ΠΡΑΞΗ ΙΟΙΚΗΤΗ ΑΡΙΘΜ. 2614/07.04.2009 ΘΕΜΑ: Πλαίσιο ελέγχου από την Τράπεζα της Ελλάδος της επάρκειας ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυµάτων Ο ΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ, αφού έλαβε υπόψη: α) το άρθρο 55Α, του Καταστατικού της Τράπεζας της Ελλάδος, β) το Ν. 3601/1.8.2007 ««ανάληψη και άσκηση δραστηριοτήτων από τα πιστωτικά ιδρύµατα, επάρκεια ιδίων κεφαλαίων των πιστωτικών ιδρυµάτων και των επιχειρήσεων παροχής επενδυτικών υπηρεσιών και λοιπές διατάξεις», και ιδίως τα άρθρα 21 και 25, γ) το Παράρτηµα ΙΧ του Ν. 2155/1993 για την κύρωση Συµφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονοµικό Χώρο (Ε.Ο.Χ) όπως ισχύει, δ) την Π /ΤΕ 2606/21.2.2008 «Κωδικοποίηση των στοιχείων και πληροφοριών που οφείλουν να υποβάλουν σε περιοδική στην Τράπεζα της Ελλάδος τα πιστωτικά ιδρύµατα για σκοπούς άσκησης εποπτείας-αντικατάσταση της Π /ΤΕ 2563/19.7.2005 - Καθορισµός προσώπων που έχουν ειδική σχέση µε το πιστωτικό ίδρυµα», ε) την Π /ΤΕ 2591/20.8.2007 «Υπολογισµός Κεφαλαιακών Απαιτήσεων των Πιστωτικών Ιδρυµάτων για τον Κίνδυνο Αγοράς», στ) την Π /ΤΕ 2577/9.3.2006 «Πλαίσιο αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστηµάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών και χρηµατοδοτικών ιδρυµάτων και σχετικές αρµοδιότητες των διοικητικών τους οργάνων», όπως ισχύει, ζ) την Π /ΤΕ 2560/1.4.2005 «Πλαίσιο ελέγχου από την Τράπεζα της Ελλάδος της επάρκειας ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυµάτων», η) την Π /ΤΕ 2258/2.11.1993 «Καθορισµός πλαισίου λειτουργίας και εποπτείας πιστωτικών ιδρυµάτων υπό τη µορφή πιστωτικών συνεταιρισµών του Ν. 1667/86», όπως ισχύει, θ) την υπ αρίθµ. 18/26.8.2008 Εγκύκλιο ιοίκησης «Εφαρµογή των διαδικασιών Εποπτικής Αξιολόγησης (Πυλώνας 2)», ι) την υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξη Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής «Τροποποίηση της Πράξης ΣΝΠ 54/27.2.2004, όπως ισχύει, η οποία αφορά τα µέσα και διαδικασίες εφαρµογής της νοµισµατικής πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος»,
ια) την υπ αρίθµ. 477/13.8.2008 Εγκύκλιο της /νσης Χρηµατοοικονοµικών ραστηριοτήτων, «διαδικασίες αποδοχής µη εµπορεύσιµων περιουσιακών στοιχείων ως ασφάλειες που συνδέονται µε την εφαρµογή της Νοµισµατικής Πολιτικής από την Τράπεζα της Ελλάδος», ιβ) τη σκοπιµότητα προσαρµογής του ισχύοντος θεσµικού πλαισίου, για την άσκηση του ελέγχου της ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυµάτων, προς τις εκάστοτε συνθήκες ρευστότητας καθώς και τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές. Α. είκτες Ρευστότητας ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ τα εξής: 1. Καθορίζονται υποχρεωτικοί δείκτες ρευστότητας µε τη µορφή ελάχιστων ορίων, ως εξής: α) είκτης Ρευστών ιαθεσίµων: ορίζεται το πηλίκο του κλάσµατος στο οποίο ως αριθµητής λαµβάνεται το σωρευτικό υπόλοιπο των «ρευστών διαθεσίµων» της χρονικής ζώνης άµεσης λήξης µέχρι και 30 ηµέρες όπως προσδιορίζονται στο Παράρτηµα Ι, Τµήµα Β της παρούσας Πράξης και ως παρονοµαστής οι «βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις» (δανειακά κεφάλαια) όπως προσδιορίζονται στο προαναφερθέν Παράρτηµα Ι. Το ελάχιστο όριο του δείκτη ορίζεται σε: 20%. β) είκτης Ασυµφωνίας Ληκτότητας Απαιτήσεων-Υποχρεώσεων: ορίζεται το πηλίκο του κλάσµατος στο οποίο ως αριθµητής λαµβάνεται το σωρευτικό υπόλοιπο της διαφοράς των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων της χρονικής ζώνης άµεσης λήξης µέχρι και 30 ηµέρες όπως προσδιορίζονται στο Παράρτηµα Ι, Τµήµα Β της παρούσας Πράξης και ως παρονοµαστής οι «βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις» όπως προσδιορίζονται στο προαναφερθέν Παράρτηµα Ι. Το ελάχιστο όριο του δείκτη (µε την επισήµανση του αρνητικού προσήµου) ορίζεται σε: -20% 2. Τα στοιχεία απαιτήσεων και υποχρεώσεων κατατάσσονται σε χρονικές ζώνες κατά τα προβλεπόµενα στους Πίνακες Α1 και Α2 του Παραρτήµατος IV της παρούσας Πράξης και οι ανωτέρω δείκτες αναφέρονται στον Πίνακα Β του ιδίου Παραρτήµατος σύµφωνα µε τις οδηγίες των Τµηµάτων Α και Β, αντίστοιχα, του Παραρτήµατος I. 3. Οι κατά τα ανωτέρω Πίνακες Α1, Α2 και Β συµπληρώνονται συγκεντρωτικά για όλα τα νοµίσµατα σε ατοµική βάση, συµπεριλαµβανοµένων και των στοιχείων των καταστηµάτων, των πιστωτικών ιδρυµάτων µε έδρα στην Ελλάδα, που λειτουργούν στο εξωτερικό, και σε ενοποιηµένη βάση. Στην ενοποιηµένη βάση περιλαµβάνονται µόνον τα πιστωτικά ιδρύµατα του οµίλου. 2
Β. Υποβαλλόµενα στοιχεία στην Τράπεζα της Ελλάδος Τα πιστωτικά ιδρύµατα θα υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος τα εξής στοιχεία: 1. Τους ανωτέρω πίνακες ρευστότητας Α1, Α2 και Β µε στοιχεία τέλους κάθε τριµήνου και προθεσµία υποβολής 15 και 30 εργασίµων ηµερών για την ατοµική και ενοποιηµένη βάση, αντίστοιχα. 2. Το ετήσιο σχέδιο χρηµατοδότησης (funding plan), σε επίπεδο οµίλου, το οποίο θα περιέχει τις εκτιµήσεις για τις αναµενόµενες µελλοντικές εισροές-εκροές, οι οποίες θα κατανέµονται σε χρονικές ζώνες διάρκειας τριών µηνών, στο αµέσως επόµενο δωδεκάµηνο από την ηµεροµηνία αναφοράς, ανάλογα µε την ηµεροµηνία επέλευσής τους. Επίσης, θα υπολογίζεται και το χρηµατοδοτικό άνοιγµα (θετικό ή αρνητικό) που προκύπτει από ασυµφωνία µεταξύ των εισροών-εκροών στις ανωτέρω χρονικές ζώνες. Επιπλέον, το σχέδιο θα περιέχει εκτιµήσεις των κεφαλαίων που είναι απαραίτητα για τη χρηµατοδότηση των δραστηριοτήτων και την κάλυψη τυχόν ελλείµµατος για το ίδιο χρονικό διάστηµα, καθώς και εκτιµήσεις για τις πηγές εξεύρεσης αυτών των αναγκαίων κεφαλαίων. Οι ανωτέρω εκτιµήσεις θα συνοδεύονται και από τις υποθέσεις, παραδοχές και επεξηγήσεις για την εκτιµώµενη εξέλιξη των µεγεθών του ισολογισµού. Το σχέδιο χρηµατοδότησης θα υποβάλλεται στην Τράπεζα της Ελλάδος κάθε έτος εντός 30 εργασίµων ηµερών από τη σύνταξη του ετήσιου επιχειρηµατικού σχεδίου. Κάθε σηµαντική τροποποίηση του σχεδίου χρηµατοδότησης, καθώς και οι λόγοι που επέβαλαν την τροποποίηση, θα αναφέρεται άµεσα στην Τράπεζα της Ελλάδος. 3. Την καταγεγραµµένη πολιτική ρευστότητας. Τα πιστωτικά ιδρύµατα που δεν διαθέτουν καταγεγραµµένη πολιτική ρευστότητας θα πρέπει εντός εξαµήνου από την έναρξη ισχύος της παρούσας Πράξης να αναπτύξουν και υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος. 4. Το πλαίσιο ορίων ρευστότητας. Τα πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει εντός εξαµήνου από την έναρξη ισχύος της παρούσας Πράξης να αναπτύξουν και υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος εσωτερικά όρια ρευστότητας. Τα όρια αυτά πρέπει να βασίζονται και στα αναφερόµενα στο Παράρτηµα ΙΙ της παρούσας Πράξης. 5. Το Σχέδιο Αντιµετώπισης Καταστάσεων Κρίσης Ρευστότητας (Contingency Funding Plan), σε επίπεδο οµίλου. Το Σχέδιο πρέπει να βασίζεται και στα αναφερόµενα στο Παράρτηµα ΙΙ της παρούσας Πράξης. Τα πιστωτικά ιδρύµατα που δεν διαθέτουν Σχέδιο, θα πρέπει εντός διµήνου από την έναρξη ισχύος της παρούσας Πράξης να αναπτύξουν και να το υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος. 3
6. Τα αποτελέσµατα της άσκησης προσοµοίωσης καταστάσεων κρίσης (stress testing) σε επίπεδο οµίλου, σε εξαµηνιαία βάση εντός 30 εργασίµων ηµερών από το τέλος κάθε ηµερολογιακού εξαµήνου. Η άσκηση πρέπει να βασίζεται στα αναφερόµενα στο Παράρτηµα ΙΙ της παρούσας Πράξης, και να εφαρµόζει σενάρια προσαρµοσµένα στη φύση, το µέγεθος και την πολυπλοκότητα των κινδύνων ρευστότητας του πιστωτικού ιδρύµατος. Τα αποτελέσµατα θα συνοδεύονται από περιγραφές των σεναρίων, των υποθέσεων και των παραδοχών, καθώς και άλλων συµπληρωµατικών επεξηγήσεων. Πέραν των ανωτέρω τακτικών ασκήσεων, η Τράπεζα της Ελλάδος θα παρέχει δικά της σενάρια, κοινά για όλα τα πιστωτικά ιδρύµατα, για την διενέργεια ασκήσεων σε περιοδική βάση. 7. Τυχόν τροποποιήσεις των ανωτέρω στοιχείων 3, 4 και 5 θα γνωστοποιούνται στην Τράπεζα της Ελλάδος. 8. Τα υποκαταστήµατα των ξένων τραπεζών θα υποβάλλουν µόνον τα στοιχεία της ανωτέρω παραγράφου 1. 9. Η πρώτη υποβολή στοιχείων θα αφορά τα στοιχεία της 30 ης Σεπτεµβρίου 2009 σε ατοµική βάση και της 31 ης εκεµβρίου 2009 σε ενοποιηµένη βάση. Γ. Τήρηση Ελάχιστων Ορίων 1. Τα πιστωτικά ιδρύµατα οφείλουν να τηρούν τα ελάχιστα όρια, σε ατοµική και ενοποιηµένη βάση σύµφωνα µε την παράγραφο 3 του ανωτέρω Κεφαλαίου Α, σε κάθε χρονική στιγµή. Κάθε σηµαντική επί έλαττον απόκλιση (µεγαλύτερη των δύο εκατοστιαίων µονάδων) των υποχρεωτικών δεικτών από τα ελάχιστα όρια της παραγράφου 1 του ανωτέρω Κεφαλαίου Α πρέπει να γνωστοποιείται αµέσως στην Τράπεζα της Ελλάδος ( /νση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήµατος). Η τήρηση των ορίων σε ατοµική βάση αρχίζει από την 1 η Ιουλίου 2009. Για την τήρηση των ορίων σε ενοποιηµένη βάση επιτρέπεται όπως τα δεδοµένα των θυγατρικών ενσωµατώνονται στον υπολογισµό των δεικτών στο τέλος κάθε µήνα, ενώ εντός του µήνα διατηρούνται σταθερά. Για λόγους προσαρµογής των συστηµάτων των τραπεζών, καθορίζεται όπως η τήρηση των ορίων σε ενοποιηµένη βάση αρχίσει την 31 η εκεµβρίου 2009. Τα στοιχεία υπολογισµού των δεικτών είναι στη διάθεση της Τράπεζας της Ελλάδος και τηρούνται για ένα έτος. 2. Στην ανωτέρω γνωστοποίηση θα πρέπει επίσης να αναφέρονται οι λόγοι της απόκλισης, καθώς και τα µέτρα που τα πιστωτικά ιδρύµατα έχουν λάβει ή σκοπεύουν να λάβουν, µε βάση τεκµηριωµένο και δεσµευτικό χρονοδιάγραµµα υλοποίησης για τη συµµόρφωσή τους µε τα ελάχιστα όρια. 3. εν επιτρέπεται στα πιστωτικά ιδρύµατα να συνάπτουν συναλλαγές δανεισµού µε αποκλειστικό σκοπό την αποκατάσταση των δεικτών στα ελάχιστα όρια κατά τις ηµεροµηνίες αναφοράς, ενώ 4
στα χρονικά διαστήµατα µεταξύ δύο αναφορών επιτρέπουν στους δείκτες να βρίσκονται κάτω των ελάχιστων ορίων. Παρόµοιες συναλλαγές θεωρούνται παράβαση των ελάχιστων ορίων και όταν διαπιστώνονται τέτοιες συναλλαγές, χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, η Τράπεζα της Ελλάδος θα λαµβάνει τα προβλεπόµενα µέτρα κατά το άρθρο 62 του Ν. 3601/2007 και θα επιβάλλει κυρώσεις σύµφωνα µε το άρθρο 64 του ιδίου νόµου, µετά από εξέταση της κάθε περίπτωσης και ιδίως σε περιπτώσεις υποτροπής.. Βασικές Αρχές ιαχείρισης του Κινδύνου Ρευστότητας Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν συστήµατα, πολιτικές και διαδικασίες διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας, τα οποία να βασίζονται και στις αρχές που αναλυτικότερα παρουσιάζονται στο Παράρτηµα ΙΙ της παρούσας Πράξης. Ε. Υποκαταστήµατα Πιστωτικών Ιδρυµάτων που Εδρεύουν σε άλλα κράτη µέλη του Ε.Ο.Χ. Υποχρέωση εφαρµογής των ανωτέρω διατάξεων έχουν και τα υποκαταστήµατα, που λειτουργούν στην Ελλάδα, των πιστωτικών ιδρυµάτων που εδρεύουν σε κράτη µέλη του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου (Ε.Ο.Χ) καθώς και σε τρίτες (εκτός Ε.Ο.Χ) χώρες, κατά τις διατάξεις του άρθρου 21, του Ν. 3601/2007. Η Τράπεζα της Ελλάδος µπορεί να άρει, κατά περίπτωση και σύµφωνα µε το άρθρο 21, παράγραφος γ, του Ν. 3601/2007, την υποχρέωση για τήρηση των ελαχίστων ορίων των υποχρεωτικών δεικτών, υπό την προϋπόθεση ότι τα ανωτέρω πιστωτικά ιδρύµατα δεσµεύονται έναντι της Τράπεζας της Ελλάδος ότι σε κάθε χρονική στιγµή θα καλύπτουν τις ανάγκες ρευστότητας των υποκαταστηµάτων τους στην Ελλάδα κατά ισοδύναµο τρόπο. Οι διαδικασίες, όροι και προϋποθέσεις παροχής της εν λόγω εξαίρεσης περιγράφονται στο Παράρτηµα ΙΙΙ της παρούσας Πράξης. Οι σχετικές άδειες που έχουν χορηγηθεί µέχρι την έναρξη ισχύος της παρούσας Πράξης εξακολουθούν να ισχύουν. ΣΤ. Λοιπές ιατάξεις 1. Συµπληρώνεται η Π /ΤΕ 2577/9.3.2006, ως ακολούθως: α) καθορίζεται ότι η διενέργεια δοκιµών προσοµοίωσης καταστάσεων κρίσης (stress tests) κατά την παρ. 3.6., της Ενότητας β, του Κεφαλαίου V, της ως άνω Πράξης, ειδικά για τον κίνδυνο ρευστότητας θα πραγµατοποιείται δύο φορές το έτος µε στοιχεία τέλους κάθε εξαµήνου, και β) οι γενικές αρµοδιότητες της ιοίκησης, του ιοικητικού Συµβουλίου, της Επιτροπής Ελέγχου και της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου που καθορίζονται στα Τµήµατα IV. και V. της Π /ΤΕ 2577/9.3.2006, όπως ισχύει, συµπληρώνονται και εξειδικεύονται µε το Παράρτηµα ΙΙ της παρούσας Πράξης. 5
2. Εξουσιοδοτείται η ιεύθυνση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήµατος να: α) παρέχει τις τυχόν αναγκαίες διευκρινίσεις και οδηγίες για την εφαρµογή των διατάξεων της παρούσας Πράξης, β) αίρει, κατά περίπτωση, την υποχρέωση τήρησης των υποχρεωτικών δεικτών, σύµφωνα µε τους όρους του Κεφαλαίου Ε της παρούσας Πράξης, γ) διενεργεί δοκιµές προσοµοίωσης καταστάσεων κρίσης κατά τα ανωτέρω. δ) εκδίδει Εγκυκλίους προκειµένου να προσαρµόσει τις διατάξεις των Παραρτηµάτων της παρούσας Πράξης, προς την εκάστοτε ισχύουσα νοµοθεσία, τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και εναρµονιστικού χαρακτήρα συστάσεις της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Αρχών Τραπεζικής Εποπτείας (CEBS). 3. Tα Παραρτήµατα Ι, ΙΙ, III, και IV, αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της παρούσας Πράξης. 4. Αντικαθίστανται τα Υποδείγµατα Ζ01 έως Ζ04 που αναφέρονται στο Κεφάλαιο Ι, Τµήµα Ζ. της Π /ΤΕ 2606/21.2.2008 από τα Υποδείγµατα Α1, Α2 και Β του Παραρτήµατος IV. 5. Η παρούσα Πράξη ισχύει από της 1ης Ιουλίου 2009, ηµεροµηνία κατά την οποία καταργείται η Π /ΤΕ 2560/1.4.2005. Οποιαδήποτε υφιστάµενη αναφορά σε διατάξεις της παραπάνω καταργούµενης Πράξης νοείται ότι στο εξής θα αφορά στις διατάξεις της παρούσας, όπως κατά αντιστοιχία έχουν κωδικοποιήσει τις καταργούµενες. Από τις διατάξεις της παρούσας Πράξης δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του Κρατικού Προϋπολογισµού. Η Πράξη αυτή να δηµοσιευθεί στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (Τεύχος Β ). Ο ιοικητής Γ. Προβόπουλος Ακριβές Αντίγραφο, Αθήνα, /νση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήµατος Ο ιευθυντής Π. Κυριακόπουλος 6
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ Α. Ο ΗΓΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Β. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γ. ΠΙΝΑΚΕΣ ΧΩΡΩΝ ΙΙ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΙΙΙ. ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΝ ΕΙΚΤΩΝ ΣΤΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΞΕΝΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ IV. ΠΙΝΑΚΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ (σε µορφή excel) 7
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ Α. Ο ΗΓΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ α. Στοιχεία ενεργητικού ή παθητικού σε λοιπά νοµίσµατα µετατρέπονται σε ευρώ µε βάση τις τρέχουσες ισοτιµίες στο τέλος του µήνα αναφοράς. β. Τα στοιχεία απαιτήσεων και υποχρεώσεων κατατάσσονται στις χρονικές ζώνες των Πινάκων Α1 και Α2 του Παραρτήµατος IV, σύµφωνα µε τις ακόλουθες οδηγίες, µε την εξής επισήµανση: Τα βασικά µεγέθη των Πινάκων Α1 και Α2 πρέπει να συµφωνούν µε τα αντίστοιχα µεγέθη του ισολογισµού. Σε περιπτώσεις ασυµφωνίας που προκύπτουν από την εφαρµογή των ακόλουθων κανόνων κατάταξης, θα αιτιολογείται η ασυµφωνία και θα αναφέρεται το ποσό της διαφοράς σε συνοδευτικό επεξηγηµατικό σηµείωµα. Α. 1. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Ι. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ 1. ΤΑΜΕΙΟ α. Τα µετρητά στη ζώνη άµεσης λήξης. β. Οι επιταγές προς είσπραξη σε ευρώ στη ζώνη 2-7 ηµερών ενώ αυτές σε λοιπά νοµίσµατα στη ζώνη 8-30 ηµερών. 2. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ Ι ΡΥΜΑΤΩΝ (α) (ν). Ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. Ειδικές Περιπτώσεις (α) (δ). Οι καταθέσεις όψεως τοποθετούνται στη ζώνη άµεσης λήξης. (γ) & (δ). Ειδικά για τις καταθέσεις όψεως σε ανταποκριτές εξωτερικού (περιπτώσεις γ και δ), ποσοστό 10% του λογιστικού υπολοίπου στη ζώνη 1-3 µήνες και το υπόλοιπο στη ζώνη άµεσης λήξης. µ) Τα ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεµατικά στην Κεντρική Τράπεζα (Κ.Τ) κατατάσσονται στη ζώνη 8-30 ηµέρες. ν) Το τυχόν χρεωστικό υπόλοιπο του τρεχούµενου λογαριασµού στην Κ.Τ κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης σύµφωνα µε το λογιστικό υπόλοιπο του πιστωτικού ιδρύµατος. Σηµειώνεται ότι οι τοποθετήσεις σε EMTN s και commercial paper καταχωρούνται στις κατηγορίες (θ) έως (λ). 8
3. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ Τα αξιόγραφα διακρίνονται, σύµφωνα µε τα κριτήρια που ακολουθούν, στις εξής κατηγορίες: α) Άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία ενεργητικού Μη αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα (βλ. παράγραφο 3.1 παρακάτω) Αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα. - Στο χαρτοφυλάκιο του πιστωτικού ιδρύµατος. - Σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα που δεν έχουν ακόµα αναχρηµατοδοτηθεί. - Σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα που έχουν ήδη αναχρηµατοδοτηθεί. β) Λοιπά αξιόγραφα 3.1. ΑΜΕΣΑ ΡΕΥΣΤΟΠΟΙΗΣΙΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία ενεργητικού είναι τα στοιχεία τα οποία χρησιµοποιούνται από τα πιστωτικά ιδρύµατα για απόκτηση άµεσης ρευστότητας. Ως άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία καθορίζονται τα παρακάτω, ανεξαρτήτως χαρτοφυλακίου κατάταξης τους σύµφωνα µε τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα, δηλαδή στο «χαρτοφυλάκιο συναλλαγών», «χαρτοφυλάκιο διαθέσιµο προς πώληση» και στο «χαρτοφυλάκιο διακρατούµενο στη λήξη», εφόσον πληρούν τα εξής κριτήρια: Έχουν τιµές αγοράς-πώλησης σε τακτική βάση, ιαπραγµατεύονται σε ρυθµιζόµενες αγορές σε τακτική βάση, Μπορούν να ρευστοποιηθούν άµεσα στη δευτερογενή αγορά ή να χρησιµοποιηθούν σε πράξεις repos στην αγορά ή είναι αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα, σύµφωνα µε τις διατάξεις της υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξης Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, όπως εκάστοτε ισχύει. Κατά την αξιολόγηση της εµπορευσιµότητας των στοιχείων, τα πιστωτικά ιδρύµατα θα λαµβάνουν υπόψη και τους εξής παράγοντες: Το βάθος της αγοράς όπου διαπραγµατεύονται. Τίτλοι που διαπραγµατεύονται σε αγορά µε περιορισµένη ρευστότητα και εµπορευσιµότητα δεν πρέπει να περιλαµβάνονται στα άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία. Την πιθανότητα και την έκταση της ζηµίας από τυχόν αναγκαστική ρευστοποίηση. Γενικώς, όσο υψηλότερη είναι η ποιότητα του τίτλου τόσο χαµηλότερη είναι η ζηµία που µπορεί να προέλθει από τυχόν αναγκαστική ρευστοποίηση. Την αναλογία των τίτλων που διακρατεί το πιστωτικό ίδρυµα σε σχέση µε τη συγκεκριµένη συνολική έκδοση. Πιστωτικό ίδρυµα που διακρατεί το σύνολο ή το µεγαλύτερο µέρος της έκδοσης, θα αντιµετωπίσει δυσκολίες στην πώλησή τους, γεγονός που µπορεί να προκαλέσει σηµαντική µείωση της τιµής των τίτλων. 9
Τον συναλλαγµατικό κίνδυνο. Τίτλοι εκφρασµένοι σε νοµίσµατα διαφορετικά από τα νοµίσµατα στα οποία είναι εκφρασµένες οι υποχρεώσεις, µπορεί να ενέχουν σηµαντικό συναλλαγµατικό κίνδυνο σε περίπτωση ρευστοποίησής τους (µείωση της αξίας τους, µε αποτέλεσµα να µείνουν εν µέρει ακάλυπτες οι αντίστοιχες υποχρεώσεις που τα χρηµατοδοτούν). Κατηγορίες άµεσα ρευστοποιήσιµων στοιχείων Τα άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία διακρίνονται στους τίτλους που δεν είναι αποδεκτοί ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση και στους τίτλους που είναι αποδεκτοί ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση, µέσω Πράξεων Νοµισµατικής Πολιτικής και παροχής ενδο-ηµερήσιας πίστωσης, από την Κεντρική Τράπεζα, σύµφωνα µε τις διατάξεις της υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξης Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, όπως εκάστοτε ισχύει. 3.1.1. Τίτλοι που δεν είναι αποδεκτοί ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση α) Κρατικοί Τίτλοι έκδοσης Κυβερνήσεων και Κεντρικών Τραπεζών χωρών του Πίνακα Α, του Παραρτήµατος Ι, Τµήµα Γ της παρούσας Πράξης. Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται και οι τίτλοι έκδοσης υπερεθνικών οργανισµών. β) Λοιποί χρεωστικοί τίτλοι εγγυηµένοι από Κυβερνήσεις χωρών του Πίνακα Α, του Παραρτήµατος Ι, Τµήµα Γ της παρούσας Πράξης. γ) Έντοκα Γραµµάτια έκδοσης Κυβερνήσεων χωρών του Πίνακα Α, του Παραρτήµατος Ι, Τµήµα Γ της παρούσας Πράξης. δ) Εγκεκριµένα εταιρικά οµόλογα, δηλαδή εταιρικά οµόλογα τα οποία έχουν αναγνωρισθεί ως εγκεκριµένα στοιχεία σύµφωνα µε την παράγραφο δ της ενότητας του Κεφαλαίου Α του Παραρτήµατος Ι της Π /ΤΕ 2591/20.8.2007. ε) Μετοχές εισηγµένες σε ρυθµιζόµενες (οργανωµένες αγορές, πολυµερείς µηχανισµοί διαπραγµάτευσης, σύµφωνα µε τις διατάξεις της Π ΤΕ 2591/20.8.2007 και του Ν. 3606/2007) αγορές των χωρών του Πίνακα Α, του Παραρτήµατος Ι, Τµήµα Γ της παρούσας Πράξης. στ) Αµοιβαία Κεφάλαια διαπραγµατεύσιµα σε αγορές των χωρών του Πίνακα Α, του Παραρτήµατος Ι, Τµήµα Γ της παρούσας Πράξης. ζ) Τίτλοι από συµφωνίες επαναπώλησης (reverse repos). Οι τίτλοι αυτοί µεταφέρονται στην κατηγορία 3.1., αφού η τρέχουσα αξία τους αφαιρεθεί από τους λογαριασµούς απαιτήσεων στους οποίους αρχικά έχουν καταχωρηθεί. 3.1.2. Εµπορεύσιµα και µη εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία (τίτλοι και δάνεια) που είναι αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση η) Τίτλοι (εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία) στο χαρτοφυλάκιο του πιστωτικού ιδρύµατος, σύµφωνα µε τις διατάξεις της υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξης Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, όπως εκάστοτε ισχύει. 10
θ) Τίτλοι του προηγούµενου εδαφίου (η) σε ενέχυρο (δεσµευµένοι ως αποδεκτές ασφάλειες) στην Κεντρική Τράπεζα σύµφωνα µε τις διατάξεις της υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξης Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, που ακόµα δεν έχουν αναχρηµατοδοτηθεί. Τα ανωτέρω στοιχεία (α) έως (ζ) και (η) έως (θ) κατατάσσονται στις χρονικές ζώνες 2-7 ηµέρες και άµεσης λήξης, αντίστοιχα, συνολικά ανά κατηγορία, ανεξαρτήτως ληκτότητας, στην τρέχουσα αξία τους µειωµένη κατά τα κάτωθι ποσοστά περικοπής της αξίας τους (haircuts) ανά κατηγορία, ώστε να λαµβάνεται υπόψη και η µεταβλητότητα των τιµών των εν λόγω χρεογράφων. Κατηγορίες τίτλων Ποσοστά περικοπής αξίας τίτλων (haircuts) Κρατικοί τίτλοι 10% Λοιποί χρεωστικοί τίτλοι εγγυηµένοι από κυβερνήσεις 10% Έντοκα Γραµµάτια 5% Εγκεκριµένα εταιρικά οµόλογα 20% Μετοχές εισηγµένες 40% Αµοιβαία κεφάλαια Τίτλοι στο χαρτοφυλάκιο του πιστωτικού ιδρύµατος, αποδεκτοί ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα Τίτλοι σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα, µη αναχρηµατοδοτηθέντες Κατ επιλογήν των πιστωτικών ιδρυµάτων είτε ανάλογα µε τη σύνθεση των επενδύσεων του αµοιβαίου κεφαλαίου είτε µε βάση τις κύριες κατηγορίες αµοιβαίων κεφαλαίων όπως καθορίζονται µε την Απόφ. 129/14.4.1998 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, όπως ισχύει, εφαρµόζοντας τα αντίστοιχα ποσοστά έκπτωσης των ανωτέρω κατηγοριών. 10% 10% Για λόγους λογιστικής συµφωνίας µεταξύ ενεργητικού και παθητικού, η διαφορά µεταξύ του ποσού που κατατάσσεται στις ζώνες 2-7 ηµέρες και άµεσης λήξης και της αντίστοιχης αξίας ισολογισµού των ανωτέρω τίτλων κατατάσσεται στη ζώνη άνω του έτους. 11
Στην ανωτέρω κατηγορία (θ) περιλαµβάνονται και τα µη εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα, όπως προσδιορίζονται στην Εγκύκλιο ΤΕ 477/13.8.2008, που ακόµα δεν έχουν αναχρηµατοδοτηθεί. Για τα εν λόγω στοιχεία, καταχωρείται στη ζώνη άµεσης λήξης η προσαρµοσµένη αξία τους, δηλαδή το ανεξόφλητο υπόλοιπο µειωµένο κατά το ποσοστό περικοπής όπως αυτό έχει καθορισθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος και σύµφωνα µε τις διατάξεις της υπ αρίθµ. 477/13.8.2008 Εγκυκλίου της /νσης Χρηµ. ραστ.). Σε περίπτωση που δεν µπορεί να γίνει διαχωρισµός µεταξύ εµπορεύσιµων (τίτλων) και µη εµπορεύσιµων στοιχείων, τότε θα καταχωρείται το συνολικό ποσό αλλά θα καταβάλλεται προσπάθεια ώστε αυτό να αντικατοπτρίζει την ακριβή αξία µειωµένη κατά τις αντίστοιχες περικοπές αξίας. Οι τίτλοι σε ενέχυρο (δεσµευµένοι ως αποδεκτές ασφάλειες) στην Κεντρική Τράπεζα που έχουν αναχρηµατοδοτηθεί µέσω πράξεων Νοµισµατικής Πολιτικής ή παροχής ενδο-ηµερήσιας πίστωσης, σύµφωνα µε την υπ αρίθµ. 61/6.12.2006 Πράξης Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, κατατάσσονται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι την λήξη τους στην αξία ισολογισµού. Στην ίδια κατηγορία περιλαµβάνονται και τα δεσµευµένα στην Κεντρική Τράπεζα µη εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία ως αποδεκτές ασφάλειες (σύµφωνα µε την υπ αρίθµ. 477/13.8.2008 Εγκυκλίου της /νσης Χρηµ. ραστ.) που έχουν ήδη αναχρηµατοδοτηθεί, και κατατάσσονται σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα αποπληρωµής τους, στην αξία ισολογισµού. Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτή η κατάταξη όλων των ανωτέρω στοιχείων ανάλογα µε τη ληκτότητα, τότε το συνολικό τους ποσό θα καταχωρείται στη ζώνη άνω του έτους. Τα ανωτέρω εµπορεύσιµα και µη εµπορεύσιµα στοιχεία κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης και συµφωνίας Ενεργητικού - Παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις Συνολικές Απαιτήσεις. 3.2.1. Καταχωρείται το σύνολο των τίτλων (εµπορεύσιµων περιουσιακών στοιχείων) που είναι σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα, ανεξαρτήτως εάν έχουν αναχρηµατοδοτηθεί ή όχι ακόµα, ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι την λήξη τους στην αξία ισολογισµού. Τα στοιχεία αυτά κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης µόνο και δεν συµπεριλαµβάνονται στο σύνολο του ενεργητικού. 3.3. Οι τίτλοι από πράξεις προσωρινής εκχώρησης µε συµφωνία επαναγοράς (repos), κατατάσσονται σύµφωνα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους στην αξία ισολογισµού. Οι τίτλοι αυτοί κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης και συµφωνίας Ενεργητικού και Παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις Συνολικές Απαιτήσεις. 3.4. ΛΟΙΠΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ Τα υπόλοιπα αξιόγραφα που δεν ανήκουν στις κατηγορίες της ανωτέρω υποπαραγράφου (3.1) κατατάσσονται στην κατηγορία «3.4. Λοιπά Αξιόγραφα» του Πίνακα Α1, ως εξής: 12
Τα στοιχεία (α), (β), (γ), (δ) κατατάσσονται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους στην ονοµαστική τους αξία. Τα στοιχεία (ε) και (στ) κατατάσσονται στη ζώνη άνω του έτους στην αξία ισολογισµού. Το στοιχείο (ζ) (Συµµετοχές στο µετοχικό κεφάλαιο πάσης φύσεως επιχειρήσεων µε ποσοστό µεγαλύτερο του 10%) κατατάσσεται στη ζώνη άνω του έτους στην αξία ισολογισµού. Το στοιχείο (η) «επενδύσεις σε επενδυτικές εταιρείες υψηλής µόχλευσης (hedge funds), σε εταιρείες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (private equity funds) και σε δοµηµένα προϊόντα όπως αυτά ορίζονται στην Π ΤΕ 2591/20.8.2007», κατατάσσεται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη στην αξία ισολογισµού. Οι εν λόγω τίτλοι κατατάσσονται υποχρεωτικά στην κατηγορία αυτή, ανεξαρτήτως χαρτοφυλακίου κατάταξής τους σύµφωνα µε τα ΛΠ, ενώ δεν επιτρέπεται να κατατάσσονται στην κατηγορία «3.1. άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία». Εξαιρούνται µόνον τα δοµηµένα προϊόντα που είναι αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα, τα οποία επιτρέπεται να κατατάσσονται στα άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία σε όποια κατηγορία ανήκουν. Το στοιχείο (θ) σύµφωνα µε τα προαναφερθέντα, ανάλογα µε την υποκατηγορία στην οποία ανήκει. Για τα ανωτέρω στοιχεία α, β, γ, δ και θ, η τυχόν διαφορά µεταξύ της αξίας ισολογισµού και της ονοµαστικής αξίας κατατάσσεται, για λόγους λογιστικής συµφωνίας µεταξύ ενεργητικού και παθητικού, στη ζώνη άνω του έτους, µε το ανάλογο πρόσηµο. 4. ΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΠΕΛΑΤΩΝ α) Χρεολυτικά και τοκοχρεολυτικά δάνεια Τα υπόλοιπα των χρεολυτικών δανείων και των τοκοχρεολυτικών, χωρίς τον ενσωµατωµένο στις δόσεις τόκο, κατατάσσονται ανάλογα µε το χρονοδιάγραµµα αποπληρωµής τους. β) άνεια ανοιχτών αλληλόχρεων λογαριασµών i) Με βάση καθορισµένα ποσοστά Τα υπόλοιπα των δανείων ανοιχτών αλληλόχρεων λογαριασµών κατατάσσονται ως εξής: 50% του συνολικού υπολοίπου στη ζώνη 8-30 ηµέρες και, 50% του συνολικού υπολοίπου στη ζώνη άνω του έτους. ii) Εναλλακτική µέθοδος Μέθοδος της µέσης διάρκειας. Χρηµατοδοτήσεις µε τη µορφή ανοιχτού αλληλόχρεου τρεχούµενου λογαριασµού κατατάσσονται στη χρονική ζώνη που αντιστοιχεί στη µέση διάρκειά τους η οποία προκύπτει από τη σχέση: 13
Μ.Η.Υ Μέση διάρκεια = ----------------- Μ.Η.Μ.Υ όπου: Μ.Η.Υ., το Μέσο Ηµερήσιο Υπόλοιπο των λογαριασµών της κατηγορίας αυτής κατά τις αµέσως προηγούµενες 365 ηµέρες περιλαµβανοµένης και της ηµεροµηνίας αναφοράς και, Μ.Η.Μ.Υ η Μέση Ηµερήσια Μείωση του Υπολοίπου των λογαριασµών της κατηγορίας αυτής κατά τις αµέσως προηγούµενες 365 ηµέρες περιλαµβανοµένης και της ηµεροµηνίας αναφοράς. Το Μ.Η.Υ και Μ.Η.Μ.Υ υπολογίζονται κατά λογαριασµό και όχι συνολικά ως εξής: Άθροισµα των ηµερήσιων υπολοίπων M.H.Y = ------------------------------------------------------- 365 και Άθροισµα των µειώσεων των ηµερήσιων υπολοίπων Μ.Η.Μ.Υ = ---------------------------------------------------------------------------- 365 γ) Χορηγήσεις µε προβλήµατα Χρηµατοδοτήσεις µε τρίµηνη τουλάχιστον καθυστέρηση στην καταβολή τόκων ή κεφαλαίου καθώς και ρυθµισθείσες χρηµατοδοτήσεις µέχρι τη συµπλήρωση εξαµήνου από την ηµεροµηνία έναρξης της εξυπηρέτησής τους, κατατάσσονται στη ζώνη άνω του έτους. δ) Τιτλοποιηµένα δάνεια Τα τιτλοποιηµένα δάνεια κατατάσσονται σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα αποπληρωµής τους στην αξία ισολογισµού. Τα δάνεια αυτά κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης και συµφωνίας Ενεργητικού - Παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις Συνολικές Απαιτήσεις. ε) άνεια καλυµµένων οµολογιών Τα δάνεια που εξασφαλίζουν καλυµµένες οµολογίες, όπως αυτά καθορίζονται στην Π /ΤΕ 2598/5.11.2007, κατατάσσονται σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα αποπληρωµής τους στην αξία ισολογισµού. Τα δάνεια αυτά κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης και συµφωνίας Ενεργητικού - Παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις Συνολικές Απαιτήσεις. στ) Μη εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία σε ενέχυρο στην Κεντρική Τράπεζα Το σύνολο των δεσµευµένων ως αποδεκτών ασφαλειών στην Κεντρική Τράπεζα, ανεξαρτήτως εάν έχουν αναχρηµατοδοτηθεί ή όχι ακόµα, µη εµπορεύσιµων περιουσιακών στοιχείων (σύµφωνα µε 14
την υπ αρίθµ. 477/13.8.2008 Εγκυκλίου της /νσης Χρηµ. ραστ.), κατατάσσονται σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα αποπληρωµής τους, στην αξία ισολογισµού. Τα στοιχεία αυτά κατατάσσονται για σκοπούς πληροφόρησης και συµφωνίας Ενεργητικού - Παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις Συνολικές Απαιτήσεις. 5. ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΕ ΑΚΙΝΗΤΑ, Ι ΙΟΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΕΝΣΩΜΑΤΑ ΠΑΓΙΑ, ΥΠΕΡΑΞΙΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΑΥΛΑ ΠΑΓΙΑ Στη ζώνη άνω του έτους, στην αξία ισολογισµού. 6. ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Καταχωρούνται στην αξία Ισολογισµού ως εξής: Ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. Οι απαιτήσεις χωρίς τακτή ηµεροµηνία λήξης, κατατάσσονται στη ζώνη άνω του έτους. Οι δεδουλευµένοι, κατά την ηµεροµηνία αναφοράς, τόκοι και άλλα δεδουλευµένα έσοδα κατατάσσονται ανάλογα µε το χρονοδιάγραµµα είσπραξής τους. Αντίθετα, δεν λαµβάνονται υπόψη οι µη δεδουλευµένοι τόκοι και άλλα έσοδα. Οι διακαταστηµατικοί λογαριασµοί αν παρουσιάζουν χρεωστικό υπόλοιπο, αυτό κατατάσσεται στη ζώνη 2-7 ηµέρες. Τα παράγωγα χρηµατοπιστωτικά µέσα στη ζώνη άνω του έτους, στην αξία ισολογισµού. ΙΙ. ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΑΞΕΩΣ ΠΟΥ ΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ α) ΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΣ ΛΗΦΘΕΝΤΑ ΟΡΙΑ ΑΠΟ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ Κατατάσσονται στη ζώνη άµεσης λήξης σε ποσοστό µέχρι 50% του αχρησιµοποίητου υπολοίπου και το εναποµένον 50% στη ζώνη άνω του έτους, υπό τις εξής προϋποθέσεις: i) Ύπαρξη έγκυρης νοµικά σύµβασης, ii) Αµετάκλητη δυνατότητα άµεσης χρήσης χωρίς προϋποθέσεις, iii) Ελάχιστη αρχική διάρκεια ισχύος της σύµβασης, 6 µήνες. Στην ανωτέρω κατηγορία περιλαµβάνονται µόνο συµβάσεις στις οποίες δεν προβλέπονται εξασφαλίσεις, καθόσον, σε περίπτωση που προβλέπονται εξασφαλίσεις οι οποίες πληρούν τα κριτήρια των άµεσα ρευστοποιήσιµων στοιχείων της ανωτέρω παραγράφου 3.1, αυτές ήδη προσµετρώνται στα άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία. 15
β) ΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΠΙΣΤΩΣΗΣ, ΛΗΦΘΕΝΤΑ ΑΠΟ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΗ ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ. Τα εν λόγω υπόλοιπα αφορούν περιπτώσεις όπου πιστωτικά ιδρύµατα δεν ικανοποιούν τα ελάχιστα καθορισµένα εποπτικά όρια των δεικτών ρευστότητας και για το λόγο αυτό συνάπτουν ειδικές συµβάσεις µε τη µητρική τους. Οι ειδικότεροι όροι των συµβάσεων αυτών συµφωνούνται µε την Τράπεζα της Ελλάδος κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήµατος από το ενδιαφερόµενο πιστωτικό ίδρυµα. Τα ανωτέρω υπόλοιπα καταχωρούνται κατά 100% στη ζώνη άµεσης λήξης και περιλαµβάνονται στους αριθµητές των δεικτών του Πίνακα Β. Α2. ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Ι. ΠΑΘΗΤΙΚΟ Τα στοιχεία παθητικού διακρίνονται σε εσωτερικού εξωτερικού ανάλογα µε την χώρα-έδρα του δικαιούχου, φυσικού ή νοµικού προσώπου. Επίσης διακρίνονται σε χρηµατοδότηση χονδρικής και χρηµατοδότηση λιανικής (Wholesale/retail funding). Τα κριτήρια αυτής της διάκρισης είναι τα εξής: α) Οι υποχρεώσεις προς τα πιστωτικά ιδρύµατα θεωρούνται χρηµατοδότηση χονδρικής. β) Ως πελάτες χονδρικής θεωρούνται οι µεγάλες και µεσαίες εµπορικές και βιοµηχανικές επιχειρήσεις, άλλες επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, ασφαλιστικές εταιρίες, συνταξιοδοτικά ταµεία, κρατικοί και τοπικοί οργανισµοί καθώς και ιδιώτες (φυσικά πρόσωπα) υψηλού εισοδήµατος. Οι καταθέσεις αυτών των πελατών καταχωρούνται στο αντίστοιχο πεδίο του Πίνακα Α.2, εφόσον υπερβαίνουν τις 500.000 ανά πελάτη/καταθέτη. Σε περίπτωση κοινών λογαριασµών θα λαµβάνεται ο πρώτος συνδικαιούχος. Εάν δεν είναι εφικτός ο διαχωρισµός ανά πελάτη/καταθέτη, τότε θα γίνεται ανά λογαριασµό. γ) Ως πελάτες λιανικής θεωρούνται οι ιδιώτες (φυσικά πρόσωπα) που δεν ανήκουν στην κατηγορία των ιδιωτών υψηλού εισοδήµατος και οι µικρές επιχειρήσεις. Οι καταθέσεις αυτών των πελατών καταχωρούνται στο αντίστοιχο πεδίο του Πίνακα Α.2. Στις καταθέσεις λιανικής καταχωρούνται και οι καταθέσεις χονδρικής που δεν υπερβαίνουν τις 500.000 ανά πελάτη/καταθέτη. Σε περίπτωση κοινών λογαριασµών θα λαµβάνεται ο πρώτος συνδικαιούχος. Εάν δεν είναι εφικτός ο διαχωρισµός ανά πελάτη/καταθέτη, τότε θα γίνεται ανά λογαριασµό. 16
δ) Η διάκριση µεταξύ µεγάλων-µεσαίων και µικρών επιχειρήσεων καθώς και µεταξύ ιδιωτών υψηλού εισοδήµατος και λοιπών ιδιωτών θα γίνεται µε βάση κριτήρια του πιστωτικού ιδρύµατος. ε) Σε περίπτωση που οι παραπάνω διαχωρισµοί δεν είναι εφικτοί, τότε θα µπορεί να χρησιµοποιηθεί ένα ενιαίο ποσοτικό κριτήριο ως εξής: οι λογαριασµοί µε υπόλοιπα καταθέσεων άνω των 500.000 καταχωρούνται στις καταθέσεις χονδρικής και κάτω των 500.000 στις καταθέσεις λιανικής, ανεξαρτήτως της κατηγορίας του πελάτη/καταθέτη. στ) Όλες οι υπόλοιπες µορφές χρηµατοδότησης από πελάτες, όπως οι πράξεις προσωρινής εκχώρησης µε συµφωνία επαναγοράς (repos), οµόλογα έκδοσης του πιστωτικού ιδρύµατος, τιτλοποίηση απαιτήσεων κλπ., θεωρούνται χρηµατοδότηση χονδρικής. ζ) Τα πιστωτικά ιδρύµατα ενθαρρύνονται να διενεργούν αναλύσεις συµπεριφοράς των ανωτέρω καταθέσεων και να διαβιβάζουν τα αποτελέσµατα και τις µεθοδολογίες αυτών στην Τράπεζα της Ελλάδος, µε σκοπό να εξετασθεί στο µέλλον το ενδεχόµενο ενσωµάτωσής τους στις καταστάσεις ρευστότητας. 1. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ (α) (ξ): Ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. Ειδικές περιπτώσεις: α) ( δ): Οι καταθέσεις όψεως κατατάσσονται στη ζώνη άµεσης λήξης (overnight). (θ): Το τυχόν πιστωτικό υπόλοιπο του τρεχούµενου λογαριασµού στην Τ.Ε, στη ζώνη άµεσης λήξης µε βάση το λογιστικό υπόλοιπο του πιστωτικού ιδρύµατος. (i) & (κ): Οι υποχρεώσεις από τις πράξεις προσωρινής εκχώρησης µε συµφωνία επαναγοράς (repos) (περιλαµβανοµένων και των πράξεων της παραγράφου 3.2 της Ενότητας Α1 του παρόντος Παραρτήµατος) καταχωρούνται για σκοπούς πληροφοριακούς και συµφωνίας ενεργητικού - παθητικού. εν συµπεριλαµβάνονται στο σύνολο των υποχρεώσεων. (λ) & (µ): Τα κοινά οµολογιακά δάνεια (senior debt) αφορούν σε αυτά που εκδίδονται από το πιστωτικό ίδρυµα και παρέχουν στους οµολογιούχους το δικαίωµα απόληψης τόκων (Euro Medium Terms Notes & Euro Commercial Papers, κλπ). Τα κοινά οµολογιακά δάνεια καταχωρούνται στην ονοµαστική τους αξία. Τυχόν διαφορά µε την αξία ισολογισµού καταχωρείται, για λόγους συµφωνίας ενεργητικού-παθητικού, στη ζώνη άνω του έτους µε το ανάλογο πρόσηµο. (ν)&(ξ): Τα λοιπά οµολογιακά δάνεια αφορούν στα οµολογιακά δάνεια µειωµένης εξασφάλισης (subordinated debt) και στους υβριδικούς τίτλους µε ή χωρίς ρήτρα επαύξησης, που συνδυάζουν χαρακτηριστικά χρέους και καθαρής θέσης, µε την προϋπόθεση ότι δεν αποτελούν συστατικά των λογιστικών ιδίων κεφαλαίων του πιστωτικού ιδρύµατος. 17
Για την αξία καταχώρισής τους ισχύουν τα αναφερόµενα στο προηγούµενο εδάφιο (λ) & (µ). 2. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΠΕΛΑΤΕΣ ΧΟΝ ΡΙΚΗΣ (α) & (β): Το 15% του συνολικού υπολοίπου των καταθέσεων όψεως και των τρεχούµενων λογαριασµών χονδρικής κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης, ενώ το υπόλοιπο 85% στη ζώνη άνω του έτους. (γ) & (δ): Το 15% του συνολικού υπολοίπου των καταθέσεων ταµιευτηρίου χονδρικής κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης, ενώ το υπόλοιπο 85% στη ζώνη άνω του έτους. (ε) & (στ): Οι καταθέσεις προθεσµίας χονδρικής κατατάσσονται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. (ζ) & (η): Για τις υποχρεώσεις από πράξεις προσωρινής εκχώρησης µε συµφωνία επαναγοράς (repos) ισχύει ότι αναφέρεται στην παραπάνω παράγραφο 1, περίπτωση (i) & (κ) (θ) & (ι): Για τα κοινά οµολογιακά δάνεια ισχύει ότι αναφέρεται στην παραπάνω παράγραφο 1, περίπτωση (λ) & (µ) (κ) & (λ): Για τα λοιπά οµολογιακά δάνεια ισχύει ότι αναφέρεται στην παραπάνω παράγραφο 1, περίπτωση (ν) & (ξ) 3. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΠΕΛΑΤΕΣ ΛΙΑΝΙΚΗΣ (α) & (β): Το 15% του συνολικού υπολοίπου των καταθέσεων όψεως και των τρεχούµενων λογαριασµών λιανικής κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης ενώ το υπόλοιπο 85% στη ζώνη άνω του έτους. (γ) & (δ): Το 15% του συνολικού υπολοίπου των καταθέσεων ταµιευτηρίου λιανικής κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης ενώ το υπόλοιπο 85% στη ζώνη άνω του έτους. (ε) & (στ): Οι καταθέσεις προθεσµίας λιανικής κατατάσσονται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. 4. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΛΥΜΜΕΝΕΣ ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ Οι υποχρεώσεις από τους τίτλους αυτούς θα κατατάσσονται ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους, στην αξία ισολογισµού. Αναφέρονται για σκοπούς πληροφοριακούς και συµφωνίας ενεργητικού παθητικού και δεν συµπεριλαµβάνονται στις συνολικές υποχρεώσεις. 18
5. ΣΥΣΣΩΡΕΥΜΕΝΕΣ ΑΠΟΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ) ΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Οι γενικές και ειδικές προβλέψεις για επισφαλείς απαιτήσεις κατατάσσονται στη ζώνη άνω του έτους. 6. ΛΟΙΠΕΣ ΑΠΟΜΕΙΩΣΕΙΣ Οι προβλέψεις για κινδύνους και βάρη κατατάσσονται ανάλογα µε τον εκτιµώµενο από το πιστωτικό ίδρυµα χρόνο µέχρι να καταστούν ληξιπρόθεσµες οι δηµιουργηθησόµενες υποχρεώσεις. 7. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΑ Στη ζώνη άνω του έτους. 8. ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Καταχωρούνται στην αξία ισολογισµού ως εξής: Ανάλογα µε την εναποµένουσα διάρκεια µέχρι τη λήξη τους. Οι υποχρεώσεις χωρίς τακτή ηµεροµηνία λήξης, κατατάσσονται στη ζώνη άµεσης λήξης. Το πιστωτικό υπόλοιπο των διακαταστηµατικών λογαριασµών θα κατατάσσεται στη ζώνη άµεσης λήξης. Οι επιταγές εντολές πληρωτέες στη ζώνη άµεσης λήξης. Οι δεδουλευµένοι, κατά την ηµεροµηνία αναφοράς, τόκοι και άλλα δεδουλευµένα έξοδα κατατάσσονται ανάλογα µε το χρονοδιάγραµµα πληρωµής τους. Αντίθετα, δεν λαµβάνονται υπόψη οι µη δεδουλευµένοι τόκοι και άλλα έξοδα. Τα παράγωγα χρηµατοπιστωτικά µέσα στη ζώνη άνω του έτους. ΙΙ. ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΑΞΕΩΣ ΠΟΥ ΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ α. ΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΣ ΟΘΕΝΤΑ ΣΕ ΠΕΛΑΤΕΣ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΟΡΙΑ ΑΝΕΙΩΝ Κατατάσσονται στη ζώνη άµεσης λήξης σε ποσοστό 20% του συνολικού αχρησιµοποίητου υπολοίπου και το εναποµένον 80% στη ζώνη άνω του έτους, εφ όσον παρέχεται στους πελάτες αµετάκλητη δυνατότητα άµεσης χρήσης χωρίς προϋποθέσεις. Από το ποσοστό 20%, εξαιρούνται και δεν καταχωρούνται τα αχρησιµοποίητα υπόλοιπα των εγκεκριµένων ορίων, µόνον όταν προβλέπεται ρητά στη σύµβαση το δικαίωµα του πιστωτικού ιδρύµατος να προβαίνει κατά την κρίση του, σε κλείσιµο της σύµβασης και του/των λογαριασµών που το εξυπηρετούν, για οποιοδήποτε λόγο και σε οποιοδήποτε χρόνο, ακόµα και πριν από τη χρήση της. 19
β. ΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΣ ΟΘΕΝΤΑ ΣΕ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ ΟΡΙΑ Κατατάσσονται στη ζώνη άµεσης λήξης σε ποσοστό 50% του συνολικού αχρησιµοποίητου υπολοίπου και το εναποµένον 50% στη ζώνη άνω του έτους, εφόσον υφίσταται έγκυρη νοµικά σύµβαση µε ελάχιστη αρχική διάρκεια 6 µήνες και παρέχεται αµετάκλητη δυνατότητα άµεσης χρήσης χωρίς προϋποθέσεις. Στην ανωτέρω κατηγορία περιλαµβάνονται µόνο συµβάσεις στις οποίες δεν προβλέπονται εξασφαλίσεις, καθόσον, σε αντίθετη περίπτωση που προβλέπονται εξασφαλίσεις οι οποίες περιέρχονται στην κυριότητα του πιστωτικού ιδρύµατος και πληρούν τα κριτήρια των άµεσα ρευστοποιήσιµων στοιχείων, τότε αυτές περιλαµβάνονται στα άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία της. A.3. Ο ΗΓΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΒΑΣΗ Για τη συµπλήρωση των πινάκων ρευστότητας σε ενοποιηµένη βάση, όπως καθορίζεται στην Ενότητα Α, παράγραφος 3 της παρούσας Πράξης, ισχύουν οι προαναφερθέντες καθώς και οι ακόλουθοι κανόνες: α) Στις ενοποιηµένες καταστάσεις περιλαµβάνονται όλα τα πιστωτικά ιδρύµατα του οµίλου µόνον. Οι απαιτήσεις και υποχρεώσεις µεταξύ όλων των εταιρειών του οµίλου θα συµψηφίζονται και δεν θα εµφανίζονται. β) Για τις υπόλοιπες εταιρείες του οµίλου που δεν περιλαµβάνονται στις ενοποιηµένες καταστάσεις ρευστότητας, το σύνολο του ενεργητικού και παθητικού τους θα καταχωρείται στα «λοιπά στοιχεία ενεργητικού και παθητικού» αντίστοιχα, στην αξία ισολογισµού και στη ζώνη άνω του έτους. γ) Στις ενοποιηµένες καταστάσεις ρευστότητας δεν θα ισχύει η διάκριση σε κατοίκους εσωτερικού και κατοίκους εξωτερικού. δ) Από τα εµπορεύσιµα και µη εµπορεύσιµα περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά ως ασφάλειες για αναχρηµατοδότηση θα λαµβάνονται µόνον αυτά που πληρούν τα κριτήρια της ΕΚΤ, σύµφωνα µε τα αναφερόµενα στις οδηγίες της Ενότητας Α1 του παρόντος Παραρτήµατος. 20
Β. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΕΙΚΤΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ (Πίνακας Β του Παραρτήµατος ΙV) 1. είκτης Ρευστών ιαθεσίµων Αριθµητής: Ρευστά διαθέσιµα = Ταµείο + Απαιτήσεις κατά πιστωτικών ιδρυµάτων που λήγουν εντός 30 ηµερών + Άµεσα ρευστοποιήσιµα στοιχεία + Αχρησιµοποίητα υπόλοιπα ανοιχτών ορίων πίστωσης ληφθέντα από πιστωτικά ιδρύµατα του οµίλου, δηλαδή ορίζονται ως το άθροισµα των στοιχείων (1 + 2 + 3.1 + ΙΙ.β) των χρονικών ζωνών άµεσης λήξης, 2-7 ηµέρες και 8-30 ηµέρες του Πίνακα Α1 του Παραρτήµατος IV. Παρονοµαστής Βραχυπρόθεσµες Υποχρεώσεις = Υποχρεώσεις που λήγουν εντός 12 µηνών στις οποίες περιλαµβάνεται το 80% του συνολικού υπολοίπου των καταθέσεων όψεως και τρεχούµενων λογαριασµών και καταθέσεων ταµιευτηρίου, δηλαδή ορίζονται ως το άθροισµα των στοιχείων [(Συνολικές Υποχρεώσεις (0 12 µήνες) του Πίνακα Α2 πλέον το ποσό της ζώνης άνω του έτους των στοιχείων (2α + 2β +2γ + 2δ) πλέον το ποσό της ζώνης άνω του έτους των στοιχείων (3α+3β+3γ+3δ) του Πίνακα Α2)]. 2. είκτης Ασυµφωνίας Ληκτοτήτων Αριθµητής: Απαιτήσεις µείον Υποχρεώσεις που λήγουν εντός 30 ηµερών, δηλαδή στοιχείο «Απαιτήσεις µείον Υποχρεώσεις (0-30 ηµέρες)» του Πίνακα Β. Παρονοµαστής, ο ίδιος όπως και στο δείκτη ρευστών διαθεσίµων. 21
Γ. ΠΙΝΑΚΕΣ ΧΩΡΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ Α ΧΩΡΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ/ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ G10 1. Γερµανία 23. Κύπρος 2. Αυστρία 24. Πολωνία 3. Ισλανδία 25. Τσεχία 4. Βέλγιο 26. Ουγγαρία 5. ανία 27. Σλοβακία 6. Φινλανδία 28. Σλοβενία 7. Γαλλία 29. Λιθουανία 8. Ελλάδα 30. Λετονία 9. Ιρλανδία 31. Εσθονία 10. Ιταλία 32. Μάλτα 33. Ρουµανία 34. Βουλγαρία 11. Λιχτενστάιν 12. Λουξεµβούργο 13. Ολλανδία 14. Νορβηγία 15. Πορτογαλία 16. Μεγάλη Βρετανία 17. Ισπανία 18. Σουηδία 19. Ηνωµ. Πολιτείες Αµερικής 20. Καναδάς 21. Ελβετία 22. Ιαπωνία 22
ΠΙΝΑΚΑΣ Β Όλες οι άλλες χώρες που δεν περιλαµβάνονται στον ανωτέρω πίνακα Α. Σηµείωση: Σε περίπτωση ένταξης χώρας στην Ε.Ε ή στον Ε.Ο.Χ ή G10, θα συµπεριλαµβάνεται αυτόµατα στον ανωτέρω πίνακα Α, χωρίς να απαιτείται τροποποίηση του παρόντος παραρτήµατος 23
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ως κίνδυνος ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυµάτων ορίζεται η αδυναµία τους να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους καθώς λήγουν, µε κόστος σε λογικά επίπεδα. Αυτός ο ορισµός συνήθως αναφέρεται ως «κίνδυνος αναχρηµατοδότησης», υπάρχει όµως και µία άλλη διάσταση του κινδύνου ρευστότητας ο οποίος αναφέρεται ως «κίνδυνος ρευστότητας αγοράς». Ο κίνδυνος ρευστότητας αγοράς µπορεί να περιγραφεί ως ο κίνδυνος όπου µία θέση δεν µπορεί να ρευστοποιηθεί εύκολα ή/και άµεσα χωρίς να έχει σηµαντική επίπτωση στην αγοραία αξία της λόγω χαµηλού βάθους ή αναταραχής της αγοράς. Η διαχείριση και εποπτεία του κινδύνου ρευστότητας έχουν λάβει ιδιαίτερη σηµασία λόγω της γρήγορης ανάπτυξης πολύπλοκης δοµής προϊόντων καθώς και της ενοποίησης των χρηµατοοικονοµικών αγορών. Η όλο και µεγαλύτερη εξάρτηση πολλών τραπεζών από τη χρηµατοδότηση χονδρικής τις εκθέτει σε αυξηµένο κίνδυνο σε σχέση µε το παρελθόν καθόσον, η χρηµατοδότηση χονδρικής, είναι πολύ πιο ευαίσθητη σε πιστωτικά γεγονότα απ ότι η χρηµατοδότηση λιανικής. Η άντληση κεφαλαίων από τις αγορές παρέχει στα πιστωτικά ιδρύµατα µεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση της ρευστότητάς τους και στη διαφοροποίηση των πηγών κεφαλαίων, αλλά και δηµιουργεί µεγαλύτερο κίνδυνο ρευστότητας. Επιπλέον, τα πιστωτικά ιδρύµατα καταφεύγουν σε άλλες µορφές χρηµατοδότησης όπως τιτλοποίηση απαιτήσεων και σε προϊόντα εκτός ισολογισµού που συγχρόνως αυξάνουν τον κίνδυνο ρευστότητας και τον καθιστούν περισσότερο πολύπλοκο. Αµφιβολίες ως προς την αξία περιουσιακών στοιχείων επί των οποίων έχουν εκδοθεί χρεόγραφα µπορούν να οδηγήσουν στην κατάρρευση των αγορών χρεογράφων και σε γενικευµένη κρίση ρευστότητας, εξέλιξη που απεικονίζει τη θεµελιώδη ιδιοσυγκρατική φύση της ρευστότητας που βασίζεται στην εµπιστοσύνη, δηλαδή στη βούληση και δυνατότητα καταθετών, τραπεζών και διαµεσολαβητών στις αγορές να αναλάβουν κινδύνους αναµεταξύ τους. Εκ των ανωτέρω είναι φανερό ότι απαιτείται, περισσότερο απ ότι στο παρελθόν, ενεργή και αποτελεσµατική διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας πέρα από την παραδοσιακή διαχείριση των καθηµερινών αναγκών ρευστότητας. 24
ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Πολιτική διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν συστήµατα διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας τα οποία διέπονται από τις διατάξεις της Π ΤΕ 2577/9.3.2006, όπως ισχύει, καθώς και τις οδηγίες της υπ αρίθµ. 18/26.8.2008 Εγκυκλίου ιοίκησης Τ.Ε (Πυλώνας 2). Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν και να εφαρµόζουν καταγεγραµµένες, τεκµηριωµένες και εγκεκριµένες από το.σ πολιτικές διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας, οι οποίες κατ ελάχιστον περιλαµβάνουν τα κάτωθι: Ορισµούς του κινδύνου ρευστότητας, πηγές του και επιπτώσεις µε διάκριση σε δοµικό ή µακροπρόθεσµο (structural-long term) και τακτικό ή λειτουργικό (tactical or operational) καθώς και αλληλοσύνδεσής του µε άλλους κινδύνους (πιστωτικό, αγοράς, λειτουργικό κ.α.). Πολιτική διαχείρισης σε ατοµικό επίπεδο και σε επίπεδο οµίλου (κεντροποιηµένη ή αποκεντρωµένη διαχείριση). Πολιτική διαχείρισης υπό κανονικές και µη συνθήκες. Περιγραφή της οργανωτικής δοµής διαχείρισης του κινδύνου. Όργανα και αρµοδιότητές τους, ρόλοι και υπευθυνότητες. Περιγραφή συστηµάτων και µεθόδων µέτρησης του κινδύνου ρευστότητας. Περιγραφή µεθόδων καθορισµού του επιπέδου ανοχής στον κίνδυνο ρευστότητας. Περιγραφή των µεθόδων καθορισµού αποθέµατος ρευστότητας για την αντιµετώπιση προβληµάτων ή κρίσεων ρευστότητας, περιλαµβάνοντας και τυχόν εκπτώσεων (haircuts) επί της αξίας των αποθηκευµένων περιουσιακών στοιχείων υπό κανονικές ή µη συνθήκες. Επιπλέον, περιγραφή της διαχείρισης και εκτίµησης των διαθέσιµων υψηλής ποιότητας τίτλων εξασφάλισης για άντληση ρευστότητας (collateral). Περιγραφή των υποθέσεων για τη συµπεριφορά πελατών λιανικής και χονδρικής χρηµατοδότησης. Περιγραφή των µεθόδων αποτίµησης και εκτίµησης των ταµιακών ροών, καθώς και του κινδύνου ρευστότητας των δοµηµένων ή µε πολύπλοκα χαρακτηριστικά προϊόντων υπό κανονικές ή µη συνθήκες. Περιγραφή και εκτίµηση του κινδύνου ρευστότητας που απορρέει από στοιχεία εκτός ισολογισµού και άλλες ενδεχόµενες υποχρεώσεις (contingent liabilities) (βλ. ανάλυση στο τέλος του παρόντος Παραρτήµατος). Περιγραφή του πλαισίου ορίων. Περιγραφή του πλαισίου αναφορών. Περιγραφή του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου. 25
Περιγραφή του Σχεδίου Αντιµετώπισης Καταστάσεων Κρίσης Ρευστότητας (Contingency Funding Plan). Περιγραφή του Προγράµµατος Προσοµοίωσης Καταστάσεων Κρίσης Ρευστότητας (stress testing). Ο ρόλος του.σ και της ιοίκησης Για την αποτελεσµατική διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας το.σ κάθε πιστωτικού ιδρύµατος πρέπει να µεριµνά για τη διαµόρφωση της στρατηγικής και των πολιτικών ρευστότητας, καθώς και για τον καθορισµό του επιπέδου ανοχής κινδύνου ρευστότητας. Επιλέγει τα πρόσωπα και τα όργανα που έχουν την εξουσία και τις αρµοδιότητες για τη διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας. Παρακολουθεί το συνολικό προφίλ του κινδύνου ρευστότητας. ιασφαλίζει ότι ο κίνδυνος ρευστότητας αναγνωρίζεται, µετράται, παρακολουθείται και ελέγχεται. Η ιοίκηση επιβλέπει την καθηµερινή και την µακροχρόνια διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας και διασφαλίζει ότι οι στόχοι, οι σκοποί και το επίπεδο ανοχής στον κίνδυνο ρευστότητας, όπως έχουν τεθεί από το.σ, εξυπηρετούνται από κατάλληλες διαδικασίες και πρακτικές που είναι ευκόλως κατανοητές από το προσωπικό. Επίσης επιβλέπει την εφαρµογή των συστηµάτων διοικητικής πληροφόρησης και άλλων συστηµάτων που αναγνωρίζουν, µετρούν, παρακολουθούν και ελέγχουν τον κίνδυνο ρευστότητας καθώς και την εφαρµογή αποτελεσµατικών συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου των διαδικασιών διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας. Το.Σ αναθέτει σε επιτροπή (Επιτροπή ιαχείρισης Κινδύνων ή άλλη Επιτροπή σύµφωνα µε τις σχετικές διατάξεις της Π ΤΕ 2577/9.3.2006) ευθύνες για τον καθορισµό συγκεκριµένων πολιτικών και πρακτικών διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη να διασφαλίζει ότι τα συστήµατα µέτρησης επαρκώς αναγνωρίζουν και µετρούν την έκθεση του πιστωτικού ιδρύµατος σε κίνδυνο ρευστότητας και ότι τα συστήµατα αναφορών παρέχουν πλήρη και ακριβή εικόνα για το επίπεδο και τις πηγές του κινδύνου. Συστήµατα, διαδικασίες και µέθοδοι διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας Για τη διασφάλιση αποτελεσµατικής οργανωτικής δοµής και επάρκειας του συστήµατος διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας απαιτείται όπως η στρατηγική του πιστωτικού ιδρύµατος περιγράφεται αναλυτικά µε σαφή καθορισµό των αρµοδιοτήτων και ορίων ευθύνης κάθε εµπλεκόµενης υπηρεσιακής µονάδας και Επιτροπής, καθώς και των αντίστοιχων διαδικασιών εξουσιοδότησης. Τα συστήµατα διαχείρισης του κινδύνου πρέπει να περιλαµβάνουν συστήµατα και διαδικασίες αναγνώρισης, µέτρησης, παρακολούθησης και ελέγχου του κινδύνου ρευστότητας. 26
Τα συστήµατα µέτρησης του κινδύνου ρευστότητας πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συλλαµβάνουν τις βασικές πηγές προέλευσης του κινδύνου ρευστότητας αλλά και την πολυπλοκότητα και αλληλοσύνδεσή του µε άλλους κινδύνους. Η αποτίµηση της αξίας και η αξιολόγηση και εκτίµηση της ρευστότητας των στοιχείων ενεργητικού (χρεόγραφα), υπό κανονικές και µη συνθήκες, πρέπει να βασίζεται στη δυνατότητα και αξία ρευστοποίησής των και όχι στην εποπτική ταξινόµηση (χαρτοφυλάκιο συναλλαγών / εκτός χαρτοφυλακίου συναλλαγών) ή στη λογιστική µεταχείριση (χαρτοφυλάκιο συναλλαγών / διαθέσιµο προς πώληση / διακρατούµενο στη λήξη). Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στα νοµικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των συµφωνιών συµψηφισµού που σχετίζονται µε τα συστήµατα πληρωµών και διακανονισµού. Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν και εφαρµόζουν κατάλληλες και επαρκείς µεθόδους για την αναγνώριση και εκτίµηση των κινδύνων ρευστότητας που απορρέουν από εκτός ισολογισµού στοιχεία και άλλες ενδεχόµενες υποχρεώσεις, όπως: - από τιτλοποιηµένες απαιτήσεις - αχρησιµοποίητα υπόλοιπα ορίων πιστωτικών διευκολύνσεων δοθέντων σε δανειακούς πελάτες, εταιρείες ειδικού σκοπού που µετέχουν σε προγράµµατα τιτλοποίησης απαιτήσεων (SPV s), ή σε προγράµµατα «asset backed commercial paper (Conduits) λαµβάνοντας υπόψη και τον κίνδυνο φήµης που ενέχεται σ αυτού του είδους τις συναλλαγές (βλ. ανάλυση στο τέλος του παρόντος Παραρτήµατος). Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαχειρίζονται τις ανάγκες τους σε ρευστότητα σε ξένα νοµίσµατα διατηρώντας µία κατάλληλη ισορροπία µεταξύ χρηµατοδότησης σε τοπικό νόµισµα και σε ξένα νοµίσµατα (βλ. ανάλυση στο τέλος του παρόντος Παραρτήµατος). Για την διαχείριση της ρευστότητας υπό κανονικές και µη συνθήκες απαιτείται συστηµατική παρακολούθηση και διαχείριση των αναγκών και της διαθεσιµότητας µη δεσµευµένων τίτλων που µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως εξασφάλιση για την άντληση ρευστότητας (collateral). Για την αντιµετώπιση καταστάσεων κρίσης ρευστότητας µε στόχο την επιβίωση τους για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα χωρίς µεταβολή του επιχειρηµατικού τους σχεδίου, τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να καθορίζουν συγκεκριµένο επίπεδο αποθέµατος ρευστότητας υπό τη µορφή µη δεσµευµένων (unencumbered) άµεσα ρευστοποιήσιµων στοιχείων (liquidity buffer) που µπορούν να πωληθούν ή να χρησιµοποιηθούν σε πράξεις ρέπος, λαµβάνοντας υπόψη την αξία ρευστοποίησής τους υπό συνθήκες κρίσης. Πιστωτικά ιδρύµατα που σε µεγάλο βαθµό βασίζονται σε χρηµατοδότηση χονδρικής, πρέπει να διαθέτουν εξελιγµένα συστήµατα µέτρησης. Τα συστήµατα µέτρησης πρέπει να προσαρµόζονται ανάλογα µε τις µεταβολές στα προϊόντα και στους κινδύνους. Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να αναπτύσσουν και εφαρµόζουν δείκτες (early warning indicators) οι οποίοι χρησιµεύουν στον εντοπισµό προβληµάτων ρευστότητας, στην αύξηση του 27