Δλεκέξσζε θαη εθπαίδεπζε ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ην αληηθείκελν πξνζηαζίαο (Καξαβέιαο θ.α., 2003). χκθσλα κε ην Ν. 2742/1999 νη θνξείο δηαρείξηζεο ιακβάλνπλ ρψξα είηε κέζα είηε θνληά ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Πξφθεηηαη γηα θνηλσθεινχο ραξαθηήξα λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ ή δεκφζηνπ δηθαίνπ φπσο Α.Δ.Η., δεκφζηα εξεπλεηηθά ηδξχκαηα, κε θεξδνζθνπηθά λνκηθά πξφζσπα (πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο) θαη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Ζ επίβιεςή ηνπο γίλεηαη απφ ηνλ ππνπξγφ ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ. θαη ε αλάζεζε κε ζχκβαζε δηαρείξηζεο γηα ηελ νπνία απαηηείηαη ΚΤΑ ησλ Τπνπξγψλ Αλάπηπμεο, ΠΔΥΩΓΔ θαη Γεσξγίαο. Οη πφξνη ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο πξνέξρνληαη απφ θξαηηθέο θαη επξσπατθέο επηρνξεγήζεηο, εθκεηάιιεπζε πεξηνπζηαθψλ ηνπο ζηνηρείσλ, πψιεζε πιηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ θαη άιιεο επηρνξεγήζεηο. Απφ ηα έζνδα απηά ην 30% απνδίδεηαη ζην Δ.Σ.Δ.Ρ.Π. (Δζληθφ Σακείν Δθαξκνγήο Ρπκνηνκηθψλ θαη Πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ) (Ν. 2742/1999). 3.3.3 Νόκνο 1650/1986 «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο» Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, κε ηε ζέζπηζε ηνπ Ν.1860/1986 «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο», δφζεθε κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ πξνζηαζία ηνπ 33