Τίτλος μαθήματος: Καινοτομικά Δίκτυα, Χώρος και Σχεδιασμός Είδος μαθήματος: Κατ Επιλογήν Υποχρεωτικό (ΚΕΥ) / Επιλογής Διδάσκων: Ηλίας Κουρλιούρος, Καθηγητής Εξάμηνο Σπουδών: 2 ο Μέθοδος Διδασκαλίας: Θεωρία Πιστωτικές Μονάδες: (ECTS): 7,5 Γλώσσα Διδασκαλίας: Ελληνικά Περίγραμμα του μαθήματος: Στη σύγχρονη μεταφορντική φάση του πληροφοριακού και παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, η μάθηση, η γνώση και η καινοτομία αποτελούν τους πλέον κρίσιμους παράγοντες διαμόρφωσης και αναδιαμόρφωσης των χωρικών δομών των αναπτυγμένων οικονομιών, δηλαδή της ανάπτυξης των πόλεων και των περιφερειών. Οι παράγοντες αυτοί δημιουργούνται από, και διαχέονται μέσα σε, πυκνά εταιρικά δίκτυα ή συγκροτήματα (clusters), υποβοηθούμενοι από ειδικές θεσμικές διευθετήσεις και εξειδικευμένες ερευνητικές υλικές και άυλες υποδομές σε τοπική και περιφερειακή γεωγραφική κλίμακα. Οι χώροι συγκέντρωσης δικτυωμένων επιχειρήσεων/clusters μέσω των οποίων αναπτύσσονται γνώσεις και καινοτομίες, συνθέτουν τα νέα γεωγραφικά «τοπία» της παραγωγής και της ανάπτυξης στην μεταφορντική εποχή της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και της ευέλικτης συσσώρευσης. Η εξέταση της διαμόρφωσης και ανάπτυξης των χώρων αυτών καθώς και των χωρικών πολιτικών για την καινοτομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα, αποτελεί το αντικείμενο του μαθήματος. Πιο συγκεκριμένα, το μάθημα αποτελείται από δύο βασικές θεματικές ενότητες: Η πρώτη ενότητα εμβαθύνει στα θεωρητικά ζητήματα και προσεγγίσεις της οικονομικής γεωγραφίας των καινοτομιών μέσα από ένα αναλυτικό και κριτικό πρίσμα. Η δεύτερη ενότητα εμβαθύνει σε θέματα σχεδιασμού και εφαρμογής χωρικών πολιτικών καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση με συγκεκριμένες αναφορές και στην περίπτωση της χώρας μας. Πιο συγκεκριμένα εξετάζεται η εξέλιξη των αναπτυξιακών χωρικών πολιτικών καινοτομίας και δικτύωσης από την πρώιμη φάση των επιστημονικών πάρκων και τεχνοπόλεων μέχρι τις πιο πρόσφατες πολιτικές των μαθησιακών περιφερειών, των περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας και εταιρικής δικτύωσης. Σκοπός του μαθήματος: Σκοπός του μαθήματος είναι η εμβάθυνση/εξειδίκευση σε θέματα καινοτομικής οικονομικής ανάπτυξης του χώρου και σχεδιασμού χωρικών πολιτικών καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη χώρα μας όπως αυτές διαμορφώνονται κάτω από τις επιπτώσεις της αναδυόμενης παγκόσμιας κοινωνίας και οικονομίας των δικτύων, των νέων γεωγραφικών ανισοτήτων και των θεσμικών μετασχηματισμών που τη συνοδεύουν. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος αναμένεται οι φοιτητές και φοιτήτριες να έχουν αποκτήσει μια ουσιαστική αναλυτική και κριτική γνώση της οικονομικής γεωγραφίας των καινοτομιών καθώς και μια εξειδικευμένη γνώση του 1
«πώς», «πού» και «γιατί» των χωρικών πολιτικών για την καινοτομία στην ΕΕ και στη χώρα μας. Τρόπος αξιολόγησης: Προφορικές παρουσιάσεις επιλεγμένων θεμάτων και ατομικές γραπτές εργασίες Βασική βιβλιογραφία: Η σχετική ξενόγλωσση βιβλιογραφία είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη. Παρακάτω δίδεται μια ενδεικτική λίστα βιβλίων και άρθρων. Βιβλία (ενδεικτικά) Amin, A., Thrift, N., eds., (1994) Globalization, institutions and regional development in Europe. Oxford: Oxford University press. Amin, A., Cohendet, P. (2004) Architectures of knowledge: Firms, capabilities and communities. Oxford: Oxford University Press. Bergman, E.M., Feser, E.J. (1999) Industrial and regional clusters: concepts and comparative applications. West Virginia University, Regional Research Institute, the Webbook of Regional Science (www.rri.wvu.edu/webbook) Braczyk, H.-J., et al. eds. (1998) Regional Innovation Systems. London, UCL Press. Bryson, J.R., et al. eds., (2000) Knowledge, space, economy. London & New York, Routledge. Castells, M. (1985) High technology, space and society. Beverly Hills, Sage publications. Castells, M. (1989) The informational city: Information technology, economic restructuring and the urban regional process. Oxford, Blackwell. Castells, M. (1996) The rise of the network society. Oxford, Blackwell. Castells, M., Hall, P. (1994) Technopoles of the world: The making of 21 st century industrial complexes. London, Routledge. Cooke, Ph., Morgan, K. (2000) The associational economy: Firms, regions and innovation. Oxford: Oxford University Press. Edquist Ch., Rees G., Lorenzen M., Vincent-Lancrin St. (2001) Cities and Regions in the New Learning Economy. Paris: OECD. Feldman, M.P. (1994) The geography of innovation. Dortrecht, Kluwer Academic Publishers. Lundvall, B-A., Borras, S. (1997) The Globalising Learning Economy: Implications for Innovation Policy. Report based on contributions from seven projects under the TSER programme, DG XII, Commission of the European Union. Polenske, K.P. (ed.) (2007) The economic geography of innovation. Cambridge, Cambridge University Press. Scott, A.J. (2006) Geography and ecomomy. Oxford, Oxford University Press (chapter 2: Geography, entrepreneurship and innovation, pp. 49-86). Storper, M., Walker, R., (1989) The capitalist imperative: Territory, technology and industrial growth. Oxford: Blackwell. Storper, M., Scott, A., eds., (1992) Pathways to industrialization and regional development. London: Routledge (Part III: new technologies and the organization of industrial production). 2
Αρθρα (ενδεικτικά) Amin, A., (1999) An institutionalist perspective on regional economic development. International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 23.2. Amin, A. (2003) Industrial districts. In Sheppard, E., Barnes, T. J. (eds.) A Companion to Economic Geography. Oxford: Blackwell. Amin, A., Thrift, N. (2002) Neo-Marshallian nodes in global networks. Στο Bryson, J., et al. (eds.) The economic geography reader. Chichester: J. Wiley & Sons. Aranguren M.J., Bellandi, M., Wilson, J., (2010) Territorial industrial development policies and innovation. European Planning Studies, Vol. 18, No 1: 1-5. Asheim, B. (2000) Industrial districts. The contributions of Marshall and beyond. In Clark, G., et al. (eds.) The Oxford Handbook of Economic Geography. Oxford, Oxford University Press. Bathelt, H., Taylor, M. (2002) Clusters, power and place: inequality and local growth in time-place. Geografiska Annaler 84 B Bellandi, M., Caloffi, A., (2009) An analysis of regional policies promoting networks for innovation. European Planning Studies, Vol. 18, No 1: 67-82. Belussi, F., Pilotti, L. (2002) Knowledge creation, learning and innovation in Italian industrial districts. Geografiska Annaler 84 B. Cooke, Ph. (1997) Reinventing the Region: Firms, Clusters and Networks in Economic Development. In Daniels, P.W., Lever, W.F. eds., (1997) The Global Economy in Transition. Essex, Longman. Cooke, Ph. (1999) The co-operative advantage of regions. Στο Barnes, T.J., Gertler, M.S., (eds.) The new industrial geography: Regions, regulation and institutions. London & New York: Routledge. Cooke, Ph. et al. (1997) Regional innovation systems: Institutional and organizational dimensions. Research Policy 26: 475-91. Cooke, Ph., et al. (2005) Social capital, firm embeddedness and regional development. Regional Studies 39.8: 1065-1077. Cox, K.R., Mair, A. (1988) Locality and community in the politics of local economic development. Annals of the Association of American Geographers 78(2): 307-325 Feldman, M., Florida, R. (1994) The geographic sources of innovation: technological infrastructure and product innovation in the United States. Annals of the Association of American Geographers 84(2): 210-229 Florida, R. (1995) Towards the learning region. Futures 27 Florida, R. (2003) Cities and the creative class. City and Community 2:1 Gibney, J. (2011) Knowledge in a shared and interdependent world : Implications for a progressive leadership of cities and regions. European Planning Studies, Vol. 19, No. 4: 613-627 Gordon, I.R., McCann, Ph. (2000) Industrial clusters: complexes, agglomeration and/or social networks? Urban Studies, 37, 3 Gordon, I.R., McCann, Ph. (2005) Innovation, agglomeration and regional development. Journal of Economic Geography, 5. Gregersen, B., Johnson, B. (1997) Learning economies, innovation systems and European integration. Regional Studies, 31, 5 3
Guth, M. (2005) Innovation, social inclusion and coherent regional development: A new diamond for a socially inclusive innovation policy in regions. European Planning Studies, 13, 2. Harrison, B. (1992) Industrial districts: Old wine in new bottles? Regional Studies, Vol. 26.5, pp. 469-83 Howells, J.R.L. (1983) The location of research and development: some observations and evidence from Britain. Regional Studies, Vol. 18.1: 13-29. Howells, J.R.L. (2002) Tacit knowledge, innovation and economic geography. Urban Studies, 39, 5-6 Hudson, R., (1998) The Learning Economy, the Learning Firm and the Learning Region: A Sympathetic Critique of the Limits to Learning. European Urban and Regional Studies, 6/1: 59-72. Kyrgiafini, L., Sefertzi, E. (2003) Changing regional systems of innovation in Greece: the impact of regional innovation strategy initatives in peripheral areas of Europe. European Planning Studies, Vol. 11, No 8 Lambooy, J. (2010) Knowledge transfers, spillovers and actors: The role of context and social capital. European Planning Studies, Vol. 18, No 6: 873-891 Lundvall, B-A., Johnson, B. (1994) The Learning Economy. Journal of Industry Studies, Vol. 1, No 2. Lundvall, B-A., et al. (2007) National systems of production, innovation and competence-building. Στο Polenske, K.P. (ed.), The economic geography of innovation. Cambridge: Cambridge University Press. Malecki, E.J. (2010) Global knowledge and creativity: New challenges for firms and regions. Regional Studies, Vol. 44.8: 1033-52 Malmberg, A. (1997) Industrial Geography: Location and Learning. Progress in Human Geography 21(4). Martin, R., Sunley, P. (2003) Deconstructing clusters: chaotic concept or policy panacea? Journal of Economic Geography 3 Maskell, P., Malmberg, A. (1999) Localized learning and industrial competitiveness. Cambridge Journal of Economics, 23: 167-185. Morgan, K. (1997) The learning region: institutions, innovation and regional renewal. Regional Studies, 31.5. Moulaert, F., Sekia, F. (2003) Territorial innovation models: a critical survey. Regional Studies 37. 3. Porter, M. (2000) Locations, clusters and company strategy. In Clark, G., et al. (eds.) The Oxford Handbook of Economic Geography. Oxford, Oxford University Press. Schoenberger, E. (1986) Technological and organizational change in automobile production: spatial implications. Regional Studies Vol. 21.3: 199-214. Simmie, J. (2004) Innovation and clustering in the globalised international economy. Urban Studies, 41, 5/6 Storper, M. (1992) Regional worlds of production: Learning and innovation in the technology districts of France, Italy and the USA. Regional Studies Vol. 27.5: 433-455 Storper, M. (2002) The resurgence of regional economies, ten years later: The region as a nexus of untraded interdependencies. Στο Bryson, J., et al. (eds.) The economic geography reader. Chichester: J. Wiley & Sons. Tödtling, F. (1995) The innovation process and local environment. In Conti, S., et al. eds., (1995) The industrial enterprise and its environment: spatial perspectives. Aldershot, Avebury. 4
Wall, R.S., Van Der Knaap, G.A. (2011) Sectoral differentiation and network structure within contemporary worldwide corporate networks. Economic Geography, 87(3): 267-308 Waters, R., Lawton Smith, H. (2008) Social networks in high-technology local economies: the cases of Oxfordshire and Cambridgeshire. European Urban and Regional Studies, 15(1): 21-37 Westlund, H., Adam, F. (2010) Social capital and economic performance: A metaanalysis of 65 studies. European Planning Studies, Vol. 18, No 6: 893-919. Westlund, H., Rutten, R., Boekema, F. (2010) Social capital, distance, borders and levels of space: Conclusions and further issues. European Planning Studies, Vol. 18, No 6: 965-970 Wolf, D.A., Gertler, M.S. (2004) Clusters from the inside and out: local dynamics and global linkages. Urban Studies, 41, 5/6. Wolf, D.A., (2009) Introduction: Embedded clusters in the global economy. European Planning Studies, Vol. 7, No 2: 179-87 5