ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 06.11.2013 C (2013) 7038 final ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ Το παρόν έγγραφο αποτελεί εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής που διατίθεται μόνο για ενημέρωση. ΘΕΜΑ: Κρατική ενίσχυση SA.36581 (2013/NN) Ελλάδα Ανέγερση του αρχαιολογικού μουσείου Μεσσαράς Κρήτης Κύριε Πρέσβη, 1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ (1) Στις 26 Απριλίου 2013, οι ελληνικές αρχές κοινοποίησαν στην Επιτροπή το προαναφερθέν μέτρο. (2) Η Επιτροπή ζήτησε συμπληρωματικές πληροφορίες στις 4 Ιουνίου 2013, τις οποίες οι ελληνικές αρχές διαβίβασαν στις 9 Ιουλίου 2013. (3) Κατόπιν τηλεφωνικής συνδιάλεξης μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και των ελληνικών αρχών, στις 10 Ιουλίου 2013, η κοινοποίηση ανεστάλη με επιστολή της 11ης Ιουλίου 2013 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2013. (4) Έπειτα από αίτημα των ελληνικών αρχών, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη την 1η Οκτωβρίου 2013, με σκοπό την αποσαφήνιση των εκκρεμών ζητημάτων. (5) Η Ελλάδα δέχεται κατ εξαίρεση να εκδοθεί η απόφαση στην αγγλική γλώσσα. Κύριο Ευάγγελος Βενιζέλος Υπουργό Εξωτερικών Βασιλίσσης Σοφίας 5 Grèce - 10671 Αθήνα Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique Europese Commissie, B-1049 Brussel België Τηλέφωνο: 00-32-(0)2-299.11.11.
2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ 2.1. Ιστορικό και στόχος (6) Το κοινοποιηθέν μέτρο αφορά την ανέγερση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Μεσσαράς Κρήτης, με κύριο σκοπό την ανακούφιση του υπερφορτωμένου αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Το έργο αφορά επίσης την καλύτερη προστασία, αποθήκευση και έκθεση τεχνουργημάτων που εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και άλλων που φυλάσσονται σε αποθήκες, υπό την ευθύνη των αντίστοιχων περιφερειακών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού. (7) Η παροχή των εν λόγω υπηρεσιών στην Ελλάδα εμπίπτει στις αρμοδιότητες του κράτους, όπως ορίζει το ελληνικό Σύνταγμα. (8) Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Ελληνικού Συντάγματος, «η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους», ενώ το άρθρο 24 παράγραφος 6 προβλέπει ότι «τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το κράτος». Κατά συνέπεια, το ελληνικό κράτος, μέσω της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας, είναι υποχρεωμένο να προστατεύει, να συγκεντρώνει, να συντηρεί, να φυλάσσει και να αναδεικνύει τα μνημεία της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, είτε είναι κινητά (όπως τα μουσειακά εκθέματα) είτε ακίνητα. (9) Ειδικότερα, το άρθρο 21 του νόμου 3028/2002 ««για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς» 1 προβλέπει ότι αρχαία κινητά μνημεία που χρονολογούνται έως και το 1453 ή που αποτελούν ευρήματα ανασκαφής ή άλλης αρχαιολογικής έρευνας ανεξάρτητα από τη χρονολόγησή τους, ανήκουν κατά κυριότητα και νομή στο Δημόσιο, είναι ανεπίδεκτα χρησικτησίας και εκτός συναλλαγής κατά την έννοια του άρθρου 966 του αστικού κώδικα. 2.2. Περιγραφή του έργου (10) Το νέο αρχαιολογικό μουσείο Μεσσαράς Κρήτης βρίσκεται στην «καρδιά» του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της Γόρτυνας και έχει έκταση 30.000 μ². Περιλαμβάνει 2 υποέργα. 1. την κατασκευή του κτιριακού συγκροτήματος επιφάνειας 2.907 μ² και ύψους 7,50 μ. συνολικά, και 2. τη σύνδεση του κτιριακού συγκροτήματος με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. 2.2.1. Κτίριο και εγκαταστάσεις του μουσείου (11) Σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα οικοδόμησης, το κτίριο διαιρείται σε τρεις λειτουργικές ζώνες, που εκτείνονται από τον Νότο προς τον Βορρά. 1 ΦΕΚ αριθ.153/σειρά Ι /28.06.2002 2
1. Η πρώτη ζώνη θα περιλαμβάνει τους χώρους υποδοχής και υπηρεσιών για το κοινό (π.χ. χώρο έκδοσης εισιτηρίων, αναψυκτήριο, κατάστημα), χώρους εκπαιδευτικών προγραμμάτων, χώρο περιοδικών εκθέσεων, αίθουσα διαλέξεων, χώρους ασφαλείας, ιατρείο και χώρους υγιεινής για το κοινό. Το αναψυκτήριο θα εκμισθωθεί σε ιδιωτικό φορέα που θα αναλάβει τη λειτουργία του, κατόπιν ανοικτής διαδικασίας υποβολής προσφορών. Η μίσθωση θα ανατεθεί στη μεγαλύτερη οικονομική προσφορά. Στη συνέχεια, ο μισθωτής θα συνάψει σύμβαση βάσει της οποίας ποσοστό των καθαρών κερδών που θα αποκτώνται από την εκμετάλλευση της καντίνας, όπως αναφέρεται στην προσφορά, θα αποδίδεται στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων 2. Τη διαχείριση του καταστήματος θα αναλάβει το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Το κατάστημα θα πωλεί μόνον αντικείμενα που έχουν σχέση με τον πολιτισμό, όπως αντίγραφα μουσειακών εκθεμάτων και αναμνηστικά, σχετικά βιβλία και εκδόσεις, κλπ. 2. Η δεύτερη ζώνη θα περιλαμβάνει τις αίθουσες των μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων 3, που είναι: η αίθουσα Αστερουσίων, με τεχνουργήματα της νεολιθικής και προανακτορικής περιόδου από τη νότια και κεντρική Κρήτη η αίθουσα Φαιστού, με εκθέματα της μινωικής και πρωτογεωμετρικής περιόδου η αίθουσα Γόρτυνας, με ευρήματα από την περιοχή μέσω της κατασκευής ενός μονοπατιού, η αίθουσα αυτή θα συνδέει το μουσείο με τον ημιυπαίθριο και τον υπαίθριο εκθεσιακό χώρο του αρχαιολογικού χώρου Γόρτυνας, που είναι σήμερα ανοικτός στο κοινό. 4 3. Η τρίτη ζώνη θα περιλαμβάνει τις λειτουργίες υποστήριξης του μουσείου, δηλαδή τα διοικητικά γραφεία, τα εργαστήρια συντήρησης, γραφεία για τους συντηρητές και τους ερευνητές 5 και χώρους αποθήκευσης για τα ευρήματα και τις περιοδικές εκθέσεις. 2 Το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού. 3 Περιοδικές εκθέσεις οργανώνονται αποκλειστικά από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και όχι από τρίτους έναντι αμοιβής. 4 Δεδομένου ότι η απόσταση μεταξύ των δύο χώρων είναι μικρή (περίπου 2 χλμ), αυτό το μονοπάτι θα προορίζεται για την ασφαλή και ευχάριστη μετάβαση των επισκεπτών από το ένα μέρος στο άλλο, χωρίς να απαιτείται η χρήση οχημάτων ή λεωφορείων που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα λόγω της στενότητας του δρόμου. 5 Οι συντηρητές και οι ερευνητές θα είναι υπάλληλοι των οικείων περιφερειακών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, δηλ. δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι θα χρησιμοποιούν τα γραφεία στο πλαίσιο της εργασίας τους. Οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός του νέου μουσείου δεν θα εκμισθωθούν σε εξωτερικούς εταίρους. 3
2.2.2. Θέση (12) Το έργο βρίσκεται στη νότια κεντρική Κρήτη, στην περιφέρεια Μεσσαράς, σε απόσταση 45 χιλιομέτρων από την πόλη του Ηρακλείου. Η Μεσσαρά είναι μια αραιοκατοικημένη αγροτική περιοχή, με ημιαστικά στοιχεία και χωρίς ιδιαίτερες τουριστικές υποδομές. 6 Η πρόσβαση στην περιοχή είναι δυσχερής, καθόσον είναι προσπελάσιμη μόνον από περιφερειακή οδό, και ο χρόνος μετάβασης από το πλησιέστερο λιμάνι/αεροδρόμιο είναι περίπου μία ώρα. (13) Η τοποθεσία επελέγη λόγω της γειτνίασής της με τους αρχαιολογικούς χώρους της Φαιστού και της Γόρτυνας, δεδομένου ότι το μουσείο θα φιλοξενήσει τα εκθέματα των δύο αυτών χώρων. Το οικόπεδο επί του οποίου ανεγείρεται το Μουσείο έχει εμβαδόν 30.000 μ² περίπου και χωροθετείται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της Γόρτυνας Κρήτης. Η έκταση ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για τη στέγαση και την υποστήριξη της λειτουργίας του Μουσείου. Ο περιβάλλων χώρος θα διαμορφωθεί προκειμένου να καλυφθούν οι βασικές λειτουργικές ανάγκες του Μουσείου, π.χ. κατασκευή χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων και λεωφορείων, πρόσβαση Α.Μ.Ε.Α. κλπ. Δεν προβλέπεται η δημιουργία άλλων έργων στην περιοχή πέριξ του Μουσείου, παρά μόνον η συντήρηση ενός ναού που βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου 7. 2.2.3. Τουριστικές ροές και πληροφορίες (14) Ο βασικός πόλος έλξης για τους τουρίστες στην Κρήτη είναι η Κνωσός, ένα μνημείο αρχαίου μινωικού πολιτισμού που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νομού Ηρακλείου. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία επισκεψιμότητας, από τους 600.000 περίπου επισκέπτες που επισκέπτονται κατά μέσο όρο ετησίως την Κνωσό, μόνο μικρό ποσοστό (δηλ. περίπου 55.000) επισκέπτονται και τους αρχαιολογικούς χώρους της Φαιστού και της Γόρτυνας. (15) Δεδομένου ότι οι περιοχές αυτές δεν αποτελούν πόλους έλξης για τον μέσο επισκέπτη (σε αντίθεση με την Κνωσό), εξαιτίας της δύσκολης και χρονοβόρας πρόσβασης στην περιοχή, καθώς και της έλλειψης ιδιαίτερης τουριστικής υποδομής 8, η ανέγερση του μουσείου Μεσσαράς δεν αναμένεται να αυξήσει την εισροή τουριστών στην περιοχή. (16) Εξάλλου, το έργο δεν περιλαμβάνει τη δημιουργία ξενόγλωσσων δικτυακών τόπων για την προσέλκυση νέων τουριστών ούτε προβλέπεται ειδική 6 Η τοπική οικονομία βασίζεται κυρίως στον πρωτογενή τομέα, διότι η πλειονότητα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ασχολείται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ δεν αναμένεται σημαντική αύξηση της ποσοστιαίας συμμετοχής του τριτογενή τομέα των υπηρεσιών (πολιτισμός, τουρισμός, κλπ.) στην παραγωγή του τοπικού προϊόντος. 7 Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3028/2002 επιβάλλονται συγκεκριμένοι περιορισμοί όσον αφορά την ανάπτυξη και εκμετάλλευση του αρχαιολογικού χώρου, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη οποιαδήποτε εμπορική εκμετάλλευση της περιοχής που περιβάλλει το Μουσείο. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις θα ήταν περιορισμένης κλίμακας δεδομένου και του αγροτικού χαρακτήρα της περιοχής, η οποία κατατάσσεται στις περιοχές υψηλής αγροτικής παραγωγής. 8 Η περιοχή πέριξ του Μουσείου Μεσσαράς παρέχει ελάχιστες υποδομές διαμονής και διανυκτέρευσης 38 ξενοδοχειακά καταλύματα δυναμικότητας 1.758 κλινών λειτουργούν σε μεγαλύτερη απόσταση (10-30 χλμ από το Μουσείο). 4
εκστρατεία προβολής σε Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) του εξωτερικού. Θα υπάρξει η προσήκουσα δημοσιότητα για ένα έργο που συγχρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 9. (17) Τέλος, με τα σημερινά δεδομένα, δεν προγραμματίζεται την ένταξη των αρχαιολογικών χώρων της Γόρτυνας και της Φαιστού στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. 2.2.4. Αναμενόμενα έσοδα και δαπάνες, (18) Το κόστος των εισιτηρίων εισόδου στο μουσείο θα είναι σχετικά χαμηλό και τα περιορισμένα έσοδα από τις πωλήσεις εισιτηρίων θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την κάλυψη των εξόδων λειτουργίας του Μουσείου. Εκτός από την πώληση εισιτηρίων, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή εισοδήματος, άλλες πηγές είναι τα μισθώματα για το αναψυκτήριο και τα έσοδα από την πώληση αναμνηστικών και άλλων αντικειμένων από την αποθήκη. (19) Με βάση χρηματοοικονομική ανάλυση, τα έσοδα εκμετάλλευσης επί 15ετή περίοδο εκτιμώνται σε 2.152.618 ευρώ, ενώ οι αντίστοιχες λειτουργικές δαπάνες εκτιμώνται σε 3.792.708 ευρώ (καθαρή παρούσα αξία). Συνεπώς η λειτουργία του Μουσείου δεν αναμένεται να αποφέρει κέρδη. Σε κάθε περίπτωση, τα ενδεχόμενα κέρδη θα διοχετευθούν σε καθαρά πολιτιστικούς σκοπούς, χωρίς εμπορική δραστηριότητα. 2.3. Νομική βάση (20) Το έργο εντάσσεται στα έργα προτεραιότητας του ΕΣΠΑ και ενσωματώθηκε με την απόφαση αριθ. 1072 της 7ης Απριλίου 2011 για την ένταξη της πράξης «Ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεσσαράς Κρήτης» 10 στον άξονα προτεραιότητας 7 «Αειφόρος ανάπτυξη και ποιότητα ζωής στην περιφέρεια Κρήτης» του επιχειρησιακού προγράμματος «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013». (21) Το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013» εγκρίθηκε με την απόφαση C (2007) 5439 της 5ης Νοεμβρίου 2007 της Επιτροπής. 2.4. Προϋπολογισμός και διάρκεια (22) Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 6.011.254,25 ευρώ 11 και συγχρηματοδοτείται σε ποσοστό 85% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013» και σε ποσοστό 15 % από εθνικά κονδύλια (το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων). 9 Βλ. περισσότερες λεπτομέρειες στα τμήματα 2.3 και 2.4 10 ΑΔΑ: 4ΑΓΞΟΡ1Θ-ΛΧ) 11 Σύμφωνα με την απόφαση ένταξης της πράξης στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013», ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 11.304.056,97. Ωστόσο, μετά την υπογραφή της σύμβασης, διαμορφώθηκε βάσει της οικονομικής προσφοράς του αναδόχου στο ποσό των 6.011.254,25 ευρώ. 5
(23) Σύμφωνα με την απόφαση ένταξης αριθ. 1072 της 7ης Απριλίου 2011, η διάρκεια της κατασκευής ανέρχεται σε 45,55 μήνες, με έναρξη την 15η Σεπτεμβρίου 2011. Ωστόσο, στην πραγματικότητα η υλοποίηση του έργου άρχισε στις 18 Ιανουαρίου 2012, όταν υπογράφηκε η σύμβαση κατασκευής με τον ανάδοχο. Το έργο θα ολοκληρωθεί στις 30 Ιουνίου 2015, και θα αρχίσει να λειτουργεί στις αρχές του 2016. 2.5. Χορηγούσα αρχή (24) Χορηγούσα αρχή είναι η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Διεύθυνση Εκτελέσεως Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων. 2.6. Χρηματοδότηση σχεδίων και εκταμιεύσεις (25) Η επιχορήγηση στοχεύει στην κάλυψη του 100% των δαπανών για την ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεσσαράς 12 (ήτοι 5.861.254,25 ευρώ περιλαμβανομένου ΦΠΑ), και την σύνδεση του κτιρίου με τους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας (Ο.Κ.Ω.) (δηλ. 150.000 ευρώ περιλαμβανομένου ΦΠΑ). (26) Η χρηματοδότηση του έργου πραγματοποιείται σύμφωνα με την πρόοδο των οικοδομικών εργασιών και κατόπιν της πιστοποίησής τους από τη χορηγούσα αρχή. (27) Οι αναμενόμενες πληρωμές ανά έτος, με βάση το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής καθορίστηκαν αρχικά ως εξής: 2012 1,95 εκατ. ευρώ, 2013 2,70 εκατ. ευρώ, 2014 περίπου 1,21 εκατ. ευρώ και 2015 0,15 εκατ. ευρώ. (28) Η πραγματική χρηματοδότηση του έργου από τη χορηγούσα αρχή ξεκίνησε το 2012, και η πρώτη πληρωμή ανήλθε σε 1.190.646,62 ευρώ. 2.7. Ιδιοκτήτης, φορέας λειτουργίας και ανάδοχος 2.7.1. Ιδιοκτήτης (29) Το Μουσείο ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και πιο συγκεκριμένα στο ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Διεύθυνση Εκτελέσεως Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων (ΔΕΕΜΠΚ). (30) Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού είναι ο κρατικός φορέας που έχει την αποκλειστική ευθύνη για την προστασία, φύλαξη, ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας από την πρώιμη αρχαιότητα μέχρι σήμερα και τη διαχείριση και προστασία του αρχαιολογικού πλούτου. (31) Η Διεύθυνση Εκτελέσεως Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων (ΔΕΕΜΠΚ) είναι αρμόδια για τη δημοπράτηση, εκτέλεση/επίβλεψη, έλεγχο, παραλαβή και συντήρηση των έργων που σχετίζονται με κατασκευές, 12 Στις οικοδομικές και κατασκευαστικές εργασίες περιλαμβάνονται επίσης και οι απρόβλεπτες δαπάνες, όπως ορίζονται στο άρθρο 57 του Ν. 3669/08, η αναθεώρηση και οι απολογιστικές εργασίες. 6
επεκτάσεις και επισκευές μουσείων, αρχαιολογικών αποθηκών και πολιτιστικών κτιρίων, καθώς και κάθε νέα κατασκευή μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους. 2.7.2. Φορέας λειτουργίας (32) Φορέας λειτουργίας του μουσείου είναι η ΚΓ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, περιφερειακή υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού σε επίπεδο Διεύθυνσης, με έδρα το Ηράκλειο, η αρμοδιότητα της οποίας εκτείνεται στον νομό Ηρακλείου. Οι αρμοδιότητες της ΚΓ εφορείας ανάγονται σε όλα τα θέματα που αφορούν τη διατήρηση, προστασία και φύλαξη των αρχαιοτήτων, την επιστημονική έρευνα, την αποκάλυψη, τη διατήρηση, τη συντήρηση, την ανάδειξη των αρχαιοτήτων, και την έκθεσή τους στα μουσεία. Η ΚΓ Εφορεία είναι επίσης αρμόδια για τον προγραμματισμό, τη διαχείριση και την εκτέλεση οιουδήποτε αρχαιολογικού έργου συντήρησης, επισκευής, αποκατάστασης, αναστήλωσης, ανάδειξης και διαμόρφωσης των μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, καθώς και του φυσικού ή μη περιβάλλοντός τους, και την εκτέλεση όλων των ανωτέρω έργων σύμφωνα με αυτεπιστασία και απολογιστικά. Είναι επίσης αρμόδια για την επιστημονική μελέτη αρχαιοτήτων, επιστημονικά έγγραφα που αφορούν τις αρχαιότητες, τη διαχείριση των μνημείων των αρχαιολογικών χώρων, των Μουσείων και των Συλλογών, εντός της αρμοδιότητάς της, που ανήκουν στο κράτος, καθώς και με την εν γένει μέριμνα εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας περί προστασίας των αρχαιοτήτων. (33) Η λειτουργία του Μουσείου εμπίπτει επίσης στο πεδίο αρμοδιότητας της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Ε.Β.Α.), περιφερειακής υπηρεσίας του ΥΠ. ΠΟ., σε επίπεδο Διεύθυνσης, με έδρα το Ηράκλειο και αρμοδιότητα που εκτείνεται στις Π.Ε. Ηρακλείου και Λασιθίου. Η 13η Ε.Β.Α. έχει τις αντίστοιχες αρμοδιότητες για τις αρχαιότητες που χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα μ.χ. έως το 1830 και, όσον αφορά τα εκκλησιαστικά μνημεία, για τα παλαιότερα των εκατό ετών. (34) Όπως καθορίζεται στην περιγραφή του σχεδίου, η λειτουργία του αναψυκτηρίου θα χορηγηθεί σε ιδιωτικό φορέα εκμετάλλευσης, με ανοικτή, διαφανή, άνευ διακρίσεων και άνευ όρων διαδικασία διαγωνισμού που θα οργανωθεί σύμφωνα με την οδηγία 2004/18/ΕΚ 13. 2.7.3. Ανάδοχος (35) Η επιλογή του αναδόχου που θα είναι υπεύθυνος για τις εργασίες κατασκευής πραγματοποιήθηκε έπειτα από ανοικτή, διαφανή, άνευ διακρίσεων και άνευ όρων διαδικασία διαγωνισμού, εξασφαλίζοντας το μικρότερο δυνατό κόστος για την κατασκευή του έργου (δηλ. την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά). (36) Η διαδικασία ανάθεσης βασίστηκε στην οδηγία 2004/18/ΕΚ και στην εθνική νομοθεσία, ιδίως στον νόμο 3669/2008 «Κωδικοποίηση της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων». Ανάδοχος του έργου αναδείχθηκε ο πρώτος 13 ΕΕ L 134 της 30.04.2004, σ. 114-156 7
μειοδότης του διαγωνισμού, που ήταν η εταιρεία P.C. DEVELOPMENT SA, με 5η τάξη πτυχίου στις οικοδομικές εργασίες και 4η τάξη πτυχίου στις ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες. 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ Κρατικές ενισχύσεις κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ (37) Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), «ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό δια της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές, εκτός εάν η παρούσα Συνθήκη ορίζει άλλως». (38) Στην προκειμένη περίπτωση, ο ιδιοκτήτης και ο φορέας λειτουργίας του μουσείου θα είναι το κράτος, ενώ ο φορέας εκμετάλλευσης του αναψυκτηρίου και ο ανάδοχος είναι εξωτερικοί πάροχοι υπηρεσιών. (39) Οι ελληνικές αρχές υποστήριξαν ότι το μέτρο δεν συνιστά κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, πρώτον επειδή η δραστηριότητα του μουσείου δεν έχει οικονομικό χαρακτήρα, και δεύτερον διότι δεν επηρεάζει τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών. 3.1. Οικονομική δραστηριότητα (40) Σε σχέση με τη φύση της δραστηριότητας του μελλοντικού αρχαιολογικού μουσείου Μεσσαράς Κρήτης, οι ελληνικές αρχές θεωρούν ότι δεν είναι οικονομική, με βάση τα ακόλουθα επιχειρήματα: 1. Δεδομένου ότι, σύμφωνα με το ελληνικό σύνταγμα, η φύλαξη και έκθεση στο κοινό των μοναδικών αρχαιολογικών μνημείων της Ελλάδας παρέχονται αποκλειστικά από το κράτος και, συνεπώς, δεν επιτρέπεται σε ιδιωτικούς φορείς να προσφέρουν τις υπηρεσίες αυτές, οι ελληνικές αρχές υποστηρίζουν ότι δεν υφίσταται σχετική αγορά για τα μουσεία που περιέχουν τα εν λόγω μνημεία. 2. Κύριος σκοπός του έργου είναι η προστασία των αρχαιοτήτων και η βελτίωση των συνθηκών προστασίας, φύλαξης, συντήρησης και ανάδειξης των εκθεμάτων σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος, και όχι η προώθηση του τουρισμού ή οποιαδήποτε άλλη εγγενώς εμπορική δραστηριότητα. 3. Όπως αναφέρθηκε στο σημείο 2.2.4, η λειτουργία του Μουσείου δεν αναμένεται να αποφέρει κέρδη και, σε κάθε περίπτωση, τυχόν κέρδη θα διοχετευθούν σε αμιγώς πολιτιστικούς σκοπούς, χωρίς εμπορική δραστηριότητα. Στην πράξη, κάθε αποδοτική εκμετάλλευση των 8
αρχαιολογικών μνημείων που προστατεύονται από το ελληνικό Σύνταγμα είναι παράνομη και διώκεται ως ποινικό αδίκημα. (41) Ως εκ τούτου, οι ελληνικές αρχές θεωρούν ότι το κοινοποιηθέν μέτρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά κρατική ενίσχυση διότι δεν συνιστά οικονομική δραστηριότητα. (42) Ωστόσο, η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί ο οικονομικός χαρακτήρας της δραστηριότητας του Μουσείου, διότι παρέχει υπηρεσία έναντι αμοιβής. (43) Επιπλέον, το γεγονός ότι μια αρχή δεν επιτρέπει σε τρίτους να παρέχουν ορισμένη υπηρεσία, καθώς και η απουσία κέρδους, δεν αποκλείουν την ύπαρξη οικονομικής δραστηριότητας. 14. Τέλος, μόνο το αποτέλεσμα του μέτρου στην επιχείρηση έχει σημασία και όχι η αιτία ή ο στόχος της κρατικής παρέμβασης 15Υπόθεση 173/73, Ιταλία κατά Επιτροπής, Συλλογή 1974, σ. 709, σκέψη 13.. (44) Όσον αφορά τον φορέα εκμετάλλευσης του αναψυκτηρίου και τον ανάδοχο κατασκευής του έργου, παρέχουν υπηρεσίες και διεξάγουν οικονομική δραστηριότητα. 3.2. Πλεονέκτημα (45) Η σύμβαση για την κατασκευή του έργου ανατέθηκε στον ανάδοχο με ανοικτή, διαφανή άνευ διακρίσεων και άνευ όρων διαδικασία διαγωνισμού σύμφωνα με τις αρχές της οδηγίας 2004/18/ΕΚ της ΕΕ και, όπως φαίνεται, το κράτος έχει καταβάλει την αγοραία τιμή για την κατασκευή αυτή, ώστε να μην προκύπτει πλεονέκτημα για τον ανάδοχο. 3.3. Επίπτωση στο εμπόριο στο εσωτερικό της ΕΕ (46) Το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών επηρεάζεται μόνον εάν το μέτρο είναι τουλάχιστον δυνητικά ικανό να επηρεάσει αυτό το εμπόριο. Στο πλαίσιο αυτό, όσον αφορά την ιδιαίτερη φύση της επιδοτούμενης δραστηριότητας, θα πρέπει κατ αρχάς να υπογραμμιστεί ότι οι δραστηριότητες του νέου μουσείου Μεσσαράς θα εστιαστούν στη φύλαξη και προστασία μοναδικών αρχαιολογικών μνημείων της Ελλάδας. Η δυνατότητα του παρόντος τοπικού αρχαιολογικού μουσείου να επηρεάσει το εμπόριο στο εσωτερικό της ΕΕ φαίνεται εξαιρετικά μικρή. (47) Η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να γίνει διάκριση του κοινοποιηθέντος μέτρου από τα μέτρα ενίσχυσης που προωθούν την ανάπτυξη μεγάλων εθνικών μουσείων και αξιοθέατων που είναι σε θέση να προσελκύσουν διεθνές κοινό, προβάλλονται ευρέως εκτός της περιοχής στην οποία βρίσκονται και είναι επομένως εντελώς διαφορετικής κλίμακας και φύσης από το τοπικό έργο που υποστηρίζεται από το παρόν μέτρο. 14 Συνεκδικασθείσες υποθέσεις 209/78 έως 215/78 και 218/78 Van Landewyck Συλλογή 1980, σ. 3125, σκέψη 88; υπόθεση C-244/94 FFSA και λοιποί Συλλογή 1995, σ. I-4013, σκέψη 21 υπόθεση C-49/07 MOTOE Συλλογή 2008, σ. I-4863, σκέψεις 27 και 28. 15 Υπόθεση 173/73, Ιταλία κατά Επιτροπής, Συλλογή 1974, σ. 709, σκέψη 13. 9
(48) Η Κρήτη είναι ήδη τουριστικός προορισμός με μεγάλο αριθμό επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων. Ο κύριος πόλος έλξης των επισκεπτών όσον αφορά την αρχαιολογική πολιτιστική κληρονομιά είναι η Κνωσός, όπως αντικατοπτρίζεται από τα τουριστικά στοιχεία στο τμήμα 2.2.3. Από τα ίδια στοιχεία προκύπτει ότι το νέο μουσείο Μεσσαράς δεν θα αποτελέσει ούτε τελικό προορισμό ούτε νέο πόλο έλξης επισκεπτών. Κατά πάσα πιθανότητα, οι επισκέπτες του μουσείου που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη θα έχουν αποφασίσει να επισκεφθούν την Κρήτη ανεξάρτητα από την ύπαρξη του μουσείου Μεσσαράς, το οποίο λειτουργεί συμπληρωματικά για την αποτελεσματικότερη συντήρηση και παρουσίαση των αρχαιολογικών μνημείων της περιοχής. (49) Αν και το Μουσείο θα είναι ανοικτό για ημεδαπούς και αλλοδαπούς επισκέπτες, θα βρίσκεται στη Μεσσαρά, μια αραιοκατοικημένη αγροτική περιοχή με δύσκολη και χρονοβόρα πρόσβαση που δεν διαθέτει καμία αξιοσημείωτη ή κατάλληλη τουριστική υποδομή (όπως περιγράφεται αναλυτικότερα στο τμήμα 2.2.2). (50) Εξάλλου, το έργο δεν συνεπάγεται δημοσιότητα σε επίπεδο ΕΕ για την προσέλκυση νέων επισκεπτών και δεν προβλέπεται επί του παρόντος ή ένταξη των αρχαιολογικών χώρων στην περιοχή κατασκευής του μουσείου στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. (51) Συνεπώς, η κατασκευή του μουσείου Μεσσαράς δεν είναι πιθανό να οδηγήσει σε πρόσθετη απόκλιση των τουριστικών ροών από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ προς την Κρήτη ειδικά για την επίσκεψη του μουσείου. (52) Επομένως, βάσει των ανωτέρω επιχειρημάτων, μπορεί να συναχθεί ότι το κοινοποιηθέν μέτρο δεν θα επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, η ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ μπορεί να αποκλειστεί στο επίπεδο του ιδιοκτήτη και του φορέα λειτουργίας του μουσείου. (53) Για τους ίδιους λόγους, συνάγεται ότι το μέτρο δεν θα έχει επιπτώσεις στις συναλλαγές ούτε στο επίπεδο του φορέα λειτουργίας του αναψυκτηρίου. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Με βάση την ανωτέρω αξιολόγηση, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι το εξεταζόμενο μέτρο δεν συνιστά κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ και αποφάσισε να μη διατυπώσει αντιρρήσεις όσον αφορά το μέτρο αυτό. Εάν η παρούσα επιστολή περιλαμβάνει εμπιστευτικά στοιχεία τα οποία δεν πρέπει να κοινολογηθούν σε τρίτους, παρακαλείσθε να ενημερώσετε σχετικά την Επιτροπή εντός δεκαπέντε εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει σχετικό αιτιολογημένο αίτημα εντός της οριζόμενης προθεσμίας, θα θεωρήσει ότι συμφωνείτε με την κοινολόγησή της σε τρίτους και με τη δημοσίευση του πλήρους κειμένου της επιστολής, στη γλώσσα του πρωτοτύπου, στον δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm. 10
Το αίτημά σας πρέπει να αποσταλεί με συστημένη επιστολή ή με φαξ στη διεύθυνση: European Commission Directorate-General for Competition Directorate for State Aid State Aid Greffe BE-1049 Brussels Belgium Αριθ. φαξ +32 2 296 12 42 Με τιμή, Για την Επιτροπή Joaquin ALMUNIA Αντιπρόεδρος της Επιτροπής 11