Πληροφορίες για σχολικά συµβούλια, αξιωµατούχους, οργανώσεις κινητικότητας και εκπαίδευσης Θεματικό δελτίο 2 ΜΕΤΡΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Το Παιχνίδι Κυκλοφοριακό Φιδάκι (ΠΚΦ) αποτελεί µία καµπάνια που αναπτύχθηκε για την ενθάρρυνση της µετακίνησης µε τα πόδια και µε το ποδήλατο στο σχολείο, έχοντας ως βασική οµάδα-στόχο τους µαθητές του ηµοτικού Σχολείου, τους γονείς και τους δασκάλους τους. Η βασική καµπάνια υλοποιείται σε δύο εβδοµάδες κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά τοποθετούν µικρά πολύχρωµα αυτοκόλλητα επάνω σε ένα πανό κάθε φορά που πηγαίνουν στο σχολείο µε τα πόδια, µε το ποδήλατο, µε τις δηµόσιες συγκοινωνίες ή κάνοντας από κοινού χρήση αυτοκινήτου. Ο στόχος του παιχνιδιού είναι να έχει γεµίσει το πανό του «Μπάκι το Κυκλοφοριακό Φιδάκι» µε αυτοκόλλητα στο τέλος των 2 εβδοµάδων και να επιτευχθεί ο στόχος του σχολείου. Έχει αποδειχθεί ότι η καµπάνια συµβάλλει επιτυχώς στην αύξηση των αειφόρων τρόπων µετακίνησης και στη µείωση των εκποµπών CO 2. Για τη διάδοση αυτής της καλής πρακτικής σε ολόκληρη την Ευρώπη, δηµιουργήθηκε το ίκτυο για το Παιχνίδι Κυκλοφοριακό Φιδάκι, το οποίο αποτελείται από Εθνικά Σηµεία Επαφής (NFP) σε 19 Ευρωπαϊκές χώρες. Τι είναι η ιαχείριση της Κινητικότητας; 1. ΤΑΞΗ Η Ευρωπαϊκή Πλατφόρµα ιαχείρισης της Κινητικότητας (ΕΡΟΜΜ) έχει υιοθετήσει τον εξής ορισµό: 2. ΣΧΟΛΕΙΟ 3. ΓΕΙΤΟΝΙΑ > ΠΟΛΗ Η εν λόγω καµπάνια παρέχει την ιδανική ευκαιρία για την εφαρµογή µέτρων πολιτικής εστιασµένων στις µετακινήσεις, προς όφελος των σχολείων και των τοπικών κοινοτήτων τους. Το παρόν Θεµατικό δελτίο εστιάζει στο τι µπορεί να γίνει σε επίπεδο σχολικής µονάδας. Κάποιες από τις δράσεις µπορούν να υλοποιηθούν από τα σχολεία, αλλά για κάποιες άλλες απαιτείται υποστήριξη από την πόλη (τον δήµο). Η ιαχείριση της Κινητικότητας ( Κ) είναι µια έννοια για την προώθηση των αειφόρων µεταφορών και τη διαχείριση της ζήτησης για χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων µε την αλλαγή των στάσεων και της συµπεριφοράς των ταξιδιωτών. Στον πυρήνα της Κ βρίσκονται ήπια µέτρα, όπως η πληροφόρηση και η επικοινωνία, η οργάνωση υπηρεσιών και ο συντονισµός δραστηριοτήτων των διάφορων εταίρων. Τα ήπια µέτρα συχνά ενισχύουν την αποτελεσµατικότητα των σκληρών µέτρων στα πλαίσια των αστικών µεταφορών (π.χ., νέες γραµµές του τραµ, νέοι δρόµοι και νέοι ποδηλατοδρόµοι). Τα µέτρα Κ (σε σύγκριση µε τα σκληρά µέτρα) δεν απαιτούν απαραίτητα µεγάλες επενδύσεις και µπορούν να έχουν µια υψηλή αναλογία κόστους-οφέλους. Θεµατικό δελτίο 2 σελίδα 1
Γιατί ιαχείριση της Κινητικότητας για τα σχολεία; Η σχολική κυκλοφορία προκαλεί αιχµή της κυκλοφορίας σε συγκεκριµένες ώρες της ηµέρας. Τα µικρά παιδιά είναι από τους πιο ευάλωτους χρήστες της κυκλοφορίας, καθώς οι γονείς συχνά τα πηγαίνουν στο σχολείο µε το αυτοκίνητο για να διασφαλίσουν την ασφάλειά τους, ακόµη και αν διαµένουν σε απόσταση χιλιοµέτρου. Η µέση απόσταση µετακίνησης είναι αρκετά µικρή σε σύγκριση µε το αστικό δίκτυο. Στην κυκλοφορία γύρω από το σχολείο συχνά ανακύπτουν µια σειρά από προκλήσεις: πώς να είναι ασφαλέστερη (πρώτο µέληµα του γονέα), η ευκολία και απελευθέρωση των παιδιών από το πίσω κάθισµα, και το να τους δοθεί η ευκαιρία να τριγυρίζουν ανεξάρτητα. Η Κ στα σχολεία δεν αφορά µόνο την αλλαγή του τρόπου µετακίνησης ώστε να γίνουν ευφυέστερες επιλογές. Αφορά επίσης την αλλαγή των αντιλήψεων των παιδιών, των γονέων και του ευρύτερου κοινού σχετικά µε τον τρόπο µετακίνησης, παράλληλα µε την ευαισθητοποίησή τους. Με το περπάτηµα και το ποδήλατο, τα παιδιά αποκτούν µεγαλύτερη επίγνωση του περιβάλλοντός τους και αναπτύσσουν δεξιότητες σχετικά µε την οδική ασφάλεια, ενώ βελτιώνουν την ικανότητά τους να προβλέπουν τους άλλους χρήστες του οδικού δικτύου. Επιπλέον, το περπάτηµα και η ποδηλασία συµβάλλουν στην συνιστώµενη ποσότητα της καθηµερινής άσκησης που χρειάζονται τα παιδιά. Επίσης, µειώνεται η κυκλοφοριακή συµφόρηση και η πίεση για παρκάρισµα γύρω από το σχολείο. Σπάστε το φαύλο κύκλο Πολλοί γονείς βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο. Όσο αυξάνεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων προκύπτουν πιο επικίνδυνες καταστάσεις, γεγονός που ενισχύει το αίσθηµα ανασφάλειας. Έτσι, οι γονείς αισθάνονται ασφαλείς µόνο όταν πηγαίνουν τα παιδιά τους στο σχολείο µε το αυτοκίνητο, το οποίο, µε τη σειρά του, οδηγεί σε µεγαλύτερη κίνηση γύρω από αυτό. Τα µέτρα Κ µπορούν να βοηθήσουν τα σχολεία να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο. Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει µια βασική ιεραρχία που χρησιµοποιείται για να ληφθούν αποφάσεις σχετικά µε τη βελτίωση της (σχολικής) κινητικότητας και ασφάλειας. Αυτό το µοντέλο ονοµάζεται WCPP - ΠΠ Ι, το όποιο συµβολίζει την προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί στους διάφορους τρόπους µεταφοράς: πρώτα το Περπάτηµα, µετά η Ποδηλασία. Εάν αυτά δεν είναι δυνατά (π.χ., εάν η απόσταση είναι πολύ µεγάλη), τότε ηµόσιες συγκοινωνίες και, µόνο εάν τα ανωτέρω δεν είναι δυνατά, η Ιδιωτική µηχανοκίνητη µεταφορά (από κοινού χρήση αυτοκινήτου, συνεπιβατισµός, αυτοκίνητα, µοτοσικλέτες, κλπ.). Αυτό το µοντέλο µπορεί να εφαρµοστεί όχι µόνο για τις σχολικές µετακινήσεις, αλλά και σε άλλες αποφάσεις περί κινητικότητας. Θεµατικό δελτίο 2 σελίδα 2
Σχεδιασµός βήµα - βήµα Ένα σχέδιο σχολικής µετακίνησης αποτελείται από µια δέσµη δράσεων που αποσκοπούν στην ενθάρρυνση της ασφαλούς, υγιούς και αειφόρου µετακίνησης προς (και από) το σχολείο. Ένα σχέδιο σχολικής µετακίνησης θα πρέπει να περιλαµβάνει πέντε βήµατα. Βήµα 1: ηµιουργήστε µια οµάδα εργασίας µε όλους τους σχετικούς φορείς Βήµα 2: Ανάλυση της κατάστασης Μετρήστε την κατανοµή των τρόπων µετακίνησης (για παράδειγµα, µε το εργαλείο µέτρησης του ΠΚΦ). Ορίστε ποιες είναι οι δυνατότητες για το περπάτηµα και την ποδηλασία όσον αφορά την απόσταση µέχρι το σχολείο. Προσδιορίστε που εντοπίζονται προβλήµατα ασφάλειας και σηµεία συµφόρησης στη γειτονιά του σχολείου και - εξίσου σηµαντικό - στις διαδροµές προς το σχολείο. Εµπλέξτε όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαφερόµενα µέρη από την αρχή της διαδικασίας. Αυτό θα οδηγήσει σε µια σθεναρή υποστήριξη. Γείτονες Σύλλογοι γονέων Άλλοι ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ Οργανώσεις Πολιτεία Αστυνοµία Πιθανά ενδιαφερόµενα µέρη είναι: Σύλλογοι γονέων Γείτονες Η Αστυνοµία (π.χ. τροχαία) Ποδηλατικές οργανώσεις, άλλες ΜΚΟ Βήµα 3: Σχεδιασµός Συζητείστε και σχεδιάστε από κοινού µε τα ενδιαφερόµενα µέρη τις δράσεις που µπορούν να αναληφθούν βραχυπρόθεσµα (το τρέχον σχολικό έτος) και µακροπρόθεσµα (επόµενα σχολικά έτη). Η πόλη (Τµήµα µεταφορών) / τοπική αρχή ιευθυντής κινητικότητας του δηµόσιου φορέα συγκοινωνιών (ΜΜΜ). Βήµα 4: Αξιολόγηση Μετρήστε τις επιπτώσεις (το εργαλείο µέτρησης του Παιχνιδιού «Κυκλοφοριακό Φιδάκι» µπορεί να µετρήσει τις επιπτώσεις κατανοµή των τρόπων µεταφοράς). Βήµα 5: Επανεκτίµηση Με βάση τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης, ακολουθήστε και πάλι τα προηγούµενα βήµατα προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι τυχόν επιτυχίες και τα προβλήµατα. Θεµατικό δελτίο 2 σελίδα 3
Ολοκληρωµένη προσέγγιση Για να αλλάξετε τη συµπεριφορά ως προς την κινητικότητα, θα πρέπει να εφαρµόσετε διαφορετικά είδη µέτρων. Στη συνέχεια µπορείτε να βρείτε παραδείγµατα µέτρων στις κατηγορίες της πληροφόρησης, της οργάνωσης, των υποδοµών, της εκπαίδευσης και των καµπανιών. Οργάνωση Τοποθετήστε επόπτες / επιτηρητές της κυκλοφορίας σε συγκεκριµένες διαβάσεις για να βοηθούν τα παιδιά να διασχίζουν το δρόµο µε ασφάλεια. Ορίστε ένα πρόσωπο υπεύθυνο για την κυκλοφορία και την κινητικότητα στο σχολείο σας. ιαχωρίστε τους διαφορετικούς τρόπους µετακίνησης και τις ηλικιακές οµάδες στο χρόνο και το χώρο. Όπου είναι δυνατόν, συζητήστε µε τους αξιωµατούχους της πόλης τη δυνατότητα προσαρµογής των δροµολόγιων των τοπικών µέσων µεταφοράς ώστε να ταιριάζουν µε τις ώρες του σχολείου. ηµιουργείστε στάσεις-γονέων, δηλαδή εύκολα αναγνωρίσιµες θέσεις στάθµευσης για τα αυτοκίνητα των γονέων. Αυτές θα πρέπει να βρίσκονται σε κάποια απόσταση από το σχολείο ώστε να µειωθεί η συµφόρηση γύρω από το σχολείο και για την ασφάλεια των παιδιών. Φτιάξτε οµάδες περπατήµατος / ποδηλασίας: ένας ή περισσότεροι ενήλικες και µέχρι 7 παιδιά από την ίδια γειτονιά µετακινούνται µαζί µε τα πόδια / τα ποδήλατα προς το σχολείο. ιασφαλίστε οι στάσεις των ΜΜΜ να είναι κοντά στο σχολείο. Πληροφόρηση Κάντε ένα χάρτη που να δείχνει τις ασφαλείς διαδροµές προς το σχολείο. Με την κατάρτιση και δηµοσίευση ενός χάρτη της πόλης για τα παιδιά και τους γονείς, το σχολείο και η πόλη αποδεικνύουν την εκτίµηση και την προσοχή τους για τις ανησυχίες των παιδιών στο περιβάλλον διαβίωσης και κυκλοφορίας τους. Βάλτε όλες τις πληροφορίες σχετικά µε την κινητικότητα στην ιστοσελίδα του σχολείου. Ενηµερώστε τους γονείς µέσω ενηµερωτικών δελτίων σχετικά µε την οργάνωση της κινητικότητας στο σχολικό περιβάλλον. ιοργανώστε µια ενηµερωτική ηµερίδα/ εσπερίδα για τους γονείς για να τους ενηµερώσετε σχετικά µε το πώς µπορούν να περπατούν και να ποδηλατούν περισσότερο µε τα παιδιά τους. Υποδοµές Φτιάξτε ασφαλή και σκεπασµένα υπόστεγα για τη στάθµευση των ποδηλάτων. Αναδιατάξτε την είσοδο του σχολείου, εάν χρειαστεί. Μιλήστε µε τους αρµόδιους δηµοτικούς υπαλλήλους για τη διαµόρφωση διαβάσεων πεζών που να είναι φιλικές προς τα παιδιά και για την τοποθέτηση προειδοποιητικής σήµανσης κοντά στο σχολείο. Μειώστε το όριο ταχύτητας γύρω από το σχολείο. Μπορείτε να βρείτε περισσότερα µέτρα για τις υποδοµές στο Θεµατικό δελτίο πολιτικής σχετικά µε την αειφόρο κινητικότητα στις γειτονιές των σχολείων. Θεµατικό δελτίο 2 σελίδα 4
Καµπάνιες Οργανώστε µια συναυλία µε κουδούνια ποδηλατών ή άλλες παρόµοιες εκδηλώσεις για την αύξηση της ευαισθητοποίησης γύρω από την ποδηλασία και τα θέµατα ασφάλειας όταν ποδηλατούµε. Ενθαρρύνετε τους µαθητές να φοράνε ανακλαστικό γιλέκο και κράνος. Οργανώστε ηµέρες ή εβδοµάδες «περπατήµατος προς το σχολείο» κατά τη διάρκεια διαφορετικών περιόδων του έτους. Καθιερώστε ηµέρες πλυσίµατος των ποδηλάτων και γυαλίσµατος των παπουτσιών. Εκπαίδευση Αναπτύξτε ένα σχέδιο µαθήµατος για την κυκλοφορία, όπου θα καθορίσετε το τι θα πρέπει να διδαχθεί σε κάθε τάξη, ανάλογα µε το επίπεδο, σχετικά µε την κυκλοφορία και την κινητικότητα. Καθορίστε µια εκπαιδευτική διαδροµή κυκλοφορίας στην περιοχή του σχολείου σας, όπου οι µεγαλύτεροι µαθητές θα µπορούν να εξασκούν τις δεξιότητες τους στην κυκλοφορία σε τακτική βάση. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε την κατηγορία της εκπαίδευσης ανατρέξτε στο Θεµατικό ελτίο Πολιτικής για την αειφόρο κινητικότητα στην τάξη. ιοργανώστε εργαστήριο επισκευής των ποδηλάτων. Οργανώστε µια ποδηλατοδροµία αειφόρου µετακίνησης. Περισσότερες πληροφορίες; Κατεβάστε και τα άλλα δύο Θεµατικά ελτία Πολιτικής του ΠΚΦ περί της «Αειφόρου κινητικότητας στην τάξη» και της «Αειφόρου κινητικότητας στις γειτονιές των σχολείων» από την ιστοσελίδα του έργου. Ρίξτε και µια µατιά στον Οδικό Χάρτη του ΠΚΦ, έναν οδηγό ευρύτερης πολιτικής σχετικά µε το ΠΚΦ (διαθέσιµος µόνο στα Αγγλικά). Αποποίηση ευθυνών: Την αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόµενο του εντύπου φέρουν οι συγγραφείς του. Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα έκδοση δεν απηχούν κατ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το EASME και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αναλαµβάνουν οποιαδήποτε ευθύνη όσον αφορά τη χρήση ή την όποια βλάβη µπορεί να προκύψει ως αποτέλεσµα της χρήσης των πληροφοριών που περιλαµβάνονται σε αυτήν. Θεµατικό δελτίο 2 σελίδα 5