Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 4 Νοεμβρίου Ελληνική Οικονομία

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2016 Ελληνική Οικονομία Η σταδιακή ενίσχυση του οικονομικού κλίματος εντός του 2016 αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες αμβλύνσεως της υφεσιακής διαταραχής. Η επίτευξη, ωστόσο, των προσδοκώμενων ρυθμών αναπτύξεως της ελληνικής οικονομίας για το 2017 από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού προϋποθέτει μία πολύ μεγαλύτερη και ταχύτερη βελτίωση των δεικτών εμπιστοσύνης από αυτήν που υποδηλώνουν οι πρόσφατες ανακοινώσεις διαφόρων δεικτών. Στο παρόν δελτίο αναλύουμε την εξέλιξη όλων των δεικτών που αντανακλούν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Συγκεκριμένα, του δείκτη επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στη βιομηχανία και το λιανικό εμπόριο, του δείκτη διεθνούς ανταγωνιστικότητας και διευκολύνσεως νέων επενδύσεων (Doing Business), το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου και τις ροές καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. 1. Επιχειρηματική Εμπιστοσύνη και Χρησιμοποίηση Εργοστασιακού Δυναμικού στη Βιομηχανία: O δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία αυξήθηκε τον Οκτώβριο και διαμορφώθηκε στις 94,2 μονάδες. Από την εξέλιξη του δείκτη στο Γράφημα 1 διαπιστώνεται ότι βρίσκεται πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2016 όσο και από τον μέσο όρο της περιόδου της οικονομικής κρίσεως 2010-2016. Η εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών στη βιομηχανία φαίνεται ότι ανακάμπτει σταδιακά μετά από τη σημαντική πτώση που υπέστη το καλοκαίρι του 2015, μολονότι ευρίσκεται ακόμη σε επίπεδο χαμηλότερο από το υψηλό του 2014. Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και ο δείκτης βαθμού χρησιμοποιήσεως του εργοστασιακού δυναμικού στη βιομηχανία. Ειδικότερα, ο δείκτης έχει ανακάμψει από το τρίτο τρίμηνο του 2015, ενώ οι προσδοκίες για την εξέλιξη του δείκτη στο τέταρτο τρίμηνο του 2016 φέρουν τον βαθμό χρησιμοποιήσεως του εργοστασιακού δυναμικού στο 69,3%, ποσοστό 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 Γράφημα 1. Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών και Βαθμός Χρησιμοποίησης Εργοστασιακού Δυναμικού στη Βιομηχανία Μέσος Όρος 2000-2016 Μέσος Όρος 2010-2016 I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III I III 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Δκτ Επιχειρηματικών Προσδοκιών στην Βιομηχανία (άρ. άξονας) Βαθμός Χρησιμοποίησης Εργοστασιακού Δυναμικού (δέξ. άξονας), % Πηγή: ΙΟΒΕ, Ε.Ε. Σημείωση: Δκτ Επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία τεταρτο τρίμηνο 2016 = Οκτώβριος 2016 % 80 78 76 74 72 70 68 66 64 62 60 υψηλότερο από τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2016 (67%), αν και βρίσκεται ακόμη κάτω από το υψηλό του 2014. Η πραγματοποίηση νέων επενδύσεων προϋποθέτει την ταχεία αύξηση του ποσοστού αυτού. Σε περίπτωση αυξήσεως της εγχώριας ή της εξωτερικής ζητήσεως, οι επιχειρήσεις τείνουν να αυξάνουν τον βαθμό χρησιμοποιήσεως του ήδη υπάρχοντος κεφαλαιακού εξοπλισμού και διστάζουν να πραγματοποιήσουν αμέσως νέες επενδύσεις. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος του δείκτη της περιόδου 2010-2016 διαμορφώθηκε στο 67%, δηλαδή χαμηλότερα κατά περίπου πέντε μονάδες από τον μακροχρόνιο μέσο όρο (2000-2016: 72%) και δέκα μονάδες από το μέσο της περιόδου πριν την οικονομική κρίση, 2000-2008 (76%). 2. Δείκτες Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας και Προσέλκυσης Επενδύσεων: Η ετήσια Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας (Doing Business 2017) δείχνει ελαφρά κάμψη το 2016 ως προς την ανταγωνιστικότητα. Συγκεκριμένα, με βάση τον γενικό δείκτη «ευκολία άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας», η Ελλάδα κατετάγη στην 61 η θέση το 2016, από την 60 η θέση το 2015. Ωστόσο, όπως προκύπτει από το Γράφημα 2, η χώρα, λόγω των μεταρρυθμίσεων που έχουν εφαρμοσθεί μέχρι σήμερα, έχει βελτιώσει σημαντικά τη θέση της στην παγκόσμια κατάταξη σε σχέση με το 2009. Ειδικότερα, από τα επί μέρους κριτήρια επιχειρηματικότητας, επισημαίνεται η επιδείνωση της χώρας κατά 11 θέσεις το 2016 συγκριτικά με το 2014 αναφορικά με την πρόσβαση της επιχείρησης στην χρηματοδότηση. Επίσης, οι νέες φορολογικές επιβαρύνσεις στις επιχειρήσεις μέσω της αυξήσεως των φορολογικών συντελεστών οδήγησαν σε δυσμενέστερες συνθήκες άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η τελευταία παράμετρος θεωρείται καθοριστική, καθώς όσο μεγαλύτερο το φορολογικό βάρος που επωμίζονται οι επιχειρήσεις, τόσο περιορίζεται και η δυνατότητα αποπληρωμής των υποχρεώσεών τους και ενισχύονται τα κίνητρα Γράφημα 2. Διαχρονική Σύγκριση του Δείκτη Ευκολίας Άσκησης Επιχειρηματικότητας και Επιλεγμένων Επιμέρους Δεικτών Επίλυση Διαφορών Πτωχευτική Διαδικασία Εμπορικές Συναλλαγές (διασυνοριακές) Ευκολία Άσκησης Επιχ/κής Δραστηριότητας 200 150 100 50 0 Ευκολία Έναρξης Επιχείρησης Προστασία Επενδυτών Μειοψηφίας Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση Καταχώρηση Ακίνητης Περιουσίας Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Κατάταξη: 1 (καλύτερος) 190 (χειρότερος) 2016 2014 2009

φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η συνολική φορολογική επιβάρυνση ως ποσοστό των κερδών (μετά την συμπερίληψη του εταιρικού φόρου, των ασφαλιστικών και εργοδοτικών εισφορών, των φόρων στην ακίνητη και κινητή περιουσία, των μερισμάτων και κεφαλαιακών κερδών, των φόρων μεταβίβασης και συναλλαγών) αυξήθηκε στην Ελλάδα από 47,4% το 2009, στο 49,9% το 2014 και 50,7% το 2016. Αντίθετα, η Ελλάδα το 2016 αναβάθμισε τη διαδικασία εξωδικαστικής επιλύσεως διαφορών. Από την άλλη πλευρά, συγκριτικά με άλλες γειτονικές χώρες όπως η Βουλγαρία και η Κύπρος, η Ελλάδα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση στην ευκολία έναρξης επιχειρήσεως και φαίνεται να υστερεί σημαντικά στον υποδείκτη προστασίας των επενδυτών μειοψηφίας, στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση και στις διαδικασίες καταγραφής ακίνητης περιουσίας. Η κατάταξη της χώρας αναμένεται να βελτιωθεί στα επόμενα έτη, εφόσον εφαρμοσθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που προωθούνται στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής πολιτικής και θεσπισθούν βελτιωτικές παρεμβάσεις προς την διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας. 3. Προσδοκίες Καταναλωτών και Λιανεμπόρων: Αντίθετα με τις επιχειρηματικές προσδοκίες στη βιομηχανία, ο δείκτης εμπιστοσύνης στο λιανικό εμπόριο τον Οκτώβριο του 2016 (97,9 μον.) παρουσιάζει σημαντική κάμψη από τον Μάιο του 2016 (102,6 μον.) αν και έχει βελτιωθεί σε σχέση με το καλοκαίρι του 2015. Η υποτονική δραστηριότητα στον κλάδο του εμπορίου, εξαιτίας της ασθενικής εγχώριας ζητήσεως, αντικατοπτρίζεται και στην εξέλιξη του δείκτη κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο, ο οποίος στο οκτάμηνο 2016 μειώθηκε κατά 3,6%, έναντι μικρότερης μειώσεως κατά 2,6% στην ίδια περίοδο του 2015. Επιπροσθέτως, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης αν και βελτιώνεται από τον Απρίλιο του 2016, ευρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο και τον Οκτώβριο 2016 διαμορφώθηκε σε -63,6 μονάδες, κατά 33 μονάδες χαμηλότερα από το υψηλό των τελευταίων δύο ετών (Φεβρουάριος 2015: -30,6 μονάδες), Γράφημα 3. 110 100 90 80 70 60 50 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: IOBE, ΕΛΣΤΑΤ Γράφημα 3. Καταναλωτική Εμπιστοσύνη, Προσδοκίες Επιχειρηματιών στο Λιανικό Εμπόριο και Λιανικές Πωλήσεις Μέσος Όρος 2010-2016 Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο (κιν. μέσος 6Μ) Δεικτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στο Λιανικό Εμπόριο Δείκτης Καταναλωτικής Επιστοσύνης (δεξ. άξονας) 4. Δείκτης Αξιόχρεου Ελληνικού Δημοσίου (Sovereign): H ανάκτηση της πρόσβασης της χώρας στις διεθνείς αγορές είναι καίριας σημασίας να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατόν εντός του επομένου έτους καθώς το τρίτο πρόγραμμα -30-40 -50-60 -70-80 -90 προσαρμογής εκπνέει στα μέσα του 2018. Η πορεία του περιθωρίου μεταξύ των αποδόσεων των ελληνικών και των γερμανικών κρατικών δεκαετών ομολόγων υποδηλώνει αφενός τη μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τα επίπεδα μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων το καλοκαίρι του 2015 και την παρατεταμένη διαπραγμάτευση στο πρώτο τετράμηνο του 2016 και αφετέρου τη δυσκολία θεαματικής βελτιώσεως παρά τη θετική επίδραση των εκταμιεύσεων του Ιουνίου και του Οκτωβρίου σε επίπεδα συμβατά με την έξοδο στις αγορές (Γράφημα 4). 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 Πηγή: Bloomberg Γράφημα 4. Spread αποδόσεων 10ετών ομολόγων Ελλάδας - Γερμανίας επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων παράταση διαπραγμάτευσης τέλος αξιολόγησης/ εκταμίευση εκταμίευση 5. Ροές Καταθέσεων Νοικοκυριών και Επιχειρήσεων: Οι καταθέσεις ιδιωτών έχουν σταθεροποιηθεί μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων. Τους καλοκαιρινούς μήνες υπήρξε αξιόλογη αύξηση των καταθέσεων κατά 2,2 δισ. (Μάιος-Αύγουστος), ενώ τον Σεπτέμβριο του 2016, παρά τις υψηλές πληρωμές των φορολογικών υποχρεώσεων των νοικοκυριών (δόσεις ΕΝΦΙΑ και φόρου εισοδήματος), η μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών ήταν μόλις 52 εκατ. Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος τον Οκτώβριο: Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος βελτιώθηκε, καθώς ανήλθε στις 93,8 μονάδες τον Οκτώβριο 2016, έναντι των 91,4 μονάδων τον Σεπτέμβριο και βρίσκεται σε αισθητά υψηλότερο επίπεδο συγκριτικά με την αντίστοιχη περυσινή του επίδοση των 87,1 μονάδων τον Οκτώβριο του 2015. Επιπλέον σύμφωνα και με το ΙΟΒΕ βελτιώθηκαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες στη Βιομηχανία και στις Υπηρεσίες, ενώ χειροτέρευσαν οριακά στο Λιανικό Εμπόριο και κατά πολύ στις Κατασκευές. Τέλος, βελτιώθηκε και η Καταναλωτική Εμπιστοσύνη. Ειδικότερα, η εξέλιξη των βασικών μεταβλητών του οικονομικού κλίματος έχει ως ακολούθως: α) Στη Βιομηχανία, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών βελτιώθηκε οριακά τον Οκτώβριο στις 94,2 μονάδες, από 94,0 μον. τον προηγούμενο 2

μήνα, έναντι της χαμηλότερης περυσινής επίδοσης (81,2 μον.). 70 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: IOBE Κινητός Μέσος 6 μηνών Από τις επιμέρους μεταβλητές του δείκτη, βελτιώθηκαν, οι προβλέψεις για την παραγωγή στο επόμενο 3-μηνο στις 17,7 μονάδες τον Οκτώβριο από 14,6 τον Σεπτέμβριο, έναντι αρνητικού πρόσημου 1,3 μονάδων τον Οκτώβριο του 2015, ομοίως ενισχύθηκαν οι εκτιμήσεις για τις πωλήσεις στις 18,1 μονάδες τον Οκτώβριο από τις 17,4 τον Σεπτέμβριο. Ισχυροποιήθηκαν επίσης οι εκτιμήσεις για την απασχόληση, αφού κατέστησαν οριακά θετικές (+0,6) από τις αρνητικές 4,2 τον Σεπτέμβριο. Αντίθετα, μειώθηκε το θετικό ισοζύγιο για τις εξαγωγές (Οκτώβριος 2016: +15,7, Σεπτέμβριος 2016: +30,4). Ωστόσο, ο βιομηχανικός Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) περιήλθε και πάλι σε αρνητικό έδαφος, καθώς κατήλθε στις 48,6 μονάδες τον Οκτώβριο, έναντι 49,2 μονάδων τον προηγούμενο μήνα υποδηλώνοντας όχι μόνο υποχώρηση της μεταποίησης αλλά και του ΑΕΠ, καθώς η διαχρονική εξέλιξη του ΑΕΠ και του PMI καταδεικνύει σημαντικό βαθμό συσχέτισης μεταξύ των δύο αυτών μεγεθών. 60 50 40 30 100 90 80 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (ESI) Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: ΤτΕλλάδος, Markit Research PMI, IV 2016= Οκτ. 2016 ΑΕΠ (% ετήσιες μεταβολές) και Δείκτης ΡΜΙ στη Μεταποίηση Δείκτης ΡΜΙ στη μεταποίηση, αριστερός άξονας ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή), δεξιός άξονας Από τους επιμέρους δείκτες του PMI άνω του μέσου όρου του Οκτωβρίου διαμορφώθηκε ο μόνο ο δείκτης των παραγγελιών εξωτερικού (48,0), ενώ τη χαμηλότερη επίδοση είχαν ο δείκτης των αδιεκπεραίωτων εργασιών (43,9), της ποσότητας προμηθειών (44,2), και των εγχώριων παραγγελιών (47,7). Αντίθετα σε θετικό έδαφος εξακολουθεί να κινείται ο δείκτης της απασχόλησης που ανήλθε στις 50,9 μονάδες τον Οκτώβριο από 50,3 τον Σεπτέμβριο, έναντι 46,9 τον Οκτώβριο του 2015 και υπερέβη το 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% όριο του 50 στους οκτώ από τους δέκα επισκοπούμενους μήνες του 2016. β) Στον κλάδο του Λιανικού Εμπορίου οι προσδοκίες σημείωσαν μικρή μείωση στις 97,9 μονάδες τον Οκτώβριο, από 99,6 μονάδες τον Σεπτέμβριο παραμένοντας αισθητά υψηλότερα από την αντίστοιχη περυσινή επίδοση (76,7 μον.). Από τις επιμέρους μεταβλητές του δείκτη σημειώνεται ότι, το ισοζύγιο των εκτιμήσεων για τις παραγγελίες μετετράπη σε θετικό των 7,6 μονάδες τον Οκτώβριο, από αρνητικό 4,8 μονάδων τον Σεπτέμβριο, έναντι των λίαν αρνητικών προσδοκιών των 22,6 μονάδων τον Οκτώβριο του 2015. Ωστόσο μειώθηκε οριακά το σημαντικά θετικό ισοζύγιο για τις πωλήσεις στις 16,4 μονάδες τον Οκτώβριο από τις 17,5 τον Σεπτέμβριο. Ενισχύθηκαν επίσης διακριτά οι προβλέψεις για την απασχόληση στο επόμενο 3- μηνο στις 12 μονάδες τον Οκτώβριο από αρνητικές 1,8 μονάδες τον Σεπτέμβριο, έναντι έντονα αρνητικών προβλέψεων για την απασχόληση τον Οκτώβριο του 2015 (-11,9). γ) Στις Υπηρεσίες, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών ενισχύθηκε στις 84,2 μονάδες τον Οκτώβριο (Σεπτέμβριος: 80 μον.), κινούμενος σε αισθητά ανώτερη επίδοση έναντι της αντίστοιχης περυσινής (72 μον.). Το ισοζύγιο για τις προοπτικές της ζήτησης για το επόμενο 3 μηνο βελτιώθηκε, αφού κατέστη μηδενικό τον Οκτώβριο από αρνητικό 5,5 μονάδων τον Σεπτέμβριο. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τουριστικό κλάδο βελτιώθηκαν διακριτά σε σχέση με πέρυσι, αφού ο σύνθετος δείκτης «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια- Τουριστικά Πρακτορεία» ανήλθε στις 109,1 μονάδες τον Οκτώβριο 2016 από 82 μονάδες τον Οκτώβριο του 2015. Ειδικότερα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον κλάδο των Τουριστικών Πρακτορείων ανήλθαν στις 104,2 μονάδες τον Οκτώβριο, έναντι 95,5 τον Σεπτέμβριο. Παράλληλα οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον κλάδο «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια» διαμορφώθηκαν στις 112,4 μονάδες κατά πολύ ανώτερες των 78 μον. τον Οκτώβριο του 2015. Η εξέλιξη των τουριστικών δεικτών προμηνύει ενίσχυση της τουριστικής κίνησης και τον Οκτώβριο. δ) Στον Κατασκευαστικό κλάδο, το ισοζύγιο των επιχειρηματικών προσδοκιών υπέστη πτώση στις 39,2 μονάδες τον Οκτώβριο από τις 43,8 μονάδες τον Σεπτέμβριο, τιμή χαμηλότερη ως προς την αντίστοιχη περυσινή (65,2 μον.). Από τις επιμέρους μεταβλητές, ο δείκτης προσδοκιών για τις Κατασκευές Δημοσίων Έργων σημείωσε κάθετη πτώση στις 26,1 μονάδες τον Οκτώβριο από 40,9 τον Σεπτέμβριο, έναντι 80,5 μονάδων τον Οκτώβριο του 2015. Αναφορικά με το πρόγραμμα εργασιών προς εκτέλεση στα δημόσια έργα, ο δείκτης επιδεινώθηκε στις -81,7 μονάδες τον Οκτώβριο από τις -71,6 τον Σεπτέμβριο και για το 3

σύνολο των κατασκευών οι προσδοκίες υποχώρησαν στις -66,1 μονάδες τον Οκτώβριο από τις -69,6 τον Σεπτέμβριο. ε) Ο δείκτης προσδοκιών των Καταναλωτών βελτιώθηκε περαιτέρω στις -63,6 μονάδες τον Οκτώβριο από τις -65,9 μονάδες τον Σεπτέμβριο, (Αύγουστος: -70,1), τιμή όμως υποδεέστερη της αντίστοιχής περυσινής (-59,6 μον.). Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο συνδυασμό: Της αύξησης των εκτιμήσεων των νοικοκυριών για την οικονομική τους κατάσταση (Οκτώβριος 2016: - 55, Σεπτέμβριος 2016: -56) και αφετέρου για την οικονομική κατάσταση της χώρας (Οκτώβριος 2016: -61,5, Σεπτέμβριος 2016: 65,3). Επίσης, βελτιώθηκαν οι προβλέψεις για την απασχόληση, καθώς μειώθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών που προβλέπει άνοδο της ανεργίας στο 52% τον Οκτώβριο από 56% τον Σεπτέμβριο και ενισχύθηκε πρόθεση των νοικοκυριών για μείζονες αγορές (Οκτώβριος 2016: -52,4, Σεπτέμβριος: -57,8). Ταυτόχρονα μειώθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών που δήλωσε ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» στο 63% τον Οκτώβριο 2016 από 65% τον Σεπτέμβριο. Το Λιανικό Εμπόριο στο οκτάμηνο του 2016: Επιδεινώνονται συνεχώς οι μεταβλητές που προσδιορίζουν την ιδιωτική κατανάλωση μέχρι και το οκτάμηνο του 2016 και μάλιστα παρουσιάζουν χειρότερες επιδόσεις έναντι του 2015. Είναι ενδεικτικό ότι ο μέσος γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο έχει καταπέσει στις 69,3 μονάδες στο οκτάμηνο του 2016 έναντι των 100 μονάδων του έτους βάσεως 2010. Ετήσιες % Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο Ιανουάριος- Κατηγορίες Καταστημάτων Αύγουστος 2016 Ιανουάριος- Αύγουστος 2015 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -2,5% 0,0% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -0,7% -4,5% Πολυκαταστήματα 7,5% -6,9% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -2,4% -2,7% Ένδυση-Υπόδηση 3,2% 2,4% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -1,7% -7,3% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -0,3% 3,9% Καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων -12,9% -10,8% Γενικός Δείκτης -3,6% -2,6% Γενικός Δείκτης εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. -1,6% -0,6% Σημειώνεται ότι το λιανικό εμπόριο στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 3,5% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της οικονομίας (ΕΛΣΤΑΤ, 2015) και απασχολεί το 12,9% του συνόλου των απασχολουμένων (ΕΛΣΤΑΤ, Q2 2016). Ειδικότερα, σε όρους οκταμήνου ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά 1,6% στο οκτάμηνο του 2016, σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης κατά 0,6% και μείωσης κατά 1,2% στα αντίστοιχα οκτάμηνα του 2015 και 2014. Συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων ο γενικός δείκτης του κύκλου εργασιών παρουσίασε μεγαλύτερη πτώση κατά 3,6% στο οκτάμηνο του 2016 έναντι μείωσης κατά 2,6% στο αντίστοιχο διάστημα του 2015. Η μείωση του κύκλου εργασιών στο οκτάμηνο του τρέχοντος έτους αντανακλά τη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς σύμφωνα με τους εθνικούς λογαριασμούς η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 1,4% στο πρώτο εξάμηνο του 2016, έναντι αύξησης κατά 1,2% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Όσον αφορά στους επιμέρους υποκλάδους των καταστημάτων λιανικού εμπορίου στο οκτάμηνο του 2016, ουσιαστικά μόνο ο κλάδος των πολυκαταστημάτων κατέγραψε αύξηση των πωλήσεων (+7,5%), ακολουθούμενος από τις πωλήσεις του κλάδου ένδυσης και υπόδησης (+3,2%) (βλ Πίνακα). Επισημαίνεται ότι ακόμα και κλάδοι του λιανικού εμπορίου που συνδέονται με μη διαρκή και κυρίως αναγκαία αγαθά, όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά είδη κατέγραψαν μείωση του κύκλου εργασιών στο οκτάμηνο 2016. Ειδικότερα, επισημαίνεται η μείωση του κύκλου των εργασιών: α) Στα καταστήματα καυσίμων (οκτάμηνο 2016:- 12,9%, οκτάμηνο 2015: -10,8%), β) Στα καταστήματα ειδών διατροφής (οκτάμηνο 2016: -2,3%) εκ των οποίων τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων κατέγραψαν μείωση των πωλήσεων κατά 2,5%, ακολουθούμενα από μικρή μείωση του κύκλου εργασιών των μικρότερων καταστημάτων τροφίμων (-0,7%). γ) Στα καταστήματα φαρμακευτικών ειδών (οκτάμηνο 2016: -2,4%, οκτάμηνο 2015: -2,7%), δ) Στα καταστήματα επίπλων, ηλεκτρικών ειδών και οικιακού εξοπλισμού (οκτάμηνο 2016: -1,7%, οκτάμηνο 2015: -7,3%), ε) Κάθετη ήταν η πτώση των πωλήσεων των λαϊκών αγορών (οκτάμηνο 2016: -14,5%, οκτάμηνο 2015: +9,8%). Εκτέλεση Προϋπολογισμού 2016: Το πρωτογενές πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού στο εννεάμηνο Ιανουαρίου- Σεπτεμβρίου 2016 διαμορφώθηκε στα 5,44 δισ., δηλαδή υψηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί ( 1,9 δισ.) και σημαντικά υψηλότερα έναντι της περυσινής επίδοσης του εννεάμηνου του 2015 ( 3,1 δισ.). Η καλύτερη επίδοση του προϋπολογισμού στο εννεάμηνο έναντι του στόχου αποδίδεται τόσο στην υψηλότερη συλλογή εσόδων κατά 1,5 δισ., αλλά και την μεγαλύτερη περικοπή πρωτογενών δαπανών κατά 1,9 δισ. Ειδικότερα για τον Σεπτέμβριο του 2016 τα καθαρά έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού υπερκάλυψαν τον στόχο που είχε τεθεί για τον μήνα αυτόν κατά 1 δισ. (βλ. Γράφημα). 4

3,4 2,9 Πορεία Εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού ( δισ.) 2,52,7 5,4 5,0 3,9 3,9 3,4 3,2 3,33,4 3,53,4 3,3 3,3 5,4 4,3 3,6 3,5 Επενδύσεων (ΠΔΕ) διαμορφώθηκαν στα 2.68 δισ., μειωμένες έναντι του στόχου που είχε τεθεί για το εννεάμηνο του 2016 κατά 629 εκατ., ενώ πολύ περιορισμένες σε σχέση με τον στόχο εμφανίζονται και οι εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ΠΔΕ (κατά 940 εκατ.). Η ανωτέρω εξέλιξη είναι αρνητική καθώς στερεί απαραίτητους πόρους στην οικονομία για την εκκίνηση δημοσίων έργων και συνεπώς την τόνωση των επενδύσεων. Μάιος 2016 Ιούνιος 2016 Ιούλιος 2016 Αύγουστος 2016 Σεπτέμβριος 2016 Καθαρά Έσοδα Στόχος Εσόδων Πρωτογενείς Δαπάνες Στόχος Π.Δαπανών Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Ειδικότερα, στο σκέλος των εσόδων σημειώνονται τα εξής: α) οι άμεσοι φόροι αυξήθηκαν κατά 12,9% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016 και διαμορφώθηκαν κατά 476 εκατ. υψηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί στο εννεάμηνο του 2016. Η καλύτερη επίδοση αφορά κυρίως τα υψηλότερα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων (κατά 346 εκατ). Αντίθετα, τα έσοδα από τους φόρους στην περιουσία το εννεάμηνο του 2016 ανήλθαν στα 2,2 δισ., ελαφρά χαμηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί ( 2,3 δισ.) β) οι έμμεσοι φόροι σημείωσαν αύξηση κατά 10,6% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016 και διαμορφώθηκαν υψηλότερα του στόχου που είχε τεθεί για το διάστημα αυτό κατά 590 εκατ. Επισημαίνεται η αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ κατά 11,9% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016. Τα έσοδα από αυτήν την πηγή ανέρχονται στα 10.95 δισ., υψηλότερα από τον στόχο που είχε τεθεί για το διάστημα αυτό κατά 318 εκατ. Επιπλέον, οι έμμεσοι φόροι παρελθόντων οικονομικών ετών υπεραπέδωσαν του στόχου που είχε τεθεί για το εννεάμηνο του 2016 κατά 303 εκατ. Ο λόγος έμμεσων προς άμεσους φόρους διαμορφώνεται στο 121,6% στο εννεάμηνο του 2016, έναντι 124,1% στο εννεάμηνο του 2015. Η μείωση του λόγου προκύπτει από την μεγαλύτερη αύξηση των άμεσων φόρων (12,9% σε ετήσια βάση), έναντι των έμμεσων (10,6%). Ωστόσο, με βάση το Προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2017 ο λόγος αυτός για το 2016 συνολικά αναμένεται να αυξηθεί στο 123,5%, έναντι 120,3% το 2015. Η αύξηση του εν λόγω δείκτη δείχνει την αδυναμία της δημοσιονομικής προσαρμογής να δημιουργήσει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων ομάδων, αφού η αύξηση των εσόδων αφορά κυρίως την αύξηση των έμμεσων φόρων, φόροι οι οποίοι επιβάλλονται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Στον τομέα των Πρωτογενών Δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, σημειώνεται αύξηση των πρωτογενών δαπανών κατά 3,0% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016, ενώ οι δαπάνες αυτές εξακολουθούν και διαμορφώνονται πολύ χαμηλότερα έναντι του στόχου που έχει τεθεί (κατά 1,9 δισ.). Τέλος, οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Τραπεζική Χρηματοδότηση του Ιδιωτικού Τομέα: Συνεχίσθηκε και τον Σεπτέμβριο, αλλά με τον ίδιο ρυθμό του προηγούμενου μήνα, η μείωση της χρηματοδοτήσεως προς τον ιδιωτικό τομέα (Σεπτέμβριος 2016: -1,7%, Αύγουστος 2016:-1,7%, Σεπτέμβριος 2015: -1,6%). Το υπόλοιπο της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα κατήλθε τον Σεπτέμβριο και τον Αύγουστο του 2016 κάτω των 200 δισ. (Σεπτέμβριος 2016: 198,4 δισ., Αύγουστος 2016: 199,2 δισ.). 20% 15% 10% 5% 0% -5% 18,9% 12,6% Εξέλιξη της Τραπεζικής Χρηματοδότησης -0,9% -0,5% -3,1% -3,0% -1,7% -10% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Σεπτ. 2016 Χορηγήσεις σε Επιχειρήσεις Χορηγήσεις σε Νοικοκυριά Πηγή: ΤτΕλλάδος Σύνολο Χορηγήσεων προς τον Ιδιωτικό Τομέα Η μείωση των πιστοδοτήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα κατά 1,7% τον Σεπτέμβριο 2016 συνοδεύθηκε από σημαντικά αρνητική μηνιαία καθαρή ροή ύψους 355 εκατ. με αποτέλεσμα στο εννεάμηνο του 2016 να σχηματισθεί σωρευτική αρνητική ροή 3,4 δισ. στη χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα, έναντι μεγαλύτερης αρνητικής καθαρής ροής 4,0 δισ. στην ίδια περίοδο του 2015. Επισημαίνεται ότι η μηνιαία καθαρή ροή ορίζεται ως η διαφορά του ύψους των χορηγήσεων νέων δανείων εντός του μηνός και αντίστοιχων των χρεολυσίων που κατέβαλαν οι δανειολήπτες στις τράπεζες. Σημειώνεται ότι στο τέλος του Σεπτεμβρίου το 47,2% των υπολοίπων δανείων αφορούσε δάνεια σε επιχειρήσεις ( 93,5 δισ.) και το 46,3% δάνεια σε νοικοκυριά ( 91,8 8ισ.), εκ των οποίων το 33% αποτελούσε στεγαστικά και το 13% καταναλωτικά και λοιπά δάνεια. Οι πιστώσεις προς τις επιχειρήσεις μειώθηκαν οριακά, σε ετήσια βάση, τον Σεπτέμβριο 2016 με τον ίδιο ρυθμό του Αυγούστου (-0,5%), έναντι εντονότερης μείωσης κατά 1,9% στον ίδιο μήνα του 2015. 5

Οκτ-13 Δεκ-13 Φεβ-14 Απρ-14 Ιουν-14 Αυγ-14 Οκτ-14 Δεκ-14 Φεβ-15 Απρ-15 Ιουν-15 Αυγ-15 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Υπόλοιπα Χρηματοδότησης του Ιδιωτικού Τομέα, Σεπτέμβριος 2016 (σε δισ. και % διάρθρωση) Καταναλω τικά και Λοιπά 26,4 13% Στεγαστικά 65,4 33% Πηγή: ΤτΕλλάδος Ελεύθεροι Επαγγελμ ατίες 13,2 7% Επιχειρημ ατικά 93,5 47% Σχετικά με τους επιχειρηματικούς κλάδους, τον Σεπτέμβριο του 2016, σε ετήσια βάση, τα υπόλοιπα δανείων παρουσίασαν αύξηση προς τον κλάδο των Ορυχείων και Λατομείων (+24,2%), το Εμπόριο (+1,0%), τον Τουρισμό (+0,3%) και τις Αποθηκεύσεις και Μεταφορές πλην της Ναυτιλίας (+0,4%). Από τους λοιπούς κλάδους τη μεγαλύτερη μείωση παρουσίασε ο κλάδος της Ναυτιλίας (-4,8%) και ακολουθούν, ο Αγροτικός τομέας (-5,3%) και ο κλάδος των Κατασκευών (-0,5%). Ενέργεια - Ύδρευση 4,8 5% Κατασκευέ ς 9,9 11% Πηγή: ΤτΕλλάδος Διάρθρωση Επιχειρηματικών Δανείων Σεπτέμβριος 2016 (σε δισ. και % διάρθρωση) Ναυτιλία 7,8 8% Λοιπά 23,3 25% Γεωργία 1,3 1% Τουρισμός 7,4 8% Βιομηχανία 20,2 22% Εμπόριο 18,7 20% Αναφορικά με τα νοικοκυριά, κατά τον Σεπτέμβριο του 2016, ο αρνητικός ρυθμός μείωσης των υπολοίπων των δανείων υποχώρησε στο -3,0% (Αύγουστος 2016:-2,8%). Από την ανάλυση της χρηματοδότησης των νοικοκυριών προκύπτει ότι η ετήσια μείωση των στεγαστικών δανείων διαμορφώθηκε τον Σεπτέμβριο όπως και στον Αύγουστο (-3,4%), ενώ επιταχύνθηκε η καθοδική πορεία των υπολοίπων των καταναλωτικών (Σεπτέμβριος 2016: -1,3%, Αύγουστος 2016: -0,9%) και των λοιπών καταναλωτικής φύσεως δανείων (Σεπτέμβριος 2016: -10,2%, Αύγουστος 2016: - 9.5%). Τραπεζικές Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα: Οι ιδιωτικές καταθέσεις από το τέλος του περασμένου έτους και ειδικότερα από το δεύτερο τρίμηνο του 2016 σημειώνουν ολοένα και βελτιούμενο ετήσιο ρυθμό μεταβολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο 12μηνος ρυθμός μείωσης από 23,0% στο τέλος του Δεκεμβρίου 2015 περιορίσθηκε σταδιακά στο 9,1% και 6,3% στα τέλη του Απριλίου και Μαΐου 2016 και έλαβε θετικό πρόσημο στο τέλος του Ιουνίου (+0,4%) και ακόμα μεγαλύτερο στο τέλος του Ιουλίου και περισσότερο του Αυγούστου 2016 (+1,4% και +2,3%). Ταυτόχρονα και τον Σεπτέμβριο οι ιδιωτικές καταθέσεις, παρά τη μικρή περιστασιακή τους μείωση σε μηνιαία βάση, σε 12μηνο ρυθμό αυξήθηκαν κατά 1,5%. 170.000 160.000 150.000 140.000 130.000 120.000 110.000 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα ( εκατ.) Επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων 123.472 Ειδικότερα, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα σε μηνιαίες συναλλαγές παρουσίασαν μικρή μείωση τον Σεπτέμβριο του 2016 κατά 423 εκατ. με αποτέλεσμα το υπόλοιπο των ιδιωτικών καταθέσεων να υποχωρήσει σε 123.472 εκατ. στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2016 από 123.895 εκατ. στο τέλος του Αυγούστου 2016 και 121.669 εκατ. στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2015. Η ως άνω ελαφρά μείωση των καταθέσεων των ιδιωτών εντός του Σεπτεμβρίου ( 423 εκατ.), προήλθε από τη μείωση των καταθέσεων των επιχειρήσεων ( 371 εκατ.) και τη μηδαμινή μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών ( 52 εκατ.). Σημειώνεται ότι η μείωση των καταθέσεων των επιχειρήσεων τον Σεπτέμβριο είναι συγκυριακή, καθώς προήλθε από τον περιορισμό των καταθέσεων προθεσμίας μιας ασφαλιστικής εταιρείας για ενδο-ομηλικούς λόγους. Η αμελητέα, εξάλλου, μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών οφείλεται στην αύξηση των καταθέσεων προθεσμίας κατά 414 εκατ. σε μηνιαία βάση, που υπερκαλύφθηκε από τη μείωση κατά 488 εκατ. των καταθέσεων ταμιευτηρίου προκειμένου κυρίως να ικανοποιηθούν φορολογικές υποχρεώσεις. Επισημαίνεται η σημαντική αύξηση των καταθέσεων μιας ημέρας στο σύνολο του ιδιωτικού τομέα (καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου), το υπόλοιπο των οποίων τον Σεπτέμβριο διαμορφώθηκε σε 73,8 δισ. (Σεπτέμβριος 2015: 70,3 δισ.) και συνδέεται με τη αυξανόμενη διάδοση των χρεωστικών και των πιστωτικών καρτών και των ηλεκτρονικών πληρωμών κυρίως ύστερα από την επιβολή του εβδομαδιαίου ορίου στις αναλήψεις από 28.6.15. 6

Είναι γεγονός ότι οι έντονες εκροές καταθέσεων της περιόδου Σεπτεμβρίου 2014-Ιουνίου 2015 ( 42,5 δισ.) σταμάτησαν με την επιβολή περιορισμών στις αναλήψεις μετρητών. Σημειώνεται επίσης ότι οι συνολικές ιδιωτικές καταθέσεις του Σεπτεμβρίου 2016 των 123,5 δισ. υπολείπονται κατά 114,3 δισ. έναντι του μεγίστου υπολοίπου καταθέσεων ιδιωτών των 237,8 δισ. που κατεγράφη τον Σεπτέμβριο του 2009. Τέλος, το σύνολο των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα που περιλαμβάνει, εκτός των καταθέσεων των ιδιωτών και τις καταθέσεις της γενικής κυβέρνησης και των κατοίκων εξωτερικού τότε το σύνολο των καταθέσεων στον τραπεζικό τομέα αυξάνονται κατά 0,7%, σε ετήσια βάση, από 141,3 δισ. τον Σεπτέμβριο 2016 σε 140,4 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2015. Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής (FOMC) της Ομοσπονδιακής Τραπέζης (Fed) των ΗΠΑ που συνεδρίασε στα μέσα της τρέχουσας εβδομάδος δεν αιφνιδίασε όπως ευρέως αναμενόταν τις αγορές και διατήρησε αμετάβλητο το εύρος του παρεμβατικού της επιτοκίου μεταξύ 0,25%-0,50%. Άλλωστε τα οικονομικά δεδομένα δικαιολογούν μια καθυστέρηση μέχρι την επόμενη συνάντηση του Δεκεμβρίου. Στο ανακοινωθέν που δημοσιοποιήθηκε μετά το πέρας των εργασιών της FOMC, η Επιτροπή άφησε να εννοηθεί ότι ενδέχεται να αυξήσει τα επιτόκιά της, αλλά θα περιμένει να αξιολογήσει περαιτέρω την πορεία του πληθωρισμού και της ανεργίας. Εκτιμάται, ότι η Fed εσκεμμένα αποφεύγει οποιαδήποτε συγκεκριμένη αναφορά για τον χρονικό προσδιορισμό της ανόδου των επιτοκίων, επειδή η οικονομία των ΗΠΑ παραμένει ευάλωτη σε εξωγενείς παράγοντες (η πολιτική αβεβαιότητα στην Ευρώπη, η οικονομική πορεία της Κίνας) και ενδογενείς (αποτέλεσμα προεδρικών εκλογών). Η διεθνής οικονομική κοινότητα εισέρχεται σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας, εξαιτίας των επικείμενων προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Οι προεδρικές εκλογές αποτελούν κομβικό σημείο για τους επενδύτες, αφού το αποτέλεσμα θα προσδιορίσει σε σημαντικό βαθμό τη μελλοντική νομισματική πολιτική της Fed. Το επενδυτικό ενδιαφέρον δεν εστιάζεται μόνο στο πρόσωπο του νέου προέδρου των ΗΠΑ, αλλά και στο ποιο κόμμα θα ελέγχει τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι πολιτικοί συσχετισμοί θα προσδιορίσουν σε σημαντικό βαθμό την φορολογική πολιτική αλλά και το επιχειρηματικό ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος. Μέχρι όμως οι αγορές να αφομοιώσουν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών, η διατήρηση των μέτρων στήριξης της οικονομίας των ΗΠΑ από τη Fed αποτελεί την ενδεδειγμένη συμπεριφορά. Οι φορείς χάραξης της νομισματικής πολιτικής διεθνώς θα πρέπει να συνεχίσουν να υιοθετούν μέτρα στήριξης της οικονομικής ανάπτυξης και αναθέρμανσης του πληθωρισμού. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι τα μέτρα που διαθέτουν οι κεντρικές τράπεζες είναι περιορισμένα, με αποτέλεσμα να απαιτείται η ανάληψη πρωτοβουλιών από τις εθνικές κυβερνήσεις με έμφαση στο δημοσιονομικό τους χαρακτήρα. Οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να ενισχυθούν και να έχουν επιλεκτικό χαρακτήρα, προκειμένου να μπορέσουν να φέρουν ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία και κατά συνέπεια να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Οι αντισυμβατικές νομισματικές πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια από τις κύριες κεντρικές τράπεζες δεν έχουν συμβάλλει στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας όπως αναμενόταν. Η πτωτική πορεία της διεθνούς ζητήσεως και η πλεονάζουσα παραγωγή έχουν αποτελέσει τροχοπέδη των επενδύσεων. Τα μηδενικά αλλά και τα αρνητικά επιτόκια δεν έχουν δώσει την προσδοκώμενη ώθηση στον δανεισμό. Η επιφυλακτικότητα παραμένει και είναι αρκετά έντονη. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι οι κεντρικές τράπεζες μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης έχουν συμβάλει στην άνοδο των ομολογιακών τιμών, με αποτέλεσμα η εγκατάλειψή τους να επιφέρει σημαντικές ζημίες τόσο στις αγορές, όσο και στα χαρτοφυλάκια των ίδιων των κεντρικών τραπεζών. Παράλληλα, η αναποτελεσματικότητα των υιοθετημένων αντισυμβατικών πολιτικών εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους, καθώς μπορεί να πλήξει την αξιοπιστία των φορέων στρατηγικού σχεδιασμού, να κλονίσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και επενδυτών, ενώ δεν αποκλείεται να οδηγήσει ακόμα και στην απώλεια του ανεξάρτητου χαρακτήρα ορισμένων κεντρικών τραπεζών. Στην Ευρώπη, μερίδα φορέων του οικονομικού σχεδιασμού ζητεί από τον πολιτικό κόσμο τη διακοπή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ), δοθέντος ότι η εφαρμογή του απειλεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και αποκρύπτει τις διαρθρωτικές αδυναμίες ορισμένων χωρών. Στην περίπτωση απόσυρσης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης πριν τη λήξη του, η ΕΚΤ θα χρεωθεί την αδυναμία να διαχειρισθεί τις οικονομικές εξελίξεις, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια άτυπη διαμάχη μεταξύ κεντρικών τραπεζών και πολιτικών φορέων. 7

ΗΠΑ ΑΕΠ Σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,9% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο 2016, καταγράφοντας τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης των τελευταίων δύο ετών. Σημειώνεται ότι, όλα τα επιμέρους στοιχεία της εγχώριας ζήτησης-ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, επενδύσεις και εξαγωγές-αυξήθηκαν σε απόλυτους όρους. Στην επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου του ΑΕΠ συνεισέφεραν πρωτίστως οι ιδιωτικές επενδύσεις, κυρίως μέσω της αύξησης των αποθεμάτων, οι εξαγωγές και οι δημόσιες δαπάνες. Αναλυτικότερα, σημαντικά αυξημένη, και θετική πλέον, είναι η συμβολή των ιδιωτικών επενδύσεων στην αύξηση του ΑΕΠ, από -1,34 πμ το δεύτερο τρίμηνο 2016 σε 0,52 πμ το τρίτο. Επιπλέον, αυξημένη είναι η συμβολή των εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ (τρίτο τρίμηνο: 1,17 πμ, δεύτερο τρίμηνο: 0,21 πμ), αντισταθμίζοντας την αρνητική επίδραση των εισαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ (τρίτο τρίμηνο: -0,34 πμ, δεύτερο τρίμηνο: -0,03 πμ). Έτσι, οι καθαρές εξαγωγές συνεισέφεραν κατά 0,83 πμ στο ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο, έναντι 0,18 πμ το δεύτερο. Αντιθέτως, στο τρίτο τρίμηνο 2016, η συμβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία συνιστά περί το 70% του ΑΕΠ, μειώθηκε αισθητά το τρίτο τρίμηνο, στις 1,47 πμ, από 2,88 πμ το προηγούμενο τρίμηνο. Αναφορικά με το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, σε ετήσια βάση και σε πραγματικές τιμές, αυξήθηκε κατά 2,2% στο τρίτο τρίμηνο 2016, από 2,1% το δεύτερο τρίμηνο. Παράλληλα, το τρίτο τρίμηνο 2016, η αποταμίευση ως ποσοστό του διαθέσιμου προσωπικού εισοδήματος παρέμεινε αμετάβλητη, στο 5,7%. πωλήσεις νέων κατοικιών μειώθηκαν κατά 8,6% τον Αύγουστο, μετά από αύξηση ίση με 12,7% τον Ιούλιο. Σε ετήσια βάση, τον Σεπτέμβριο οι πωλήσεις ήταν αυξημένες κατά 29,8%. Αποτέλεσμα των αυξημένων πωλήσεων ήταν η συρρίκνωση των νέων κατοικιών προς πώληση, το απόθεμα των οποίων δεν αναμένεται να αυξηθεί καθώς οι κατοικίες υπό κατασκευή ήσαν μειωμένες κατά 9,0% τον Σεπτέμβριο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Περαιτέρω, οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών αυξήθηκαν κατά 1,5%, σε μηνιαία βάση, τον Σεπτέμβριο, έναντι μείωσης 2,5% τον Αύγουστο, καταγράφοντας αύξηση κατά 2,4% σε ετήσια βάση. Αξίζει να σημειωθεί ότι, η ζήτηση για κατοικίες είναι υψηλή, παρά τις υψηλές τιμές, οι οποίες είναι αποτέλεσμα, κυρίως, του εξαιρετικά χαμηλού αποθέματος και προς πώληση κατοικιών. Δεδομένου ότι ο κατασκευαστικός κλάδος συρρικνώθηκε στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο 2016, δεν αναμένεται να υπάρξει εντυπωσιακή άνοδος του αποθέματος κατοικιών. Επιπλέον, τα νοικοκυριά επωφελούνται από τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια των στεγαστικών δανείων και τις βελτιωμένες συνθήκες στην αγορά εργασίας. Συνεπώς, οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να διατηρηθούν σε υψηλό επίπεδο. Αγορά κατοικίας Οι πωλήσεις νέων κατοικιών αυξήθηκαν τον Σεπτέμβριο πολύ περισσότερο του αναμενομένου, κατά 3,1% σε μηνιαία βάση, και διαμορφώθηκαν στις 593 χιλ. κατοικίες σε ετησιοποιημένη βάση. Η αύξηση είναι κυρίως αποτέλεσμα των βελτιωμένων συνθηκών στην αγορά εργασίας και των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων για ενυπόθηκα δάνεια. Εντούτοις, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, τα μηνιαία στοιχεία για τις πωλήσεις νέων κατοικιών είναι ιδιαιτέρως ευμετάβλητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τον δείκτη Case-Shiller, τον Αύγουστο, οι τιμές πώλησης των υφιστάμενων οικιστικών ακινήτων κατέγραψαν άνοδο για 17 ο συναπτούς μήνες, με την μέση ετήσια ποσοστιαία αύξηση να ανέρχεται στο 5,3%. Το ποσοστό αυτό σημαντικά υψηλότερο του πληθωρισμού, ο οποίος διαμορφώθηκε στο 1,5% τον Σεπτέμβριο. Εντούτοις, παρά τις υψηλές τιμές, οι προοπτικές για την αγορά κατοικιών είναι θετικές, στηριζόμενες στις βελτιούμενες συνθήκες στην αγορά εργασίας, οι οποίες μεταφράζονται σε αύξηση των μισθών και της απασχόλησης. 8

Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Παραγγελίες διαρκών αγαθών Οι παραγγελίες διαρκών αγαθών (πρώτη εκτίμηση) μειώθηκαν κατά 0,1% τον Σεπτέμβριο σε μηνιαία βάση, ενώ τον Αύγουστο είχαν αυξηθεί κατά 0,3% (εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Οι παραγγελίες αφαιρουμένων των μέσων μεταφοράς, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερη μεταβλητότητα, αυξήθηκαν κατά 0,2% σε μηνιαία βάση. Τον Σεπτέμβριο οι παραγγελίες διαρκών αγαθών για μη αμυντικά αγαθά και εξαιρουμένων των αεροσκαφών, οι οποίες αντανακλούν τις επιχειρηματικές προσδοκίες, σημείωσαν μείωση 1,2% σε μηνιαία και 3,9% σε ετήσια βάση. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι παραγγελίες σε βιομηχανικό εξοπλισμό έχουν μειωθεί κατά 5,7% σε ετήσια βάση, αποτυπώνοντας την αποεπένδυση που παρατηρείται κατά το τελευταίο έτος. Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan υποχώρησε στις 87,2 μονάδες τον Οκτώβριο, το χαμηλότερο επίπεδο από τον Οκτώβριο του 2014, από 91,2 μονάδες τον Σεπτέμβριο. Η υποχώρηση αυτή προήλθε κυρίως από τη μείωση του υποδείκτη που αποτυπώνει τις προσδοκίες των νοικοκυριών για τους επόμενους 12 μήνες αναφορικά με τα προσωπικά τους εισοδήματα και την πορεία της εγχώριας οικονομίας (Οκτώβριος: 76,8 μονάδες, Σεπτέμβριος: 82,7 μονάδες). Τα νοικοκυριά αναμένουν ότι θα αυξηθούν τα βασικά επιτόκια, συμπαρασύροντας το κόστος δανεισμού για αυτά, αλλά και ότι θα επιβραδυνθεί ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης. Εντούτοις, δεν αναμένεται αξιοσημείωτη επίδραση των ανωτέρω στην καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών, καθώς τα στοιχεία της έρευνας προοιωνίζονται ρυθμό αύξησης της καταναλωτικής δαπάνης σε πραγματικούς όρους κατά 2,5% έως τα μέσα του 2017. Περαιτέρω, η μείωση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης οφείλεται και στην αρνητική επίδραση που πηγάζει από την αβεβαιότητα λόγω των προεδρικών εκλογών, η οποία αναμένεται να υποχωρήσει μετά το πέρας των εκλογών. ΑΕΠ Σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση της Eurostat, στο τρίτο τρίμηνο 2016, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,3% σε τριμηνιαία βάση, όσο και στο δεύτερο τρίμηνο. Σε ετήσια βάση, στο τρίτο τρίμηνο 2016, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ παρέμεινε αμετάβλητος στο 1,6%, όσο και στο προηγούμενο τρίμηνο. Παρότι δεν υπήρξε ενίσχυση του ΑΕΠ, αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο η διατήρησή του στο ίδιο επίπεδο με το δεύτερο τρίμηνο παρά την απόφαση αποχώρησης του Ην. Βασιλείου από την ΕΕ στις 23 Ιουνίου, και της συνακόλουθης αβεβαιότητας. Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός (πρώτη εκτίμηση) σε ετήσια βάση ανέρχεται στο 0,5% τον Οκτώβριο, έναντι 0,4% τον Σεπτέμβριο. Η άνοδος του πληθωρισμού προήλθε αποκλειστικά από την αποδυνάμωση των αποπληθωριστικών πιέσεων που ασκεί η τιμή της ενέργειας (Οκτώβριος: -0,9%, Σεπτέμβριος: -3,0%). Επιπλέον, επιβραδύνθηκε σημαντικά, για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, ο ρυθμός αύξησης των τιμών για την κατηγορία των τροφίμων-ποτών-καπνού, στο 0,4% τον Οκτώβριο από 0,7% τον Σεπτέμβριο, ενώ τον Ιούλιο διαμορφώνονταν στο 1,4%. Τέλος, ο ρυθμός μεταβολής των τιμών των υπηρεσιών και των μη ενεργειακών αγαθών παρέμεινε αμετάβλητος. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν η διατήρηση του δομικού πληθωρισμού τον Οκτώβριο μόλις στο 0,8%, για τρίτο συνεχόμενο μήνα. Σε επίπεδο κράτους-μέλους, στην άνοδο του πληθωρισμού συνεισέφερε σημαντικά η αύξηση του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) στη Γερμανία. Πιο συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο, ο ΕνΔΤΚ στη Γερμανία, ο οποίος έχει τον μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας στον υπολογισμό του ΕνΔΤΚ της ΖτΕ (27,8%) εκτιμάται σε 0,7% σε ετήσια βάση, που αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο των δύο τελευταίων ετών. Τους επόμενους μήνες, ο πληθωρισμός στη ΖτΕ αναμένεται να ενισχυθεί από την περαιτέρω εξάλειψη του αποτελέσματος βάσης από τη μείωση της τιμής της ενέργειας. Εντούτοις, εξακολουθεί να αποκλίνει σημαντικά του μεσοπρόθεσμου στόχου της ΕΚΤ (2%). Πιστωτική επέκταση H προσφορά χρήματος (M3) στη ΖτΕ αυξήθηκε τον Σεπτέμβριο κατά 5,0%, σε ετήσια βάση, από 5,1% τον Αύγουστο. Επιπλέον, ο ρυθμός αύξησης της νομισματικής βάσης (Μ1) επιβραδύνθηκε στο 8,5% τον Σεπτέμβριο από 8,9% τον Αύγουστο. Αναλυτικότερα, τον Σεπτέμβριο η συνολική χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε περαιτέρω, στο 2,0%, έναντι 1,5% τον Αύγουστο. Αναφορικά με τα επιμέρους στοιχεία των δανείων, σημειώνεται ότι: α) Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 1,4%. β) Ο ρυθμός αύξησης της χρηματοδότησης προς τα 9

νοικοκυριά παρέμεινε αμετάβλητος στο 2,0%, με την καταναλωτική πίστη να επιβραδύνεται οριακά και τη στεγαστική πίστη να ενισχύεται περαιτέρω. γ) Ο ρυθμός συρρίκνωσης για πιστώσεις προς ασφαλιστικές εταιρίες και συνταξιοδοτικά ταμεία, επιταχύνθηκε ελαφρώς (Σεπτέμβριος: -8,0%, Αύγουστος: -7,9%). Σημειώνεται ότι, τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου αποκαλύπτουν σημαντική απόκλιση της πιστωτικής επέκτασης ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Επιπλέον, παρατηρείται ενίσχυση της ρευστότητας σε οικονομίες με σθεναρή εγχώρια ζήτηση αλλά όχι σε άλλες με χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης και υψηλό ποσοστό ανεργίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε ετήσια βάση, στη Γερμανία η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 3,% και 4,2%, αντιστοίχως. Αντιθέτως, συρρικνώθηκε η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στην Ισπανία, κατά -1,5% και -0,5%, αντιστοίχως. Στην Ιταλία, η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε κατά 1,1% σε ετήσια βάση, αλλά μειώθηκε η χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις, κατά 2,1%. Δείκτης οικονομικού κλίματος (ΕSI) Ο δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI) αυξήθηκε αισθητά, στις 106,3 μονάδες τον Οκτώβριο, από 104,9 μονάδες τον Σεπτέμβριο, ευρισκόμενος στο υψηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2015. Επίσης, ο δείκτης βρίσκεται υψηλότερα του μέσου όρου του τρίτου τριμήνου 2016 (104,3 μονάδες), προοιωνίζοντας επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο. Αναλυτικότερα, οι επιμέρους δείκτες καταναλωτικής εμπιστοσύνης και επιχειρηματικών προσδοκιών για τις υπηρεσίες, τις κατασκευές και τη βιομηχανία αυξήθηκαν, ενώ αμετάβλητος παρέμεινε μόνο ο δείκτης για το λιανικό εμπόριο. Σε επίπεδο κράτους-μέλους, ο ESI αυξήθηκε σημαντικά στην Ισπανία και την Ιταλία, κατά 2,6 και 2,4 μονάδες, αντιστοίχως. Γερμανία Δείκτης καταναλωτικών προσδοκιών GfK Ο δείκτης καταναλωτικών προσδοκιών για το προσεχές δωδεκάμηνο αναμένεται να διαμορφωθεί στις 9,7 μονάδες τον Νοέμβριο, από 10,0 μονάδες τον Οκτώβριο. Η μείωση δεν οφείλεται στα μακροοικονομικά μεγέθη της εγχώριας οικονομίας, όπως της απασχόλησης και των εισοδημάτων, αλλά στις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην αλλοδαπή. Πιο συγκεκριμένα, τα νοικοκυριά εκτιμούν ότι οι συνθήκες του εξωτερικού εμπορίου έχουν επιδεινωθεί και ότι η παγκόσμια ανάπτυξη παραμένει ασθενική. Αντιθέτως, προσδοκούν ότι η οικονομία της Γερμανίας θα αναπτυχθεί με ικανοποιητικό ρυθμό στους επόμενους δώδεκα μήνες, περί το 1,8%, ενώ οι συνθήκες της αγοράς εργασίας αναμένεται να παραμείνουν εξαιρετικά καλές, με το επίπεδο της ανεργίας σε ιστορικό χαμηλό (Αύγουστος: 4,2%) και τη συνεχιζόμενη αύξηση της απασχόλησης. Ο επιμέρους δείκτης που αποτυπώνει τις προσδοκίες των καταναλωτών για τα εισοδήματά τους μειώθηκε, καθώς τα νοικοκυριά εκτιμούν ότι θα ελαττωθεί η πτώση της τιμής του πετρελαίου, η οποία ενίσχυε την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών έως τώρα. Ομοίως, μειώθηκε και η ροπή προς κατανάλωση. Ωστόσο, τα στοιχεία της έρευνας οδηγούν στην εκτίμηση ότι η καταναλωτική δαπάνη θα εξακολουθήσει να είναι ο πυλώνας της ανάκαμψης και θα αυξηθεί περί το 2% το 2016, σε σταθερές τιμές, μετά από αύξηση κατά 1,9% το 2015. ΙΑΠΩΝΙΑ Τράπεζα της Ιαπωνίας Η ΤτΙαπωνίας, στη συνεδρίαση της 31 ης Οκτωβρίου και 1 ης Νοεμβρίου, όπως αναμενόταν, δεν προέβη σε αλλαγή της νομισματικής της πολιτικής, μετά από αυτήν της 20 ης και 21 ης Σεπτεμβρίου. Η ΤτΙαπωνίας διατήρησε το βασικό της επιτόκιο στο -0,1%, θα συνεχίσει την ενίσχυση της νομισματικής βάσης κατά 80 τρισ. ($760 δισ.), σε ετήσια βάση, μέσω της αγοράς ομολόγων, διευρύνοντας το εύρος των προθεσμιών λήξης των ομολόγων από το εύρος των 7 έως 12 ετών και θα συνεχίσει να παρακολουθεί την καμπύλη αποδόσεων των δεκαετών ομολόγων ώστε το επιτόκιό τους να διατηρείται γύρω στο 0%. Σημαντικό είναι ότι η ΤτΙαπωνίας μετέβαλε τον χρονικό ορίζοντα οπότε εκτιμά ότι θα επιτευχθεί ο στόχος για πληθωρισμό 2,0%, από το διάστημα μεταξύ Απριλίου 2017 και Μαρτίου 2018 στο διάστημα Απριλίου 2018 και Μαρτίου 2019. Επίσης, μετέβαλε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για τον πληθωρισμό σε -0,1% από 0,1% για το 2016, σε 1,5% από 1,7% για το 2017 και σε 1,7% από 1,9% για το 2018. Σύμφωνα με τον διοικητή της ΤτΙαπωνίας, Haruhiko Kuroda, η εξάλειψη της νοοτροπίας του αρνητικού πληθωρισμού έχει πάρει πολύ χρόνο έως τώρα. Η επόμενη συνεδρίαση της 10

Αριθμός συμβολαίων Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων ΤτΙαπωνίας έχει προγραμματισθεί για την 19 η και 20 η Δεκεμβρίου. Οικονομική δραστηριότητα Της απόφασης της ΤτΙαπωνίας προηγήθηκε η ανακοίνωση των στοιχείων που αφορούν τον πληθωρισμό, τη βιομηχανική παραγωγή και τις λιανικές πωλήσεις για τον Σεπτέμβριο, τα οποία δεν είναι θετικά για την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας και την επίτευξη του στόχου για τον πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός συνέχισε να διαμορφώνεται σε αρνητικό επίπεδο για έβδομο κατά σειρά μήνα, ενώ ο ρυθμός αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής επιβραδύνθηκε και οι λιανικές πωλήσεις συνέχισαν να μειώνονται για έβδομο στη σειρά μήνα. Αυτά τα αρνητικά στοιχεία είναι αποτέλεσμα της εξασθένισης της ιδιωτικής κατανάλωσης, παρά τη μείωση της ανεργίας, καθώς δεν σημειώνεται αύξηση των μισθών, αφού οι επιχειρήσεις αποθαρρύνονται να το κάνουν από την αβεβαιότητα που επικρατεί στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και λόγω της εξασθένισης των εξαγωγών, αφού η παγκόσμια ανάκαμψη είναι αργή. Χαρακτηριστικό είναι ότι ορισμένες επιχειρήσεις λιανικών πωλήσεων προχωρούν σε μειώσεις τιμών, καθώς εκτιμούν ότι η κατανάλωση θα είναι αδύναμη κι έτσι διατηρείται ο αρνητικός πληθωρισμός. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω, αναμένεται ότι θα επηρεασθεί αρνητικά ο ρυθμός ανάπτυξης στο τρίτο τρίμηνο του 2016, ο οποίος είχε επιβραδυνθεί σε 0,2% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 από 2,0% στο πρώτο τρίμηνο. 6,0 4,0 Εξασθένιση της οικονομικής δραστηριότητας της τόνωσης της εσωτερικής ζήτησης, ως αποτέλεσμα της αύξησης των δημοσίων δαπανών σε έργα υποδομής, της ενίσχυσης της αγοράς ακινήτων, αλλά και της αύξησης των ιδιωτικών επενδύσεων. Αντιθέτως, ο υποδείκτης των νέων παραγγελιών από το εξωτερικό παρουσίασε υποχώρηση, καθώς η παγκόσμια ζήτηση είναι αδύναμη. 52,0 51,0 50,0 49,0 48,0 47,0 46,0 49,8 48,3 49,6 49,7 48,6 48,2 49,4 48,4 49,0 48,0 50,2 50,1 50,1 50,0 49,7 49,4 49,2 Ισοτιμίες Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγο, οι τοποθετήσεις στο δολάριο ΗΠΑ (USD+DXY) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) την εβδομάδα που έληξε στις 25.10.2016 αυξήθηκαν. Οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις διαμορφώθηκαν σε θετικό επίπεδο για εικοστή τρίτη εβδομάδα. 48,6 50,6 49,9 50,4 50,4 50,0 50,1 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 PMI Άνοδος των δεικτών PMI στη μεταποίηση σε υψηλό 27 μηνών Markit PMI 51,2 51,2 Πηγές: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Κίνας, Markit Αναμένεται μείωση των specs θέσεων εναντίον (short) του ευρώ 2,0 0,0-2,0-4,0 0,9% -1,9% 0-50000 -6,0 Σεπ-15 Νοε-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Βιομηχανική παραγωγή Λιανικές πωλήσεις Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Ιαπωνίας -100000-150000 ΚΙΝΑ Οικονομική δραστηριότητα Η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική που ακολουθείται στην Κίνα για την τόνωση της ανάπτυξης φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικές. Έτσι, είναι θετικές οι προοπτικές για την αύξηση του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο του 2016, η οποία διαμορφώθηκε στο 6,7% στα τρία πρώτα τρίμηνα του έτους. Αυτό υποδεικνύουν τα πρόσφατα στοιχεία για τον Οκτώβριο που αφορούν στον επίσημο δείκτη της στατιστικής υπηρεσίας και τον δείκτη Markit PMI στη μεταποίηση. Οι δείκτες αυτοί διαμορφώνονται τους τελευταίους μήνες πάνω από το επίπεδο του 50,0 και τον Οκτώβριο σημείωσαν άνοδο σε υψηλό 27 μηνών. Η άνοδος προήλθε κυρίως από την αύξηση τόσο του υποδείκτη νέων παραγγελιών στο εσωτερικό όσο και του υποδείκτη παραγωγής, λόγω -200000-250000 Πηγή: CFTC,IMM, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank Οι τοποθετήσεις κατά του ευρώ για μη εμπορικές συναλλαγές (specs), την εβδομάδα που έληξε στις 25.10.2016, αυξήθηκαν κατά 14.588 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφωθούν στα -123.856 συμβόλαια από -109.268 την προηγούμενη εβδομάδα. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την τέταρτη κατά σειρά εβδομαδιαία αύξηση από τις 20 Σεπτεμβρίου. Ευρώ: Το ευρώ, εμφανίζει τάση ενίσχυσης στην αρχή της εβδομάδας, έναντι του δολαρίου-ηπα. Η ισοτιμία δολαρίου-ευρώ στις 31 Οκτωβρίου διαμορφωνόταν περί τα 1,1090 USD/EUR από 1,0886 USD/EUR που ήταν στις 24 Οκτωβρίου, με αποτέλεσμα το ευρώ να καταγράφει από την αρχή του έτους κέρδη 11

0,8% έναντι του δολαρίου. Το δολάριο, ωστόσο εμφανίζει οριακές απώλειες αναφορικά ως προς το σταθμισμένο δείκτη Dollar Index-DXY, ο οποίος μετρεί την αξία του δολαρίου, έναντι των έξι σημαντικότερων νομισμάτων (ευρώ, γιεν, στερλίνα, δολάριο Καναδά, κορώνα Σουηδίας, φράγκο Ελβετίας). Ειδικότερα, ο σταθμισμένος δείκτης καταγράφει σωρευτικά απώλειες από την αρχή του έτους μόλις κατά 0,02%. Το δολάριο βρίσκεται σε στάση αναμονής εν όψει της συνεδρίασης της FOMC της Fed στις 1-2 Νοεμβρίου, καθώς και των επικείμενων προεδρικών εκλογών της 8ης Νοεμβρίου. Σημειώνεται ότι μετά το πέρας των εργασιών της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Fed στις 1-2 Νοεμβρίου δεν έχει προγραμματιστεί συνέντευξη τύπου της προέδρου της Fed. Η αγορά προσδοκά άνοδο των επιτοκίων στην συνεδρίαση του Δεκεμβρίου. Άλλωστε τα οικονομικά δεδομένα δικαιολογούν αυτή την κίνηση, αφού καταγράφεται μια σταθερή άνοδος των θέσεων απασχόλησης, ο πληθωρισμός εμφανίζει μια αυξητική διάθεση, ενώ η οικονομία μεγεθύνθηκε το τρίτο τρίμηνο κατά 2,9% σε ετήσια βάση, μετά από μια αρκετά υποτονική δραστηριότητα το πρώτο εξάμηνο. Ελβετικό φράγκο: Το ευρώ, εμφανίζει τάση σταθεροποίησης έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,0828 φράγκων. Σημειώνεται, ότι το ευρώ καταγράφει απώλειες από την αρχή του έτους έναντι του φράγκου 0,5%. Σύμφωνα με τα δημοσιευθέντα νομισματικά στοιχεία της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, δεν υπήρξε παρέμβαση της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, ανήλθε οριακά στα 518,50 δισ. φράγκα για την εβδομάδα που έληξε στις 28 Οκτωβρίου από 518,49 δισ. φράγκα που ήταν την εβδομάδα που έληξε στις 21 Οκτωβρίου. Στερλίνα: Αρνητική η εβδομαδιαία εικόνα της στερλίνας, καθώς στις 31 Οκτωβρίου, καταγράφει απώλειες τόσο έναντι του δολαρίου-ηπα (1,2166 USD/GBP), όσο και έναντι του ευρώ (0,9000 GBP/EUR). Σωρευτικά η στερλίνα διαπραγματεύεται από την αρχή του έτους χαμηλότερα κατά 22,1%, έναντι του ευρώ και 17,5% έναντι του δολαρίου. Η στερλίνα παρά την αρνητική εικόνα που εμφάνισε την εβδομάδα που πέρασε εμφανίζει σημάδια σταθεροποίησης που μπορεί στο προσεχές μέλλον να εκδηλώσουν μια τάσης ενίσχυσης. Θετική εξέλιξη για την στερλίνα η διατήρηση του διοικητή της ΤτΑγγλίας (ΒοΕ) μέχρι το 2019 παρά τα σενάρια περί απομάκρυνσής του πριν τη λήξη της θητείας του το 2018. Το επενδυτικό ενδιαφέρον θα στραφεί την τρέχουσα εβδομάδα στις ανακοινώσεις του δείκτη υπευθύνων προμηθειών-ρμι μεταποίησης, κατασκευών και υπηρεσιών, προκειμένου να διαπιστωθεί η δυναμικότητα της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, η ανησυχία των επενδυτών για τις οικονομικές εξελίξεις συνεχίζει να αποτυπώνεται στο ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps), καθώς στις 31 Οκτωβρίου το πενταετούς διάρκειας διαμορφωνόταν στα 41,0 bps από 40,0 bps που ήταν στις 24 Οκτωβρίου και 21,4 bps στην αρχή του έτους. Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της ΕΚΤ Ρευστοποιήσεις για την πλειονότητα των 10ετών ομόλογων της Ευρωζώνης. Η οριακή μηναία άνοδος του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη κατά 0,5% τον Οκτώβριο από 0,4% τον Σεπτέμβριο είχε ως αποτέλεσμα να προβληματίσει τους επενδυτές στο κατά πόσο θα ήταν αναγκαία μια περισσότερο επεκτατική νομισματική πολιτική. Σημειώνεται ότι στις 28 Οκτωβρίου η απόδοση του 10ετούς ομολόγου της Γερμανίας διαμορφώθηκε στο 0,217% το οποίο αποτελεί υψηλό έξι μηνών. Η πτώση της τιμής του 10ετούς ομολόγου συμπαρέσυρε τις τιμές των ομολόγων όχι μόνο στην Ευρωζώνη αλλά και στις ΗΠΑ. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου στις ΗΠΑ κατέγραψε τη μεγαλύτερη μηνιαία άνοδο από τον περασμένο Ιούνιο, καθώς το γεγονός ότι η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύχθηκε το τρίτο τρίμηνο με τον ταχύτερο ρυθμό σε διάστημα δύο ετών, ενισχύει την πιθανότητα η Fed να αυξήσει τα επιτόκια το Δεκέμβριο. Θετική εξέλιξη για την ομολογιακή αγορά της Ισπανίας μετά την πολιτική συναίνεση για δημιουργία κυβέρνησης υπό τον πρώην πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι, θέτοντας τέλος σε ένα πολιτικό αδιέξοδο δέκα μηνών. Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ την εβδομάδα μέχρι τις 28 Οκτωβρίου στα πλαίσια εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), διαμορφώθηκαν στα 1.131,137 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του προγράμματος να υπολογίζεται στα 13,1 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προέβη σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, αξίας 1,156 δισ. και ABS αξίας 184 εκατ. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ προέβη σε αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων αξίας 1,929 δισ. δισ. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ Εφαρμογή προγράμματος: 86 εβδομάδες Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank 12

Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ. 2026 στις 31 Οκτωβρίου διαμορφωνόταν μεταξύ 70,25-70,64 ήτοι απόδοση 8,29%-8,37%. Υπενθυμίζεται ότι στις 10.6.2014 το 10ετές ομόλογο είχε καταγράψει χαμηλό αποδόσεως 5,475% και στις 8.7.2015 υψηλό αποδόσεως 19,27%. Ρευστοποίησεις για την πλειονότητα των 10ετών ομολόγων της ΖτΕ (Αποδόσεις 10ετών ομολόγων) -0,01 0,16 Γερμανία 0,10 Ολλανδία 0,28 0,26 Γαλλία 0,48 3,10 Πορτογαλία 3,34 1,41 Ιταλία 1,67 1,07 Ισπανία 1,18 8,43 Ελλάδα 8,34-2 0 2 4 6 8 10 24/10/2016 31/10/2016 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank Η διαφορά απόδοσης μεταξύ των ελληνικών 10ετών και γερμανικών ομολόγων (spread) υποχώρησε στις 817 μονάδες βάσης. Παράλληλα, η απόδοση του 10ετούς γερμανικού ομολόγου, ως σημείο αναφοράς του κόστους δανεισμού της Ζώνης του Ευρώ, ανήλθε στο 0,16%. Η 10ετία της Πορτογαλίας στις 31 Οκτωβρίου εμφάνιζε απόδοση 3,34%, της Ισπανίας 1,18% και της Ιταλίας 1,67%. Η διαφορά απόδοσης του 10ετούς πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του γερμανικού, ανήλθε σε εβδομαδιαία βάση στις 318 μ.β. και του 10ετούς ιταλικού ομολόγου στις 151 μ.β. Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 1,85% στις 31.10.2016. Κύπρος Τουριστικές εισπράξεις Οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 9,4%, σε ετήσια βάση, τον Αύγουστο του 2016 και ανήλθαν σε 392,2 εκατ., έναντι 358,5 εκατ. τον Αύγουστο του 2015. Παράλληλα, οι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν κατά 16,9% τον Αύγουστο 2016 και ανήλθαν σε 458.645 άτομα από 392.272 άτομα τον Αύγουστο 2015. Τον Αύγουστο 2016, οι εισπράξεις ανά άτομο μειώθηκαν στα 855,14 από 914,02 τον Αύγουστο 2015, με μείωση να παρουσιάζεται για το ήμισυ των χωρών και αύξηση να σημειώνεται για το υπόλοιπο των χωρών. Επίσης μείωση παρουσίασαν οι εισπράξεις ανά ημέρα στα 81,4 από 87,5 τον Αύγουστο 2015, με τις περισσότερες χώρες, όμως, να έχουν σημειώσει αύξηση. 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 358,5 321,1 225,0 81,9 52,6 29,1 37,6 ΠΓΔΜ Ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών Το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε πλεόνασμα τον Αύγουστο, για δεύτερο στη σειρά μήνα, ενώ στο οκτάμηνο του 2016 σημειώθηκε μικρή μείωση του ελλείμματος κατά 4,3%, σε ετήσια βάση, στα 99,4 εκατ. από 103,9 εκατ. στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Η μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών στο οκτάμηνο του 2016 ήταν αποτέλεσμα του υψηλότερου πλεονάσματος του ισοζυγίου των υπηρεσιών, χάρη στην αύξηση των εισπράξεων από τηλεπικοινωνιακές και ηλεκτρονικές υπηρεσίες, καθώς και από υπηρεσίες μεταφορών, κατασκευών και συμβουλευτικής προς επιχειρήσεις. Απεναντίας, αρνητική επίδραση στο ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών είχε η αύξηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου και του ισοζυγίου εισοδημάτων, καθώς και η μείωση του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών μεταβιβάσεων. 80,0 30,0-20,0-70,0-120,0 Οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 9,4% σε ετήσια βάση (εκατ. ευρώ) 80,9 137,9 244,7 301,0 402,2 392,2 Αυγ-15 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Πηγή: Στατιστική Αρχή 39,1 65,1-36,7-22,2-70,7 23,1-10,4-39,8-86,9-69,3-28,0 08/15 09/15 10/15 11/15 12/15 01/16 02/16 03/16 04/16 05/16 06/16 07/16 08/16 Πηγή: National Bank of FYROM Το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών υποχώρησε λόγω υψηλότερου πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών (εκατ. ευρώ) 75,9 36,0 13