Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 24 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) 14475/16 SOC 712 EMPL 486 ECOFIN 1052 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Προεδρία Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων Ενόψει της συζήτησης προσανατολισμού σχετικά με το ανωτέρω θέμα στο Συμβούλιο EPSCO στις 8 Δεκεμβρίου 2016, επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες καθοδηγητικό σημείωμα της Προεδρίας. 14475/16 ΜΜ/ριτ/ΕΠ 1
Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων Καθοδηγητικό σημείωμα της Προεδρίας για τη συζήτηση προσανατολισμού Συμβούλιο EPSCO - 8 Δεκεμβρίου 2016 Τον Μάρτιο του 2016, η Επιτροπή δρομολόγησε τη δημόσια διαβούλευση για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ενδιαφερόμενα μέρη από ολόκληρη την Ευρώπη κατέθεσαν τις απόψεις τους. Οι Υπουργοί EPSCO είχαν την ευκαιρία για μια αρχική συζήτηση κατά την άτυπη σύνοδό τους τον Απρίλιο και σε γενικές γραμμές συμφώνησαν με την κοινή γνώμη της Επιτροπής Απασχόλησης και της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας σχετικά με τον πυλώνα στο Συμβούλιο EPSCO του Οκτωβρίου. Καθώς η περίοδος διαβούλευσης πλησιάζει προς το τέλος της, οι υπουργοί καλούνται να παρουσιάσουν τις θέσεις τους αναφορικά με τα βασικά θέματα που προέκυψαν και να συζητήσουν τους πολιτικούς προσανατολισμούς για επακόλουθες ενέργειες. Βασικά μηνύματα από τη διαβούλευση 1. Προώθηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας Η οικονομική ανάπτυξη, ο θεμιτός ανταγωνισμός και η κοινωνική ένταξη είναι αλληλοενισχυόμενες: υγιείς οικονομικές συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης παρέχουν μεγαλύτερη κοινωνική ασφάλεια. Τα ισχυρότερα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και οι ισχυρότεροι θεσμοί της αγοράς εργασίας συμβάλλουν ώστε να καθίστανται πιο ανθεκτικές οι οικονομίες. Ωστόσο, μετά την εκδήλωση των επάλληλων κρίσεων το 2008, έχουν ανακύψει σημαντικές αποκλίσεις στην κατάσταση της απασχόλησης και στην κοινωνική κατάσταση των κρατών μελών φθάνοντας σε δραματικά επίπεδα εντός της ζώνης του ευρώ. Από τη δημόσια διαβούλευση προκύπτει ότι το αναμενόμενο είναι η συνεκτική συμπόρευση των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης ώστε να αντιμετωπιστούν ζητήματα κοινωνικής ένταξης, δημιουργίας θέσεων εργασίας και διατήρησης της ανταγωνιστικότητας. Η διαμόρφωση συνθηκών κοινωνικής σύγκλισης προς τα πάνω αντιμετωπίζεται γενικά όχι απλώς ως πολιτική ή κοινωνική επιταγή, αλλά και ως οικονομική αναγκαιότητα, ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ. 14475/16 ΜΜ/ριτ/ΕΠ 2
2. Διασφάλιση κοινωνικών δικαιωμάτων σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας Η διασφάλιση αξιοπρεπών και δίκαιων συνθηκών εργασίας για όλους τους εργαζόμενους, ανεξάρτητα από το είδος της απασχόλησής τους, επιτάσσει την εξέταση των ρυθμίσεων που διέπουν την εργασία υπό νέο πρίσμα. Τα κεκτημένα δικαιώματα θα πρέπει να ισχύουν σε όλα τα είδη συμβάσεων και να μη χάνονται όταν αλλάζει το καθεστώς απασχόλησης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο της αυξημένης κινητικότητας της εργασίας και της μετανάστευσης. Ενώ το κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ θεωρείται εν γένει επαρκές από τους ενδιαφερόμενους φορείς, υπάρχει, σε αρκετούς τομείς, περιθώριο προσαρμογών ώστε αυτό να ανταποκριθεί στην τεχνολογική μεταβολή και στην ψηφιοποίηση τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στην κοινωνία. Λόγω των μετασχηματισμών της αγοράς εργασίας οι ανισότητες στην πρόσβαση στην κοινωνική προστασία έχουν καταστεί εμφανέστερες, καθώς όλο και συχνότερα οι σταδιοδρομίες είναι λιγότερο γραμμικές, με πιο συχνές αλλαγές εργασίας και καθεστώτος απασχόλησης. Η διαβούλευση επισημαίνει εκκλήσεις για τον εκσυγχρονισμό ορισμένων πτυχών του κεκτημένου ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στην πραγματικότητα του νέου κόσμου της εργασίας, για περαιτέρω καθοδήγηση αναφορικά με την εφαρμογή και στήριξη για την επιβολή του κεκτημένου, καθώς και για εργαλεία που θα μπορούσαν να μειώσουν την επιβάρυνση για τις ΜΜΕ. 3. Δεξιότητες για την αγορά εργασίας Η αυτοματοποίηση και η ψηφιοποίηση ομοιάζουν με μια νέα βιομηχανική επανάσταση και κομίζουν υποσχέσεις για οφέλη σε επίπεδο παραγωγικότητας. Κάτι τέτοιο όμως συνεπάγεται αυξημένες απαιτήσεις για νέες δεξιότητες στην αγορά εργασίας. Ενώ το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό είναι υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου από ποτέ, το χάσμα δεξιοτήτων σε πολλούς τομείς αποδεικνύεται, ωστόσο, δύσκολο να καλυφθεί. Οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι ή οι εργαζόμενοι χαμηλής εξειδίκευσης κινδυνεύουν με υστέρηση. Παράλληλα, οι εργαζόμενοι με μη τυποποιημένες συμβάσεις έχουν 40% λιγότερο πρόσβαση σε κατάρτιση και ανάπτυξη δεξιοτήτων. 14475/16 ΜΜ/ριτ/ΕΠ 3
Στη διαβούλευση ζητείται να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην αξιολόγηση των ατομικών αναγκών σε δεξιότητες των εργαζομένων, ιδιαίτερα για όσους η πρόσβαση στην αγορά εργασίας είναι δυσχερέστερη, όπως οι μετανάστες. Μέρος της λύσης είναι η καλύτερη πρόβλεψη και κατανόηση των αναγκών σε δεξιότητες. Αυτή θα πρέπει, στη συνέχεια, να αντικατοπτρίζεται κατάλληλα στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Υπογραμμίζεται ο σημαντικός ρόλος και η πιθανή συμβολή των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό και στην ικανοποίηση των αναγκών σε δεξιότητες. Υπάρχει ευρεία συμφωνία ως προς το ότι η επένδυση στον επαναπροσανατολισμό και στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων συνιστά πρώτη προτεραιότητα προκειμένου να βοηθηθούν οι άνθρωποι να βρουν εργασία και να μεταβαίνουν ομαλά από μια απασχόληση σε άλλη, σε όλον τον εργασιακό τους βίο. 4. Ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης και αντιμετώπιση των ανισοτήτων Με το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών να βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 30 ετών, η ΕΕ πρέπει να ενεργήσει γρήγορα για να αντιμετωπίσει την ανισότητα και την κοινωνική πόλωση. Αν και η φτώχεια συνδέεται κυρίως με την ανεργία, τουλάχιστον 10% των εργαζομένων παλεύουν με αυτήν, ιδιαίτερα οι ευάλωτες ομάδες, όπως όσοι έχουν επισφαλείς θέσεις εργασίας, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες. Στη διαβούλευση, τονίζονται ως μοχλοί για την προώθηση μεγαλύτερης κοινωνικής κινητικότητας η αποτελεσματική ανακατανομή του πλούτου μέσω φορολογικών και κοινωνικών εισφορών, αλλά και οι επαρκείς εκπαιδευτικές, μεταναστευτικές και στεγαστικές πολιτικές, καθώς και οι οικονομικά προσιτές υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε ειδικά προσαρμοσμένα συστήματα χορήγησης επιδομάτων εργασίας, τα οποία θα μπορούσαν να είναι πιο στενά συνδεδεμένα με τις πολιτικές ώστε να βοηθούν τους ανθρώπους να βρουν (ξανά) δουλειά. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας μας θα πρέπει να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες και, ιδιαίτερα, σε πιο ευμετάβλητες σταδιοδρομίες και άτυπες μορφές εργασίας, που δεν προσφέρουν πάντοτε ισότιμη πρόσβαση στην κοινωνική προστασία. Επίσης, διατυπώνεται ιδιαίτερος προβληματισμός για τη δίκαιη μεταχείριση των γενεών στο πλαίσιο κοινωνιών που γερνούν οι νεότεροι αντιμετωπίζουν συχνά επισφαλείς καταστάσεις, καθώς τείνουν να πλήττονται δυσανάλογα από νέες μορφές εργασίας και να αντιμετωπίζουν πιο δύσκολη πρόσβαση στην κοινωνική προστασία. 14475/16 ΜΜ/ριτ/ΕΠ 4
5. Απασχόληση και κοινωνικά δικαιώματα στον 21 ο αιώνα Για την αντιμετώπιση των προβληματισμών αυτών, θα χρειαστεί ένας συνδυασμός εργαλείων, προσαρμοσμένων στους σχετικούς τομείς πολιτικής καθώς και αυτονομία των κοινωνικών εταίρων. Οι συμμετέχοντες αναμένουν όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (επίπεδο ΕΕ, εθνικό επίπεδο και επίπεδο κατώτερο του εθνικού, κοινωνικοί εταίροι και κοινωνία των πολιτών) να αναλάβουν την ευθύνη της παρακολούθησης, σεβόμενα ταυτόχρονα πλήρως την κατανομή αρμοδιοτήτων και την επικουρικότητα. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς αναφέρονται σε σειρά διαφορετικών εργαλείων για την πολιτική απασχόλησης και την κοινωνική πολιτική, που κυμαίνονται από νομικά δεσμευτικά ως ηπιότερα μέτρα, όπως ο συντονισμός των πολιτικών, η συγκριτική αξιολόγηση, η αμοιβαία μάθηση. Στη διαβούλευση, υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η αντιμετώπιση θεμάτων απασχόλησης και κοινωνικών θεμάτων είναι σημαντική για όλα τα κράτη μέλη και για την επιτυχία της εσωτερικής αγοράς. Ορισμένοι συμμετέχοντες ζήτησαν επίσης στοχευμένες δράσεις για την ενίσχυση της σύγκλισης στη ζώνη του ευρώ, προκειμένου να ξεπεραστούν οι κοινωνικο-οικονομικές διαφορές στις επιδόσεις, που συνιστούν απειλή στην ανθεκτικότητα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Βάσει των ανωτέρω, οι υπουργοί καλούνται να εξετάσουν τα ακόλουθα ερωτήματα: 1. Ποια είναι τα πιο επείγοντα μέτρα πολιτικής και ποιες συγκεκριμένες ενέργειες πρέπει να θεωρούνται ζωτικής σημασίας στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων; Υπάρχουν σημαντικά κενά στις υφιστάμενες πολιτικές και πρακτικές; 2. Δεδομένου ότι στόχος είναι η ενίσχυση της συνοχής εντός της εσωτερικής αγοράς (καθώς και της ανθεκτικότητας και της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλιση για την ΟΝΕ), τι μέτρα θα πρέπει να ληφθούν ώστε να υπάρξει ανταπόκριση στις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και των κοινωνικών συστημάτων; 14475/16 ΜΜ/ριτ/ΕΠ 5